Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος
Γενικά
O όρος Αυτισμός προέρχεται από τη λέξη “εαυτός” και υποδηλώνει την εσωστρέφεια και την απομόνωση ενός ατόμου στον εαυτό του.
Έχουν πραγματοποιηθεί διάφορες έρευνες οι οποίες έχουν βοηθήσει στην διαμόρφωση των διαγνωστικών κριτηρίων για τις συμπεριφορές του φάσματος του Αυτισμού. Όλες αυτές οι συμπεριφορές, που παρουσιάζουν τεράστια ποικιλία εικόνας από παιδί σε παιδί, αποκλείουν το παιδί από την αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του και το δυσκολεύουν ιδιαίτερα στην επεξεργασία των ερεθισμάτων, εσωτερικών και εξωτερικών. Σήμερα έχει επικρατήσει ο όρος Διαταραχές του Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.), ο οποίος περιλαμβάνει τον Αυτισμό, το σύνδρομο Asperger, και τον μη προσδιοριζόμενο αλλιώς Αυτισμό. Τα δύο κεντρικά χαρακτηριστικά σε όλο το Αυτιστικό Φάσμα είναι τα ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και οι έντονα ψυχαναγκαστικές, επαναληπτικές συμπεριφορές με ακαμψία στην σκέψη.
Χαρακτηριστικά
Οι Δ.Α.Φ. χαρακτηρίζονται από σοβαρά και εκτεταμένα αναπτυξιακά προβλήματα που αφορούν σε διάφορους τομείς της ανάπτυξης. Έτσι, το άτομο με κάποια από αυτές τις διαταραχές μπορεί να παρουσιάζει έντονα μειωμένη ικανότητα για κοινωνική αλληλεπίδραση, για συναισθηματική αμοιβαιότητα και επικοινωνία, στερεότυπη συμπεριφορά και περιορισμένα, έμμονα ενδιαφέροντα.
Τα συμπτώματα
Διαταραχή της κοινωνικής αλληλεπίδρασης
Διαταραχή της επικοινωνίας- λεκτικής και μη λεκτικής
Δυσκολία στην κυριολεκτική κατανόηση και χρήση της γλώσσας
Δυσκολία στη γενίκευση εννοιών και όχι μόνο
Συχνά συγχέουν λέξεις με παρόμοιο ήχο ή νόημα
Χρήση ομιλίας που μοιάζει με ρομπότ
Μπορεί να υπάρχουν ανωμαλίες στη προσωδία, στο ρυθμό, στο ύψος, στην ένταση, τη συχνότητα της φωνής
Δυσκολίες στη σημασιολογία
Διαταραχή στη κατανόηση απλών και σύνθετων εντολών
Οι γραμματικές δομές είναι συχνά ανώριμες και περιλαμβάνουν στερεοτυπική και επαναλαμβανόμενη χρήση της γλώσσας (ηχολαλία άμεση ή καθυστερημένη)
Δυσκολίες αντίληψης και επεξεργασίας μεταφορικών μηνυμάτων
Παρατηρούνται νεολογισμοί, κατασκευή νέων λέξεων με άγνωστη όμως σημασία για τον συνομιλητή
Δυσκολία στη χρήση αντωνυμιών, προθέσεων, προσώπων
Μειωμένες νοητικές ικανότητες.
Ο ρόλος του λογοθεραπευτή
Ένα παιδί με ΔΑΦ δεν πρέπει να μάθει απλώς να μιλάει αλλά και να χρησιμοποιεί τη γλώσσα κοινωνικά για να επικοινωνήσει. Καμία μέθοδος θεραπείας δεν έχει βρεθεί που να βελτιώνει επιτυχώς την επικοινωνία σε όλα τα άτομα με αυτισμό.
Η καλύτερη θεραπεία αρχίζει νωρίς, κατά τη διάρκεια των προσχολικών ετών, προσαρμόζεται χωριστά, στοχεύει και στη συμπεριφορά και στην επικοινωνία, και στην οποία συμμετέχουν και οι γονείς ή άτομα που φροντίζουν-προσέχουν το παιδί με αυτισμό. Ο στόχος του λογοθεραπευτή είναι η βελτίωση της επικοινωνίας. Για μερικούς η λεκτική επικοινωνία είναι ένας ρεαλιστικός στόχος. Για πολλούς όμως ο στόχος είναι επικοινωνία μέσω της επαυξητικής-εναλλακτικής επικοινωνίας (χειρονομίες, συστήματα επικοινωνίας με εικόνες, πίνακες επικοινωνίας).
Πηγή: selle.gr
Στάδια Ανάπτυξης Λόγου και Ομιλίας
Το παιδί ξεδιπλώνει τις γλωσσικές ικανότητες του με το χρόνο. Όλα τα παιδιά είναι διαφορετικά μεταξύ τους και το κάθε ένα έχει το δικό του ρυθμό. Τα στάδια ανάπτυξης που περιγράφονται, βασίζονται στο μέσο όρο. Μην ανησυχείτε εάν το μωρό σας αποκλίνει από αυτόν το μέσο όρο. Εάν όμως παρατηρήσετε κάτι ανησυχητικό στην ανάπτυξή του, επικοινωνήστε με τον παιδίατρό σας. Για θέματα που αφορούν ειδικά την ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας μπορείτε να απευθυνθείτε για συμβουλές σε επαγγελματίες λογοθεραπευτές.
Ηλικία 0 – 6 μηνών
Τρομάζει με ήχους
Αναγνωρίζει ήχους
Εντοπίζει τον ήχο γυρνώντας το κεφάλι
Επαναλαμβάνει τους ίδιους ήχους
Συχνά ψιθυρίζει και βγάζει ευχάριστους ήχους
Μιμείται ήχους
Χρησιμοποιεί ήχους ή χειρονομίες για να υποδείξει ανάγκες
Χρησιμοποιεί διαφορετικό κλάμα για να εκφράσει διαφορετικές ανάγκες
Χαμογελάει όταν του μιλάνε
Χρησιμοποιεί τα φωνήματα /b/, /p/ και /m/ όταν μουρμουρίζει
Ποικίλει σε ύψος και ένταση η φωνή του
Ηλικία 7 – 12 μηνών
Καταλαβαίνει το ναι και το όχι
Καταλαβαίνει και αποκρίνεται στο όνομά του
Ακούει και μιμείται περισσότερους ήχους
Αναγνωρίζει λέξεις που σχετίζονται με συνηθισμένα αντικείμενα (π.χ. κούπα, παπούτσι, χυμός)
Χρησιμοποιεί μεγάλη ποικιλία ήχων όταν μουρμουρίζει
Μιμείται μερικούς ήχους ακόμη και όταν κλαίει μόνο για να προκαλέσει την προσοχή
Ακούει όταν του μιλάς
Αρχίζει να μετατρέπει το μουρμούρισμα σε ακατάληπτη γλώσσα
Παράγει μία ή περισσότερες λέξεις
Χρησιμοποιεί ουσιαστικά
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 1 – 3 λέξεων
Κατανοεί απλές εντολές
Ηλικία 13 – 18 μηνών
Χρησιμοποιεί πρότυπα επιτονισμού ενηλίκων
Χρησιμοποιεί ηχολαλία και μη καταληπτή ομιλία (νεολογισμοί)
Παραλείπει μερικά αρχικά σύμφωνα και σχεδόν όλα τα τελικά σύμφωνα
Ακολουθεί απλές εντολές
Αναγνωρίζει 1 με 3 μέρη του σώματος
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο από 3 έως 20 ή περισσότερες λέξεις (κυρίως ουσιαστικά)
Συνδυάζει χειρονομίες και λόγο
Κάνει έκκληση για τα περισσότερα από τα αντικείμενα που επιθυμεί
Ηλικία 19 – 24 μηνών
Χρησιμοποιεί λέξεις πιο συχνά από ασυνάρτητη ομιλία (νεολογισμούς)
Είναι 25 – 50% κατανοητό στους ξένους
Αρχίζει να συνδυάζει ουσιαστικά και ρήματα
Αρχίζει να χρησιμοποιεί αντωνυμίες
Χρησιμοποιεί κατάλληλο χρωματισμό στη φωνή για τις ερωτήσεις
Απαντά στην ερώτηση «τι είναι αυτό;»
Διασκεδάζει ακούγοντας ιστορίες
Γνωρίζει 5 μέρη του σώματος
Ονομάζει επακριβώς μερικά οικεία αντικείμενα
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 με 100 ή και περισσότερες λέξεις
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 300 ή περισσότερων λέξεων
Ηλικία 2 – 3 ετών
Ο λόγος είναι καταληπτός 50 – 75%
Συνεχίζει να ηχολαλεί όταν συναντά δυσκολίες στο λόγο
Καταλαβαίνει το «ένα» και τα «πολλά»
Εκφράζει την ανάγκη για τουαλέτα (πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά)
Ζητάει αντικείμενα με το όνομά τους
Δείχνει τις εικόνες σε βιβλίο ονομάζοντάς τις
Αναγνωρίζει διάφορα μέρη του σώματος
Ακολουθεί απλές εντολές και απαντά σε απλές ερωτήσεις
Απολαμβάνει να ακούει μικρές ιστορίες, τραγούδια και ρυθμούς
Κάνει ερωτήσεις με 1 ή 2 λέξεις
Χρησιμοποιεί φράσεις 3 – 4 λέξεων, με Υποκείμενο – Ρήμα – Αντικείμενο
Χρησιμοποιεί μερικές προθέσεις, άρθρα, ρήματα στον ενεστώτα, ομαλό πληθυντικό και ανώμαλους τύπους στον αόριστο
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 500 ή 900 ή περισσότερων λέξεων
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 50 έως 250 ή περισσότερων λέξεων (ραγδαία ανάπτυξη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου)
Παρουσιάζει πολλαπλά γραμματικά λάθη
Καταλαβαίνει τα περισσότερα πράγματα από αυτά που λέγονται
Μιλάει με δυνατή φωνή
Χρησιμοποιεί τα φωνήεντα σωστά
Χρησιμοποιεί σωστά σύμφωνα σε αρχική θέση
Χρησιμοποιεί περίπου 27 φωνήματα
Χρησιμοποιεί το βοηθητικό «είναι»
Χρησιμοποιεί μερικά ομαλά ρήματα στον αόριστο, κτητικά μορφήματα, αντωνυμίες και προστακτική
Ηλικία 3 – 4 ετών
Καταλαβαίνει τη λειτουργία των αντικειμένων
Καταλαβαίνει διαφορές στις έννοιες (σταματώ – ξεκινώ, μέσα – έξω, μικρό – μεγάλο)
Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 2 και 3 μέρη
Ρωτάει και απαντάει σε απλές ερωτήσεις (ποιος, τι, που, γιατί)
Συχνά κάνει ερωτήσεις και ζητά λεπτομέρειες στις απαντήσεις
Χρησιμοποιεί την ομιλία για να εκφράσει συναισθήματα
Χρησιμοποιεί 4 με 5 λέξεις στις προτάσεις
Αναγνωρίζει αντικείμενα με το όνομά τους
Χειρίζεται επιδέξια τους ενήλικες και παρατηρεί
Χρησιμοποιεί ουσιαστικά και ρήματα πιο συχνά
Έχει αίσθηση του παρελθόντος και του μέλλοντος
Έχει ένα αντιληπτικό λεξιλόγιο 1200 – 2000 λέξεων
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 800 – 1500 λέξεων
Ο λόγος είναι 80% καταληπτός
Η γραμματική βελτιώνεται αν και κάποια λάθη επιμένουν
Κατάλληλη χρήση του «είμαι» και «είναι» στις προτάσεις
Βάζει δύο γεγονότα σε χρονολογική σειρά
Συμμετέχει σε συζητήσεις
Συνεπής χρήση ομαλού πληθυντικού, κτητικών αντωνυμιών και ρημάτων αορίστου
Ηλικία 4 – 5 ετών
Κατανοεί τις έννοιες των αριθμών έως το 3
Αναγνωρίζει 1 έως 3 χρώματα
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο 2800 ή περισσότερων λέξεων
Έχει εκφραστικό λεξιλόγιο 900 έως 2000 ή περισσότερων λέξεων
Μετράει ως το 10 μηχανικά
Χρησιμοποιεί γραμματικά σωστές προτάσεις
Χρησιμοποιεί προτάσεις 4 έως 8 λέξεων
Απαντά σε σύνθετες ερωτήσεις που αποτελούνται από 2 μέρη
Ρωτά για ορισμούς λέξεων
Μιλά με μια συχνότητα 186 λέξεων ανά λεπτό περίπου
Μειώνεται ο συνολικός αριθμός των επαναλήψεων
Παράγει σύμφωνα με 90% ακρίβεια
Μειώνεται σημαντικά ο αριθμός των συνεχών ηχητικών παραλείψεων και των υποκατάστατων
Ο λόγος του είναι συνήθως καταληπτός από τους ξένους
Μιλά σχετικά με εμπειρίες στο σχολείο, σε σπίτια φίλων κτλ.
Αναμεταδίδει με ακρίβεια μια μεγάλη ιστορία
Δίνει προσοχή σε μια ιστορία και απαντά σε απλές ερωτήσεις σχετικά με αυτή
Χρησιμοποιεί κτητικές αντωνυμίες, μέλλοντα χρόνο και συγκριτικά μορφήματα στις προτάσεις
Ηλικία 5 – 6 ετών
Ονομάζει 6 βασικά χρώματα και 3 βασικά σχήματα
Ακολουθεί εντολές που αποτελούνται από 3 μέρη
Κάνει ερωτήσεις με το «πως»
Απαντά λεκτικά στο «Γεια» και στο «Τι κάνεις;»
Χρησιμοποιεί παρελθόντα χρόνο και μέλλοντα κατάλληλα
Χρησιμοποιεί συνδέσμους
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο περίπου 13000 λέξεις
Ονομάζει τα αντίθετα
Ονομάζει διαδοχικά ημέρες της εβδομάδας
Μετρά ως το 30 μηχανικά
Ανταλλάσσει πληροφορίες και κάνει ερωτήσεις
Χρησιμοποιεί προτάσεις με λεπτομέρειες
Αναμεταδίδει με ακρίβεια μια ιστορία
Τραγουδά ολόκληρα τραγούδια και απαγγέλει παιδικά ποιηματάκια
Επικοινωνεί εύκολα με ενήλικες και άλλα παιδιά
Ηλικία 6 – 7 ετών
Ονομάζει κάποια γράμματα, αριθμούς και νομίσματα
Τοποθετεί κατά σειρά αριθμούς
Κατανοεί το «αριστερά» και το «δεξιά»
Χρησιμοποιεί αυξανόμενα πιο σύνθετες περιγραφές
Απασχολείται με συζητήσεις
Έχει αντιληπτικό λεξιλόγιο περίπου 20000 λέξεων
Χρησιμοποιεί προτάσεις 6 λέξεων περίπου
Κατανοεί τις περισσότερες έννοιες του χρόνου
Απαγγέλει το αλφάβητο
Μετράει ως το 100 μηχανικά
Χρησιμοποιεί περισσότερα μορφολογικά σημάδια καταλλήλως
Χρησιμοποιεί κατάλληλα την παθητική φωνή
Με τον όρο διαταραχές άρθρωσης αναφερόμαστε στις δυσκολίες που σχετίζονται με την παραγωγή των ήχων της ομιλίας (φωνήματα) που επιμένουν μετά το πέρας της φυσιολογικής ηλικίας κατάκτησης αυτών των φωνημάτων. Στην πιο απλή μορφή τους οι διαταραχές άρθρωσης εμφανίζονται ως μια αδυναμία παραγωγής των φωνημάτων χρησιμοποιώντας τα όργανα της άρθρωσης (χείλη, γλώσσα, δόντια, υπερώα κ.ά.).
Πού μπορεί να οφείλεται
Μειωμένος έλεγχος ή αδυναμία των μυών και νεύρων που σχετίζονται με την άρθρωση π.χ. αδυναμία ελέγχου της γλώσσας, αδύναμα χείλη, μειωμένη διάρκεια ή ένταση εκπνοής, παράλυση του προσωπικού νεύρου κ.ά. Προβλήματα στην δομή των οργάνων της άρθρωσης όπως υπερπλασίες, υποπλασίες ή ελλείψεις π.χ. υπερτροφική γλώσσα, κοντό χαλινό γλώσσας, ελλείψεις ή κακή σύγκλιση δοντιών, υπερωοσχιστίες, χειλεοσχιστίες κ.ά.
Τα συμπτώματα
Αντικατάσταση φωνημάτων με άλλα φωνήματα π.χ. /θέλω/ – /σέλω/
Παράλειψη φωνημάτων ή συλλαβών π.χ. /κότα/ – /κόα/, /καραμέλα/ – /καμέλα/
Απλοποιήσεις συμπλεγμάτων π.χ. /στρατός/ – /στατός/, /κρύο/ – /κύο/
Αλλοιώσεις φωνημάτων π.χ. αντί /ρ/ το παιδί παράγει έναν ήχο που ακούγεται σαν /γι/
Ο ρόλος του λογοθεραπευτή και η διαδικασία αποκατάστασης
Ο λογοθεραπευτής είναι υπεύθυνος για τη διάγνωση και τη δημιουργία προγράμματος αποκατάστασης των διαταραχών στην άρθρωση σε παιδιά και σε ενήλικες. Αρχικά ο λογοθεραπευτής κάνει χρήση ειδικών δοκιμασιών αξιολόγησης της άρθρωσης με σκοπό να εντοπίσει τις δυσκολίες. Επιπλέον εξετάζεται η λειτουργία και η αρτιότητα των οργάνων της άρθρωσης (γλώσσα, χείλη, δόντια, υπερώα κ.ά.) με ένα στοματοπροσωπικό έλεγχο. Ένας γενικός έλεγχος της επικοινωνίας και της γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού κρίνεται απαραίτητος ώστε να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα αποκατάστασης προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε παιδιού.
Αφού τεθούν οι στόχοι και ενημερωθούν οι γονείς ξεκινάει η αποκατάσταση. Ο λογοθεραπευτής με έξυπνους και ενδιαφέροντες τρόπους βοηθάει το παιδί να κάνει τις σωστές κινήσεις για την παραγωγή του επιθυμητού φωνήματος. Σταδιακά το παιδί μαθαίνει να παράγει το σωστό ήχο σε λέξεις, φράσεις, προτάσεις και τέλος μαθαίνει να γενικεύει τη χρήση του σωστού ήχου στην καθημερινότητα. Η διάρκεια της αποκατάστασης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες π.χ. η συνεργασία παιδιού-γονέων-λογοθεραπευτή, οι αντικειμενικές δυσκολίες του προβλήματος, τα κίνητρα της οικογένειας ή του παιδιού, η ηλικία και άλλα ατομικά χαρακτηριστικά του παιδιού κ.ά.
Είναι μια κατηγορία διαταραχών κατά την οποία εμφανίζεται ένα φωνολογικό σύστημα που μοιάζει με εκείνο των παιδιών μικρότερης χρονολογικής ηλικίας. Δηλαδή μια ολόκληρη ομάδα ήχων δεν έχει κατακτηθεί σωστά και συνεπώς πολλαπλοί ήχοι προφέρονται λανθασμένα, ενώ δεν θα έπρεπε σύμφωνα με την χρονολογική ηλικία του παιδιού.
Στην φωνολογική διαταραχή δεν υπάρχει κάποιο ανατομικό ή νευρολογικό πρόβλημα. Οι κινήσεις των αρθρωτών, οι στοματοπροσωπικές δεξιότητες εκτελούνται φυσιολογικά.
Παραδείγματα:
• Το παιδί αντικαθιστά το φώνημα « σ » με το φώνημα « θ ». Π.χ. / σούπα / – / θούπα /
• Το παιδί αντικαθιστά όλα τα πίσω φωνήματα με μπροστινά φωνήματα.
Π.χ. όλα τα « κ » τα παράγει ως « τ » , / κάνω / – / τάνω /
• Το παιδί απλοποιεί ή απαλείφει φωνήματα. Π.χ. / σκούπα / – / κούπα /, / βάζω / – / άζω /
• Το παιδί αντιμεταθέτει ή αντιστρέφει φωνήματα ή συλλαβές σε λέξεις.
Π.χ. / ξάδερφος / – / σκάδερφος/, / πακέτο / – / καπέτο /
Ο ρόλος του λογοθεραπευτή
Εάν ένα παιδί εμμένει στο να χρησιμοποιεί μια διαδικασία απλοποίησης που θα έπρεπε να έχει σταματήσει αρκετούς μήνες πριν, υπάρχει πρόβλημα. Ο λογοθεραπευτής αποκλείει άλλες πιθανές διαταραχές που μπορεί να έχουν τα ίδια ή παρόμοια συμπτώματα με τις φωνολογικές διαταραχές. Στη συνέχεια, αξιολογεί τη Φωνολογική Εξέλιξη του παιδιού και καταγράφει τις απλοποιήσεις που κάνει στην ομιλία του. Από το είδος αυτών των απλοποιήσεων προσδιορίζει την ηλικία της φωνολογικής ανάπτυξης του παιδιού και παρεμβαίνει όταν αυτή δε συμβαδίζει με τη χρονολογική του ηλικία ή όταν οι απλοποιήσεις που κάνει είναι άτυπες και δεν παρατηρούνται στη φωνολογική εξέλιξη άλλων παιδιών.
Πηγή: selle.gr