Η μάχη του Μαραθώνα συγκαταλέγεται ανάμεσα στις σημαντικότερες συγκρούσεις όχι μόνο του αρχαίου κόσμου αλλά και ολόκληρης της Ιστορίας. Η έκβασή της δεν έκρινε μόνο τα γεγονότα στον ελλαδικό και ελληνικό κόσμο αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η στρατηγική που εφάρμοσε ο Μιλτιάδης υπήρξε καθοριστική και αναμφίβολα ιδιοφυής.
Το ιστορικό
Η μάχη του Μαραθώνα έγινε τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο του 490 π.Χ. στην πεδιάδα του Μαραθώνα, μεταξύ των Αθηναίων και των Πλαταιέων με αρχηγό τον Μιλτιάδη και των Περσών με αρχηγούς τον Δάτη και τον Αρταφέρνη. Η κύρια πηγή πληροφόρησης για τη Μάχη του Μαραθώνα, όπως και για το σύνολο των Περσικών Πολέμων, παραμένει ο Ηρόδοτος, ο αποκαλούμενος «πατέρας της ιστορίας». Όσον αφορά την ακριβή ημερομηνία της μάχης, ο Γερμανός φιλόλογος Φίλιπ Άουγκουστ Μπεκ (1785 -1867) πρότεινε το 1855 τη 12η Σεπτεμβρίου, η οποία από τότε επικράτησε ως η συμβατική ημερομηνία για τη Μάχη του Μαραθώνα. το πρωί της 17ης Σεπτεμβρίου 490 πΧ
Το 490 π.Χ. έγινε η δεύτερη περσική εκστρατεία εναντίον της Ελλάδας, με σκοπό να τιμωρηθούν οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς, επειδή είχαν βοηθήσει τους Ίωνες να ξεσηκωθούν κατά των Περσών. Παράλληλα, όμως, ήταν και η αρχή για την πραγματοποίηση του σχεδίου υποταγής ολόκληρης της Ελλάδας από τον Δαρείο Α’. Μαζί τους, οι Πέρσες είχαν ως οδηγό και σύμβουλο τον πρώην τύραννο της Αθήνας Ιππία, γιο του Πεισίστρατου.
Ο Περσικός στόλος με τον στρατό ακολούθησε αυτή τη φορά διαφορετικό δρόμο σε σχέση με την πρώτη εκστρατεία του Μαρδόνιου (492 π.Χ). Από την Κιλικία, όπου συγκεντρώθηκε, έπλευσε στη Σάμο, πέρασε από τις Κυκλάδες κι έφθασε στην Ερέτρια. Μετά την κατάληψη και καταστροφή της Ερέτριας, οι Πέρσες είχαν στόχο να υποτάξουν την Αθήνα και να επαναφέρουν στην αρχή τον πιστό σ’ αυτούς Ιππία. Με την καθοδήγηση του ηλικιωμένου άνδρα πέρασαν από την Ερέτρια απέναντι στον Μαραθώνα και στην αμμώδη παραλία του σημερινού Σχοινιά.
Την ίδια ώρα στην Αθήνα επικρατεί πανικός. Οι μισοί ήθελαν να κλειστούν στα τείχη και να τους περιμένουν. Οι άλλοι μισοί υποστήριζαν πως έπρεπε να τους αντιμετωπίσουν σε ανοικτή μάχη κι ας μειονεκτούσαν αριθμητικά. Αποφασίστηκε τελικά για το καλό της πόλης να συγκεντρωθεί όλος ο στρατός, 10.000 πολίτες-οπλίτες στον αριθμό και να κατευθυνθεί προς τον Μαραθώνα. Οι Αθηναίοι έστειλαν αίτημα για βοήθεια σε άλλες ελληνικές πόλεις. Η Σπάρτη απάντησε πως ήταν πρόθυμη να βοηθήσει αλλά δεν μπορούσε να το κάνει προτού τελειώσει μία θρησκευτική εορτή, τα Κάρνεια, κατά την οποία απαγορευόταν οποιαδήποτε πολεμική επιχείρηση.
Τελικά οι μόνοι που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα ήταν 1.000 Πλαταιείς. Οι Έλληνες δηλαδή ανέρχονταν σε 11.000 και είχαν να αντιμετωπίσουν 100.000 Πέρσες οι οποίοι βέβαια ήταν ελαφρά οπλισμένοι. Ο Ηρόδοτος μιλάει για 200.000 Πέρσες πεζικάριους ωστόσο οι σύγχρονοι μελετητές βλέπουν τον αριθμό να μην ξεπερνά τους 100.000.
Η μάχη
Φτάνουν λοιπόν οι Έλληνες και στρατοπεδεύουν απέναντι από τους Πέρσες. Η μάχη θα είχε ξεκινήσει αμέσως. Υπήρχε όμως ένας παράγοντας ο οποίος θα έκρινε την έκβασή της υπέρ των Περσών σχεδόν αυτόματα. Το ιππικό. Οι 1.000 αυτοί ιππείς μπορούσαν να καταφέρουν τέτοιο πλήγμα στους Αθηναίους και τους Πλαταιείς το οποίο θα ήταν θανάσιμο.
Για αυτόν τον λόγο οι Αθηναίοι αποφάσισαν να περιμένουν. Πόσο όμως θα άντεχαν; Οι δύο στρατοί έπαιζαν την κολοκυθιά για πέντε συνολικά μέρες. Μέχρι που σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή οι Αθηναίοι έμαθαν από τους Ίωνες πως οι Πέρσες απομάκρυναν το ιππικό τους. Ήθελαν με αυτήν τη δύναμη των 1.000 ανδρών να κατακτήσουν την αφύλακτη Αθήνα. Τελικά δεν πρόλαβαν. Έτσι κι αλλιώς οι Αθηναίοι είχαν κάθε λόγο να περιμένουν. Ήθελαν να εντάξουν στη δύναμή τους και τους ατρόμητους Σπαρτιάτες.
Οι Αθηναίοι λοιπόν διοικούνταν από δέκα στρατηγούς (φανταστείτε πολυφωνία). Ένας στρατηγός αντιστοιχούσε σε κάθε αθηναϊκή φυλή. Κάθε ημέρα διοικούσε και ένας στρατηγός. Την ημέρα λοιπόν που ήταν επικεφαλής ο Μιλτιάδης αποφάσισε να επιτεθεί. Ο Μιλτιάδης θέτοντας σε εφαρμογή την πρώτη καταγεγραμμένη πολεμική στρατηγική παρέταξε τις δυνάμεις που είχε. Το κέντρο έπρεπε να είναι πιο αδύναμο συγκριτικά. Τα άκρα από την άλλη έπρεπε να πάρουν πάνω τους όλο το βάρος.
Τι ήθελε να επιτύχει ο Μιλτιάδης με αυτό; Το κέντρο το μόνο που έπρεπε να κάνει ήταν να κρατήσει τους επιτιθέμενους Πέρσες οι οποίοι στηρίζονταν κατά κύριο λόγο στην αριθμητική τους υπεροχή. Δεν μπορούσαν να συγκριθούν με τον Έλληνα Οπλίτη ο οποίος έμοιαζε σαν σιδηρόφρακτος ιππότης του Μεσαίωνα όπως ήταν καλυμμένος με χαλκό από πάνω μέχρι κάτω.
Έτσι κι έγινε. Μετά την αστραπιαία επίθεση των Ελλήνων, το κέντρο έστω και δύσκολα κατάφερε να κρατήσει τις γραμμές του. Τα άκρα από την άλλη πολεμώντας λυσσαλέα κατάφεραν να απωθήσουν τα εξασθενημένα άκρα των Περσών. Όχι μόνο τα απώθησαν αλλά τα πήραν και στο κυνήγι! Ο στόχος όμως δεν έπρεπε να χαθεί. Οι Πέρσες έπρεπε να χάσουν και αυτό θα γινόταν μόνο με μία κίνηση. Τα άκρα που είχαν αποτραβηχτεί γύρισαν πίσω και περικύκλωσαν τους Πέρσες που αντιμετώπιζαν το κέντρο των Ελλήνων που είχε επιτύχει να τους συγκρατήσει. Οι Αθηναίοι και οι Πλαταιείς κατέσφαξαν όποιον Ασιάτη βρήκαν μπροστά τους. Ο τρόμος των Περσών ήταν τέτοιος που όπως καταγράφει ο Ηρόδοτος, όσοι δεν σφάχτηκαν και όσοι δεν κατάφεραν να φτάσουν στα πλοία κατά τη φυγή τους πνίγηκαν στους βάλτους της περιοχής γιατί δεν ήξεραν κολύμπι.
Ήταν η πρώτη ουσιαστική νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών. Η ασιατική αυτή αυτοκρατορία δεν ήταν ανίκητη όπως πιστευόταν. Οι Αθηναίοι έκαναν το χρέος τους προς την πατρίδα. Οι Πέρσες έχασαν κατά τη διάρκεια της μάχης μόνο περισσότερους από 6.000 άνδρες, ενώ δεν είναι γνωστό πόσοι σφαγιάστηκαν κατά την υποχώρηση. Οι Πλαταιείς έχασαν 11 άνδρες και οι Αθηναίοι 192. Τόσες ήταν και οι ανθρώπινες μορφές στον Παρθενώνα όταν χτίστηκε. Ήταν ο φόρος τιμής στους πεσόντες ήρωες. Νεώτερες εκτιμήσεις, που αναφέρει η Wikipedia στο σχετικό αγγλικό λήμμα, ανεβάζουν τους νεκρούς των ελληνικών δυνάμεων σε 1.000 – 3.000 και υποβιβάζουν αυτές των Περσών στις 4.000 – 5.000.
Δεν υπήρχε όμως καιρός για χάσιμο. Τα πλοία με το περσικό ιππικό πήγαιναν προς την ανυπεράσπιστη Αθήνα. Οι Αθηναίοι το κατάλαβαν και παρά την κούραση της μάχης και τον βαρύ οπλισμό βάδισαν προς την πόλη τους. Όταν οι Πέρσες έφταναν στον Πειραιά είδαν στα τείχη του τους Αθηναίους με τις ασπίδες τους να τους περιμένουν. Έπρεπε να αποδεχθούν την ήττα τους και να αποχωρήσουν.
Θα επέστρεφαν δέκα χρόνια μετά. Οι Έλληνες όμως σε Θερμοπύλες, Σαλαμίνα και Πλαταιές τους απέδειξαν πως η Ελλάδα ήταν η προστάτιδα της Ευρώπης…
ΥΓ: Οι Σπαρτιάτες έφτασαν τελικά στον Μαραθώνα αλλά βρήκαν μόνο τα άταφα πτώματα των νεκρών Περσών.
Πατήστε κλικ εδώ ή στην παραπάνω εικόνα για να παρακολουθήσετε ένα αφιέρωμα στη μάχη του Μαραθώνα από το History Channel.
[ΠΗΓΕΣ]
