Οι Απόκριες τελείωσαν…. η Καθαρά Δευτέρα πέρασε… και αρχίζει η Σαρακοστή και η νηστεία… 

αλλά τι είναι αυτές οι δύο λέξεις που λένε συνέχεια οι μεγάλοι αυτές τις μέρες;;;

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή αλλιώς η Σαρακοστή που σημαίνει «Μεγάλες 40 Ημέρες», είναι σημαντικότατη περίοδος νηστείας στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο των Ορθοδόξων Χριστιανών, η οποία προετοιμάζει τους Χριστιανούς για τη μεγαλύτερη εορτή του εκκλησιαστικού ημερολογίου, το Πάσχα. Είναι η αρχαιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Καθιερώθηκε τον 4ο αιώνα. Αρχικά διαρκούσε έξι εβδομάδες ενώ αργότερα, προστέθηκε και η έβδομη εβδομάδα.

Μετά Τσικνοπέμπτη στην οποία τρώμε κρέας και γενικότερα της Αποκριάτικης περιόδου(να σημειωθεί πως η αποχή από κρέας ξεκινά τη Δευτέρα της Τυρινής, δηλ. μια εβδομάδα πριν την καθαρά Δευτέρα), ακολουθεί η Καθαρά Δευτέρα, η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής που σηματοδοτεί την έναρξη της νηστείας, η (Σαρακοστή ή αλλιώς κούλουμα). Η οποία διαρκεί μέχρι το Μεγάλο Σάββατο.

Τα τρόφιμα που παραδοσιακά απέχουμε είναι το κρέας, τα ψάρια, τα αυγά, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το κρασί και το λάδι.  Εάν η Μεγάλη Εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου πέφτει κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τότε το ψάρι, το κρασί και το λάδι, επιτρέπονται εκείνη την ημέρα. Ωστόσο, το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα αποφεύγονται εντελώς, έως ότου σπάσει η νηστεία, την Κυριακή του Πάσχα (Πάσχα). Το σαρακοστιανό τραπέζι γίνεται συχνά στην ύπαιθρο, καθώς οι περισσότεροι γιορτάζουν τα «Κούλουμα» στην εξοχή και δεν υστερεί σε τίποτα από τα κρεατοφαγικά γεύματα των Αποκριών.

Αντιθέτως, περιλαμβάνει νηστίσιμα πιάτα και εδέσματα

Παρατηρήσαμε το πίνακα του Σπύρου Βασιλείου

” Το Σαρακοστιανό Τραπέζι”

Οι μαθητές μας αφού παρατήρησαν τον πίνακα του ζωγράφου, περιέγραψαν τι απεικονίζει “μια Καθαρά Δευτέρα στο χωριό”

Και τι φαγητά τρώμε την Καθαρά Δευτέρα;

Οι μικροί μας μαθητές παρατηρώντας τον πίνακα απάντησαν

Ψωμί, Χόρτα, Ελιές

Γιατί όμως τρώμε αυτά τα φαγητά την ημέρα αυτή;

Με αφορμή την ερώτηση αυτή, συζητήσαμε για την Σαρακοστή, κατά την οποία νηστεύουμε για 40 μέρες μέχρι το Πάσχα και εξηγήσαμε ποια φαγητά λέγονται νηστίσιμα και ποια αρτύσιμα.

Η ώρα της δημιουργίας έφτασε και οι μικροί μας μαθητές πήραν το ρόλο του ζωγράφου και ζωγράφισαν στο σαρακοστιανό τραπέζι, όποια νηστίσιμα φαγητά τραβούσε η όρεξη τους!

Και η ώρα του παιχνιδιού έφτασε!!

Διάλεξε το φαγητό που θες και τοποθέτησε το στο αντίστοιχο στεφάνι (πράσινο νηστίσιμα φαγητά, κόκκινο αρτύσιμα φαγητά).

Ήρθε η ώρα να γνωρίσουμε τη Κυρά Σαρακοστή…και το έθιμο της..

Η κυρία Σαρακοστή δεν έχει στόμα, έχει επτά πόδια, φοράει ποδιά και στο κεφάλι της έχει ένα σταυρό.

Τι σημαίνουν όλα αυτά;

Ένα έθιμο που έχει σχεδόν χαθεί είναι αυτό της Κυρά Σαρακοστής. Πρόκειται για ένα ιδιόμορφο ημερολόγιο με το οποίο μετρούσαν τις εβδομάδες της νηστείας (Σαρακοστής).
Η κυρά Σαρακοστή στις περισσότερες περιοχές ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά. Απεικόνιζε μια γυναίκα με σταυρωμένα χέρια, λόγω προσευχής, σαν καλόγρια, χωρίς στόμα, λόγω νηστείας, και με εφτά πόδια που αναπαριστούσαν τις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν ένα πόδι και έτσι ήξεραν πόσες βδομάδες νηστείας απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο, έκοβαν και το τελευταίο πόδι.
Αυτό το κομμάτι χαρτί το δίπλωναν καλά και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο. Τοποθετούσαν το σύκο αυτό μαζί με άλλα, και σε όποιον το έβρισκε θεωρούνταν ότι του έφερνε γούρι.
Σε άλλα μέρη της Ελλάδας η Κυρά Σαρακοστή δεν ήταν φτιαγμένη από χαρτί, αλλά από ζυμάρι. Το ζυμάρι φτιαχνόταν με αλεύρι, αλάτι και νερό. Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια όπως και με την χάρτινη. Μια παραλλαγή του εθίμου της Κυράς Σαρακοστής είναι φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα.

«Η κυρία Σαρακοστή δεν έχει στόμα γιατί νηστεύει».

Με αφορμή την απάντηση των μαθητών διαβάσαμε ένα ποιηματάκι.

Φτιάξε και εσύ το παζλ και σχημάτισε την λέξη!

Στο τέλος φτιάξαμε τις δικές Σαρακοστές για να μπορούμε να μετράμε τις μέρες μέχρι το Πάσχα…

Συνταγή για να φτιάξουμε τη Κυρά Σαρακοστή όπως οι γιαγιάδες μας…

Η Καθαρά Δευτέρα σχεδόν έφτασε…… και η αγωνία έχει κορυφωθεί….. Δεν υπήρχε παιδί  μέσα στην τάξη που να μην περιμένει πως και πώς να πετάξει τον χαρταετό του ψηλά στον ουρανό.

Οι ετοιμασίες για το πέταγμα των χαρταετών έχουν ξεκινήσει… και έτσι και στην τάξη άρχισαν να ακούγονται συζητήσεις όπως 

Εγώ θα πάρω χαρταετό με τον spiderman και θα τον πετάξω πολύ ψηλά με τον μπαμπά μου!!!

Εεεε εγώ φέτος θα πάρω χαρταετό με τη barbie και θα πάμε να τον πετάξουμε ψηλά στο βουνό!!!!

Με αφορμή τις συζητήσεις που υπήρξαν αυτές τις μέρες λοιπόν αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με το “έθιμο” του χαρταετού… 

Χαρταετοί μεγάλοι, μικροί, με διάφορα χρώματα και σχέδια, με τις ζωηρές ουρές τους, όλοι θα έχουν τη θέση τους στο γαλάζιο τ’ ουρανού.

https://www.youtube.com/watch?v=rYGGBrqI3B0

Από που προήλθε το έθιμο του χαρταετού;

Το έθιμο αυτό προήλθε από την «αρχαία Κίνα»!! Ο χαρταετός πετάει για πρώτη φορά γύρω στο 200 π.Χ στην Κίνα και τη Μαλαισία.

Εκεί κατασκευάζονται οι πρώτοι χαρταετοί από μετάξι και μπαμπού και μάλιστα με τη μορφή που έχουν ως επί το πλείστον μέχρι σήμερα στις χώρες αυτές, η οποία δεν είναι άλλη από τη μορφή του δράκου.

Από την Κίνα οι χαρταετοί ταξιδεύουν στην Κορέα και την Ιαπωνία για να εμπλουτιστούν με περισσότερα σχέδια.

Ο σκοπός του εθίμου στην Αρχαία Κίνα ήταν η επικοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό. Μάλιστα οι άνθρωποι πίστευαν τότε ότι όσο πιο ψηλά πετάξει ο χαρταετός τόσο πιο πιθανό ήταν ο Θεός να δει τις ευχές τους που κρεμιόντουσαν πάνω του και να τις πραγματοποιήσει!

Γύρω στο 1400 μ.Χ οι Ευρωπαίοι εξερευνητές που ταξιδεύουν στις χώρες της Ασίας φέρνουν τους χαρταετούς στην Ευρώπη, όπου κατά τους δυο Παγκόσμιους πολέμους χρησιμοποιούνται ως συσκευές παρατήρησης. Οι χαρταετοί στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν από μετεωρολόγους για μετεωρολογικές προβλέψεις, στον στρατό για στρατιωτική κατασκοπεία, για μέτρηση αποστάσεων αλλά και για να μεταφέρονται διάφορα αντικείμενα σε περιοχές που δεν ήταν άμεσα προσβάσιμες. 

Σήμερα κάθε χώρα έχει τα δικά της έθιμα γύρω από το πέταγμα του χαρταετού. Στην Κίνα θεωρείται ιεροτελεστία τόσο η κατασκευή όσο και το πέταγμά του και μάλιστα διοργανώνονται διαγωνισμοί κάθε χρόνο για τον καλύτερο χαρταετό.

Στην Ελλάδα το πέταγμα του χαρταετού είναι μέρος των εθίμων της Καθαράς Δευτέρας και συγκεκριμένα του εορτασμού της -τα κούλουμα. Ο συμβολισμός του πετάγματος του χαρταετού στην ελληνική χριστιανική παράδοση συμβολίζει το πέταγμα της ανθρώπινης ψυχής προς το Θείο.

Με άλλα λόγια θέλει να πει ότι ο προορισμός του πνεύματος του ανθρώπου είναι στον ουρανό δίπλα στον δημιουργό του. Το γεγονός δε, ότι το έθιμο γίνεται κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα κάθε άλλο παρά τυχαίο είναι, καθώς πραγματοποιείται την πρώτη μέρα της Σαρακοστής, οπότε οι χριστιανοί ξεκινούν τη σωματική και πνευματική τους κάθαρση μέσω της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής.

Στη χώρα μας οι χαρταετοί κατασκευάζονταν από παιδιά με ή χωρίς τη βοήθεια των μεγάλων με απλά υλικά όπως χαρτί, καλάμι ή λεπτό πηχάκι, σπάγγο και εφημερίδες και με περισσεύματα από τις αποκριάτικες κορδέλες. Αρχικά  ο  χαρταετός κατασκευαζόταν  με  ξύλινο  σκελετό  και  χαρτί. Στην  εποχή  μας κατασκευάζονται  είτε  από  ξύλο, είτε  από  πλαστικό  και  ντύνονται  με  πλαστικό. Δεν  λείπουν  βέβαια  και  οι  χειροποίητοι  που  είναι  φτιαγμένοι  με  καλάμια. Στη  χώρα  μας  το  πιο  παραδοσιακό  σχήμα  που  έχουν  είναι  με  εξάγωνο  σκελετό.

Μετά από αυτό το μακρινό ταξίδι στην ιστορία του χαρταετού , επιστρέψαμε και αποφασίσαμε να φτιάξουμε τις ουρές μερικών χαρταετών, ώστε να είναι έτοιμοι για την απογείωση τους την Καθαρά Δευτέρα. Ζωγραφίσαμε τα σχήματα της ουράς του χαρταετού με βάση το χρώμα που είχαν στην εκφώνηση.

Είδαμε και πίνακες ζωγραφικής απο μεγάλους ζωγράφους με θέμα τον χαρταετό!!

Πίνακας του Σπύρος Βασιλείου

Χαρταετοί, Δημήτρης Μυταράς

Οι χαρταετοί, του Κοσμά Πολίτη               Χαρταετός, Νίκος Χατζηκυριάκος- Γκίκας

Και τι χρειάζεται ένας χαρταετός για να πετάξει ψηλά;

• Λίγο αέρα
• Σχοινί
• Να έχει ουρά.

Αφού παρακολουθήσαμε  βίντεο με το πέταγμα του χαρταετού

Κλείσαμε τα μάτια και φανταστήκαμε, πως οι ίδιοι είμαστε χαρταετοί, που πετούν ψηλά στον ουρανό. Οι μαθητές μας αφού φαντάστηκαν τι σχήμα και τι χρώματα είχαν, περιέγραψαν τι έβλεπαν από εκεί ψηλά που βρίσκονταν.

• Βλέπω τη θάλασσα, γλάρους και ένα καράβι.
• Βλέπω θάλασσα, άμμο και ένα παιδάκι να κολυμπά.
• Βλέπω ένα χωριό και παιδάκια να πετάνε χαρταετό.
• Βλέπω θάλασσα με χταπόδια και καρχαρίες.
• Βλέπω θάλασσα και μία βάρκα με παιδάκια που πετάνε χαρταετό.

Μετά από την εμπειρία αυτή, οι ίδιοι έγιναν μικροί ζωγράφοι απεικονίζοντας τα όσα είχαν δει ως χαρταετοί από τον ουρανό.

Ακούσαμε το παραμύθι “Το ταξίδι του μικρού χαρταετού”

και αφήσαμε τους δικούς μας χαρταετούς ελεύθερους να πετάξουν 

«Nα γίνομαι άνεμος για τον χαρταετό

και χαρταετός για τον άνεμo ακόμη

κι όταν ουρανός δεν υπάρχει.. »

Οδυσσέας Ελύτης

Αφού ακούσαμε το τραγούδι “Χαρταετοί” του Μίκη Θεοδωράκη φτιάξαμε χαρούμενους χαρταετούς….