6ο ΕΠΑΛ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Οι μαθητές και οι καθηγητές των περιβαλλοντικών ομάδων του σχολείου επισκέφτηκαν το σπήλαιο του Μελιδονίου σε μια προσκυνηματική και φυσιολατρική δραστηριότητα στο χώρο θυσίας τόσων ανθρώπων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
Σε μικρή απόσταση βορειοδυτικά του χωριού, βρίσκεται ένα από τα πιο ενδιαφέροντα, τόσο από σπηλαιολογική όσο και από αρχαιολογική και ιστορική άποψη, σπήλαια τής Κρήτης, το Tallaeum Antrum της αρχαιότητας, γνωστό και με το όνομα Γεροντόσπηλιος. Ασφαλτοστρωμένος δρόμος από το χωριό οδηγεί σε πλατεία μπροστά από το σπήλαιο, όπου βρίσκεται και η νεόδμητη εκκλησία τής Παναγίας. (Ευαγγελισμός).
Τo σπήλαιο αποτελείται από την Κεντρική Αίθουσα των Ηρώων 44x55x10-25 μ. Κοσμείται από σταλακτίτες και στύλους, όπου είναι και το Μνημείο – Οστεοφυλάκιο. Από την αίθουσα αυτή χωρίζεται σε δυό πλοκάμους. Ο μεγάλος κατευθύνεται προς την Ανατολή και έχει μήκος 30 μ. Ο μικρότερος με κατεύθυνση προς Βορρά καταλήγει στο βάραθρο «Πετρόχειλος». Και οι δυό έχουν πλουσιώτατο λιθωματικό διάκοσμο.
Τη Νεολιθική και τη Μινωική εποχή ήταν τόπος λατρείας και του χάλκινου γίγαντα της Κρήτης Τάλω. Σταλαγμίτες με διάφορες μορφές υπήρξαν αντικείμενα λατρείας. Βρέθηκαν μινωικά όστρακα και ένας μπρούτζινος διπλός πέλεκυς 0,20 μ., Υστερομινωικής I εποχής. Τη ρωμαϊκή περίοδο ήταν αφιερωμένο στη λατρεία του Ερμή. Η δολίνη προ του σπηλαίου είχε διαμορφωθεί για ιεροτελεστίες. Της ίδιας εποχής είναι και το μετρικό επίγραμμα, που ήταν χαραγμένο μπροστά στην είσοδο του σπηλαίου, που έλεγε, ότι: Ο Μηνάς Σαλούιος είχε κάνει τάξιμο κι ερχόταν κάθε χρόνο με τη γυναίκα του από τα νησιά του Αιγαίου και πρόσφερε θυσία στο θεό Ερμή. Μα η γυναίκα του Άρτεμις απέθανε και επειδή δεν ήλθε το έτος εκείνο να κάμει τη συνηθισμένη θυσία, το επόμενο έκαμε διπλή θυσία, επικαλούμενος τη βοήθεια του παντοκράτορα Εριουνίου Ερμή.
Ο Χουσείν μπέης και ο Μουσταφά μπέης τον Οκτώβρη τού 1823 στρατοπέδεψαν στο Μελιδόνι να παραχειμάσουν. Οι κάτοικοι κρύφτηκαν πάλι στο σπήλαιο, όπου είχαν μεταφέρει τρόφιμα για 6 μήνες. Λίγο νερό υπήρχε στο σπήλαιο. Ο Χουσεΐν μπέης έμαθε το καταφύγιο και τους ζήτησε να παραδοθούν. Αλλά ήταν νωπή ακόμη η τραγωδία του σπηλαίου της Μιλάτου, και δεν πίστεψαν στις διαβεβαιώσεις των, που ποτέ δεν τις τήρησαν. Επροτίμησαν να γίνουν εκούσια θύματα, παρά να πέσουν στην αιχμαλωσία και τη σφαγή. (Κριτοβουλίδης, σ.271).
Κλεισμένοι μέσα στη σπηλιά, ελυώσαμ ‘ ένα μήνα! Μας έφαγε η αγρυπνιά, μας έφαγε η πείνα, και άντικρυ σε τούρκικο ο Χάρος μετερίζι τα δόντια του ανάμεσα εις το σκοτάδι τρίζει! Επάψαμε να βλέπομε το φώς πιά της ημέρας και μόνο αντικρύζομε τη λάμψη της μαχαίρας! Δέκα τουφέκια ‘κοίμητα το σπήλαιο κρατούνε! Από στεργιά και πέλαγο οι Τούρκοι μάς κτυπούνε… (Σοφ. Καρύδη, Βωμός, Αθήναι 1869).
Ο Χουσεΐν έκλεισε το σπήλαιο με πέτρες, απ’ όπου έβλεπαν το φως της ημέρας και ανέπνεαν. Την επομένη τις είχαν πετάξει έξω από το σπήλαιο οι έγκλειστοι. Τέλος μάζεψαν άχυρα, ξύλα, λάδι, θειάφι κ.λπ, τα έριξαν στο στόμιο και έβαλαν φωτιά. Σύννεφα καπνού κύλησαν μέσα στο σπήλαιο και γέμισαν τους πρώτους θαλάμους. Όσοι βρίσκονταν εκεί δεν άντεξαν και μόλις πρόφθασαν να αγκαλιάσουν τα παιδιά τους και πέθαναν από ασφυξία. Άλλοι πρόφθασαν να εισχωρήσουν στο εσωτερικό του σπηλαίου, αλλά ο καπνός τους ακολουθούσε και σε λίγο υπέκυψαν και αυτοί στο πεπρωμένο τους, το Γενάρη του 1824, αφήνοντας εκεί μέσα, στα έγκατα της γής, την τελευταία πνοή τους. Τα θύματα τής θηριωδίας του Χουσεΐν ήταν 340 γυναικόπαιδα και 30 οπλοφόροι.

Ύστερα από μέρες κάποιοι από τους κατοίκους του χωριού που δε βρισκόταν στο χωριό, πήγαν στο σπήλαιο. Δεν μπορεί να περιγράψει κανείς την αγωνία των ανθρώπων αυτών, όταν είδαν πεθαμένα και ξεγυμνωμένα προσφιλή τους πρόσωπα. Ένας από αυτούς πέθανε σε λίγες μέρες τρελός και ο άλλος αργότερα μετά 20 μέρες. Ο τρίτος ο Μανόλης Κιρμιτζάκης έζησε και ύστερα από 10 χρόνια, το Φλεβάρη τού 1834, διηγήθηκε τα γεγονότα στον Pashley, που επισκέφτηκε το σπήλαιο, και έμαθε τη γυμνή αλήθεια δίχως στολίδια, γιά να περιγράψει τα γεγονότα στο βιβλίο του Travels in Crete, vol. I, p.131
Συγκινητικό είναι ότι σε ορισμένα τοιχώματα    του σπηλαίου, που διαθέτει μια τεράστια    αίθουσα και πολλές μικρότερες, υπάρχουν ακόμη οι μουτζούρες [καπνούς] από τη μέρα εκείνη της μεγάλης σφαγής.
Στο δάπεδο του σπηλαίου υπάρχει ένα    Κοινοτάφιο, όπου φυλάσσονται τα οστά των θυμάτων αυτής της θηριωδίας. Οι μαθητές ένιωσαν έντονο δέος και ανάμεικτα συναισθήματα θλίψης, περισυλλογής και θαυμασμού.