Ολοκληρώθηκε το εργαστήριο δεξιοτήτων με τίτλο “Ενεργώ ως πολίτης” της Θεματικής ” Ενδιαφέρομαι, γνωρίζω, συμμετέχω, δρω: Διαμορφώνοντας την ιδιότητα του δημοκρατικού πολίτη”
Περιγραφή προγράμματος και επιδιώξεις
Σκοπός του προγράμματος είναι να συμβάλει στη διαμόρφωση των μαθητών/τριών ως ενεργών πολιτών, στην εκπαίδευση για τη δημοκρατία. Επιπλέον, μέσω του προγράμματος επιδιώκεται η καλλιέργεια της κριτικής τους σκέψης, της αναλυτικής τους ικανότητας, των ερευνητικών δεξιοτήτων τους, της διαπολιτισμικής τους κατανόησης, της ικανότητάς τους να επικοινωνούν και να συνεργάζονται, της ευελιξίας και προσαρμοστικότητάς τους, ενώ παράλληλα υποστηρίζονται ώστε να κατανοήσουν τις έννοιες της ατομικής και συλλογικής ευθύνης. Η μάθηση εκκινεί από την εμπειρία των μαθητών/τριών είτε στο σχολικό, είτε στο οικογενειακό είτε στο κοινωνικό τους περιβάλλον και τροφοδοτείται από δεδομένα που προκύπτουν από αυτό.
Δεξιότητες που επιδιώκεται να καλλιεργηθούν:
- Δεξιότητες μάθησης: κριτική σκέψη, επικοινωνία, συνεργασία, δημιουργικότητα.
- Δεξιότητες ζωής: Πολιτειότητα, ενσυναίσθηση και ευαισθησία, προσαρμοστικότητα, ανθεκτικότητα, υπευθυνότητα, πρωτοβουλία, οργανωτική ικανότητα.
- Δεξιότητες της τεχνολογίας και της επιστήμης.
- Δεξιότητες του νου: Ανάπτυξη ικανότητας επίλυσης προβλημάτων, στρατηγική σκέψη, αναστοχασμός.
1ο Εργαστήριο: Αποτυπώματα
Άξονες: Ταυτότητα, συνύπαρξη, ανήκειν
Στόχος: Η συνειδητοποίηση ότι ο σεβασμός στην ατομική ταυτότητα είναι συστατικό στοιχείο της αρμονικής συνύπαρξης.
Περιγραφή
Κάθε άνθρωπος έχει πολλαπλές ταυτότητες, αυτές των ομάδων όπου ανήκει, φυλετικές, θρησκευτικές, κοινωνικές κλπ. Η ταυτότητά του διαμορφώνεται και αναδιαμορφώνεται δια βίου από τις ατομικές εμπειρίες του, τις εμπειρίες και τα έθη της κοινότητάς του, τα γεγονότα, τις συγκρούσεις και τα ήθη της εποχής στην οποία ζει, τις προσδοκίες του, τις επιλογές του, τις επιλογές των ανθρώπων του περιβάλλοντός του. Μέσω των επιλογών του επιδρά στις ταυτότητες των γύρω του. Η αναγνώριση της διαφορετικής ταυτότητας (των ταυτοτήτων) κάθε ανθρώπου και ο σεβασμός της είναι παράμετροι της δημοκρατικής ιδιότητας του πολίτη. Επιδίωξη της δραστηριότητας είναι να βοηθήσει τους μαθητές και τις μαθήτριες να αντιληφθούν τον εαυτό τους ως άτομο, αλλά και ως μέλος μίας κοινότητας. Να κατανοήσουν ότι είναι αναγκαία η γνώση και η αποδοχή της ταυτότητας και της μοναδικότητας της δικής μας και κάθε άλλου για την ειρηνική συνύπαρξη και την κοινωνική συνοχή.
1η Δραστηριότητα: Έχουμε όλοι το ίδιο αποτύπωμα
Τα παιδιά με μελάνι για αποτυπώματα αφήνουν σε χαρτί το αποτύπωμα τους. Η εκπαιδευτικός εξηγεί ότι κάθε άνθρωπος έχει δαχτυλικά αποτυπώματα, τα οποία μάλιστα υπάρχουν πριν ακόμα γεννηθεί και το σχέδιό τους δεν αλλάζει ποτέ. Είναι μοναδικά για κάθε άνθρωπο στον κόσμο. Εξετάζουν τα αποτυπώματά τους. Τι τους θυμίζουν; Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές διακρίνουν; Υπάρχουν δύο αποτυπώματα ίδια;
2η Δραστηριότητα: Ο καθένας μας είναι μοναδικός και ξεχωριστός. Τα ατομικά μας χαρακτηριστικά μας κάνουν ξεχωριστούς.
Η εκπαιδευτικός φωτοτυπεί τα αποτυπώματα κάνοντας πολύ μεγάλη μεγέθυνση. Κάθε παιδί τα ζωγραφίζει ή ζωγραφίζει στοιχεία για τον εαυτό του: όνομα, το αγαπημένο του χρώμα, το αγαπημένο του παιχνίδι, τα ατομικά του χαρακτηριστικά… Ό, τι νομίζει πως αποτυπώνει την προσωπικότητά του.
3η Δραστηριότητα: Το σχολείο ενώνει τη διαφορετικότητα των ανθρώπων
Παρατηρούν το έργο «H πόλη ενώνει τη διαφορετικότητα των ανθρώπων», της Χριστίνας Σαραντοπούλου. Στο έργο τα τεράστια δακτυλικά αποτυπώματα κινούνται αργά κρύβοντας ή αποκαλύπτοντάς τον χάρτη πίσω τους. Η εκπαιδευτικός ζητά από τα παιδιά να σκεφτούν και να συζητήσουν το έργο. Τους ζητά να δώσουν τους δικούς τους τίτλους. Πώς θα ήταν ένα έργο με τίτλο «Το σχολείο ενώνει τη διαφορετικότητα των ανθρώπων»; Τα παιδιά δημιουργούν δικά τους έργα.
2ο Εργαστήριο: Μπορούν οι λέξεις να μας φέρνουν κοντά;
Άξονες: Ταυτότητα, συνύπαρξη, ανήκειν σε μια ομάδα, σεβασμός του άλλου, ανοχή
Στόχος: Να κατανοήσουν τα παιδιά ότι η συνύπαρξη στηρίζεται στον σεβασμό του άλλου, να δίνουν χώρο στους άλλους να εκφράζονται.
Περιγραφή
Επιδιώκεται τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι για την αρμονική συνύπαρξη είναι αναγκαία προϋπόθεση ο σεβασμός των άλλων και η τήρηση ηθικού ορίου έναντι όλων. Στη δραστηριότητα αυτή καλούνται να σκεφτούν γύρω από τη δύναμη των λέξεων και πώς ο σεβασμός των άλλων και τα ηθικά όρια συμβάλλουν σε ένα κλίμα αρμονικής συνύπαρξης.
1η Δραστηριότητα
Η εκπαιδευτικός ξαπλώνει σε χαρτί του μέτρου και τα παιδιά φτιάχνουν το περίγραμμά του δύο φορές. Κόβουν περιμετρικά και κρεμούν τις δυο φιγούρες στον τοίχο. Στη μία φιγούρα θα γράψουν ή θα σχεδιάζουν λέξεις ή φράσεις που τα ενοχλούν, τα πληγώνουν όταν προέρχονται από τους άλλους, και στην άλλη εκείνες που τα κάνουν να νοιώθουν καλά, να αισθάνονται ζεστασιά και εμπιστοσύνη.
Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία, παρατηρούν αν υπάρχουν λέξεις ή φράσεις που είναι κοινές για περισσότερα παιδιά. Επίσης εξετάζουν αν υπάρχουν λέξεις ή φράσεις που βρίσκονται και στις δύο φιγούρες. Συζητούν γιατί οι λέξεις αυτές τα πληγώνουν και πώς αισθάνονται όταν τους απευθύνονται.
2η Δραστηριότητα
Σε δεύτερο στάδιο προσθέτουν συμπεριφορές που τα πληγώνουν.
Η εκπαιδευτικός θέτει τα εξής ερωτήματα για συζήτηση: Πώς αισθάνονται τα παιδιά όταν τους λένε τις λέξεις που τα ενοχλούν; Πώς νομίζουν ότι αισθάνονται οι άλλοι αν τα ίδια τους απευθύνονται με λέξεις/φράσεις που τους ενοχλούν; Το έχουν κάνει κάποια φορά; Τι μπορούν να κάνουν αν καταλάβουν ότι η λέξη/ φράση/ συμπεριφορά τους ενόχλησε κάποιον; Τους ζητά επίσης να σκεφτούν πώς θα αντιμετωπίσουν τις λέξεις / συμπεριφορές που τα ενοχλούν. Πόσο εύκολη είναι η συνεργασία αν χρησιμοποιούμε προς τους άλλους λέξεις που πληγώνουν; ΘΑ θέλουν να συνεργαστούν / παίξουν / συζητήσουν μαζί μας; Τώρα που ξέρουμε τι μας ενοχλεί και τι ενοχλεί τους άλλους, τι μπορούμε να κάνουμε; Γιατί είναι σημαντικό να μην κάνουμε πράγματα που ενοχλούν τους άλλους; Ποια είναι τα όρια της ελευθερίας όλων μας; Τι μπορούμε να συμφωνήσουμε; Σε τι βοηθάει σε μια τάξη, σε μια ομάδα να γνωρίζουμε τι ενοχλεί τους άλλους;
3η Δραστηριότητα: Οι λέξεις δεν είναι για να πληγώνουμε
Με αφορμή το βιβλίο της Ελιζαμπέθ Βέρντικ «Οι λέξεις δεν είναι για να πληγώνουμε», γράφουμε λέξεις ή προτάσεις που μας κάνουν να αισθανόμαστε καλά.
3ο Εργαστήριο: Οι κανόνες του παιχνιδιού
Άξονες: κανόνες και δίκαιο, ισότητα, ισονομία, σεβασμός του άλλου
Στόχοι: Κατανόηση της αναγκαιότητας να υπάρχουν κανόνες σεβαστοί από όλους. Εισαγωγή στις δημοκρατικές διαδικασίες. Υποστήριξη των αρχών της ισότητας, του σεβασμού των άλλων, της υπευθυνότητας, της δικαιοσύνης.
1η Δραστηριότητα
Τα παιδιά διαλέγουν ένα ομαδικό παιχνίδι ή άθλημα. Συζητούν για τους κανόνες του, τους καταγράφουν σε χαρτί του μέτρου και συμφωνούν ότι τους αποδέχονται. Προτείνεται να παίξουν το παιχνίδι για σύντομο διάστημα (5΄). Στη συνέχεια συζητούν τα ερωτήματα που ακολουθούν:
- Τι θα συνέβαινε αν δεν ήξεραν τους κανόνες; Σε τι βοηθούν οι κανόνες στο παιχνίδι; Τι θα συνέβαινε αν δεν υπήρχαν κανόνες;
- Τι συμβαίνει αν κάποιος δεν παίρνει υπόψη του τους άλλους παίκτες;
- Τι συμβαίνει αν κάποιος παραβιάζει τους κανόνες; Τους έχει συμβεί; Τι αισθάνθηκαν; Πώς αντέδρασαν;
2η Δραστηριότητα
Η εκπαιδευτικός προσαρμόζει τους κανόνες έτσι ώστε να ευνοούνται συγκεκριμένες, διαφορετικές κάθε φορά, ομάδες παιδιών. Για παράδειγμα, να έχουν δικαίωμα για δεύτερη προσπάθεια μόνο όσοι έχουν κατσαρά μαλλιά ή να μετρούν διπλά οι πόντοι των παιδιών που φορούν κάτι κίτρινο κοκ. Αφού δοκιμάσουν 2-3 ή και περισσότερες αλλαγές κανόνων, συζητούν πώς τους φάνηκε η εμπειρία. Εναλλακτικά, συζητούν πώς θα τους φαινόταν αν μια ομάδα παιδιών συμφωνήσει και επιβάλει νέους κανόνες γιατί τους ταιριάζουν καλύτερα. (Για παράδειγμα, αν η ομάδα των ψηλών παιδιών προσαρμόσει τους κανόνες έτσι ώστε να κερδίζουν εύκολα λόγω ύψους.)
Κατόπιν συζητούν:
- Ήταν δίκαιοι οι κανόνες;
- Πώς τους φαίνεται να αποφασίζει ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων ποιοι είναι οι κανόνες, ή να τους αλλάζει χωρίς να λάβει υπόψη όλα τα μέλη της ομάδας;
- Αν σε κάποιον δεν αρέσουν οι κανόνες, μπορεί να τους αλλάξει;
- Πώς μπορούν να αλλάξουν τους κανόνες αν τους θεωρούν άδικους;
3η Δραστηριότητα
Γιατί να θέτουμε κανόνες; Γιατί να τηρούμε κανόνες; Τα παιδιά αναπτύσσουν επιχειρήματα και ζωγραφίζουν.
4ο Εργαστήριο: Το βάρος μιας ταμπέλας
Άξονες: δίκαιο, ισοτιμία, ισονομία, στερεότυπα, διακρίσεις, δικαιώματα
Στόχος: η κατανόηση των εννοιών της προκατάληψης και της διάκρισης
Περιγραφή
Η δραστηριότητα στηρίζεται στην προβολή της πολυβραβευμένης ταινίας animation «Zero» του Christopher Kezelos, 2010, με διάρκεια 12:32 λ, διαθέσιμη στο https://www.youtube.com/watch?v=LOMbySJTKpg
και στο https://vimeo.com/24975340
Στο Zero (Μηδέν) παρουσιάζεται μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι (πρόκειται για κούκλες από μαλλί) γεννιούνται φέροντας το σημάδι ενός αριθμού ως το 10 και προσδιορίζονται βάσει αυτού. Βάσει του αριθμού τους κρίνεται η επίδοσή τους, η επαγγελματική τους ικανότητα, όλη τους η ζωή. «Το Μηδέν αντιμετωπίζει συνεχείς προκαταλήψεις και διώξεις. Ακολουθεί μια μοναχική πορεία μέχρι που μια τυχαία συνάντηση του αλλάζει τη ζωή για πάντα: συναντά μια γυναίκα Μηδέν. Μαζί αποδεικνύουν ότι με αποφασιστικότητα, θάρρος και αγάπη, το τίποτα μπορεί να γίνει πραγματικά κάτι».
Τα παιδιά συζητούν την πλοκή της ταινίας. Ποια προβλήματα διακρίνουν; Θεωρούν ότι είναι ένας δίκαιος κόσμος; Τι τους φαίνεται άδικο;
Πώς τους φαίνεται μια κοινωνία που βάζει ταμπέλες και ξεχωρίζει τα μέλη της σε κατηγορίες; Πώς είναι να ζει κανείς σε μια τέτοια κοινωνία, σε έναν κόσμο που κρίνει τους ανθρώπους με τον αριθμό τους; Εμείς, στον δικό μας κόσμο, στο σχολείο, στη γειτονιά, βάζουμε ταμπέλες; Μπορούν να σκεφτούν κάποιες που έχουν ακούσει; (π.χ. γυαλάκιας, χοντρή, κοντή). Σκέφτονται αν έχουν βάλει ή έχουν αντιληφθεί να βάζουν άλλοι ταμπέλα σε κάποιον βάσει της θρησκείας του, της φυλής του, της προέλευσής του, των χαρακτηριστικών του, του τρόπου που μιλάει ή ντύνεται… Τι θα πρότειναν να αλλάξει; Πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό; Τι μπορούν να κάνουν τα ίδια στη δική μας κοινωνία;
Στο τέλος τα παιδιά ζωγραφίζουν έναν δίκαιο κόσμο όπως τον φαντάζονται αυτά.
5ο Εργαστήριο: Δικαίωμα τι είναι;
Άξονες: δίκαιο, δικαίωμα, σεβασμός στην τήρηση των δικαιωμάτων
Στόχοι: Να κατανοήσουν τα παιδιά την έννοια «δικαίωμα». Να αντιληφθούν την έκταση των δικαιωμάτων τους και να μάθουν να τα αναγνωρίζουν.
Περιγραφή
Επιδιώκεται να κατανοήσουν τα παιδιά την έννοια του δικαιώματος μέσα από τις προσωπικές τους εμπειρίες και γνώσεις για τον κόσμο. Επειδή έχουν έντονη την αίσθηση του δικαίου, το οποίο επικαλούνται όποτε αισθάνονται ότι καταπιέζονται, υφίστανται κακομεταχείριση ή αδικούνται, η δραστηριότητα στηρίζεται στη διατύπωση σκέψεων και εμπειριών γύρω από αυτή την έννοια.
1η Δραστηριότητα
Τι δεν είναι δίκαιο για ένα παιδί; Προσπαθώντας να βρουν απάντηση, μετά από μια αρχική συζήτηση, οι μαθητές/ήτριες, καθισμένοι/ες σε κύκλο, σκέφτονται και συζητάνε
α. Τι θεωρούν ότι χρειάζεται για να ζει καλά ένα παιδί, να είναι ευτυχισμένο;
β. Ποιες είναι οι ανάγκες τους; Τι θεωρούν απαραίτητο για να μεγαλώνει καλά ένα παιδί;
γ. Σε ποια θέματα πρέπει να προστατεύεται, τι πιστεύουν ότι πρέπει οι ενήλικες να κάνουν για τα παιδιά;
δ. Ποια είναι τα «μη» που τους ενοχλούν; Ακούνε οι μεγάλοι τη γνώμη τους;
2η Δραστηριότητα
Στη συνέχεια η εκπαιδευτικός εξηγεί ότι εκπρόσωποι από πολλά κράτη ετοίμασαν μια συμφωνία, έναν νόμο με όσα πίστευαν ότι είναι δίκαια για τα παιδιά, για να την υπογράψει κάθε κράτος στη γη. Σκοπός της συμφωνίας είναι να προστατεύονται τα παιδιά, να μεγαλώνουν και να εξελίσσονται χωρίς εμπόδια, να ζουν σε καλές συνθήκες, να συμμετέχουν σε όσα τα αφορούν και να εκφράζουν τη γνώμη τους. Είναι η Διεθνής Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Τα κράτη συµφώνησαν ότι κάθε παιδί έχει μια σειρά από δικαιώματα χωρίς καμία απολύτως διάκριση εξαιτίας της φυλής, του χρώµατος, του φύλου, της γλώσσας, της θρησκείας, της εθνικής η κοινωνικής καταγωγής ή οποιασδήποτε άλλης κατάστασης. Η εκπαιδευτικός εξηγεί στα παιδιά τη σχέση της λέξης δίκιο, δίκαιο με τη λέξη δικαίωμα: το δικαίωμα είναι η έκφραση σε νόμο αυτού που θεωρείται δίκαιο.
3η Δραστηριότητα: Ζωγραφίζω τα δικαιώματα μου
Οι μαθητές ζωγραφίζουν ατομικά τα δικαιώματα τους.
