φυσικές επιστήμες

ΤΙΤΛΟΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ – ΜΟΡΙΑ
ΕΝΝΟΙΕΣ: τα πάντα γύρω μας είναι φτιαγμένα από ύλη, ακόμα και ο αέρας.
Το πιο μικρό κομμάτι της ύλης, το μόριο, δεν είναι ορατό με γυμνό μάτι.
Υπάρχουν διαφορές στα μόρια των στερεών, των υγρών και των αερίων.
Τα μόρια, κάτω από ορισμένες συνθήκες αλλάζουν μορφή.
ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ
Παρατήρηση, επικοινωνία, υποβολή ερωτημάτων, διατύπωση λειτουργικού ορισμού, ερμηνεία παρατήρησης, Πρόβλεψη, ερμηνεία δεδομένων και εξαγωγή συμπερασμάτων
ΣΤΑΣΕΙΣ: – να σέβονται τα αντικείμενα που μελετούν, επιθυμία για εξερεύνηση, διατήρηση του ενδιαφέροντος για μακρόχρονες παρατηρήσεις, επιθυμία να ξαναδοκιμάζει σε περίπτωση αποτυχίας, προσεκτική εξέταση των γεγονότων και εξαγωγή συμπερασμάτων, επιμονή για αναζήτηση λύσεων, επιμονή για ολοκλήρωση της προσπάθειας, επιθυμία να συμμετέχει σε ομαδική εργασία και να συνεργάζεται, επιθυμία να εξετάζει με κριτικό πνεύμα τα αποτελέσματα της δουλείας του και των άλλων, να σέβεται τις απόψεις και να εκτιμά τις ιδέες των άλλων, να σέβεται τα αποτελέσματα των ερευνών του, να αντιλαμβάνεται ότι γίνεται πιο πειστικός όταν τεκμηριώνει την άποψη του με δεδομένα, κι όταν εξηγεί το συλλογισμό του

Στόχοι:
– να κατανοήσουν ότι τα πάντα γύρω μας είναι φτιαγμένα από ύλη, ακόμα και ο αέρας.
– να κατανοήσουν ότι η ύλη μπορεί να κοπεί σε μικρότερα κομμάτια, και υπάρχει το πιο μικρό κομμάτι της ύλης που δεν μπορούμε να το δούμε, επειδή είναι πολύ μικρό.

Δραστηριότητα
Ακρόαση αυτοσχέδιας  ιστορίας: ο γίγαντας και ο Τοσοδούλης (μικρός νάνος ).

Μια φορά κι έναν καιρό στην χώρα των τοσοδούληδων, ήρθε ένας πελώριος πεινασμένος γίγαντας. Οι τοσοδούληδες του έβαλαν να φάει στο ένα μεγάλο πιάτο, μια νόστιμη τηγανίτα. Ο γίγαντας, μόλις είδε το πιάτο λυπήθηκε πολύ, γιατί πεινούσε πολύ κι αυτή ήταν μια μικρούτσικη, τόση δα μικρή τηγανίτα. Μα είναι η πιο μεγάλη τηγανίτα που έχουμε φτιάξει ποτέ! Είπαν οι τοσοδούληδες. Όμως για τον μεγάλο γίγαντα με τη μεγάλη κοιλιά και το μεγάλο στόμα ήταν πολύ μικρή η τηγανίτα, και σίγουρα δεν θα χόρταινε την πείνα του. Ο γίγαντας πήρε την τηγανίτα στα μεγάλα του χέρια, και την έκοψε στη μέση! Όμως ήταν τόσο πολύ μικρά τα δυο κομμάτια της τηγανίτας, που δεν τα έβλεπε! Ένας τοσοδούλης τότε είπε! Θα φάω εγώ τη τηγανίτα. Ο τοσοδούλης πήρε τη τηγανίτα , την έκοψε σε ακόμα πιο μικρά κομματάκια, και την έφαγε όλη. Ο γίγαντας ρώτησε τον Τοσοδούλη. Συγνώμη, δεν κατάλαβα. Δηλαδή εσύ τόση ώρα μασούλαγες τη τηγανίτα? Βεβαίως κύριε γίγαντα, απάντησε ο Τοσοδούλης. Καλά, εγώ ούτε καν έβλεπα τα μικρά μικρούτσικα κομματάκια της τηγανίτας, μονολόγησε ο γίγαντας! Το δικό μου μεγάλο, είναι το δικό σου μικρό! Είπε ο Τοσοδούλης! Κι αόρατο, απάντησε ο γίγαντας! Το πιο μικρό, μικρούτσικο κομματάκι τηγανίτας στον κόσμο, δεν μπορώ να το δω! Τότε, ήρθε ο επιστήμονας της Τοσοδουλοπολιτείας. Ο γίγαντας, τον ρώτησε, τι είναι αυτό που κουβαλά. Μικροσκόπιο, είπε ο επιστήμονας. Γελάω γιατί θυμήθηκα κάτι. Κάποια μόρια είναι πολύ ζωηρά, παιχνιδιάρικα, δεν μαζεύονται σπίτι, τρέχουν γρήγορα, δεν είναι υπάκουα, και κάνουν ζαβολιές. Ποια μόρια είναι αυτά? Ρώτησε ο Τοσοδούλης. τα μόρια του αέρα, απάντησε ο επιστήμονας! τα πιο μικρά μικρούτσικα κομματάκια του αέρα, είναι φευγάτα, τρέχουν, πετάνε, δεν πιάνονται, πάνε πολύ ψηλά, όλο ταξιδεύουν! Άσε που δεν τα βλέπεις κιόλας! Είπε ο Επιστήμονας! Μια φορά τα έκλεισα σε ένα μπαλόνι, αλλά το μπαλόνι, έπεσε σε μια τριανταφυλλιά, κι ένα αγκάθι τρύπησε το μπαλόνι. Τα μόρια του αέρα που ήταν στο μπαλόνι, ξέφυγαν, δεν τα έβλεπα, αλλά άκουγα τη φωνή τους, να μου λέει… «δεν μπορείς να μας πιάσεις!».
– Όλα τα μόρια έτσι ζωηρά είναι? Ρώτησε ο γίγαντας. –οοοοχι! Απάντησε ο επιστήμονας. Μερικά μόρια, είναι τόσο ήσυχα, που δεν κουνιούνται σχεδόν καθόλου από τη θέση τους. Είναι φρόνιμα, και υπάκουα. Και ποιά είναι αυτά τα μόρια? Ρώτησε ο Τοσοδούλης. τα μόρια των στερεών, απάντησε ο επιστήμονας. –στερεών? Τι είναι αυτό? Απόρησαν κι ο γίγαντας κι ο Τοσοδούλης. Στερεά, είναι μια μπάλα, ένα βιβλίο, ένα κουμπί, ένα παγάκι. Τα πιο μικρά μικρούτσικα κομματάκια τους, δηλαδή τα μόρια τους, είναι σχεδόν ακίνητα, λίγο απαλά κινούν τους ώμους, μαζεμένα κοντά κοντά το ένα στο άλλο, και δεν φεύγουν καθόλου από τη θέση τους. Αυτό θα είναι πολύ κουραστικό, σκέφτηκε ο Τοσοδούλης! Πόσο πολύ λυπάμαι τα μόρια των στερεών που δεν μπορούν να τρέξουν, να πετάξουν, να παίξουν! Μοιάζουν τόσο φυλακισμένα! Δεν είναι έτσι! Απάντησε ο επιστήμονας! Τα στερεά, είναι φίλοι μας. Αν τα μόρια της μπάλας δεν ήταν τόσο ήσυχα, φρόνιμα, ακίνητα, δεν θα μπορούσες να παίξεις ποδόσφαιρο! Τι ήθελες? Να έτρεχαν σαν τα μόρια του αέρα? Ή μήπως να γλιστρούσαν σαν τα ζημιάρικα μόρια των υγρών? Των υγρών? Τι είναι πάλι τα μόρια των υγρών κύριε επιστήμονα? Και τι ζημιές κάνουν?, ρώτησε ο Τοσοδούλης

Υγρά, είναι το νερό, το γάλα, το κρασί, το λάδι, είπε ο Επιστήμονας. Τα μόρια αυτά,. Δεν κάθονται στην ίδια θέση, κινούνται σε μικρές αποστάσεις, τους αρέσει να κάνουν τσουλήθρα, πατινάζ, κι όλο γλυστράνε, όλο κυλάνε, κυλάνε, κυλάνε. Για να τα πιάσουμε, πρέπει πάντα να τα έχουμε σε ένα δοχείο, κι αν τα πιάσουμε με το χέρι μας, κυλάνε, παίζοντας τσουλήθρα εμένα πάντως από όλα τα μόρια, μου αρέσουν τα αέρια, είπε ο Τοσοδούλης. εμένα πάντως μου αρέσουν τα υγρά γιατί κάνουν τσουλήθρα, είπε ο γίγαντας, και αφού σκέφτηκε λίγο, …ξανά, είπε: – Αλλά και τα στερεά, γιατί δεν με κουράζουν να τρέχω να τα πιάσω…
– – τότε ο επιστήμονας, κοιτάζοντας γύρω του, μην τον ακούσει κανείς άλλος, είπε συνωμοτικά:- « θα σας πω ένα μυστικό, αλλά μη με μαρτυρήσετε». Τι μυστικό? Είπαν μαζί,
με μια φωνή, ο Τοσοδούλης και ο γίγαντας. – Τα μόρια του νερού, όταν κοιμάται η μάγισσα της ύλης, παίρνουν κρυφά το μαγικό της ραβδί, . και με αυτό το μαγικό ραβδί μεταμορφώνονται …..σε μόρια αέρα,….. και πετάνε … και η μάγισσα θυμώνει, και φωνάζει. Φωνάζει μπροστά σε ένα μαγικό καθρέφτη, βάζει το στόμα της κοντά στον μαγικό καθρέφτη, παίρνει μια βαθειά ανάσα, κι εκπνέει στον καθρέφτη. Και μετά φωνάζει, φωνάζει….
-και που πάνε τα μόρια του νερού, που έγιναν αέρας? Ρώτησε ο Τοσοδούλης.
– πάνε πολύ ψηλά στον ουρανό, γίνονται σύννεφα και ταξιδεύουν!
Και μόνο τα μόρια του νερού παίρνουν το μαγικό ραβδί της μάγισσας όταν κοιμάται? ρώτησε ο γίγαντας. Γιατί ρωτάς? Μήπως θέλεις να πάρεις κι εσύ το μαγικό ραβδί της μάγισσας? Ρώτησε ο επιστήμονας. Όχι, είπε ο γίγαντας, δεν θέλω να γίνω αέριος στα καλά καθούμενα!

Λοιπόν, θα σας αποκαλύψω κι αυτό το μυστικό. Αλλά, μη με μαρτυρήσετε, γιατί θα βρω το μπελά μου από τη μάγισσα, είπε ο επιστήμονας. –« Υπόσχεση ένα δύο φίλοι, δεν λέμε τίποτα στη μάγισσα την ύλη!», υποσχέθηκαν χτυπώντας παλαμάκια, ο Τοσοδούλης κι ο γίγαντας. Τότε ο επιστήμονας συνέχισε μιλώντας ψιθυριστά, για να μην τον ακούσει άλλος κανείς:- και κάποια μόρια των στερεών, ξέρουν για το μαγικό ραβδί. Όχι όλα, κάποια. Και κάποια μόρια των αερίων. Το μαγικό ραβδί, από τη μια πλευρά, είναι κόκκινο και βράζει, κι από την άλλη πλευρά είναι μπλε και παγώνει. Όταν κάποια στερεά, ακουμπούν στην βραστερή πλευρά του μαγικού ραβδιού, η υψηλή θερμοκρασία, τα μεταμορφώνει σε υγρά. Όταν τα υγρά γλιστρούν στην παγωμένη πλευρά του ραβδιού, η χαμηλή θερμοκρασία, τα κάνει στερεά κι όταν τα υγρά γλιστρούν στην καυτή πλευρά του ραβδιού, τότε γίνονται αέρια. Τα αέρια επίσης, όταν κρυώσουν, γίνονται υγρά.
Κύριε επιστήμονα, να ρωτήσω κάτι ακόμα? Είπε ο γίγαντας. Όχι, βιάζομαι! Όπου να ναι θα ξυπνήσει η μάγισσα της ύλης, και θα με ζητάει! είπε βιαστικά ο επιστήμονας, κι έφυγε! Κρίμα! Είπε ο γίγαντας! Κρίμα είπε ο Τοσοδούλης….

Μετά την ακρόαση της ιστορίας, έκανα ερωτήσεις στα παιδιά, για να διαπιστώσω, κατά πόσο κατανόησαν την ιστορία
Οι ερωτήσεις που έκανα στα παιδιά:
– Σας άρεσε η ιστορία?
– Ποιοι ήταν οι ήρωες της ιστορίας?
– Ποιος ήρωας της ιστορίας σας άρεσε πιο πολύ και γιατί?
– Σε ποια χώρα έγιναν τα γεγονότα της ιστορίας?
– Τι έβαλαν στο πιάτο του γίγαντα οι Τοσοδούληδες?
– Έφαγε ο γίγαντας? Γιατί?
– Ποιος έφαγε τελικά την τηγανίτα?
– Τι κρατούσε στο χέρι ο επιστήμονας και τι του χρειαζόταν αυτό?
– Τι είπε ο επιστήμονας για τα μόρια των στερεών?
– Τι είπε ο επιστήμονας για τα μόρια των υγρών?
– Τι είπε ο επιστήμονας για τα μόρια των αερίων?
– Ποια μόρια λυπάται ο Τοσοδούλης? γιατί? Τι απάντησε ο επιστήμονας?
– Ποια μόρια άρεσαν στον Τοσοδούλη και γιατί?
– Ποια μόρια άρεσαν στον γίγαντα και γιατί?
– Ποια μυστικά είπε ο επιστήμονας στον γίγαντα και τον Τοσοδούλη?
– Τι φοβόταν ο επιστήμονας?
– Πως φαντάζεστε τη μάγισσα της ύλης
– Πως είναι το μαγικό ραβδί της μάγισσας της ύλης?
– Τι κάνει η μάγισσα μπροστά στο μαγικό καθρέφτη?

τα παιδιά απάντησαν σωστά στις ερωτήσεις και είπαν πως τους άρεσε πολύ η ιστορία. στην ερώτηση μου, πως φαντάζονται την μάγισσα της ύλης, τα παιδιά, την φαντάστηκαν με μαύρο φόρεμα από πάγο, που δεν έβγαινε στον ήλιο για να μην λιώσει. επίσης, δεν πήγαινε ποτέ κοντά στην φωτιά, για να μην λιώσει το φόρεμα της. την φαντάστηκαν, να βγαίνει από το κάστρο της, μόνο το χειμώνα και το καλοκαίρι να κοιμάται σε ένα μεγάλο ψυγείο. περιέγραψαν σωστά το μαγικό της ραβδί, και είπαν πως στα χέρια της φορά πάντα γάντια που αντέχουν στην φωτιά, για να μην καίγονται τα χέρια της και το φόρεμα της, όταν ακουμπά στην ζεστή πλευρά του μαγικού της ραβδιού. στην ερώτηση μου, τι κάνει η μάγισσα μπροστά στο μαγικό καθρέφτη, τα παιδιά απάντησαν:
– κοιτάζει άμα είναι όμορφη
– την πονάει ο λαιμός της από τις φωνές και κοιτάζει αν κοκκίνισε ο λαιμός της
κοιτάει το δόντι της που είναι χαλασμένο.
Κοιτάζει μήπως κοκκίνισε από το κακό της
– κοιτάζει μήπως βρει μέσα στον καθρέφτη τα μόρια των υγρών που ξέφυγαν.
τότε ρώτησα τα παιδιά, αν ήθελαν να κάνουμε την ίδια κίνηση στον καθρέφτη, όπως έκανε η μάγισσα. δηλαδή, να πάρουμε μια βαθιά αναπνοή και να εκπνεύσουμε πάνω στον καθρέφτη. τα παιδιά, απάντησαν θετικά, και εκπνεύσαμε και εμείς στον καθρέφτη, για να δούμε τι θα γίνει.

Δραστηριότητα – κουκλοθέατρο.
Είναι η πρώτη φορά που τα παιδιά προσπάθησαν να παίξουν κουκλοθέατρο.
Τα κατάφεραν πολύ καλά. Έπαιξαν κουκλοθέατρο την ιστορία της μάγισσας της ύλης.

δραστηριότητα
μουσικοκινητική αγωγή
μεταμορφωθήκαμε σε μόρια στερεών, υγρών, αερίων.
τα μόρια των στερεών, μοιάζουν να χορεύουν σε ζευγάρια. τα ζευγάρια βρίσκονται κοντά το ένα στο άλλο. ας δούμε τι γίνεται σε ένα ζευγάρι μορίων. τα μόρια στέκονται κοντά, απέναντι το ένα στο άλλο. πλησιάζουν το ένα μόριο το άλλο,, αλλά όχι πάρα πολύ, με ένα μικρό απαλό βήμα. ύστερα αλλάζουν ξαφνικά γνώμη. είναι σαν να προσπαθούν να απομακρυνθούν πάλι ο ένας από τον άλλον. πριν όμως προλάβουν να απομακρυνθούν πολύ, έρχονται ξανά κοντά, μόνο και μόνο για να απομακρυνθούν πάλι. γίνεται και πάλι το ίδιο, και ξανά, και ξανά. πλησιάζουν απαλά, κι απομακρύνονται απαλά. χωριστά, μαζί, χωριστά, μαζί, σαν να είναι ενωμένα σε ένα αόρατο ελατήριο. αυτός είναι ο χορός τους. ποτέ δεν αγγίζει ο ένας τον άλλον, αλλά και ποτέ δεν ξεφεύγουν τελείως ο ένας από τον άλλον. κι όταν κοιτάζετε πολλά ζευγάρια μορίων μαζί να το κάνουν αυτό, μοιάζουν να σχηματίζουν όλοι μαζί ένα δίχτυ, αυτό ακριβώς το δίχτυ, το πλέγμα από μικρά μόρια που βρίσκονται πάντα μαζί, είναι που κάνει να είναι στερεό, ένα στερεό σώμα. αυτό είναι που εμποδίζει τα στερεά αντικείμενα να καταρρέουν. Τα μόρια των υγρών, κινούνται άτακτα, « γλιστρώντας » το ένα πάνω στο άλλο. κάνουν τσουλήθρα, πατινάζ, κυλάνε. όλο κυλάνε. για να τα πιάσουμε πρέπει πάντα να τα έχουμε σε ένα δοχείο, αλλά αν τα αφήσουμε από το δοχείο που βρίσκονται, κυλάνε στην γη και απλώνονται. Τα μόρια των αερίων, κινούνται ελεύθερα, μακριά το ένα από το άλλο, και πιάνουν όλο το χώρο του δοχείου που βρίσκονται. τα μόρια του αέρα, τρέχουν, πετάνε, ταξιδεύουν ψηλά, κι ακόμα πιο ψηλά.
μόρια στερεών

μόρια υγρών

μόρια αερίων

κατασκευάζοντας μόρια

κολλάζ

ζωγραφική

Ενότητα 3η.
Στόχος: να γνωρίσουν μερικές από τις ιδιότητες των στερεών, υγρών, αερίων.
1ο Πείραμα υγροποίησης
βάλαμε το πρόσωπό μας κοντά στον καθρέφτη. πήραμε μια βαθιά ανάσα και εκπνεύσαμε πάνω στον καθρέφτη. εμείς παρατηρήσαμε ότι δημιουργήθηκε ατμός στον καθρέφτη. όταν ζήτησα από τα παιδιά να δώσουν μια εξήγηση του φαινομένου, πολλά παιδιά είπαν πως όταν ο αέρας κρυώνει, γίνεται νερό. κι όταν ρώτησα τα παιδιά μου είπαν πως τα μόρια του αέρα που βγαίνουν από το στόμα μας είναι σαν να ακουμπούν το μπλε ( το παγωμένο ραβδί ), της μάγισσας ύλης, και από αέρια μεταμορφώθηκαν σε υγρά..

2ο πείραμα
Ο αέρας περιέχει υδρατμούς
Ρώτησα τα παιδιά: τι θα γίνει αν βάλουμε ένα άδειο ποτήρι και ένα άδειο μπουκάλι μπύρας στην κατάψυξη του ψυγείου? Το μπουκάλι είναι στερεό ή υγρό? Το ποτήρι είναι στερεό ή υγρό? Μήπως είναι αέρια? Τα παιδιά απάντησαν ότι το μπουκάλι και το ποτήρι είναι γυάλινα στερεά υλικά που σπάσουν αν τα αφήσουμε κάτω. Μετά από αυτήν την υπενθύμιση, βάλαμε το άδειο μπουκάλι και το άδειο γυάλινο ποτήρι στην κατάψυξη του ψυγείου και τα βγάλαμε μετά από είκοσι λεπτά της ώρας.

άφησα το μπουκάλι και το ποτήρι, πάνω στο τραπέζι. Είπα στα παιδιά, να παρατηρήσουν προσεχτικά το ποτήρι. Μετά από λίγο, τα παιδιά μου είπαν ότι έβλεπαν σταγόνες νερού, πάνω στο ποτήρι και στο μπουκάλι.
Ρώτησα τα παιδιά, γιατί πιστεύουν ότι συμβαίνει αυτό. Τα παιδιά δεν μπορούσαν να δώσουν κάποια εξήγηση.
Βοήθησα τα παιδιά, θυμίζοντας τους το μαγικό ραβδί της μάγισσας ύλης. Ρώτησα τα παιδιά. Τι είπαμε ότι υπάρχει παντού ακόμα κι αν δεν τα βλέπουμε?
Μόρια του αέρα, είπαν τα παιδιά.
Υπάρχουν μόρια του αέρα πολύ κοντά στο ποτήρι? Ρώτησα τα παιδιά.
Υπάρχουν, απάντησαν τα παιδιά.
Αφού υπάρχουν μόρια του αέρα πολύ κοντά στο ποτήρι, μήπως μερικά από αυτά τα μόρια ακούμπησε κιόλας το ποτήρι?
Ναι, είπαν τα παιδιά. Μερικά μόρια, κάνοντας βόλτα στον αέρα, ακούμπησαν στο ποτήρι.
Ας φανταστούμε λοιπόν, ότι το ποτήρι μοιάζει με την παγωμένη πλευρά από το μαγικό ραβδί της μάγισσας ύλης. Τι έπαθαν τα μόρια του αέρα που ακούμπησαν στην παγωμένη πλευρά από το μαγικό ραβδί?
– μεταμορφώθηκαν σε μόρια νερού, απάντησαν τα περισσότερα παιδιά.
Γιατί λοιπόν παιδιά, βλέπουμε σταγόνες νερού στο ποτήρι που είχαμε βάλει στο ψυγείο?
Γιατί τα μόρια του αέρα, όταν κρυώσουν γίνονται μόρια νερού, απάντησαν τα παιδιά.

Βγάλαμε κι ένα μικρό δικό μας τραγούδι για να το τραγουδάμε με κινήσεις των χεριών. :
Τα μόρια του ζεστού
αέρα Χοπ παιδιά,
Όταν ακουμπάνε στα μαγικά ραβδιά
Της μάγισσας της ύλης , από τη μπλε πλευρά
Κρυώνουν στη στιγμή
Και γίνονται νερά.
Ο ζεστός αέρας
Όταν κρυώσει, γίνεται βροχή.
Υγροποίηση, υγροποίηση .

το φαινόμενο της Υγροποίησης στο παράθυρο της τάξης μας.