ΚΕΙΜΕΝΟ 1    

  ΜΑΓΔΑΣ ΧΑΤΖΗΣΤΡΑΤΗ

   Πείραμα Μίλγκραμ: Η τρανή απόδειξη του κοινωνικού   κομφορμισμού

   Όσοι συμμετείχαν στο πείραμα, πίστευαν πως αφορούσε τη μνήμη και την   ικανότητα αποστήθισης λέξεων. Συγκεκριμένα, τους έλεγαν πως οφείλουν, αναλαμβάνοντας το ρόλο του «δασκάλου» έναντι αμοιβής 4 δολαρίων/ώρα, να τιμωρήσουν με μια μηχανή ηλεκτροσόκ το «μαθητευόμενο» σε κάθε λάθος απάντηση. Ο «μαθητευόμενος» δεν ήταν φοιτητής, αλλά ηθοποιός, που είχε προσληφθεί από το Μίλγκραμ για την ενσάρκωση ακριβώς αυτού του «ρόλου» και δεν υπήρχε ηλεκτρισμός, ούτε ηλεκτροσόκ, γεγονός που ο «δάσκαλος» δε γνώριζε. Ούτε, βέβαια, ότι ο ηθοποιός υποκρινόταν.

Το ηθικό ερώτημα, αν πρέπει κανείς να υπακούει τις εντολές, όταν αυτές αντίκεινται στην ανθρώπινη συνείδηση και στις θεμελιώδεις, «άγραφες» αρχές του ηθικού κώδικα, πέρα από τη δραματοποίηση που γνώρισε στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, όπου η πρωταγωνίστρια εκπροσωπεί τον άνθρωπο που δεν υποτάσσεται και θεωρεί χρέος του την εξέγερση απέναντι στο άδικο και τη βίαιη εξουσία, υφίσταται φιλοσοφική ανάλυση σε όλες τις ιστορικές εποχές.

Και ενώ οι ανθρωπιστές διατείνονται την υπεροχή της ατομικής συνείδησης σε τέτοια θέματα, επιμένοντας ότι η ηθική κρίση του ατόμου πρέπει να υπερισχύει της αρχής, όταν αυτές βρίσκονται σε σύγκρουση, ο Στάνλεϊ Μίλγκραμ, ψυχολόγος στο πανεπιστήμιο του Yale, αποφάσισε να ελέγξει πειραματικά εάν και μέχρι ποιου σημείου τα υποκείμενα είναι διατεθειμένα να ακολουθήσουν εντολές που τους απευθύνονται, όπως να «τιμωρήσουν» ένα άλλο υποκείμενο, αφυπνίζοντας τη δυνητικά βίαιη συμπεριφορά τους ως αποτέλεσμα συμμόρφωσης στην εξουσία, μιας και καλούνταν να το υποβάλουν σε αύξουσες δόσεις ηλεκτρικών εκκενώσεων.

Όσοι συμμετείχαν στο πείραμα, πίστευαν πως αφορούσε τη μνήμη και την ικανότητα αποστήθισης λέξεων. Συγκεκριμένα, τους έλεγαν πως οφείλουν, αναλαμβάνοντας το ρόλο του «δασκάλου» έναντι αμοιβής 4 δολαρίων/ώρα, να τιμωρήσουν με μια μηχανή ηλεκτροσόκ το «μαθητευόμενο» σε κάθε λάθος απάντηση. Ο «μαθητευόμενος» δεν ήταν φοιτητής, αλλά ηθοποιός, που είχε προσληφθεί από το Μίλγκραμ για την ενσάρκωση ακριβώς αυτού του «ρόλου» και δεν υπήρχε ηλεκτρισμός, ούτε ηλεκτροσόκ, γεγονός που ο «δάσκαλος» δε γνώριζε. Ούτε, βέβαια, ότι ο ηθοποιός υποκρινόταν.

Πόσοι από τους εθελοντές «δασκάλους» έφτασαν ως τον τελευταίο μοχλό εξαιτίας των λάθος απαντήσεων; Το 95% προχώρησε πάνω από τα 150 βολτ ηλεκτροσόκ, ενώ το 65% έφτασε μέχρι τον τελευταίο μοχλό των 450 βολτ!

Συμπεράσματα: Ξαναβλέποντας το πείραμα, συνειδητοποίησα για ακόμα μια φορά ότι διαχρονικά λειτουργεί προς επίρρωση της ισχύος της θεωρίας του κομφορμισμού, σύμφωνα με την οποία, όταν ένας πολίτης είναι ανίκανος να πάρει αποφάσεις σε καταστάσεις πίεσης και κρίσης, όντας εγκλωβισμένος στα καλοπλεγμένα δίχτυα του φόβου και του πανικού, μοιραία υπακούει τις εντολές κάποιου ανώτερου στην ιεραρχία, στην προκειμένη περίπτωση του Μίλγκραμ- πειραματιστή, ο οποίος δρα σαν ανώτατη αρχή του. Καταδεικνύει, δηλαδή, το ευεπηρέαστο και την υπακοή των ανθρώπων, όταν τους παρασχεθεί μια νομιμοποιημένη ιδεολογία είτε κοινωνική- θεσμική υποστήριξη (εδώ: οι καθημερινοί άνθρωποι εκπλήρωναν εντολές -κάτω από εφάμιλλες συνθήκες «νομιμοποίησης»- που είχαν ως απότοκο τη φαινομενική χορήγηση ισχυρότατων ηλεκτρικών σοκ σε άλλους συμμετέχοντες- συνανθρώπους τους).

Νιώθοντας, λοιπόν, την ανάγκη να αποποιηθούν οποιασδήποτε ευθύνης για ο,τι συμβεί στο θύμα, υπέβαλαν ασυνείδητα τον εαυτό τους στο ρόλο του εκτελεστικού οργάνου της προκειμένης ανώτερης αρχής, υπακούοντάς και θεωρώντας ότι εκείνη μόνο είναι η υπεύθυνη για την έκβαση των πραγμάτων. Υπό αυτό το πρίσμα, η απόσειση της προσωπικής ευθύνης αποτελεί και τη λεπτή, ακαθόριστη γραμμή στα όρια της υπακοής και της κατ’ επέκταση χειραγώγησης του ατόμου. Διότι, αποδεικνύεται ότι ναι μεν ο φόβος και η πίεση αποτελούν τους καλύτερους αρωγούς της υπακοής στην εξουσία ανεξαρτήτως των χαρακτηριστικών της τελευταίας, αλλά συνάμα καταστέλλουν την ανεξάρτητη σκέψη και λογική.

Πολλοί θα πουν ότι οι συναγωγές αυτές είναι καθολικές και αγκαλιάζουν ασφυκτικά τον όρο της «μαζοποίησης». Όμως, το απόφθεγμα ότι όσο πιο αναπτυγμένο, διαφοροποιημένο και μορφωμένο είναι ένα άτομο, τόσο λιγότερο επιρρεπές είναι στη «μαζοποίηση» δεν ισχύει πάντα. Ο άνθρωπος είναι ένα εύθραυστο ον, που συχνά δεν είναι έτοιμο να πάρει τα ηνία της ελευθερίας της σκέψης και της πρωτοβουλίας. Οι ίδιοι άνθρωποι που δυσκολεύονται να πάρουν αποφάσεις και να διαχειριστούν τη ζωή τους, δε διστάζουν να θυσιάσουν όλες τις ελευθερίες τους χάριν ενός επιβλητικού «ηγέτη», ο οποίος θα τους καθοδηγεί και θα αποφασίζει αντί γι’ αυτούς, καταστρατηγώντας έτσι τις ίδιες τις ηθικές τους αναστολές, αφού μπορεί να προβαίνουν σε ενέργειες που σε άλλες περιπτώσεις θα θεωρούσαν καταδικαστέες.

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 2

ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

 

Η δύναμη της μάζας είναι τόσο μεγάλη που όταν κάποιος βρεθεί στα δεσμά της δύσκολα μπορεί να ξεφύγει από αυτά. Η μάζα ασκεί αρνητική επιρροή στο κάθε μεμονωμένο άτομο κάτι που είναι ιδιαίτερα εμφανές στις μέρες μας. Η κοινωνία μας διέπεται από δημοκρατικές αρχές που κατοχυρώνουν την απόλυτη ελευθερία έκφρασης και δράσης για καθένα που διαβιώνει μέσα σε αυτήν. Παρόλο που θεσμικά θεωρούμαστε απόλυτα ελεύθεροι η σύγχρονη εποχή, κατατρύχεται από το φαινόμενο του κοινωνικού κομφορμισμού.

Οι άνθρωποι παρουσιάζουν ορισμένα ομοιογενή χαρακτηριστικά που είναι απότοκος της επίδρασης που ασκεί η δύναμη της μάζας στο κάθε μεμονωμένο άτομο. Παρουσιάζεται με άλλα λόγια μια όλο και συχνότερη τάση ταύτισης και εξομοίωσης του κάθε ατόμου με τους άλλους. Ο κοινωνικός κομφορμισμός και η δύναμη της μάζας είναι σε πολλές περιπτώσεις τόσο ισχυρές που το άτομο συνθλίβεται και δεν μπορεί να απαλλαγεί από τα δεσμά του. Κατανοούμε λοιπόν ότι η πνευματική ανεξαρτησία, που διακηρύσσεται ότι υπάρχει, αποτελεί ουσιαστικά ένα μύθο και μια ουτοπία.

Κατ αρχάς η ελλιπής παιδεία θεωρείται μια από τις βασικότερες αιτίες που καθιστά τον άνθρωπο έρμαιο της μαζοποίησης. Μην έχοντας κατάλληλη παιδεία ο άνθρωπος δεν διαθέτει την κρίση που απαιτείται και η οποία είναι άκρως απαραίτητη για τις προκλήσεις της μαζοποίησης και του κοινωνικού κομφορμισμού που κάνουν αισθητή την παρουσία τους στη σύγχρονη κοινωνία. Απόρροια του γεγονότος αυτού είναι τα άτομα να στέκονται αδύναμα να ελέγξουν όσα τους επιβάλλονται. Ενστερνίζονται έτσι άκριτα οτιδήποτε πράττουν ή τους επιβάλλουν άμεσα ή έμμεσα άλλα άτομα. Τις περισσότερες φορές το άτομο δρα με τρόπο που αντίκειται στις προσωπικές του πεποιθήσεις κάτι που σημαίνει ότι αν όχι χάνεται δεν γίνεται ορατή η ιδιαιτερότητα που χαρακτήρα του κάθε ατόμου.

Στα αίτια του κοινωνικού κομφορμισμού οφείλουμε να εντάξουμε εκτός των άλλων και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Είναι ευρέως γνωστό ότι τα ΜΜΕ και η βιομηχανία του θεάματος δημιουργούν ένα ομοιόμορφο μοντέλο κοινωνικής συμπεριφοράς , προτείνοντας έτοιμες λύσεις και προωθώντας την επονομαζόμενη «Μαζική Κουλτούρα». Το αμύητο κοινό αναπαράγει και ακολουθεί παθητικά ότι προβάλλεται από τα ΜΜΕ θεωρώντας το ορθό. Εύκολα και άκοπα τα άτομα προσαρμόζονται στις αντιλήψεις και τις συνήθειες που δέχονται ακόμα κι αν δεν συνάδουν με την προσωπικότητα τους.

Θα ήταν σκόπιμο επίσης να τονίσουμε ότι καλλιεργείται ένα αίσθημα ασφάλειας μέσω της ένταξης των ατόμων σε μια ευρύτερη ομάδα. Καταρρίπτεται έτσι ο ενδεχόμενος φόβος απόρριψης του διαφορετικού που μπορεί να υπάρχει και αποστερεί από το κάθε μεμονωμένο άτομο τη δυνατότητα ελεύθερης βούλησης και δράσης. Δεν είναι λίγα τα άτομα και ιδιαίτερα σχολικής ηλικίας, που για να γίνουν αποδεκτά από μία ομάδα ατόμων, αρκετές φορές καταβάλλουν προσπάθεια να εξομοιωθούν με τους άλλους υπονομεύοντας έτσι τα δικά τους προσωπικά θέλω και τις δικές τους επιθυμίες. Εύγλωττο είναι το παράδειγμα ατόμων που για να ενταχθούν σε μια ομάδα και ειδικότερα σε μια παρέα συνομηλίκων και μη, υιοθετούν τον τρόπο ομιλίας και έκφρασης των άλλων ατόμων της ομάδας όπως είναι οι βωμολοχίες ή η Argo.

Από τα παραπάνω συνάγεται αβίαστα το συμπέρασμα ότι λανθάνουν αρκετές αρνητικές επιδράσεις από τη μαζοποίηση. Τα άτομα χάνουν την ατομική τους συνείδηση, τη σκέψη, τη βούληση και γενικότερα την ικανότητα ανάληψης πρωτοβουλιών. Προωθείται η μαζική κουλτούρα, ο ιδιαίτερος τρόπος σκέψης του κάθε ατόμου περιστέλλεται και τα ατομικά δικαιώματα του καθενός από εμάς περιορίζονται.

Η συμβολή των φορέων κοινωνικοποίησης κρίνεται ιδιαίτερα σπουδαία για την αντιμετώπιση της μαζοποίησης. Η οικογένεια μπορεί να συμβάλει, ώστε τα μέλη της να δημιουργήσουν μια υγιή προσωπικότητα που βασικό πυλώνα της θα αποτελούν τα προσωπικά ενδιαφέροντα και οι πεποιθήσεις του κάθε ατόμου. Εκτός αυτού ο χώρος της οικογένειας οφείλει να εμφυσήσει στα παιδιά τα διδάγματα εκείνα που απαιτούνται ώστε να αποκτήσουν μηχανισμούς άμυνας για να έχουν τη δυνατότητα να αντιστέκονται σθεναρά στις προκλήσεις της μαζοποίησης διατηρώντας έτσι τα προσωπικά στοιχεία του χαρακτήρα τους. Τα παιδιά και οι μετέπειτα ενήλικες δεν θα χειραγωγούνται από τρίτους αλλά αντίθετα θα μπορούν να διαφυλάξουν αλώβητα τα ιδιαίτερα στοιχεία που απαρτίζουν την προσωπικότητα τους.

Το πρόβλημα του κοινωνικού κομφορμισμού χρήζει άμεσης αντιμετώπισης όχι μόνο από την οικογένεια ως βασικό φορέα κοινωνικοποίησης αλλά και από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Η παιδεία που παρέχεται θα πρέπει να έχει ανθρωπιστικό χαρακτήρα, να τίθεται με άλλα λόγια ο άνθρωπος στο επίκεντρο της προσοχής και του ενδιαφέροντος. Παράλληλα με τον ανθρωπιστικό χαρακτήρα η παιδεία οφείλει να καλλιεργεί την κριτική ικανότητα των διδασκόμενων. Τα άτομα διαθέτοντας κριτική σκέψη δεν θα είναι ανδράποδα αλλά αντίθετα θα έχουν τη δυνατότητα και το θάρρος να αποφασίζουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους και θα αναλαμβάνουν, χωρίς τον φόβο της απόρριψης, την ευθύνη της συμπεριφοράς που θα επιδεικνύουν και θα είναι διαφορετική από έναν ορισμένο τρόπο συμπεριφοράς που επιτάσσει η μάζα.

Τέλος τα ΜΜΕ μέσω του σημαντικού ρόλου που διαδραματίζουν και της επιρροής που ασκούν έχουν τη δυνατότητα να προσθέσουν το δικό τους λιθαράκι στην αντιμετώπιση της μαζοποίησης. Χρήσιμη προς αυτή την κατεύθυνση είναι η προβολή υγειών προτύπων από τα ΜΜΕ. Τη θέση της παρουσίασης ενός ενιαίου τρόπου συμπεριφοράς και δράσης από τα ΜΜΕ θα πρέπει να λάβει η δυνατότητα αυτενέργειας και αυτόβουλης δράσης όλων ανεξαιρέτως των ανθρώπων. Η «Mαζική Kουλτούρα» θα πρέπει να παταχθεί ώστε το κάθε άτομο να παρουσιάζει μέσα στην κοινωνία τη δική του προσωπικότητα και όχι μια προσωπικότητα που είναι βασισμένη στις επιβολές της μάζας. Θα μπορέσει έτσι να υπάρξει μια κοινωνία που δεν θα ζει με το φόβο της διαφορετικότητας.

Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι η αντιμετώπιση ενός τόσο σημαντικού και επίκαιρου προβλήματος δεν κρίνεται εύκολη αλλά ούτε και ανέφικτη. Εάν ληφθούν κάποια μέτρα τόσο από την ευρύτερη κοινωνία όσο και από το ίδιο το άτομο το οποίο θα μπορέσει να βασίζεται στα προσωπικά του θέλω μόνο εάν αποκτήσει αυτογνωσία μέσω άσκησης, κριτικής και αυτοελέγχου, τότε μόνο θα μπορέσει να αντιμετωπισθεί και να εξαφανιστεί ο κοινωνικός κομφορμισμός και η μαζοποίηση που κάθε άλλο παρά αρνητικά αποτελέσματα επιφέρουν τόσο στην κοινωνία που οπισθοδρομεί όσο και στο άτομο που χάνει τη βούλησή του.

ΚΕΙΜΕΝΟ 3

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΓΕΩΡΓΟΓΙΑΝΝΗΣ

Η ένταξη και η συμμετοχή του ανθρώπου σε κοινωνικές ομάδες Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό όν. Η κοινωνικότητά του αναδεικνύεται από το γεγονός ότι από τη γέννησή του και σε όλη τη διάρκεια της ζωής του δε λειτουργεί ως ανεξάρτητη μονάδα, αντίθετα προσδιορίζεται και λειτουργεί πάντα σε σχέση με το γενικότερο κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο βρίσκεται. Το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο το χαρακτηρίζει η ύπαρξη διαφόρων ομάδων, στις οποίες το άτομο εντάσσεται και συμμετέχει ενεργά. Οι ομάδες αυτές επειδή ακριβώς δημιουργούνται και αναπτύσσουν δραστηριότητα στα πλαίσια του κοινωνικού συστήματος ονομάζονται κοινωνικές. Ο ρόλος των κοινωνικών ομάδων είναι καθοριστικός για το άτομο και αυτό γιατί μέσα στις ομάδες διαμορφώνεται και διαπλάθεται από την κοινωνία στην οποία ζει. Η σημασία ύπαρξης των διαφόρων ομάδων έγκειται δηλαδή στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της συμπεριφοράς των ατόμων με βασικό κριτήριο και άξονα τις κοινωνικές, ηθικές, πολιτιστικές αξίες της κοινωνίας στην οποία έχουν ενταχθεί. Η διαμόρφωση των ατόμων και η μετάδοση αξιών και στάσεων συμβατών με το πνεύμα και τους ιδεολογικούς προσανατολισμούς της κοινωνίας ονομάζεται κοινωνικοποίηση. Με την παραπάνω διαδικασία, «η οποία εξελίσσεται στα πλαίσια της ομάδας, επιτυγχάνεται η αναπαραγωγή της κοινωνίας με τα βασικά εκείνα χαρακτηριστικά που εξασφαλίζουν και τη διαιώνισή της». Κάθε άτομο που ζει και αποτελεί μέρος μιας κοινωνίας κοινωνικοποιείται και διαμορφώνεται στα πλαίσια ποικίλων κοινωνικών ομάδων. Υπάρχουν διάφορα είδη μικρών ομάδων, όπως η οικογένεια, η ομάδα εργασίας, η φιλική παρέα, οι σύλλογοι. « Ο συνολικός αριθμός των ομάδων εξαρτάται από την πολυπλοκότητα της οργάνωσης της κάθε κοινωνίας ή κοινότητας. Υπάρχουν σαφώς περισσότερες ομάδες σε ένα αστικό περιβάλλον, απ΄ ό,τι σε μια αγροτική περιοχή. Είναι επίσης γνωστό το γεγονός ότι στις αγροτικές κοινωνίες η κυρίαρχη ομάδα που επηρεάζει τη σκέψη, την προσωπικότητα, τις αξίες και τη συμπεριφορά του ατόμου είναι σαφώς η εκτεταμένη οικογένεια.. Αντιθέτως, στο πλαίσιο του αστικού περιβάλλοντος, το άτομο ανήκει σε ένα πλήθος ομάδων με ποικίλες δραστηριότητες και σκοπούς με συνέπεια τη μείωση της επιρροής της οικογένειας και την αύξηση της επιρροής των άλλων ομάδων». Είναι φανερό ότι το άτομο αν και μπορεί να «ανήκει ταυτόχρονα σε πολλές ομάδες, ορισμένες μόνο από αυτές είναι γι΄ αυτό πιο σημαντικές. Άλλωστε στις διάφορες φάσεις της ζωής, ο βαθμός της αφοσίωσης ανάλογα με την ιεράρχηση των αξιών του και η επακόλουθη εξάρτησή του κάθε ατόμου από τις κοινωνικές ομάδες στις οποίες συμμετέχει μπορεί να ποικίλλει». Κατά συνέπεια μπορεί κάποιος να επηρεάζεται από κάποια ομάδα πολύ περισσότερο σε μια ορισμένη στιγμή της ζωής του και πολύ λιγότερο σε μια άλλη χρονική στιγμή. Και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κάθε άτομο περνάει από συγκεκριμένα αναπτυξιακά στάδια, κατά τα οποία διαφοροποιούνται οι κοινωνικές, συναισθηματικές λειτουργίες και ανάγκες τους. Αυτή η διαφοροποίηση τον οδηγεί στη δραστηριοποίηση και συμμετοχή σε διαφορετικές ομάδες, οι οποίες κατά κάποιο τρόπο ανταποκρίνονται στις νέες ανάγκες και τα ενδιαφέροντά του.

 Η οικογένεια. Ειδικότερα, από τη γέννησή του έως και τα πέντε χρόνια της ζωής του, η σχεδόν αποκλειστική και κυρίαρχη ομάδα που επηρεάζει την προσωπικότητα του παιδιού είναι η οικογένεια. Η οικογένεια είναι η μικρότερη πληθυσμιακά κοινωνική ομάδα, «η οποία διαφέρει από πολλές άλλες ομάδες κατά το ότι έχει μια χαρακτηριστική δομή που την απαρτίζουν ξεχωριστοί ρόλοι- ο πατέρας, η μητέρα, οι γιοι και οι κόρες». Ενώ οι λειτουργίες που διασφαλίζονται από την οικογενειακή ομάδα είναι σταθερές και συγκεντρώνονται γύρω από το φαγητό, τον ύπνο, την ανατροφή των παιδιών και άλλες οικιακές ασχολίες, « η κατανομή των ρόλων έχει διαφοροποιηθεί και έχει υποστεί μεταβολές από τις αρχές του αιώνα. Συγκεκριμένα, μέχρι τη δεκαετία του 1960, ο κοινωνικο-οικονομικός ρόλος αφορούσε στον πατέρα και ο κοινωνικο-αισθηματικός ρόλος στη μητέρα», αλλά αυτό δεν ισχύει πλέον στο βαθμό που ίσχυε παλιότερα Όποιες και αν είναι οι συνθήκες που διαμορφώνονται στην οικογένεια και συμβάλλουν στη διαφοροποίηση των ρόλων, το σημαντικό είναι ότι τα μέλη, και κυρίως « τα παιδιά, μέσω της οικογενειακής ομάδας παρατηρούν και συμμετέχουν εξίσου σε ρόλους, είτε είναι οι δικοί τους, είτε αναλαμβάνουν το ρόλο ενός μέλους της οικογένειας. Με την παρατήρηση και ανάληψη αυτών των ρόλων το παιδί αποκτά πρόσβαση στη σχέση των ρόλων, και κατά συνέπεια στη συμπεριφορά, στους κανόνες και τις αξίες της οικογενειακής ομάδας», με άλλα λόγια κοινωνικοποιείται. Με τη λειτουργία της κοινωνικοποίησης που πραγματοποιείται στα πλαίσια της οικογένειας, γίνεται δυνατή η μετάδοση αξιών, κανόνων και προτύπων συμπεριφοράς. Η προβολή των προτύπων θα διαρκέσει για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα και θα επηρεάσει τη ζωή των μελών μέχρι και την ενηλικίωσή τους. «Επίσης, η οικογενειακή ομάδα πραγματοποιεί διάφορες και ποικίλες δραστηριότητες που απαιτούν τη συνεργασία και τον συντονισμό των κινήσεών των μελών της». Η συνεργασία και η συμμετοχή σε αυτές τις δραστηριότητες εμπεριέχει διαφορετικές μορφές επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης μεταξύ των μελών. Η έννοια της αλληλεπίδρασης συνίσταται στην αμοιβαία επιρροή μεταξύ δυο υποκειμένων, έτσι ώστε το ένα μέλος να επηρεάζει το άλλο και παράλληλα να δέχεται τις επιδράσεις των άλλων. Στο επίπεδο της οικογένειας, η αλληλεπίδραση έχει δυαδική μορφή και είναι ελάχιστα τυπική, καθώς σκέψεις και συναισθήματα εκφράζονται χωρίς όρια και περιορισμούς. Υπάρχει λοιπόν μια ελευθερία στην έκφραση των συναισθημάτων, η οποία είναι αποτέλεσμα των οικογενειακών δεσμών που ενώνουν τα μέλη. Οι οικογενειακοί δεσμοί είναι πολύ δυνατοί και στηρίζονται σε συναισθήματα αμοιβαίας φροντίδας, υποχρέωσης και εξάρτησης που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών. Συμπερασματικά, η οικογένεια είναι η πρώτη ομάδα στην οποία εντάσσεται το άτομο. Βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της συγκεκριμένης ομάδας είναι η αλληλεπίδραση και η επικοινωνία μεταξύ των μελών, η οποία μεταξύ των άλλων εξυπηρετεί βασικούς κοινωνικοποιητικούς στόχους και σκοπούς. Η μορφή και το είδος της επικοινωνίας που υπάρχει μεταξύ των μελών της οικογένειας λειτουργεί ως πρότυπο αλληλεπίδρασης στις εξωοικογενειακές σχέσεις που θα δημιουργήσουν αργότερα τα άτομα.

 

ΚΕΙΜΕΝΟ 4

ΤΣΑΡΛΣ ΜΠΟΥΚΟΦΣΚΙ

ΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΟΝΑΞΙΑ

Ποτέ δεν υπήρξα μόνος. Ήμουν σ’ένα δωμάτιο. Έφτασα στα πρόθυρα της αυτοκτονίας. Υπήρξα καταθλιπτικός. Αισθάνθηκα κατά καιρούς φριχτά- φριχτά για τα πάντα -, όμως ποτέ δεν ένιωσα ότι κάποιο άλλο πρόσωπο θα μπορούσε μπαίνοντας στο δωμάτιο να γιατρέψει τις αναποδιές μου…

Ή ένα πλήθος ανθρώπων θα μπορούσε να μπει στο δωμάτιο και να κάνει το ίδιο. Με άλλα λόγια, η μοναξιά είναι κάτι που ποτέ δεν μ’ενόχλησε κι ούτε με απασχόλησε ως ζήτημα, αφού ανέκαθεν είχα αυτήν την τρομερή επιθυμία για απομόνωση.

Υπήρξαν στιγμές που βρισκόμουν σε κάποιο πάρτι σ’ένα στάδιο γεμάτο ανθρώπους που ζητωκραύγαζαν για κάτι, κι εγώ, μέσα σε τόσο κόσμο, ένιωθα την μοναξιά. Αντιγράφω τον Ίψεν:” Οι δυνατότεροι άντρες είναι και οι πιο μοναχικοί…”. 

Ξέρεις έρχεται το βράδυ της Παρασκευής και τα πλήθη ξεχύνονται στους δρόμους και στα μπαρ. “Είναι Παρασκευή βράδυ, τι θα κάνεις απόψε; Απλώς θα μείνεις μέσα;” Λοιπόν, ναι. Γιατί δεν υπάρχει τίποτα εκεί έξω. Είναι μια ηλιθιότητα. Ηλίθιοι άνθρωποι, συναναστρέφονται με ηλίθιους ανθρώπους. Άφησε τους να ηλιθιοποιούνται μόνοι τους. Ποτέ δεν αγχώθηκα μ’αυτό το ζήτημα. Να τρέχω έξω μες στη νύχτα. Κρυβόμουν σε μπαρ, γιατί δεν ήθελα να κρύβομαι σε εργοστάσια. Αυτό είναι όλο. Συγγνώμη για τα εκατομμύρια ανθρώπων, όμως ποτέ δεν υπήρξα μόνος. Μου αρέσει ο εαυτός μου. Είναι ο καλύτερος δυνατός τρόπος διασκέδασης που έχω. Ας πιούμε περισσότερο κρασί.

ΘΕΜΑΤΑ

Α.Να συνοψίσετε σε 70 λέξεις τα αίτια του κοινωνικού κομφορμισμού τα οποία  καταγράφονται στο κείμενο 2.Μ.15

 

Β1.Αν υποθέσουμε ότι στο κείμενο 3 ο συγγραφέας θέλει να προσδώσει τόνο αντικειμενικότητας,ποια στοιχεία θα εντοπίζατε που συμβάλλουν στον τόνο αυτό; (Πέντε περιπτώσεις με αναφορά και αιτιολόγηση).Μ.10

Β2.Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι η αντιμετώπιση ενός τόσο σημαντικού και επίκαιρου προβλήματος δεν κρίνεται εύκολη αλλά ούτε και ανέφικτη. Εάν ληφθούν κάποια μέτρα τόσο από την ευρύτερη κοινωνία όσο και από το ίδιο το άτομο το οποίο θα μπορέσει να βασίζεται στα προσωπικά του θέλω μόνο εάν αποκτήσει αυτογνωσία μέσω άσκησης, κριτικής και αυτοελέγχου, τότε μόνο θα μπορέσει να αντιμετωπισθεί και να εξαφανιστεί ο κοινωνικός κομφορμισμός και η μαζοποίηση που κάθε άλλο παρά αρνητικά αποτελέσματα επιφέρουν τόσο στην κοινωνία που οπισθοδρομεί όσο και στο άτομο που χάνει τη βούλησή του.

Στην παραπάνω παράγραφο να σχολιάσετε:α)Την χρήση της παθητικής σύνταξης ως επιλογής του συντάκτη,β)τις εγκλίσεις και τη σημασία τους,καθώς και τις τροπικότητες που αυτές εκφαίνουν και γ) τη συλλογιστική πορεία της παραγράφου και τον συλλογισμό που σχηματίζεται από αυτήν.Μ.15

Β3.Νιώθοντας, λοιπόν, την ανάγκη να αποποιηθούν οποιασδήποτε ευθύνης για ο,τι συμβεί στο θύμα, υπέβαλαν ασυνείδητα τον εαυτό τους στο ρόλο του εκτελεστικού οργάνου της προκειμένης ανώτερης αρχής, υπακούοντάς και θεωρώντας ότι εκείνη μόνο είναι η υπεύθυνη για την έκβαση των πραγμάτων. Υπό αυτό το πρίσμα, η απόσειση της προσωπικής ευθύνης αποτελεί και τη λεπτή, ακαθόριστη γραμμή στα όρια της υπακοής και της κατ’ επέκταση χειραγώγησης του ατόμου. Διότι, αποδεικνύεται ότι ναι μεν ο φόβος και η πίεση αποτελούν τους καλύτερους αρωγούς της υπακοής στην εξουσία ανεξαρτήτως των χαρακτηριστικών της τελευταίας, αλλά συνάμα καταστέλλουν την ανεξάρτητη σκέψη και λογική.

Στην παραπάνω παράγραφο να σχολιάσετε το ύφος (λόγιο,επιστημονικό,απλό,εξεζητημένο,υψηλό,σκοτεινό) και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου.Μ.7.Στη συνέχεια να αντικαταστήσετε τις έντονα τυπωμένες λέξεις με άλλες συνώνυμες ,καθημερινου λεξιλογίου,χωρίς να αλλοιώνεται το νοηματικό περιεχόμενο του κειμένου.Μ.8

_______

Γ.Ποιο είναι το ερώτημα και ποιο το θέμα του λογοτεχνικού κειμένου;Μ.4

Ποια είναι η στάση του ήρωα απέναντι στο θέμα της μοναξιάς και κατά πόσο σας πείθει ότι είναι ειλικρινής; Μ.4

Και οι δύο απαντήσεις σας θα στηριχθούν σε ανάλογους κειμενικούς δείκτες.

Ποια είναι η δική σας τοποθέτηση απέναντι στο δίλημμα:μοναξιά ή οποιαδήποτε συντροφιά;Μ.7

 

Δ.Σε μια ανάρτησή σας στο διαδίκτυο,σε προσωπικό ιστότοπο,καταθέτετε τις σκέψεις σας για τις κοινωνικές σχέσεις,για την ειλικρίνεια ή την υποκρισία που μπορεί να κρύβουν και υπερασπίζεστε τους ανθρώπους που προτιμούν μια ποιοτική μοναξιά από επιδερμικές και ανούσιες συντροφιές,μόνο και μόνο για να θεωρούνται κοινωνικοί.Χρησιμοποιήστε και το παρακάτω ποίημα του Κ.Καβάφη.Μ.30

 

Κωνσταντίνος Καβάφης

 

Όσο μπορείς

 

Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωή σου όπως την θέλεις,

τούτο προσπάθησε τουλάχιστον

όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις

μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,

μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.

Μην την εξευτελίζεις πηαίνοντάς την,

γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την

στων σχέσεων και των συναναστροφών

την καθημερινήν ανοησία,

ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική.