Ερωτήσεις Κατανόησης

1. Ποια ήταν η πρώτη φροντίδα του Ιουστινιανού μετά τη «στάση του νίκα»;
2. Ποιοι ήταν οι αρχιτέκτονες του ναού της Αγίας Σοφίας;
3. Ποια ήταν η επιθυμία του Ιουστινιανού για τον ναό;
4. Ποιο ρυθμό επέλεξαν οι αρχιτέκτονες για τον ναό, πώς προέκυψε και γιατί είναι τόσο σημαντικός;
5. Τι γνωρίζεις για την κατασκευή της;
6. Πότε έγιναν τα εγκαίνιά της και τι αναφώνησε ο Ιουστινιανός;
7. Ποια ήταν η χρήση του ναού;

Η Αγία Σοφία είναι ορθογώνιο οικοδόμημα 78,16 μέτρων μήκους και 71,82 πλάτους. Ο τρούλος, σε ύψος 54 μέτρων, γεννά το αίσθημα ότι αιωρείται. Στηρίζεται πάνω σε τέσσερις πεσσούς που σχηματίζουν τετράγωνο και συνδέονται μεταξύ τους με τόξα. Η διάμετρός του είναι 31 μέτρα και έχει στη βάση του 40 παράθυρα. Οι πεσσοί κρύβονται πίσω από δύο κιονοστοιχίες που χωρίζουν το ναό σε τρία κλίτη, με αποτέλεσμα να φαίνονται μόνο τα γιγάντια τόξα.

    Ο γυναικωνίτης βρίσκεται στον δεύτερο όροφο του ναού. Ο εσωνάρθηκας με το κύριο μέρος του ναού επικοινωνεί με 9 πύλες, απ’ αυτές οι τρεις μεσαίες ονομάζονται βασιλικές, ενώ η μεσαία είναι πιο πλατειά και πιο ψηλή.

    Μπροστά στον εξωνάρθηκα υπήρχε μία μεγάλη αυλή, εκεί βρισκόταν η φιάλη του εξαγνισμού μια καρκινική (= φράση που διαβάζεται και αντίστροφα) επιγραφή που έγραφε:

«ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ».

Δυστυχώς δεν σώζεται σήμερα.

    Ο τρούλος της Αγίας Σοφίας κατέρρευσε το Μάη του 558, και ξανακτίσθηκε από τον Ισίδωρο, συνώνυμο ανιψιό, του αρχιτέκτονα της. Αργότερα πάλι, το 867 συγκεκριμένα, ράγισε ο τρούλος μετά από σεισμούς, και τον επισκεύασε ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β’. Όμως την  μεγαλύτεροι συμφορά συνολικά που βρήκε την Αγία Σοφία, ήταν το 1204 όταν οι Φράγκοι κυρίεψαν και λεηλάτησαν την Πόλη.

    Σήμερα η Αγία Σοφία έχει συληθεί και ως ένα βαθμό παραμορφωθεί. Εξωτερικά έχουν προστεθεί τέσσερις μιναρέδες και εσωτερικά έχουν καλυφθεί τα μωσαϊκά με σοβά. Το 1935 μετατράπηκε σε μουσείο. 

ΤΟ ΧΤΙΣΙΜΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ(Θρακικός θρύλος)

Ένας νεοελληνικός θρύλος από τη Θράκη μας πληροφορεί για το πως χτίσθηκε η Αγια Σοφιά στην Κωνσταντινούπολη από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό μετά το 530 π.Χ.  Ας δούμε λοιπόν αυτόν τον ίδιο το θρακικό θρύλο.

      «Ήταν ο καιρός που ο βασιλιάς στην Πόλη είχε αποφασίσει να χτίσει την Αγιά Σοφιά. Είχε καλέσει τον πρωτομάστορα, και ο τελευταίος είχε κάμει ένα, και ύστερα άλλο, και ύστερα άλλα σχέδια, πως να χτιστή η μεγάλη εκκλησιά. Κανένα όμως δεν ευχαριστούσε το βασιλιά. Ήθελε κάτι άλλο, πολύ πιο σπουδαίο. Και ο πρωτομάστορας όλο και σκεφτόταν τι νέο σχέδιο να φτιάσει. Μια Κυριακή, την ώρα που τελείωνε η λειτουργία, ζύγωσε πρώτος ο βασιλιάς να πάρει το αντίδωρο, εκείνο όμως του ξεφεύγει από το χέρι και πέφτει χάμω. Μια στιγμή αργότερα παρουσιάζεται μιά μέλισσα που φτεροκοπούσε προς το ανοιχτό παράθυρο, κρατώντας το πεσμένο αντίδωρο του βασιλιά. Βγάνει αμέσως διαταγή  ο βασιλιάς, όσοι έχουνε μελίσσια να τ’ ανοίξουνε και να ψάξουν, για να βρεθεί. Ψάχνει και ο πρωτομάστορας στα δικά του τα μελίσσια και τι βλέπει; Είχανε κάτσει οι μέλισσες μέρες πριν και είχανε φτιάξει με το κερί μέσα στην κυψέλη μιαν εκκλησιά πανέμορφη και σκαλιστή και μεγαλόπρεπη, που δεν είχε την όμοια της σ’ ολόκληρη την Οικουμένη. Όλες οι λεπτομέρειες είχανε γίνει στην εντέλεια, μέσα κι’ έξω στην εκκλησία. Η πόρτα της ανοιχτή, ο τρούλος έτοιμος, οι κολώνες στη θέση τους, ως και η Άγια Τράπεζα τελειωμένη. Την είχαν αποτελειώσει σ’ όλα της την εκκλησιά, και απάνω στην Άγια Τράπεζα της είχε φέρει εκείνη η μέλισσα και είχε αποθέσει το αντίδωρο του βασιλιά .Είδε την εκκλησιά ο πρωτομάστορας και θαύμασε με το τέλειο σχέδιό της. Την είδε κατόπι και ο βασιλιάς και έγινε όλος χαρά. Το σχέδιο, που είχανε φτιάξει οι μέλισσες, έγινε το σχέδιο που χτίστηκε η Αγιά Σοφιά!!!». (βλ. Κ. Ρωμαίος, ΕΛΛΑΣ, λαογραφία-γεωγραφία-ιστορία, τομ. 2ος, σελ. 653).

  ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΘΡΥΛΟΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑΣ

1. Ο ΜΑΡΜΑΡΩΜΕΝΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ

Όταν μπήκαν οι Τούρκοι στην Πόλη, άγγελος Κυρίου άρπαξε το βασιλιά και τον πήγε σε μια σπηλιά βαθιά στη γη κάτω, κοντά στη Χρυσόπορτα. Εκεί μένει μαρμαρωμένος ο βασιλιάς και καρτερεί να κατεβεί ο άγγελος στη σπηλιά, να τον ξεμαρμαρώσει. Και θα σηκωθεί πάλι ο βασιλιάς και θα μπει στην Πόλη και θα διώξει τους Τούρκους ως την Κόκκινη Μηλιά.

2. Ο ΠΑΠΑΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑ-ΣΟΦΙΑΣ

Την ώρα που μπήκαν οι Τούρκοι στην Αγια-Σοφιά δεν είχε τελειώσει ακόμα η λειτουργία. Ο παπάς που έκανε τη λειτουργία πήρε αμέσως το Άγιο Δισκοπότηρο, ανέβηκε στα κατηχούμενα, εμπήκε σε μια θύρα και η θύρα έκλεισε αμέσως. Είναι θέλημα Θεού ν’ ανοίξει μόνη της η θύρα, όταν έλθει η ώρα, και θα βγει από κει ο παπάς, να τελειώσει τη λειτουργία στην Αγια-Σοφιά, όταν θα πάρουμε πίσω την Πόλη.

3. Η ΑΓΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑ-ΣΟΦΙΑΣ

Την μέρα που πάρθηκε η Πόλη, έβαλαν σ’ ένα καράβι την Άγια Τράπεζα της Αγια-Σοφιάς, να την πάει στην Φραγκιά, για να μην πέσει στα χέρια των Τούρκων.

Εκεί όμως στη θάλασσα του Μαρμαρά άνοιξε το καράβι και η Άγια Τράπεζα εβούλιαξε στον πάτο. Στο μέρος εκείνο η θάλασσα είναι λάδι, όση θαλασσοταραχή και κύματα κι αν είναι γύρω. Και το γνωρίζουν το μέρος αυτό από τη γαλήνη, που είναι πάντα εκεί, και από την ευωδία που βγαίνει. Πολλοί μάλιστα αξιώθηκαν να την ιδούν στα βάθη της θάλασσας. (βλ. ΓΙΟΒΑΝΗ, Μεγάλη εγκυκλοπαίδεια, εκδ. 1982, τομ. 1ος, σελ. 97).

4. ΤΑ ΨΑΡΙΑ ΤΟΥ ΜΠΑΛΟΥΚΛΗ

Την ημέρα που έπεσε η Πόλη ένας γέροντας τηγάνιζε ψάρια, και όταν του είπαν «Εάλω η Πόλις», είπε πως για να πιστέψει πως έπεσε η Πόλη, έπρεπε να βγουν τα ψάρια από το τηγάνι. Και Ω! του θαύματος, έτσι έγινε. Πότε άραγε θα ολοκληρωθεί το τηγάνισμα των ψαριών που είναι τηγανισμένα μόνο από την μία τους πλευρά;

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ  ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΙΑ-ΣΟΦΙΑ

1. ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

Στην Αγια-Σοφιά αγνάντια

βλέπω τα ευζωνάκια.

Τα ευζωνάκια τα καημένα

μες στους ήλιους μαυρισμένα,

κλέφτικο χορό χορεύουν

και τ’ αντίπερα αγναντεύουν.

Κι αγναντεύοντας την Πόλη

τραγουδούν και λένε:

«Πάλι θα γένει δικιά μας

να η μεγάλη εκκλησιά μας.

Τούτα είν’ οι χρυσοί της θόλοι

αχ κατακαημένη Πόλη.

Στην κυρά την δέσποινά μας

πες να μην λυπάται,

στις εικόνες να μην κλαίνε

τα ευζωνάκια μας το λένε».

Κι ο παπάς που είναι κρυμμένος

μέσα στ’ άγιο βήμα,

τα ευζωνάκια δεν θ’ αργήσει

να βγει να τα κοινωνήσει,

και σε λίγο βγαίνουν τ’ Άγια

μέσα σε μυρτιές και βάγια

Ο Θεοδόσιος χωρίζει ξανά την αυτοκρατορία σε Ανατολική και Δυτική. Η Ανατολική (Βυζαντινή) οργανώνεται και προοδεύει. Οι Γότθοι κατακτούν τη Δυτική. Οι Βάνδαλοι περνούν στην Αφρική και κυριεύουν την Καρχηδόνα.      

Η αυτοκρατορία χωρίζεται:

Η βυζαντινή αυτοκρατορία παρέμεινε ενωμένη ως τον 4ο αιώνα μ.Χ.

Οι μετακινούμενοι λαοί όμως, οι Ούννοι, οι Γότθοι και οι Βάνδαλοι παραβιάζουν τα βόρεια σύνορα και απειλούν την αυτοκρατορία.

Ο Θεοδόσιος μοιράζει την αυτοκρατορία στους δύο γιους του για να διοικείται καλύτερα. Ο Αρκάδιος πήρε το Ανατολικό τμήμα και ο Ονώριος το Δυτικό.

Το Ανατολικό τμήμα:

Ο Αρκάδιος και ο γιος του Θεοδόσιος Β’ αντιμετώπισαν τον κίνδυνο

α) πολεμικά:

οχύρωσαν με διπλό τείχος την Πόλη.

έβαλαν πλωτές φρουρές στο Δούναβη.

β) διπλωματικά:

έκλεισαν πολυδάπανες συνθήκες ειρήνης με τους γείτονες που τους απειλούσαν.

Οι κάτοικοι στο Ανατολικό τμήμα ένιωθαν ασφαλείς γιατί παρόλο που ανήκαν σε διαφορετικά έθνη αποδέχονταν το ρωμαϊκό νόμο, τη χριστιανική θρησκεία και την ελληνική γλώσσα.

Το Δυτικό τμήμα:

Οι Γότθοι κατάφεραν να κυριεύσουν τη Ρώμη και να τη λεηλατήσουν παίρνοντας μεγάλο μέρος των θησαυρών της.

Οι Ούννοι απειλούσαν τα σύνορα του Δυτικού ρωμαϊκού κράτους.

Ο Ρωμαίος στρατηγός Αέτιος όμως αφού συμμάχησε με τους Γότθους, νίκησε τους Ούννους στα Καταλαυνικά Πεδία.

Τα επόμενα χρόνια:

το Δυτικό ρωμαϊκό κράτος ήταν αδύναμο οικονομικά και στρατιωτικά για να αντιμετωπίσει τους εχθρούς του.

Οι Βάνδαλοι πέρασαν το Ρήνο και μέσα από τη Γαλλία και την Ισπανία έφτασαν στο Γιβραλτάρ. Από κει πέρασαν στην Καρχηδόνα που την έκανα πρωτεύουσά τους.

Οι Γότθοι κατέκτησαν τις δυτικές επαρχίες της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Ιταλίας και δημιούργησαν το «γοτθικό βασίλειο της Ιταλίας» με πρωτεύουσα τη Ραβέννα.

Β9. Ερωτήσεις Κατανόησης

1. Για ποιο λόγο και πώς χώρισε την αυτοκρατορία ο Θεοδόσιος λίγο πριν πεθάνει;
2. Πώς οργάνωσαν το ανατολικό κράτος ο Αρκάδιος και ο γιος του Θεοδόσιος Β’;
3. Ποια ήταν τα κοινά στοιχεία που ένωναν τους κάτοικους του ανατολικού κράτους;
4. Πώς εξελίχθηκε η απειλή των Γότθων για το δυτικό κράτος;
5. Πώς αντιμετωπίστηκε η απειλή των Ούνων για το δυτικό κράτος;
6. 6.Γιατί το δυτικό κράτος δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τις γοτθικές φυλές;

7. Τι έκαναν οι Βάνδαλοι;
8. Τι συνέβη στο υπόλοιπο δυτικό κράτος;

Λήψη αρχείου

Λήψη αρχείου