-Τι είναι Εργαστήρια Δεξιοτήτων του 21ου αιώνα?
Τα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» του 21ου αιώνα δημιουργήθηκαν μέσα από μια ερευνητική δράση και διαδικασίες σχεδιασμού της μάθησης με bottom up προσανατολισμό κατά το σχολικό έτος 2020-21.
Για τη δημιουργία του βασικού σχεδιασμού και του ερευνητικού σχεδίου των ΕΔ μελετήθηκαν:
-το Πλαίσιο Αναφοράς Ικανοτήτων για το Δημοκρατικό Πολιτισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης (CDCs)
-το Πλαίσιο Αναφοράς Ψηφιακής Ικανότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Digital Competence- DigComp)
-το υλικό της εκπαιδευτικής εκστρατεία του Συμβουλίου της Ευρώπης «Μιλώ ελεύθερα, Μαθαίνω με ασφάλεια» (“Free to speak, Safe to Learn- Democratic Schools for All”) για τη δημοκρατική συνύπαρξη στα σχολεία σε σύμπραξη με το ΥΠΑΙΘ (CDCs)
-τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την έκθεση PISA 2010-15 για τις σχολικές δεξιότητες και την ικανότητα των μαθητών και μαθητριών να αξιοποιούν τις σχολικές γνώσεις και ικανότητές τους προκειμένου να επιλύουν καθημερινά προβλήματα,
-έρευνες και συστάσεις της UNESCO σχετικά με το σχολείο του 21ου αιώνα και την αλλαγή παιδαγωγικού παραδείγματος
-προγράμματα της Αγωγής Υγείας, της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, των Σχολικών Δραστηριοτήτων και των Πολιτιστικών δραστηριοτήτων
-προγράμματα των Ηνωμένων Εθνών για την προαγωγή του Παγκόσμιου Πολίτη
-το εκπαιδευτικό υλικό Leaving Democracy του Συμβουλίου της Ευρώπης.
-οι συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη συμπεριληπτική σεξουαλική διαπαιδαγώγηση
-οι εκθέσεις αξιολόγησης των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που εκπονούνται και υλοποιούνται από φορείς στο πλαίσιο της εγκύκλιας οδηγίας «σχολικών δραστηριοτήτων»
-προγράμματα Erasmus+ και τα προϊόντα τους με θεματολογία συναφή προς τις θεματικές ενότητες των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων
Με βάση τα αποτελέσματα της υλοποίησης της πιλοτικής δράσης με τίτλο «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» σε συγκεκριμένες σχολικές μονάδες της χώρας κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2020-2021, με σκοπό την ενίσχυση της καλλιέργειας ήπιων δεξιοτήτων, δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης στους μαθητές και στις μαθήτριες, πρόκειται να θεσμοθετηθεί η γενίκευση της δράσης σε όλες τις σχολικές μονάδες της Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και σε όλων των τύπων τα Γυμνάσια στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση για το σχολικό έτος 2021-22.
Τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων προσδοκούν να γίνουν βασική παράμετρος της λειτουργίας του σχολείου με μια δυναμική παρέμβαση στον οργανωτικό χαρακτήρα της εκπαίδευσης καθώς και του κλίματος που επικρατεί στις σχολικές μονάδες με την αναβάθμιση της αυτονομίας και τον επαναπροσδιορισμό τους από «κλειστό» σε «ανοικτό» και αυτοπροσδιοριζόμενο σύστημα.
Στόχος είναι η ενίσχυση της καλλιέργειας ήπιων δεξιοτήτων, δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης στους μαθητές και στις μαθήτριες, σε συνδυασμό με τη διαμόρφωση ενός σύγχρονου πλαισίου προγράμματος με δομή Ανοικτών Προγραμμάτων Σπουδών και Διαδικασιών.
-Τι νέο κομίζουν τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων;
(α) Συστηματοποίηση των καλών πρακτικών της «καινοτομίας» για όλους
Είναι μια πρόταση για την συστηματική και καθιερωμένη μεθοδολογικά εργαστηριακή επεξεργασία των μεγάλων θεμάτων της περιβαλλοντικής κρίσης, της υγείας- ευεξίας, συμπεριλαμβανομένης της διατροφής και της σεξουαλικής υγείας, την πολιτειότητα, την ενσυναίσθηση και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του εθελοντισμού, του ψηφιακού περιβάλλοντος επικοινωνίας και κοινωνικότητας, της ρομποτικής και της δημιουργικότητας μέσω τεχνών και τεχνολογίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση.
Με τα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» δημιουργείται μια μόνιμη ζώνη, εργαστηριακής, συνεργατικής, διερευνητικής μάθησης.
Ταυτοχρόνως εισάγονται νέοι θεματικοί κύκλοι, όπως είναι η ενσυναίσθηση, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, τα ψηφιακά περιβάλλοντα της επιστήμης, της επικοινωνίας και της διακυβέρνησης.
Σκοπός είναι όλα τα παιδιά, από το νηπιαγωγείο ως και την Γ Γυμνασίου να συμμετέχουν σε εργαστήρια καλλιέργειας των δεξιοτήτων του 21ου αιώνα.
(β) Νέα θεματολογία και υπερ-επιστημονική θεώρησή της
Η θεματολογία και η οπτική των τεσσάρων θεματικών κύκλων απορρέουν από τους προβληματισμούς του διεθνούς διαλόγου για την ανάπτυξη και την ειρήνη, τα προγράμματα και τις καμπάνιες ευαισθητοποίησης για την προαγωγή των δικαιωμάτων, τα δίκτυα σχολείων και κοινοτήτων μάθησης που αναφέρονται στην:
*Παιδεία για την Κοινωνική και Προσωπική Ανάπτυξη
Οι θεματικές είναι το πεδίο πάνω στο οποίο θα καλλιεργούνται αυτές οι δεξιότητες.
https://en.unesco.org/themes/education-health-and-well-being
https://www.coe.int/en/web/digital-citizenship-education/-/being-child-in-the-age-of-technology-difgital-cititzenship-education-handbook
*Παιδεία για την Αειφορία (SDG’s)
https://sdgs.un.org/goals
https://www.coe.int/en/web/education/agenda-for-sustainable-development-and-quality-education
*Παιδεία για την Αξιοπρέπεια και την Δημοκρατία
https://www.living-democracy.gr/
https://www.coe.int/en/web/education/publications#{%2278266904%22:[0]}
*Παιδεία για την Τεχνολογική και Επαγγελματική Ανάπτυξη
https://ec.europa.eu/jrc/en/digcomp
https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1317&langId=en
-Νέα στόχευση
Τα εργαστήρια δεξιοτήτων στοχεύουν στην καλλιέργεια την ικανότητας του ατόμου και της κοινότητας για υγιή προσωπική ανάπτυξη, για την Αειφορία, για την προαγωγή της αξιοπρέπειας κλπ. Αυτό σημαίνει ότι οι δραστηριότητες στο πλαίσιο των εργαστηρίων στοχεύουν πέραν των γνωστικών στόχων στην μεταγνωστική ανασκευή της γνώσης, στον κριτικό αναστοχασμό της πραγματικότητας και το μετασχηματισμό της σε ικανότητα για πρόοδο και αυθεντική δημιουργία, στην καλλιέργεια στάσεων και δεξιοτήτων που προάγουν τον πολιτισμό και την προσωπική αξία σε αυτόν.
Σημαντικό αναπαλλοτρίωτο στοιχείο της έννοιας ικανότητα είναι η αξία.
Η αξία που θα προσδώσει ο εκπαιδευτικός και ο μαθητής στις δραστηριότητες των Εργαστηρίων.
Οι αξίες που θα αναδειχθούν από τις δραστηριότητες
Η προσωπική αξία μέσα στην ομάδα
Η αξία της δημιουργικής συνεργασίας
Όλα τα παραπάνω δίνουν ένα στίγμα του χαρακτήρα που μπορεί να λάβει το περιεχόμενο του επιμορφωτικού προγράμματος
-Σε ποια ειδικότητα ανήκουν τα εργαστήρια δεξιοτήτων;
Τα εργαστήρια δεξιοτήτων απευθύνονται στη γενική κουλτούρα του ατόμου και της σχολικής κοινότητας και επεξεργάζονται τα θέματα της ίδιας της ζωής. Η βάση τους είναι υπερεπιστημονική και ολιστική και αυτή πρέπει να είναι και υπερ-επιστημονική προσέγγισή τους.
Η διδακτική προσέγγιση θα είναι πάντα μέσω συμμετοχικής και ανακαλυπτικής μάθησης και κάθε χρόνο θα εμβαθύνουν τα παιδιά στο ζήτημα κατά ακολουθία των νέων γνώσεων που αποκτούν από τα άλλα γνωστικά αντικείμενα αλλά και κατά ακολουθία των αναπτυξιακών τους βημάτων. Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί ότι τα εργαστήρια δεξιοτήτων στοχεύουν στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων των μαθητριών/μαθητών ώστε να αισθάνονται και να απολαμβάνουν την ικανότητα να εκφράζονται και να δημιουργούν αλλά και την υπευθυνότητα να διαχειρίζονται τη ζωή τους, να λαμβάνουν αποφάσεις, να επικοινωνούν αποτελεσματικά τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους, να οικοδομούν ευτυχείς σχέσεις και να επιλύουν προβλήματα της καθημερινότητας και του μέλλοντος τους.
-Πού μπορώ να βρω περισσότερα για τις δεξιότητες των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων;
Οι δεξιότητες του 21ου αιώνα, οι δεξιότητες που προτάσσει το Συμβούλιο της Ευρώπης και οι δεξιότητες που αναφέρονται από τις συστάσεις του ΟΟΣΑ που συγκροτούν ένα σώμα δεξιοτήτων της προσωπικότητας του ατόμου (soft skills) και συγκεκριμένα: η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η συνεργασία, η επικοινωνία, ο ψηφιακός γραμματισμός (Information literacy), ο γραμματισμός των Μέσων Επικοινωνίας (Media literacy), ο τεχνολογικός γραμματισμός (Technology literacy), η ευελιξία (Flexibility), η Ηγεσία (Leadership), η Πρωτοβουλία (Initiative), η Παραγωγικότητα (Productivity) και οι Κοινωνικές Δεξιότητες (Social skills) καθώς και οι δεξιότητες που απαιτούνται για τη Δημοκρατική Συνύπαρξη και τα ανθρώπινα δικαιώματα (Competencies for a Democratic Culture –CDCs) οργανώνονται σε 4 φάσματα δεξιοτήτων
https://www.coe.int/en/web/education/competences-for-democratic-culture
https://www.coe.int/en/web/reference-framework-of-competences-for-democratic-culture/
-Ικανότητα και δεξιότητα: ποια είναι η διαφορά
Η ικανότητα είναι μια ευρύτερη έννοια της δεξιότητας που περιλαμβάνει δεξιότητες, στάσεις, αξίες, συναισθήματα, έθος ακόμη και ιδιοσυγκρασιακά στοιχεία και μεταγνωστικό πλούτο με την έννοια την ενσυνείδητης χρήσης και της επεξεργασμένης κριτικής σκέψης.
Στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων καλλιεργούνται δεξιότητες με τέτοιο τρόπο ώστε τα παιδιά να αναστοχάζονται πάνω στις γνώσεις και στάσεις τους, να καλλιεργούν το σεβασμό και την προαγωγή των θεμελιωδών αξιών και ελευθεριών, να βιώνουν συναισθήματα και να απολαμβάνουν την έκφραση και τη δημιουργία μέσα από τις δραστηριότητες που αναπτύσσουν. Παραθέτουμε ένα κείμενο σχετικό από το Πλαίσιο Αναφοράς ικανοτήτων του Συμβουλίου της Ευρώπης το οποίο αποτελεί και τη βάση της αξιολόγησης των δεξιοτήτων του μαθητή και της μαθήτριας στο portfolio και στο φύλλο προόδου.
-Ποια ακριβώς είναι η Μεθοδολογία Αξιολόγησης των Δεξιοτήτων του μαθητή;
Ο μαθητής θα αξιολογείται με ποιοτική-περιγραφική αξιολόγηση, με focus groups και με φόρμες αυτό-αξιολόγησης των μαθητών ως προς την επίτευξή των δεξιοτήτων, βάσει της «πεταλούδας» του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Θα αξιολογείται μέσω παρατήρησης του τρόπου που δουλεύουν τα παιδιά η ικανότητά τους για συνεργασία, δια δημιουργικότητα. Οι παρατηρήσεις θα αποτυπώνονται μέσω της περιγραφικής αξιολόγησης και δεικτών επιτυχίας όπως αυτοί αποτυπώνονται στα πλαίσια αναφοράς CDCs & DigComp2.
-Πόση διάρκεια έχει ένα πρόγραμμα Ε.Δ.?
Υπολογίζονται κατά σχολικό έτος είκοσι μία ως είκοσι οκτώ 21-28 εργαστηριακές συναντήσεις ΕΔ. Για τούτο κάθε πρόγραμμα θεματικού άξονα διαρκεί ως επτά (7) εργαστηριακές συναντήσεις. Πέραν αυτού του χρόνου προβλέπονται εκδηλώσεις, συνεργασίες με φορείς, εξωδιδακτικές ή/και εξωσχολικές δραστηριότητες και οι οργανωτικές συναντήσεις του Συλλόγου Διδασκόντων/-ουσών.
-«Ήπιες» και «σκληρές» δεξιότητες:
Κατά τη σχολική και τυπική μάθηση καλλιεργούνται τόσο οι ήπιες όσο και οι λεγόμενες σκληρές- ακαδημαϊκές δεξιότητες.
Οι «σκληρές» δεξιότητες που καλλιεργούνται μέσω των σχολικών αντικειμένων είναι οι δεξιότητες γραφής, ανάγνωσης, αρίθμησης και λογικής.
Οι ήπιες δεξιότητες που καλλιεργούν τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων είναι συνυφασμένες με το αξιακό σύστημα, τις στάσεις και τις αντιλήψεις, την κουλτούρα και τη συγκρότηση της προσωπικότητας του ατόμου.
Από τη δεκαετία του 90 έχει εισαχθεί μια νέα ορολογία: οι δεξιότητες του 21ου αιώνα που αφορούν την προετοιμασία του ατόμου και της κοινωνίας να αντιμετωπίσουν τις σύγχρονες προκλήσεις του αιώνα, να επιλύσουν τα προβλήματα που προκύπτουν προς την κατεύθυνση της αειφόρου ανάπτυξης και να υποστηρίξουν επιλογές ζωής προς την κατεύθυνση αυτή.
Ποιες δεξιότητες απαιτείται να καλλιεργήσουν οι εκπαιδευτικοί, οι νέοι και οι επαγγελματίες σε κάθε πεδίο για να αντιμετωπιστεί η κρίση του κλίματος, τα ζητήματα ασφάλειας, οι δυνατότητες αλλά και οι νέες μορφές υπονόμευσης της ακεραιότητας και ψυχικής υγείας, η ψηφιακή επικοινωνία και διακυβέρνηση, η αυξανόμενη ριζοσπαστικοποίηση ως μοντέλο ζωής, η βία και παρενόχληση ως πρότυπο συμπεριφοράς;
Στις δεξιότητες του 21ου αιώνα (UNESCO) περιλαμβάνονται η ανθεκτικότητα, η δημιουργικότητα, η περαιτέρω ανάπτυξη κριτικής σκέψης, η επιχειρηματολογία, η αποτελεσματική επικοινωνία και αλληλεπίδραση με διαφορετικούς πολιτισμούς και διαφορετικές γλώσσας, η ασφαλής και δημοκρατική χρήση της ψηφιακής επικοινωνίας, οι δεξιότητες επιχειρηματικότητας και εντοπισμού νέων ευκαιριών εν μέσω αμφιλεγόμενων και σύνθετων καταστάσεων.
-Δεξιότητες και Ικανότητα:
Η έννοια «δεξιότητες» δεν μπορεί να είναι ταυτόσημη την έννοια ικανότητες. Οι δεξιότητες συνιστούν το ένας σκέλος μιας ικανότητας, αδιαίρετα συνυφασμένο με τις αρχές, τις αξίες, τη στάση και τη μεταγνωστική προσέγγιση.
-Το πρόγραμμα και το εκπαιδευτικό υλικό των «Εργαστηρίων Δεξιοτήτων» ομαδοποιείται σε τέσσερεις (4) Θεματικές Ενότητες:
Οι Θεματικές Ενότητες προκύπτουν από τους Παγκόσμιους Δείκτες Αειφόρου Ανάπτυξης (περιβάλλον, ευ ζην- ασφάλεια, κοινωνία των πολιτών, σύγχρονη τεχνολογία και επιχειρηματικότητα) και αφορούν τη θεματολογία που ακολουθεί, η οποία διαμορφώθηκε στην τελική της μορφή από την πιλοτική εφαρμογή των «Εργαστηρίων Δεξιοτήτων» κατά το σχολικό έτος 2020 – 2021:
Οι θεματικοί κύκλοι των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων:
