ΚΕΙΜΕΝΟ 1
ΠΑΓΟΣ
Έπεσα τυχαία,χαζεύοντας στο instagram,στη σελίδα ενός γνωστού (από όσο κατάλαβα)φωτογράφου μόδας.Είχε ανεβάσει δεκάδες φωτογραφίες ημίγυμνων μοντέλων.Κοριτσιών όμορφων αλλά λιπόσαρκων,γυμνασμένων αλλά εμφανώς υποσιτισμένων για τις ανάγκες του επαγγέλματος και για να συντηρήσουν την εικόνα που θέλει η αγορά της ομορφιάς.Ποιας ομορφιάς; Με προβλημάτισε η (ηθελημένη) ψυχρότητα που απέπνεαν όλες οι πόζες.Τα αγέλαστα,σοβαρά,σχεδόν καταθλιπτικά πρόσωπα των κοριτσιών με τα σβησμένα βλέμματα.Είναι τα ίδια βλέμματα που “ φοριούνται” πολύ στις πασαρέλες,όπου η παρέλαση των ανέκφραστων μοντέλωνπαραπέμπει σε πορεία ζωντανών νεκρών,στις καλλιτεχνικές φωτογραφίες και στα έργα της video art που εκτίθενται στα μουσεία σύγχρονης τέχνης.Κάθε εποχή έχει τους κώδικες,την αισθητική της,τους δικούς της τρόπους για να εκφράζεται.Απλώς αυτό που όλο και πιο έντονα εκφράζουν σήμερα οι δημιουργοί όταν επιχειρούν να σχολιάσουν τον κόσμο μας δια των έργων τους μού μοιάζει όλο και πιο τρομακτικό.Φταίει που μεγαλώνω,οπότε θα πρέπει να καταβάλω μεγαλύτερη προσπάθεια,τόσο για να καταλάβω αυτό που λένε(νομίζω όμως πως το καταλαβαίνω),όσο και για να αποδεχθώ τον τρόπο με τον οποίο εκφράζονται.Έναν τρόπο που έχει κάτι από την ψυχρότητα του πάγου,που είναι κοφτερός σαν τη λάμα του μαχαιριού,που αποσκοπεί στην πρόκληση ηλεκτροσόκ.Ψυχρότητα,κατάθλιψη και βία,αυτά είναι (τρία από) τα βασικά συστατικά της κοιωννίας μας ,έτσι όπως αποκαλύπτεται στα social media,στις γκαλερί,στα μουσεία,παντού γύρω μας.
Την τελευταία εβδομάδα παρακολούθησα τον τελευταίο κύκλο του “Euphoria” της νέας μεγάλης επιτυχίας του ΗΒΟ.Όλα όσα περιγράφω παραπάνω τα βρήκα συγκεντρωμένα μέσα σε οκτώ ωριαία επεισόδια:έφηβοι που μοιάζουν να έχουν ζήσει δέκα δύσκολες ζωές ο καθένας,κουρασμένοι και απογοητευμένοι από τα πάντα,με βλέμματα αδεια,κάνουν όλη μέρα βαριά ναρκωτικά,τσακώνονται με τους (επίσης βυθισμένους στην κατάθλιψη,στο αλκοόλ και στα παραισθησιογόνα )γονείς τους και κάνουν έρωτα με τρόπο ζωώδη.
Οι συνευρέσεις τους πιο πολύ θυμίζουν βιασμούς παρά τη συνάντηση δύο νέων ανθρώπων που διευρύνουν τη σεξουαλικότητά τους και ανακαλύπτουν τον ερωτισμό,την τρυφερότητα,την αγάπη.Η αγάπη και στον κόσμο του “Euphoria” ή βρίσκεται θαμμένη κάτω από τόνους ασχήμιας (τόσο κάτω που είναι σχεδόν αδύνατο να την ανασύρεις στην επιφάνεια)ή,αν προσπαθήσεις να τη δοκιμάσεις,έχει τρομερό τίμημα.Για να περιγράψω με μία μόνο λέξη την κεντρική ιδέα της σειράς,δεν μπορώ να σκεφτώ παρά την απόγνωση.
Την ίδια απόγνωση που διακρίνω στα κενά βλέμματα των κοριτσιών που φωτογραφίζει εκείνος ο τύπος στο instagram και που διαβάζω στα (ο Θεός να τα κάνει)ποιήματα πολλών νέων ποιητών.
Τι περιμένει τα νέα παιδιά εκεί έξω; Μοναξιά,αποστασιοποίηση,απομόνωση,θυμός,αδυναμία σύναψης και συντήρησης φιλικών και αισθηματικών σχέσεων σε μια κοινωνία σκληρή και ψυχρή (έτσι ήταν πάντα;),όπου ο άνθρωπος μοιάζει ακόμα και να χάνει το ένστικτό αυτοσυντήρησης που ως τώρα τον βοηθούσε να τα βγάλει πέρα στα δύσκολα.Πόσο χειρότερα μπορεί να πάει;Εύχομαι να υπερβάλλω.
Κοσμάς Βίδος Εφημερίδα Βήμα.
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Το κείμενο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στον ημερήσιο Τύπο με αφορμή την έκθεση με τίτλο «Με αντίδοτο το ευφυές χιούμορ», η οποία ήταν αφιερωμένη στο έργο του γελοιογράφου Αρκά.
Το γέλιο, θεραπεία ενάντια στις κρίσεις Η δουλειά του Αρκά, που με συνέπεια, οξυδέρκεια και καυστικό χιούμορ γελοιογραφεί την ελληνική καθημερινότητα των τελευταίων 40 χρόνων, έχει υπάρξει σημείο αναφοράς για πολλούς από εμάς. Οι ήρωες και κυρίως οι αντι-ήρωές του κυκλοφορούν ανάμεσά μας ήδη από το 1980, όταν ο δημιουργός τους άρχισε να δημοσιεύει κόμικς στο περιοδικό «Βαβέλ». Ο ίδιος ο Αρκάς (που υπογράφει πάντα τα έργα του με αυτό το ψευδώνυμο) ποτέ δεν εμφανίζεται ως πρόσωπο στο κοινό. Προτιμά να βρίσκεται παντού και πουθενά, ακούγοντας τις συζητήσεις μας και διαβάζοντας την ίδια στιγμή το υποσυνείδητό μας. Έτσι καταφέρνει να μας ξαφνιάζει, να μας θυμώνει, να μας συγκινεί, να μας ταράζει· εντέλει να μας θεραπεύει μέσω του γέλιου. Γι’ αυτόν το λόγο, η έκθεση που του αφιερώνει στους 26ους Πλόες του το Ίδρυμα Πέτρου και Μαρίκας Κυδωνιέως με τίτλο «Με αντίδοτο το ευφυές χιούμορ» λειτουργεί ως «φάρμακο» γι’ αυτό το δύσκολο καλοκαίρι. Αντέχουμε το χιούμορ και μπορούμε ακόμη να γελάμε, ρωτάμε την ιστορικό τέχνης και θεωρίας του πολιτισμού Αθηνά Σχινά, επιμελήτρια της έκθεσης, και στενή συνεργάτιδα του σκιτσογράφου, που δεν δίστασε να συμπεριλάβει μεταξύ των έργων την πιο πρόσφατη σειρά γελοιογραφιών του Αρκά με θέμα την πανδημία. «Το χιούμορ δεν είναι μονοδιάστατο», απαντά η ίδια. «Θέλει μέτρο, ευρηματικότητα, ενσυναίσθηση, αδέσμευτη συνείδηση, αυτοσαρκασμό κι απουσία προκαταλήψεων. Το χιούμορ του Αρκά έχει αυτά τα γνωρίσματα, γι’ αυτό είναι καταλυτικό και μαζί λυτρωτικό. Γελάμε, και αυτό το αυθόρμητο γέλιο μας αποστασιοποιεί από την πραγματικότητα δίνοντάς μας την ικανότητα να αντιστεκόμαστε στις δυσκολίες και να τις αντιμετωπίζουμε από διαφορετικές οπτικές γωνίες.» Συνεπώς, αναρωτιόμαστε, η δουλειά του γελοιογράφου είναι πιο παραγωγική σε περιόδους ευημερίας ή σε εποχές κρίσης, όπως αυτές που βιώνουμε; «Ποτέ δεν είναι εύκολη η δουλειά ενός γελοιογράφου, όταν βέβαια το έργο του επιδιώκει να μην είναι καταναλωτικό και να μην ικανοποιεί τις “εύκολες” αντιδράσεις του κοινού», σχολιάζει η κ. Σχινά. «Θεωρώ μάλιστα ότι σε περιόδους ευημερίας, είναι ακόμη πιο απαιτητική η δουλειά ενός γελοιογράφου, γιατί τότε έχει περισσότερες δυνατότητες να καλλιεργήσει ένα μεγαλύτερο εύρος εκφραστικών ποιοτήτων, πνευματικών και υπαρξιακών αναζητήσεων. Ανεξάρτητα, ωστόσο, από αυτό, πιστεύω ότι η γελοιογραφία είναι κοινωνικά και πολιτισμικά απαραίτητη, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης.»
Μάρω Βασιλειάδου, Η Καθημερινή, 10/07/2020 [διασκευή]
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Με αφορμή την επανέκδοση του βιβλίου του «Η μουσική ως φάρμακο», ο καρδιολόγος, συνθέτης και συγγραφέας Θανάσης Δρίτσας δίνει συνέντευξη και απαντά σε ερωτήσεις που αφορούν, μεταξύ άλλων, τη μουσικοθεραπεία και την υπαρξιακή διάσταση της μουσικής.
Η μουσική ως φάρμακο
Τι σας έκανε να εστιάσετε περισσότερο στη μουσική σε σχέση με τις υπόλοιπες τέχνες;
Το ότι είμαι βέβαια και ο ίδιος μουσικός και συνθέτης μουσικής και είχα αρχικά (βιωματικά) διαπιστώσει τις ευεργετικές επιδράσεις της μουσικής στην ίδια μου τη ζωή. Η μουσική υπήρξε για εμένα παυσίλυπο, παυσίπονο και αντίδοτο στην ασθένεια και τη φθορά με την οποία έρχομαι αντιμέτωπος καθημερινά στο πλαίσιο της άσκησης μιας μάχιμης ιατρικής ειδικότητας, όπως είναι η καρδιολογία. Αποφάσισα πριν από πολλά χρόνια να ψάξω τους βιολογικούς μηχανισμούς που σχετίζονται με τη θεραπευτική ιδιότητα της μουσικής, είχα μια ανεξήγητα μεγάλη περιέργεια και εσωτερική παρακίνηση πάνω σε αυτό το ζήτημα. Από τη μία είναι το άκουσμα της μουσικής και από την άλλη η δημιουργία.
Είναι διαφορετική η επίδρασή της στον ακροατή και διαφορετική στον δημιουργό;
Σαφώς η επίδραση της μουσικής είναι διαφορετική σε ακροατή και δημιουργό, άλλωστε ο δημιουργός όταν δημιουργεί έχει υπόψη του τον ακροατή. Στον δημιουργό είναι περισσότερο ωφέλιμη η ίδια η δημιουργική διαδικασία. Και στη μουσικοθεραπεία έχουμε αφενός τη μορφή παθητικής ακρόασης μιας προεπιλεγμένης μουσικής αφετέρου τη βιωματική θεραπεία, όπου η μουσική γίνεται το μέσο προκειμένου να αναδυθεί η δημιουργική σχέση θεραπευτή-θεραπευόμενου. Στη βιωματική θεραπεία η μουσική γεννιέται συχνά ως αποτέλεσμα αυτοσχεδιασμού και η δημιουργική διαδικασία κατευθύνεται από έναν εκπαιδευμένο θεραπευτή-ειδικό.
Ως καρδιολόγος έρχεστε καθημερινά σ’ επαφή με τον ανθρώπινο πόνο και το δίπολο της ζωής και του θανάτου. Η μουσική έχει υπαρξιακή διάσταση;
Η μουσική σε σχέση με τις άλλες τέχνες είναι κάτι το άυλο, πνευματικό και αφηρημένο και όπως έχει καταθέσει και ο Στραβίνσκυ στο βιβλίο του «Μουσική Ποιητική» μας συνδέει με το ουράνιο, το μεταφυσικό κομμάτι μας. Η μουσική πάει κόντρα στη βαρύτητα που έχει την τάση να μας προσγειώσει πάνω στο υλικό μας κομμάτι. Αυτή η πνευματική διάσταση της μουσικής συνδέεται με το υπαρξιακό ζήτημα και έχει τη δυνατότητα να προσφέρει πνευματική εμπειρία ως «παραμυθία» και να προσδώσει έτσι νόημα στη ζωή. Βλέπουμε για παράδειγμα πόσο σημαντική είναι η μουσικοθεραπεία προκειμένου να προσφέρει νόημα σε ασθενείς τελικού σταδίου που αντιμετωπίζουν κατάματα τον θάνατο ως μόνη προοπτική.
Συνέντευξη στη Δήμητρα Διδαγγέλου για το ηλεκτρονικό περιοδικό Ψυχο-Γραφήματα 08/04/2019 [διασκευή]
ΚΕΙΜΕΝΟ 4
Το ποδήλατο Το παιδικό ποδήλατό μου, ο άλλοτε απαστράπτων Πήγασος
που απογειωνόταν μόλις τον καβάλαγα, έχει για πάντα
τώρα υπογειωθεί. Κι ας λέω ψέματα, αδιάκοπα,
στον εαυτό μου και σ’ εκείνο, πως, κάποια μέρα
θα του αλλάξω λάστιχα, απ’ τη σκουριά του θα το γδύσω,
θα το λαδώσω και θα το γυαλίσω κι όλο τον κόσμο
μαζί του θα γυρίσω· το παιδικό ποδήλατό μου έχει για πάντα
υπογειωθεί· το ξέρω και το ξέρει.
Αργύρης Χιόνης, από τη συλλογή Στο υπόγειο, εκδ. Νεφέλη 2004
ΘΕΜΑΤΑ
Α.Να συνοψίστε σε 70 λέξεις τα χαρακτηριστικά των νέων του πρώτου κειμένου όπως αναφέρονται από τον συγγραφέα του.
Β1. Ο τίτλος του Κειμένου 1 και του κειμένου 2 αποδίδει, κατά τη γνώμη σας, επιτυχώς το περιεχόμενο των κειμένων;Για το κείμενο 1 να δώσετε έναν κυριολεκτικό τίτλο και για το κείμενο 2 έναν μεταφορικό. Μονάδες 15
Β2. Το Κείμενο 1 έχει πληροφοριακό/ενημερωτικό χαρακτήρα. Να το επιβεβαιώσετε με αναφορά σε δύο (2) στοιχεία του κειμένου. Μονάδες 10
Β3. Ποια είναι η βασική ιδέα της απάντησης που δίνει ο Θανάσης Δρίτσας στην 3η ερώτηση της δημοσιογράφου; Πώς κρίνετε τη γνώμη αυτή; Τεκμηριώστε τη θέση σας (100-120 λέξεις). Μονάδες 15
Γ. Να διατυπώσετε το ερμηνευτικό σχόλιό σας για το Κείμενο 3, παρουσιάζοντας το κύριο, κατά τη γνώμη σας, θέμα του. Να συμπεριλάβετε στην απάντησή σας σχετικούς με το θέμα δείκτες του ποιήματος και την προσωπική σας ανταπόκριση σε αυτό. (150-200 λέξεις) Μονάδες 15
Δ.Σε μια έκθεση γελοιογραφίας που οργανώθηκε με πρωτοβουλία του Λυκείου σας ανέλαβες ως εκπρόσωπος της τάξης σου να εκφωνήσεις λόγο. Το θέμα που επέλεξες να παρουσιάσεις έχει τον τίτλο “Η νεανική απόγνωση έτσι όπως εμφανίζεται στα social media σήμερα και το γέλιο ως αντίδοτο στη μελαγχολία και τη σκληρότητα της σύγχρονης κοινωνίας”.Η ομιλία σου, 350-400 λέξεων, απευθύνεται σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς που ήρθαν στα εγκαίνια της έκθεσης. Μονάδες 30
