Η συναισθηματική ανάπτυξη αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της προσχολικής αγωγής. Η άσκηση των νηπίων στην αναγνώριση και διαχείριση των συναισθημάτων τους καθώς και η κατανόηση του ρόλου και της αξίας τους στη ζωή τους, οδηγούν στην καλύτερη κατανόηση του εαυτού τους και των άλλων. Προάγει την ψυχική τους υγεία και συμβάλλει στη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους ως μελλοντικών ενηλίκων.

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα συνδέεται με τα εργαστήρια δεξιοτήτων Ζω καλύτερα  Ευ Ζην – ψυχική υγεία «το τραγούδι της χαράς» όπου αναπτύσσονται δεξιότητες ζωής που συνδέονται με αξίες όπως η αγάπη, η ελευθερία, η αλληλεγγύη, η ισότητα, η συνεργασία, ο σεβασμός, η υπευθυνότητα, η αυτοεκτίμηση και στοχεύει τα νήπια :

• Να γνωρίσουν τα βασικά συναισθήματα (χαρά, λύπη, φόβος, θυμός).
• Να αναγνωρίσουν το ρόλο και την αξία των συναισθημάτων στη ζωή τους.
• Να αποδέχονται και να διαχειρίζονται τα συναισθήματα τους.
• Να αντιληφθούν ότι υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί τρόποι αντίδρασης σε κάποιο συναίσθημα .
• Να αποκτήσουν ενσυναίσθηση.
• Να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους και τους άλλους.
• Να καλλιεργήσουν κοινωνικές δεξιότητες συνεργασίας, ομαδικότητας και αρμονικής συνύπαρξης με τους συμμαθητές τους.

Πριν ξεκινήσουμε το ταξίδι μας στον κόσμο των συναισθημάτων ήταν απαραίτητο να κατανοήσουμε τί σημαίνει συναίσθημα, αν όλοι οι άνθρωποι έχουν συναισθήματα  και πώς μπορούμε να τα αντιληφθούμε.

Στη συνέχεια εμβαθύναμε περισσότερο στο κάθε συναίσθημα:

ΧΑΡΑ

Δείξαμε μια εικόνα στα παιδιά την ώρα του κύκλου και τους ζητήσαμε να μαντέψουν το συναίσθημα που πιστεύουν ότι απεικονίζεται στο πρόσωπο που βλέπουν. Ακολούθησε συζήτηση για το πώς μπορεί να νιώθει το πρόσωπο της εικόνας, πώς το κατάλαβαν, πώς νομίζουν ότι αντιδρά το σώμα στο συναίσθημα της χαράς. Κάναμε υποθέσεις για το τι μπορεί να κάνει χαρούμενο το πρόσωπο της φωτογραφίας. Κατόπιν αναφερθήκαμε σε πράγματα που κάνουν χαρούμενα τα ίδια και ζωγράφισαν μια στιγμή της ζωής τους που ένιωσαν χαρά. Παρουσίασε το κάθε παιδί την εμπειρία του στην ολομέλεια και διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν πολλά πράγματα που μας κάνουν χαρούμενους αλλά και ότι ο καθένας μπορεί να χαίρεται για διαφορετικούς λόγους.

Αναρωτηθήκαμε με ποιές άλλες λέξεις ή φράσεις μπορούμε να περιγράψουμε το συναίσθημα της χαράς (ευτυχία, ενθουσιασμός, ευχαρίστηση, πετάω από τη χαρά μου, πετάω στα σύννεφα), γράψαμε τις λέξεις στον πίνακα και δίπλα στην κάθε λέξη σχηματίσαμε καρδούλες ανάλογα με την ένταση της χαράς που υποδήλωνε η κάθε λέξη. Επίσης, διαβάσαμε το βιβλίο «Το λεξικό της χαράς», εκδόσεις Ψυχογιός για να εμπλουτίσουμε περισσότερο το λεξιλόγιο μας.

Όμως αν η χαρά ήταν χρώμα ποιό θα ήταν; Τα παιδιά διάλεξαν τα πιο φωτεινά και λαμπερά χρώματα και δημιούργησαν μια ομαδική εργασία– κολλάζ που την ονόμασαν «η χώρα της χαράς».

Μπορούμε να κάνουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους χαρούμενους; Μα φυσικά! Ανακαλύψαμε λοιπόν τρόπους να νιώθουμε χαρούμενοι αλλά και να κάνουμε και τους άλλους χαρούμενους. Διαβάσαμε την ιστορία «Η Ολυμπιάδα της Χαράς» και τη σχολιάσαμε. Με αφορμή τη συγκεκριμένη ιστορία, χωριστήκαμε σε τέσσερις ομάδες και η κάθε ομάδα ανέλαβε να σκεφτεί και να δείξει στους υπόλοιπους έναν τρόπο που μπορεί να μας κάνεις χαρούμενους. Αστείες φατσούλες, χορός, τραγούδι, παιχνίδια ήταν οι προτάσεις των παιδιών που παρουσιάστηκαν στην ολομέλεια.

ΛΥΠΗ

Αρχικά παρατηρήσαμε εικόνες μαζί με τα παιδιά και συζητήσαμε: Πώς λέτε να νιώθουν τα πρόσωπα στις εικόνες; Πως καταλάβετε το συναίσθημα; Γιατί μπορεί να είναι λυπημένα; Έχετε νιώσει κάποια φορά λύπη; Πώς αντέδρασε το σώμα σας; Τι μπορεί να μας προκαλεί λύπη;

Τα παιδιά ζωγράφισαν τον εαυτό τους λυπημένο

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Πώς αλλιώς μπορώ να πω ότι είμαι λυπημένος;

Βρήκαμε λέξεις και φράσεις, τις καταγράψαμε και εξηγήσαμε την ένταση της λύπης σε κάθε λέξη ή φράση: θλίψη, μελαγχολία, στεναχώρια, απογοήτευση, είμαι απελπισμένος.

Αν η λύπη ήταν χρώμα τι χρώμα θα ήταν; Τα παιδιά απάντησαν γρι, μαύρο μωβ… Με αυτά τα χρώματα ζωγράφισαν και δημιούργησαν μια ομαδική εργασία – κολλάζ που την ονόμασαν «η χώρα της λύπης».

Διαβάσαμε και συζητήσαμε πάνω στην ιστορία «Λέω αντίο στη λύπη» της Ana Serna εκδόσεις Suaseta. Αναφέραμε και εμείς στιγμές που νιώσαμε λύπη και τι κάναμε για να την ξεπεράσουμε. Αποτυπώσαμε τις ιδέες μας σε ζωγραφική και αφού τις παρουσιάσαμε στην ολομέλεια διαπιστώσαμε ότι ο καθένας αντιμετωπίζει με διαφορετικό τρόπο τη λύπη. Επιπλέον κατασκευάσαμε τον καλόκαρδο Ντίκι, ένα ποντικάκι που καταβρόχθιζε κάθε μας στεναχώρια.

ΧΑΡΑ ΚΑΙ ΛΥΠΗ

Τέλος «βάλαμε» αντικριστά τη λύπη με τη χαρά. Άραγε μας δημιουργούν την ίδια διάθεση;Το σώμα μας αντιδρά το ίδιο; Οι εκφράσεις του προσώπου μας είναι οι ίδιες σε αυτά τα συναισθήματα; Σχολιάσαμε έναν πίνακα του Πικάσο και προσπαθήσαμε να τον αναπαραστήσουμε με ζωγραφιές.

 

Επίσης, παίξαμε και με κάρτες συναισθημάτων. Κάθε παιδί κρατούσε στα χέρια του δύο κάρτες, μια για τη χαρά και μια για τη λύπη. Κινούνταν στο χώρο. Με το άκουσμα της χαρούμενης μουσικής σήκωναν ψηλά την κάρτα της χαράς. Με το άκουσμα της λυπητερής μουσικής την κάρτα της λύπης.

ΦΟΒΟΣ

Με αφορμή την ιστορία «όταν οι αρκούδες πήγαν για ύπνο τη νύχτα της φοβερής και τρομερής καταιγίδας» ξεκινήσαμε να μιλάμε για το συναίσθημα του φόβου. Με τη βοήθεια και σχετικών εικόνων που παρατηρήσαμε δώσαμε απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα που μας δημιουργήθηκαν.

• Τι είναι ο φόβος;
• Πως αντιδρά το σώμα μας;
• Πως είναι η έκφραση του προσώπου μας;
  Ζωγραφίσαμε το πρόσωπο μας φοβισμένο και δημιουργήσαμε μια ομαδική εργασία- κολάζ που την ονομάσαμε «τα πρόσωπα του φόβου».

 

Επίσης αποτυπώσαμε σε ζωγραφιές, τι μας προκαλεί φόβο και διαπιστώσαμε ότι οι φόβοι μας είναι διαφορετικοί.

Μέσα από μια μικρή ιστορία από «τα βήματα ζωής» που διαβάσαμε και δραματοποιήσαμε αντιπαραβάλαμε και κατανοήσαμε τις φράσεις «είμαι φοβισμένος», «είμαι ασφαλής» και ζωγραφίσαμε.

Άραγε είναι όλοι οι φόβοι μου πραγματικοί; Συζητήσαμε και διαπιστώσαμε ότι κάποιοι από τους φόβους μας είναι φανταστικοί και κάποιοι εξαφανίζονται όταν δούμε τα πράγματα όπως ακριβώς είναι. Αποτυπώσαμε τις διαπιστώσεις μας με ζωγραφική.

Πώς μπορώ να αντιμετωπίσω το φόβο μου;

Τις ιδέες τους τα παιδιά αποτύπωσαν με ζωγραφιές που συζητήσαμε μετά στην ολομέλεια. Τελικά ο καθένας αντιμετωπίζει διαφορικά τον φόβο.

Χωριστήκαμε σε ομάδες και επεξεργαστήκαμε υποθετικά σενάρια καταστάσεων διαχείρισης του φόβου όπως π.χ.: Είμαι σπίτι με τους φίλους μου και παίζουμε πολύ αργά το απόγευμα που έχει σκοτεινιάσει και ξαφνικά κόβεται το ηλεκτρικό ρεύμα. Τι κάνω για να αντιμετωπίσω την ανησυχία μου για το σκοτάδι; Οι προτάσεις των παιδιών ήταν ρεαλιστικές και ανέδειξαν την αξία της συνεργασίας.

 

Δημιουργήσαμε κάρτες θάρρους, ένα «οδηγό» για το πώς μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τους φόβους μας. Σε ένα χαρτί χωρισμένο στη μέση, στη μια πλευρά ζωγράφισαν κάποιον φόβο και στην άλλη έναν τρόπο για να τον αντιμετωπίσουν.

Κατασκευάσαμε φοβοπαγίδες ικανές να αιχμαλωτίσουν ότι μας τρομάζει.

 

Ζωγραφίσαμε τους φόβους μας σε bubble wrap (ιδέα από την Καλλιόπη Παπουτσάκη) και μετά σπάσαμε τις φυσαλίδες εξαφανίζοντας ταυτόχρονα και ότι μας φοβίζει. Και το κάναμε με μεγάλη ικανοποίηση. Τότε εμφανίστηκε στην τάξη μας ο κύριος Λαίμαργος Μπου που τρελαίνεται να καταβροχθίζει φόβους. Κάναμε και μείς τον φόβο μας μπουκίτσα και προσφέραμε ένα πλούσιο γεύμα στον κύριο Λαίμαργο Μπου που βρήκε μια ξεχωριστή θέση στην τάξη μας και μας υποσχέθηκε ότι με ευχαρίστηση θα τρώει ότι μας τρομάζει.

Κύριε Φόβε δεν μας τρομάζεις τόσο πολύ πια… Να η απόδειξη!

ΘΥΜΟΣ

Πόσο μας δυσκολεύει αυτό το συναίσθημα! Μήπως να το γνωρίσουμε καλύτερα;

Παρατηρήσαμε μερικές εικόνες που απεικόνιζαν θυμωμένα πρόσωπα και συζητήσαμε για το συναίσθημα του θυμού.

• Πώς καταλαβαίνουμε ότι κάποιος είναι θυμωμένος;
• Πώς είναι το πρόσωπο του;
• Πώς αντιδρά το σώμα του;
• Μας προκαλούν θυμό τα ίδια πράγματα;

Ζωγραφίσαμε τα πρόσωπα μας θυμωμένα και δημιουργήσαμε μια ομαδική εργασία- κολλάζ που την ονομάσαμε «τα πρόσωπα του θυμού».

Ζωγραφίσαμε τον εαυτό μας θυμωμένο.

Κατασκευάσαμε και θυμωμένες φατσούλες  με πλαστελίνη.

Παρομοιάσαμε το θυμό με τη θάλασσα όταν είναι φουρτουνιασμένη και σηκώνει μεγάλα κύματα και το αναπαραστήσαμε με ένα μεγάλο ύφασμα.

Κινηθήκαμε στο χώρο με τη συνοδεία μουσικής. Όταν ακούγαμε έντονη μουσική περπατούσαμε στιβαρά και η όψη του προσώπου μας και όλο μας το σώμα αγρίευε και όταν ακούγαμε χαλαρωτική μουσική περπατούσαμε αργά με αέρινες και χαλαρές κινήσεις. Νιώσαμε έτσι τη διαφορά ανάμεσα στην ένταση του θυμού και στην ηρεμία και μάλλον προτιμήσαμε την ηρεμία.

 

Διαβάσαμε το βιβλίο της Κατρίν Ντόλτο «ο θυμός» για να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε γιατί θυμώνουμε.

Συζητήσαμε και καταγράψαμε πράγματα που μας θυμώνουν και με τη βοήθεια ενός μπαλονιού δείξαμε πως ο θυμός λειτουργεί μέσα μας (φουσκώνοντας το μπαλόνι) και τι συμβαίνει όταν κάνουμε κάτι που μας ηρεμεί και ο θυμός σιγά σιγά φεύγει (ξεφουσκώνοντας το μπαλόνι).

Μετά αποτυπώσαμε σε ζωγραφιά τι κάνουμε για να ηρεμήσουμε όταν νιώθουμε αναστατωμένοι. Για άλλη μια φορά διαπιστώσαμε ότι ο καθένας αντιμετωπίζει με διαφορετικό τρόπο το συναίσθημα που νιώθει και στην προκειμένη περίπτωση  τον θυμό του.

Κάποιες φορές μήπως είναι χρήσιμο να θυμώνουμε;

Κοιτάξαμε με προσοχή τις παρακάτω εικόνες και θέσαμε ερωτήματα.

• Τι παρατηρείτε;
• Πώς σας κάνουν να νιώθετε αυτές οι εικόνες;
• Πώς θα αντιδρούσατε; Τί θα λέγατε σε αυτά τα παιδιά;

Διαπιστώσαμε ότι οι συμπεριφορές που απεικονίζονται στις εικόνες μας προκαλούν θυμό και μερικές φορές ο θυμός μας παρακινεί να βοηθήσουμε κάποιον αλλά και να προστατέψουμε τον εαυτό μας.

Είναι δικαιολογημένος πάντα ο θυμός μου;

Παίζοντας σκεφτόμαστε, απαντάμε και αιτιολογούμε αν αξίζει να θυμώνω για κάτι ή όχι.

Αν ο θυμός μου είναι δικαιολογημένος χτυπώ 3 φορές παλαμάκια, αν όχι ακουμπώ τα χέρια μου στα γόνατα μου. Θυμώνω γιατί δεν μου επιτρέπουν οι γονείς μου να παίζω με στο κινητό όλη μέρα. Θυμώνω γιατί με κοροϊδεύουν κτλ. Διαβάσαμε το βιβλίο «Με νευριάζουν όλα» της Σου Γκρέιβς. Μας βοήθησε να σκεφτούμε και να κρίνουμε αιτιολογώντας τις απαντήσεις μας πότε ο θυμός του ήρωα ήταν δικαιολογημένος και πότε όχι. Μάλιστα ο καθένας περιέγραψε και μια δική του προσωπική εμπειρία.

Πώς μπορώ να διαχειριστώ το θυμό μου; Μήπως οι σωστές επιλογές συμπεριφοράς μου, με βοηθούν να τον ελέγχω; Ο Πινόκιο και ο Γρύλος μέσα από ένα μικρό σενάριο μας βοήθησαν να κατανοήσουμε πώς να χειριστούμε μια κατάσταση που μας δυσκολεύει.

Συμπεράναμε ότι όταν είμαι θυμωμένος μια καλή επιλογή είναι να σταματήσω, να σκεφτώ μια λύση και μετά να πράξω.

Ακούσαμε και το αντίστοιχο τραγούδι από του you tube “Φωτεινός Σηματοδότης” που μιλούσε για τη διαχείριση του θυμού.

 

Διαβάσαμε την ιστορία «Το μικρό λιονταράκι θύμωσε» του ΛΑΜΠΕΡΤ ΤΖΟΝΙ και ανακαλύψαμε έναν ακόμα τρόπο να ηρεμήσουμε το θυμό μας μετρώντας αργά και παίρνοντας βαθιές ανάσες από το 1 μέχρι το 10. Ταυτόχρονα όμως επισημάναμε και πόσο σημαντικό είναι όταν αντιληφθούμε τη λάθος συμπεριφορά μας  και να ζητήσουμε συγγνώμη.

Κατασκευάσαμε τον Ηρεμούλη και την Ηρεμούλα που μας βοηθούν με διασκεδαστικό τρόπο να γαληνέψουμε τον θυμό μας.

 

Τώρα που έχουμε μάθει τόσα πολλά για τα συναισθήματα, συνδυάσαμε το παιχνίδι «Δεξιότητες Ζωής» του Ανδρέα Δημητρίου, με την τεχνική της παγωμένης εικόνας με στόχο να ασχοληθούμε με προβλήματα της καθημερινότητας, να εντοπίσουμε το δικό μας τρόπο αντίδρασης αλλά και να προβληματιστούμε και να επιδείξουμε σωστούς και δίκαιους τρόπους διαχείρισης τους.

Δημιουργήσουμε μια αφίσα (ιδέα από το διαδίκτυο),που αποτυπώνεται τι είναι η χαρά, πότε αισθανόμαστε λύπη, με τι μοιάζει ο θυμός, τι μας προκαλεί φόβο. Τα παιδιά χωρίστηκαν σε τέσσερις ομάδες και η κάθε μια αποφάσισε με τον δικό της τρόπο να παρουσιάσει το συναίσθημα που της αντιστοιχούσε και στο τέλος συνθέσαμε όλες τις δουλειές σε μια αφίσα.

Τα συναισθήματα αλλάζουν συνέχεια. Τι όχι;

Πραγματοποιήσαμε κάποιες δραστηριότητες προκειμένου τα παιδιά να κατανοήσουν την  εναλλαγή των συναισθημάτων μας.

Μοιράσαμε κάρτες με τα βασικά συναισθήματα σε κάθε παιδί. Η εκπαιδευτικός διάβαζε ένα υποθετικό σενάριο, π.χ. για το πώς πέρασε τη μέρα του ο Πινόκιο. Σε κάθε πρόταση περιγραφόταν ένα συμβάν της μέρας του μικρού ήρωα. Τα παιδία καλούνταν από τη εκπαιδευτικό να μαντέψουν και να τοποθετήσουν μπροστά τους την κάρτα με το συναίσθημα που πίστευαν ότι ένιωσε ο Πινόκιο. Στο τέλος του σεναρίου τα παιδιά είχαν τοποθετήσει μπροστά τους όλες τις κάρτες σε σειρά και διαπίστωσαν ότι τα συναισθήματα αλλάζουν συνεχώς ανάλογα με το τι βιώνουμε. Επίσης το κάθε παιδί περιέγραψε μέσα στη μέρα την δικιά του εμπειρία σχετικά με τα συναισθήματα που βίωσε.

Μήπως και η μουσική μας δημιουργεί συναισθήματα; Μπορούμε να τα καταλάβουμε;

Ακούσαμε από το you tube διάφορα μουσικά κομμάτια.

 

Τα παιδιά κρατούσαν κάρτες με τα συναισθήματα και κάθε φορά σήκωναν ψηλά το καρτελάκι με το συναίσθημα που τους δημιουργούσε η μουσική που άκουγαν.

Διαβάσαμε, ζωγραφίσαμε και δραματοποιήσαμε το παραμύθι «Τα συναισθήματα τσακώνονται» που μιλά για την αξία των συναισθημάτων στη ζωή μας και συνειδητοποιήσαμε πόσο σημαντικά είναι για να γνωρίσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας.

Και τέλος, αφού αντιστοιχήσαμε κάθε συναίσθημα με ένα χρώμα χωριστήκαμε σε ομάδες και με δαχτυλομπογιές γεμίσαμε μια μεγάλη καρδιά, γιατί όλα τα συναισθήματα μαζί «κατοικούν» στην  καρδιά μας και όλα, μας είναι χρήσιμα και σημαντικά.

 

ΠΗΓΕΣ: Βήματα για τη ζωή.

               Βιβλιοθήκη ΙΕΠ.

               Popi-it

               Διαδίκτυο

              Μουσικοκινητικά παιχνίδια με άξονα τα συναισθήματα.

              Μάρω Θεοδωράκη, εκδόσεις Διάπλαση.