ΚΕΙΜΕΝΟ 1 

Τι θέλουμε στη ζωή; Ανταγωνισμό ή συνεργατικότητα;  

Ίσως να είναι το πιο δύσκολο, διπολικό ζευγάρι στην κοινωνικές μας λειτουργίες, στα επαγγελματικά πεδία, στην προσωπική μας ζωή, στο αξιακό μας φορτίο. Φυσικά η μεταξύ ανταγωνισμού και συνεργατικότητας σχέση στη σημερινή περίοδο είναι απόλυτα ασύμμετρη και εξόφθαλμα ετεροβαρής.

Το πρόταγμα της οικονομίας και της αγοράς εργασίας είναι ο σκληρός ανταγωνισμός με δέλεαρ την προσωπική επιτυχία, την κοινωνική ανέλιξη, τη συσσώρευση υλικών αγαθών ακόμα και την επιβίωση του ανθρώπου. “Αν δεν είσαι καλύτερος από τον άλλον, δεν έχεις καμιά τύχη”, σου διαμηνύουν εργοδότες και κεφαλαιούχοι, οι παράγοντες που κρατάνε στα χέρια τους σε σημαντικό βαθμό την επαγγελματική δραστηριότητα.

Αλλά καλύτερος ως προς τι; Εδώ η απάντηση έχει τεθεί πριν από την ερώτηση – καλύτερος στην απόδοση της εργασίας του. Όλες οι άλλες πτυχές του ανθρώπου ή θεωρούνται δευτερεύουσες ή ασήμαντες ή δεν απαιτούνται καθόλου. Ο χαρακτήρας του πολίτη, η προσωπικότητά του, η ηθική του εικόνα, ο κοινωνικός του ρόλος αποτελούν μια θεωρητική κατασκευή, που μικρή πέραση έχει στην επαγγελματική του διαδρομή και μάλιστα αποτελούν μόνο συμπληρώματα και βοηθήματα στην εργασιακή του απόδοση με την ευρεία έννοια. Η αυταξία του ανθρώπου δεν έχει νόημα στη σημερινή, αγοραία εκδοχή της ιστορίας

Πρόκειται για το κυρίαρχο μοντέλο της ιδεολογίας του καπιταλιστικού τρόπου ζωής και του νεοφιλελευθερισμού, το μοντέλο του ιδιώτη, που αντιστοιχεί στην ιδιωτικοποίηση σχεδόν όλων των οικονομικών λειτουργιών. Η έννοια του πολίτη εξαντλείται στις εκλογικές, βουλευτικές διαδικασίες και το πολύ – πολύ στην συμμετοχή του στον οικείο επαγγελματικό κλάδο. Η ζωή του ανθρώπου είναι καναλιζαρισμένη στα πλαίσια που θέτει η εμπορευματοποίηση. Το μήνυμα είναι σαφές. “Αν δεν συμφωνείς με αυτή την αντίληψη και πρακτική, σε περιμένει η ανεργία και η περιθωριοποίηση”.

Η πρώτη λοιπόν επίπτωση της κατίσχυσης του ανταγωνισμού έναντι της συνεργατικότητας αφορά το πως βλέπουμε τον εαυτό μας (περισσότερο ως επαγγελματία και λιγότερο ως πολίτη και ως άνθρωπο) και τι άποψη έχουμε για τη ζωή μας και το πως τη βιώνουμε – περισσότερο ως παραγωγοί και ως καταναλωτές υλικών αγαθών και λιγότερο ως δημιουργούς πολιτισμού και ως υποκείμενα αυτοπραγμάτωσης.

Αλλά και στον τομέα της εργασίας αν πάμε, τίθεται πάλι σοβαρό πρόβλημα. Το πολύ μεγάλο μέρος των σύγχρονων μορφών εργασίας αποτελεί συλλογική (μικρής ή μεγάλης έκτασης) υπόθεση και κατά ένα μικρό μόνο μέρος είναι ατομική εκδήλωση. Τούτου δοθέντος, η συλλογικότητα για να έχει νόημα και αποτέλεσμα δεν μπορεί παρά να διαπνέεται από κλίμα συνεργασίας, σύμπνοιας και κοινής ως έναν βαθμό αντίληψης. Ο ανταγωνισμός σε αυτό το πεδίο κρύβει απαξιώσεις, υπονομεύσεις και άλλα τέτοια “αγκάθια”.

Υπάρχει και το ευρύτερο πεδίο, εκείνο της κοινωνίας και της πολιτείας. Πώς μπορούν να λειτουργούν οι τόσοι και τόσοι θεσμοί τους αν δεν χαρακτηρίζονται από κλίμα συνεργασίας και κοινής στόχευσης; Υπάρχει επίσης ευρύτερο πεδίο, εκείνο της χώρας – και ακόμα πέραν αυτής. Η οικονομική κρίση και η πανδημία κατέδειξαν με τον πιο εμφαντικό τρόπο την αλληλοεξάρτηση των ανθρώπων.

Στο θέμα μας τίθενται μερικά κίβδηλα ερωτήματα. Μπορεί να υπάρξει πρόοδος χωρίς ανταγωνισμό, που συνεργεί στη διαρκή βελτίωσή μας; Η απάντηση είναι ναι, αν μιλήσουμε για άμιλλα και για συνεργασία ταυτόχρονα. Η συνεργασία δεν δημιουργεί αγελαίες πρακτικές; Καθόλου, στην συνεργασία δεν ισοπεδώνονται οι προσωπικές δυνατότητες, καθένας διατηρεί τη δική του “επικράτεια” και απλώς αθροίζονται συνολικά οι δυνατότητες. Και μάλιστα, ο πολίτης κερδίζει από κάθε μορφή συνεργασίας, αφού γίνεται δέκτης και άλλων εμπειριών, γνώσεων και πρακτικών. Ας σκεφτούμε τι συναισθήματα γεννάει ο ανταγωνισμός και τι η συνεργατικότητα.

Η ζωή μας είναι μια διαρκής, δυναμική, διαλεκτική σχέση μεταξύ του προσωπικού μας κόσμου και των ποικίλων μορφών της κοινωνικότητάς μας. Και απαιτείται μια κουλτούρα συνύπαρξης, συνεννόησης και συνδημιουργικότητας. Κανένας άνθρωπος δεν μπορεί να νοηθεί σε ένα κουκούλι εγωισμού έξω από τις συλλογικές μας ούτως ή άλλως λειτουργίες και απαιτήσεις της ζωής!