Την Πέμπτη 20 Μαρτίου 2025, μαθητές και οι μαθήτριες των Ε’,ΣΤ1΄ και ΣΤ2  του σχολείου μας, συμμετείχαν στη δράση της επανάληψης του ιστορικού πειράματος του Ερατοσθένη, με το οποίο υπολογίστηκε το 240π.Χ. για πρώτη φορά η περιφέρεια της Γης. Πρόκειται για  μια  βιωματική και συνεργατική δράση με  πανελλήνια συμμετοχή μαθητών και εκπαιδευτικών, άμεσα συσχετιζόμενη  με την  ανακαλυπτική μάθηση.

Σύμφωνα με την ΠΑΝΕΚΦΕ (ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ):

“Ο   Ερατοσθένης   (3ος π.Χ. αιώνας) ήταν Διευθυντής της μεγάλης Βιβλιοθήκης του Μουσείου της Αλεξάνδρειας, όπου σε ένα πάπυρο διαβάζει ότι στις 21 Ιουνίου (νοτιοανατολικά της ηλίου) στα νότια σύνορα της πόλης Συήνης (Ασσουάν), οι στύλοι δεν ρίχνουν καθόλου σκιά και ο Ήλιος ανακλάται ακριβώς στο βάθος ενός πηγαδιού (δηλαδή βρίσκεται στο Ζενίθ του τόπου). Ως επιστήμονας, λοιπόν, ο Ερατοσθένης διερωτήθηκε, εάν συμβαίνει το ίδιο ταυτόχρονα και σε άλλο άλλο πχ. στην Αλεξάνδρεια. Όμως, στην Αλεξάνδρεια, κατά την ίδια μέρα και ώρα, οι κατακόρυφοι στύλοι έριχναν σκιά.

Αν η Γη ήταν επίπεδη, οι κατακόρυφοι στύλοι στις δύο πόλεις θα ήταν παράλληλοι και θα έπρεπε και οι δύο να ρίχνουν σκιά. Αφού, λοιπόν, αυτό δεν είναι αλήθεια, τι μπορεί να συμβεί; Η απάντηση δόθηκε από τον Ερατοσθένη υποστηρίζοντας ότι η επιφάνεια της Γης δεν είναι επίπεδη αλλά σφαιρική. Αυτό το συμπέρασμα είναι, προφανώς, θεμελιώδους σημασίας και επιπλέον επέτρεψε στην Ερατοσθένη να προσδιορίσει την ακτίνα και τη μήκος της περιφέρειας της Γης. Πραγματικά, από το μήκος της σκιάς υπολογίζεται αμέσως η διαφορά των γεωγραφικών διαστάσεων των δύο πόλεων, ίση με περίπου 7 μοίρες. Επειδή η απόσταση των δύο πόλεων ήταν γνωστή από ιστορίες βηματιστών και ήταν ίση με περίπου 800 χιλιόμετρα (εικάζεται ότι ο Ερατοσθένης ενοικίασε βηματομετρητές για τη μέτρησή της), η περιφέρεια της Γης υπολογίστηκε με 40000 χιλιόμετρα.

Αυτή είναι η σωστή απάντηση και ο Ερατοσθένης έδωσε με τη χρήση ως μοναδικά εργαλεία ράβδους, μάτια, πόδια, μυαλό με απλότητα σκέψης και εκτελέσεως. Το λάθος στον υπολογισμό ήταν μόνο 2%, ένα πραγματικά αξιοσημείωτο επίτευγμα για περίπου 2,5 χιλιάδες χρόνια πριν. Έτσι, ο Ερατοσθένης ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μετρά τις διαστάσεις του πλανήτη Γη, γι ‘αυτό και θεωρείται δημιουργός της μαθηματικής γεωγραφίας.”

Το πείραμα αυτό συγκαταλέγεται στα 10 πιο όμορφα επιστημονικά πειράματα στην ιστορία της Φυσικής. Την ημέρα της Εαρινής Ισημερίας, που χαρακτηρίζεται ως «αρχή της Άνοιξης», ο Ήλιος βρίσκεται ακριβώς πάνω από τον Ισημερινό της Γης, με αποτέλεσμα η νύχτα και η ημέρα να έχουν ίση διάρκεια σε οποιοδήποτε σημείο της γήινης επιφάνειας. Έτσι, θεωρείται «ευκαιρία» να επαναλάβουμε το πείραμα του Ερατοσθένη, αφού γνωρίζουμε τον τόπο που ο Ήλιος ρίχνει τις ακτίνες του κατακόρυφα.

Στους πρωταρχικούς στόχους της δράσης συγκαταλέγονται:

• Η συμμετοχή των μαθητών/μαθητριών σε μια δραστηριότητα μεγάλου ενδιαφέροντος,
• η ανταλλαγή των δεδομένων και η διαθεματική προσέγγιση. (Φυσικά/Φυσική, Γεωγραφία, Μαθηματικά, Πληροφορική κ.ά.)

Aρχικά, έγινε  ενημέρωση των μαθητών/τριών  μας για το πείραμα του Ερατοσθένη και «φρεσκάρισμα»  ή απλοποίηση των απαιτούμενων μαθηματικών εννοιών για την κατανόηση του πειράματος.

Επίσης  δείτε μερικά χρήσιμα στοιχεία μαθηματικών για το πείραμα (στοιχεία από μαθηματικά βιβλία)

Λήψη αρχείου

Δόθηκε σε κάθε μαθητή /τρια μια δήλωση συναίνεσης γονέα  για τη συμμετοχή τους στο πείραμα καθώς κι ένα σημείωμα με QR code για ένα wakelet- (συλλογή πληροφοριών, βίντεο, εικόνων κλπ. σχετικών με τον Ερατοσθένη και το πείραμά του)- για περαιτέρω  μελέτη στο σπίτι-για όσους ενδιαφέρονται.

                        https://wakelet.com/wake/cHNZY6AxDeMQmaeN43VgT

Η 20η Μαρτίου -ευτυχώς- ήταν μια ηλιόλουστη ημέρα. Με μεγάλη χαρά οι μαθητές μας ξεχύθηκαν στην αυλή για να συμμετάσχουν στη δράση.

Στη δράση συμμετείχαν πέντε  ομάδες μαθητών/μαθητριών με ονόματα  Αρχαίων Ελλήνων επιστημόνων. Πρόκειται  για  τις ομάδες των :

• ΗΡΩΝΑ
• ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ
• ΠΥΘΑΓΟΡΑ
• ΘΑΛΗ
• ΑΡΧΙΜΗΔΗ

Το πείραμα έλαβε χώρα με βάση  τις οδηγίες των εκπαιδευτικών των μαθητών, στην αυλή του σχολείου. Στη συνέχεια, με απλούς μαθηματικούς υπολογισμούς και με τη βοήθεια κατάλληλων εφαρμογών των Νέων Τεχνολογιών (Google Earth, Sun Calc κ.α.), υπολόγισαν την περιφέρεια και την ακτίνα της Γης.

Λήψη αρχείου

Τα αποτελέσματα μπορείτε να τα δείτε παρακάτω:

suncalc-2025 suncalc-2025

Λήψη αρχείου

Ακολουθούν κι άλλες φωτογραφίες από τη δράση:

Στη δράση μας αυτή συμμετείχαν  οι εκπαιδευτικοί

Λάμπρου Κωνσταντίνος – δάσκαλος  Ε – υπεύθυνος της συγκεκριμένης δράσης

Λάγκα Ιωάννα – δασκάλα ΣT2

Αναστασιάδου Ανδρονίκη -δασκάλα ολοημέρου