Την έκταση της σημερινής πόλης της Βάρης κατελάμβανε ο Αρχαίος Δήμος του ΑΝΑΓΥΡΟΥΝΤΟΣ, της Ερεχθηίδος φυλής. Από τα ευρήματα φαίνεται ότι ήταν ένας από τους μεγαλύτερους σε έκταση και πληθυσμό Δήμους της Αθήνας, αφού έστελνε στη Βουλή των 500σίων έξι (6) βουλευτές. Η ένταξη πολλών περιοχών στο σχέδιο όπως ο Ασύρματος, η Λαθούριζα, το Τρίγωνο, το Σέο, το Καμίνι Βάρκιζας, η Μηλαδέζα, με τον έλεγχο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στις εκσκαφές θεμελίων και στις αυτοψίες, έφερε στο φως πολλά ευρήματα, τα οποία συνθέτουν την εικόνα του Αρχαίου Δήμου σταδιακά.
Οι ανασκαφές που διενεργεί η Β’ εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, υπό τη διεύθυνση της κας Μαρίας Κασίμη-Σούτου αποκαλύπτουν αρχαία λείψανα, τα οποία εντάσσονται όχι μόνο στους Ιστορικούς χρόνους αλλά και στους Προϊστορικούς.
Η πυκνότητα των λειψάνων είναι μεγάλη και αποδεικνύουν την έκταση του Δήμου, το χαρακτήρα της κοινωνικής ζωής του και κατά κάποιο τρόπο το πληθυσμιακό δυναμικό του. Έχουν βρεθεί λείψανα αρχαίων οικισμών, αγροικίες, δρόμοι, δεξαμενές, πηγάδια, πλήθος τάφων, αναλημματικοί τοίχοι, όροι ιδιοκτησιών, ταφικοί περίβολοι, δημόσιος ανοικτός χώρος, αγωγοί, αρχαία λατομεία κ.α.
Επί πλέον στη πόλη μας υπάρχουν οι εξής Αρχαιολογικοί χώροι:
- Ακρόπολη με Ναό, οίκημα και στις πλαγιές του λόφου τάφοι στη θέση Λαθούριζα.
- Μυκηναϊκό νεκροταφείο στη θέση Καμίνι.
- Αρχαϊκό νεκροταφείο στη θέση Χέρωμα.
- Ταφικός περίβολος 4ου π.χ. αι., ένας από τους μεγαλύτερους της Αττικής στη θέση Γούρνα.
- Το Σπήλαιο Νυμφόληπτου.
- Η οικία της Βάρης, 4ου π.χ. αι. χαρακτηριστικό δείγμα της τότε Αρχιτεκτονικής.
- Ο Ναός των Εισοδίων της Θεοτόκου, ύστερων Βυζαντινών χρόνων.
Στην ευρύτερη περιοχή μας υπάρχουν αγροτοκάλυβα, που δείχνουν την αγροτική πρόχειρη αρχιτεκτονική για τους μορτίτες, όπως ήταν οι κάτοικοι του Δήμου μας τον προηγούμενο αιώνα.
Στη Βάρη όμως εκπροσωπείται και η νεώτερη πολεμική αρχιτεκτονική αφού έχουμε αρκετά πολυβολεία από την περίοδο της Γερμανικής κατοχής. Η συνεργασία του Δήμου μας με την Αρχαιολογική Υπηρεσία είναι θετική. Οι δημότες μας έχουν θεωρήσει τα μνημεία που αποκαλύπτονται ως δικά τους και οι λύσεις που δίνονται οδηγούν στο συνταίριασμα του σύγχρονου και του μέλλοντος με το παρελθόν.
“Πόθεν είσίν; Άναγυρουντόθεν Νή τόν Δία Ό γούν Άνάργυρός μοι κεκινήσθαι δοκεί”
Με αυτή τη φράση από την Λυσιστράτη του Αριστοφάνους, που αναφέρεται στον αρχαίο δήμο του Αναργυρούντος, ένα από τους 120 αρχαίους Αττικούς δήμους, ξεκινά το έντυπο με το οδοιπορικό γνώσης που κυκλοφόρησε ο δήμος Αναργυρούντος, η σημερινή πόλη της Βάρης.
Παρουσιάζοντας την αρχαία ιστορία του τόπου, στους σύγχρονους δημότες του.
