Το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού μελετήθηκε για πρώτη φορά το 1978 στη Νορβηγία και 9 χρόνια μετά, το 1987, σε πολλά επιστημονικά περιοδικά εμφανίζεται ο σχετικός όρος “bullying”.
Ενώ σαν φαινόμενο επισημαίνεται και καταγράφεται τη δεκαετία του 1970, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι εμφανίζεται και τότε. Εξάλλου αποτελεί μια ακόμη έκφραση της βίαιης συμπεριφοράς η οποία υπάρχει με τη γέννηση του ανθρώπου.
Στο φαινόμενο του bullying εμπλέκονται πολλά μέρη
- Το παιδί που δέχεται βία
- Το παιδί ή ομάδα παιδιών που ασκεί βία
- Τα παιδιά θεατές
- Οι εκπαιδευτικοί
- Οι γονείς
Στην ουσία αναφέρεται στην βία μεταξύ παιδιών.
Στην ιστορία του Όλιβερ Τουίστ – που διαδραματίζεται τον 19ο αιώνα- υπάρχουν πολλά στοιχεία βίας μεταξύ παιδιών τα οποία επιβιώνουν μέχρι σήμερα.
Τα μυθιστορήματα για το Αγγλοσαξωνικό εκπαιδευτικό σύστημα όπου ο εκφοβισμός των μεγαλύτερων είναι αποδεκτό καθεστώς
Σύμφωνα με τον Olweus σχολική βία και σχολικός εκφοβισμός παρατηρείται όταν ένα παιδί
«εκτίθεται, κατ’ επανάληψη και σε διάρκεια χρόνου, σε αρνητικές πράξεις από ένα ή περισσότερα άτομα.»
Το παιδί που βιώνει εκφοβισμό
Το παιδί που εκφοβίζει επιλέγει το παιδί που θα εκφοβίσει πολύ συγκεκριμένα και καθόλου τυχαία. Συνήθως θα επιλέξει παιδί που
- Διαφέρει με κάποιον τρόπο από τα υπόλοιπα (είναι από άλλη χώρα, έχει άλλη θρησκεία, φοράει σιδεράκια γενικά παιδί που διαφέρει από τη μέση εικόνα ενός μαθητή)
- Δύσκολα θα βοηθήσει κάποιος (παιδιά μοναχικά που δεν κάνουν εύκολα φίλους)
- Που είναι «λιγότερα» δυνατά
Ωστόσο και το παιδί που βιώνει εκφοβισμό γεννά πολλές φορές αντικρουόμενα συναισθήματα. Πολλές φορές γεννά συναισθήματα θυμού προς γονείς, εκπαιδευτικούς και συμμαθητές καθώς είτε δεν του αναγνωρίζουν την αδυναμία του να αντιδράσει είτε θεωρούν ότι αυτό ευθύνεται για τον εκφοβισμό που βιώνει.
Σε γενικές γραμμές πολλά από τα στοιχεία της προσωπικότητας του παιδιού που βιώνει τον εκφοβισμό ευνοούν την στοχοποίηση τους.
Στο σημείο αυτό θα αναφερθεί ότι τα παιδιά που βιώνουν εκφοβισμό παρουσιάζουν
- χαμηλή αυτοεκτίμηση,
- αδυναμία επίλυσης προβλημάτων,
- καταθλιπτικά στοιχεία,
- συναισθηματικές δυσκολίες,
- αίσθημα μοναξιάς,
- χαμηλές σχολικές επιδόσεις και απουσίες
- Διαταραχές συμπεριφοράς
- Ψυχολογικά / ψυχοσωματικά προβλήματα (πονοκέφαλοι, κοιλιακά άλγη, ενούρηση, διαταραχές ύπνου)
- Άγχος
- Χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Φοβίες
- Δεν μπορούν να μείνουν μόνα
- Αποφεύγουν τη βλεματική επαφή
Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ο συναισθηματικός κόσμος των παιδιών, ο οποίος στην περίπτωση του σχολικού εκφοβισμού δεν διαφέρει από οποιαδήποτε άλλη μορφή βίας. Τα παιδιά βιώνουν
Για αυτό που τους συμβαίνει, που δεν μπορούν να αντιδράσουν. Ο θυμός συνήθως εκφράζεται σε οικεία αγαπημένα πρόσωπα όπως ο πατέρας, η μητέρα ή ο αδελφός
o Ντροπή
Ντρέπονται για αυτό που τους συμβαίνει και θεωρούν ότι όλοι οι συμμαθητές τους τους θεωρούν δειλούς/ δειλές. Έτσι δυσκολεύονται να κάνουν φίλους καθώς θεωρούν εκ προοιμίου ότι κανείς δεν θα τους θέλει για φίλους. Επίσης ντρέπονται να το αποκαλύψουν στους γονείς τους καθώς θα τους «απογοητεύσουν»
Θεωρούν ότι εκείνοι φταίνε για αυτό που γίνεται
(πχ. «με λένε γυαλάκια -} φοράω γυαλιά -} άρα έχουν δίκιο -}είμαι γυαλάκιας).
Ζουν συνεχώς με το συναίσθημα ότι θα τους κοροϊδέψουν, ότι θα γελάσουν μαζί τους
Ο συνδυασμός του θυμού – φόβου- ντροπής και ενοχής οδηγούν τα παιδιά να μην λένε σε κανένα αυτό που τους συμβαίνει και συνεπώς να μην ζητάνε βοήθεια.
Αυτή η συναισθηματική απομόνωση οδηγεί στην γενικότερη απομόνωση των παιδιών.
Εάν δεν λάβουν την κατάλληλη στήριξη στο μέλλον είναι δυνατό να επιδείξουν αδυναμία
- να αναλάβουν ευθύνες,
- να επιδείξουν συνέπεια στον κοινωνικό τους ρόλο,
- να συνάψουν διαπροσωπικές σχέσεις
- να έχουν ομαλή σεξουαλική ζωή
Στήριξη παιδιού που βιώνει εκφοβισμό
Η στήριξη στο παιδί που δέχεται εκφοβισμό θα πρέπει να είναι πλήρως εναρμονισμένη με τη συναισθηματική κατάσταση του παιδιού. Συγκεκριμένα, όπως είδαμε, το παιδί που δέχεται εκφοβισμό βιώνει
- ΦΟΒΟ
- ΘΥΜΟ
- ΝΤΡΟΠΗ
- ΕΝΟΧΗ
- ΜΟΝΑΞΙΑ
Τα συναισθήματα αυτά θα πρέπει να καταλάβει το παιδί, να τα αποδεχθεί, και να τα αντιμετωπίσει σαν αναμενόμενη αντίδραση σε αυτό που συμβαίνει.
Οι στόχοι λοιπόν της στήριξης ορίζονται ως:
- Η αντίληψη του φαινόμενου,
Στα πλαίσια της ψυχοεκπαίδευσης εξηγούμε και αναλύουμε με απλά και κατανοητά λόγια (για την εκάστοτε ηλικία και νοητικό επίπεδο του κάθε παιδιού) το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού. Η γνώση του προσφέρει σιγουριά και το βοηθάει να σταθεί στα πόδια του απέναντι στο φαινόμενο
- η μη αποκλειστικότητα του παιδιού σε αυτό
Στα πλαίσια της ψυχοεκπαίδευσης το παιδί αντιλαμβάνεται ότι σε αυτή την κατάσταση έχουν βρεθεί και άλλα παιδιά, γεγονός το οποίο λειτουργεί «βοηθητικά» στη συναισθηματική του κατάσταση
Η σκέψη των παιδιών είναι ενοχική. Η στήριξη θα πρέπει να λειτουργήσει με τέτοιο τρόπο ούτως ώστε να αντιληφθεί το παιδί ότι «όπως και αν είναι, ότι και αν έχει κάνει» κανείς δεν έχει δικαίωμα να του φερθεί με αυτό τον τρόπο
- η ανάγκη να το μοιραστεί και με κάποιον δικό του
Συνήθως τα παιδιά από ντροπή – ενοχή – φόβο δεν λένε αυτό που τους συμβαίνει. Τα παιδιά θα πρέπει να αντιληφθούν την σπουδαιότητα αυτού που τους συμβαίνει και την ανάγκη να μιλήσουν και να δεχθούν βοήθεια.
Η κατάληξη όλων των παραπάνω είναι η αποδοχή από πλευράς του παιδιού του γεγονότος ότι έχει ανάγκη για βοήθεια.
Επιλογή 3: Συμβουλές σε παιδί που βιώνει εκφοβισμό
Περιεχόμενο επιλογής:
Οι δυσκολίες στο σχολείο είναι πολλές. Τα μαθήματα, τα πολλά παιδιά… πολλά θέματα μπορεί να προκύψουν. Είμαστε στο σχολείο όμως και αυτό που μαθαίνουμε είναι ότι
κάθε πρόβλημα έχει τη λύση του
Απλά να θυμάσαι
- Για αυτό που συμβαίνει δεν φταις εσύ. Δεν υπάρχει καμία πραγματική αιτία για να σε χτυπήσει κάποιος ή για να μιλήσει άσχημα για σένα
- Πολλά παιδιά στα σχολεία βιώνουν τέτοιες καταστάσεις
- Είμαστε περήφανοι για τον εαυτό μας. Δεν ντρεπόμαστε εμείς για κάτι άσχημο που έκανε κάποιος άλλος.
- Εάν μας συμβεί κάτι το μοιραζόμαστε με τους δασκάλους και τους γονείς μας. Δεν μαρτυράμε το άλλο παιδί, βοηθάμε τον εαυτό μας
- Οι δυσκολίες δεν εξαφανίζονται ποτέ από μόνες τους. Εάν συμβεί μια φορά είναι πολύ πιθανό να ξανασυμβεί
- Η απομόνωση δεν είναι η λύση. Και άλλα παιδιά μπορεί να έχουν ενοχληθεί από τη συμπεριφορά εκφοβισμού. Μοιράσου την εμπειρία σου
- Η αδιαφορία δεν είναι λύση. Η δράση ναι
- Το να απαντήσεις με τον ίδιο τρόπο, δεν θα σε βοηθήσει. Απλά θα κάνεις κάτι που έτσι και αλλιώς σε ενοχλεί
- Είσαι πολύ σημαντικός για πολλούς ανθρώπους. Εάν κοιτάξεις γύρω σου θα τους βρεις, και αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να σε βοηθήσουν
- Κάλεσε στην Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056, δωρεάν και ανώνυμα, για να μιλήσεις με κάποιον ψυχολόγο
Οι γονείς του παιδιού που βιώνει εκφοβισμό
Οι γονείς των παιδιών συνήθως βιώνουν
- Θυμό προς το άλλο παιδί, την οικογένεια του άλλου παιδιού και τη σχολική μονάδα
- Πανικό και αγωνία για το τι συναισθηματικά κατάλοιπα μπορεί να αφήσει το γεγονός στο παιδί τους
- Ενοχές για την αδυναμία τους να προστατεύσουν το παιδί τους
- Απογοήτευση για την «απραξία» του εκπαιδευτικού συστήματος να προστατεύσει το παιδί τους
Όλα αυτά τα συναισθήματα αφενός μπλοκάρουν συναισθηματικά το γονέα ο οποίος ζητά μια μαγική λύση επίλυσης του προβλήματος στο «εδώ και τώρα».
Οι γονείς επίσης θα πρέπει:
- Να καταγράψουν προσεκτικά ότι τους είπε το παιδί και ιδιαίτερα για το ποιοι εμπλέκονται στο συμβάν, πόσες φορές συνέβη, που και τι ακριβώς συνέβη
- Να βεβαιώσουν το παιδί ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να του φέρεται έτσι
- Να γίνουν οι ίδιοι παραδείγματα συμπεριφοράς για τα παιδιά τόσο στο σπίτι όσο και γενικότερα
- Να χρησιμοποιούν κατάλληλο λεξιλόγιο.
- Να τονώσουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση των παιδιών
- Να συμβουλεύσουν και να ενθαρρύνουν τα παιδιά να έχουν διευρυμένο κύκλο φίλων
- Να συμβουλεύσουν τα παιδιά να αποφεύγουν πιθανούς χώρους επίθεσης
- Να βοηθήσουν τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι πρέπει να ζητάνε βοήθεια όταν χρειάζεται
- Να ενθαρρύνουν το παιδί να έχει επικοινωνία με το δάσκαλο
- Να επικοινωνήσουν και οι ίδιοι με το δάσκαλο
Κατά την επικοινωνία του γονιού με το δάσκαλο ο γονιός θα πρέπει να έχει υπόψη ότι:
- Ο δάσκαλος μπορεί να μην γνωρίζει το γεγονός.
- Δεν βοηθάει να επικοινωνήσουν στο δάσκαλο το θυμό τους
- Να είναι σαφείς (ονόματα – τόπος – ημερομηνίες )
- Να ζητήσει να έχει ενημέρωση για τις ενέργειες του σχολείου
- Να ρωτήσουν εάν και με ποιον τρόπο μπορούν να εμπλακούν στη λύση
- Και να διατηρήσουν επικοινωνία
Σίγουρα το να έχει το παιδί μας μια εμπειρία εκφοβισμού είναι κάτι που κανείς μας δεν επιθυμεί. Ωστόσο μπορεί να συμβεί και θα πρέπει να το διαχειριστούμε σαν γονείς
- Παρατηρήστε τη συμπεριφορά του παιδιού σας. Οποιαδήποτε ξαφνική και χωρίς εμφανή αιτία αλλαγή στη συμπεριφορά τους ας μας προβληματίσει
- Κουβεντιάστε σε πλαίσιο ασφάλειας και εμπιστοσύνης με το παιδί σας για την εμπειρία του
- Αποενοχοποιήστε το παιδί
- Επιβραβεύστε το παιδί σας για την αποκάλυψη και δηλώστε
- Επικοινωνήστε ότι κανείς δεν έχει το δικαίωμα να του φέρεται έτσι
- Μην του ζητήσετε να κάνει στο άλλο παιδί «τα ίδια»
- Καταδείξτε τη σημασία του να έχει επικοινωνία με το δάσκαλο
- Εξηγήστε τη διαφορά του «μαρτυράω» από το «ζητάω» βοήθεια
- Επικοινωνήστε και εσείς με το δάσκαλο
- Κάλεσε στην Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056, δωρεάν και ανώνυμα, για να μιλήσεις με κάποιον ψυχολόγο
Προφίλ παιδιού που εκφοβίζει
Πάντα θα πρέπει να θυμόμαστε ότι πίσω από ένα παιδί που εκφοβίζει θα βρεθούν
- Ανάγκη για κυριαρχία πάνω σε άλλους
- Αδυναμία ελέγχου παρορμήσεων
- Μειωμένη ικανότητα αυτοελέγχου
- Αδυναμία τήρησης κανόνων και ορίων
- Ασυνήθιστα χαμηλό άγχος
- Διογκωμένη αυτοεικόνα
- Έλλειψη αίσθησης του μέτρου
- Η δημοτικότητα τους βρίσκεται στο μέσο όρο ή κάτω από αυτόν και χαμηλώνει καθώς προσχωρούν στις εκπαιδευτικές βαθμίδες
- Είναι εχθρικό απέναντι στο περιβάλλον του (ιδιαίτερα σε γονείς και εκπαιδευτικούς)
- Απόλυτη έλλειψη ενσυναίσθησης
- Είναι δυνατό να περιβάλλονται από άλλους συμμαθητές τους οι οποίοι δεν εκφοβίζουν άμεσα αλλά ενισχύουν το παιδί που εκφοβίζει
Εάν δεν ληφθεί άμεσα η κατάλληλη φροντίδα υπάρχουν αυξημένα ποσοστά μελλοντικής
- παραβατικής συμπεριφοράς,
- χρήσης ουσιών και
- εμπλοκής με το νόμο
Στήριξη Παιδιού που εκφοβίζει
Σπάνια το παιδί που εκφοβίζει θα ζητήσει μόνο του βοήθεια. Συνήθως κάποιος θα κατευθυνθεί προς αυτή την κατεύθυνση με δική του πρωτοβουλία.
Αυτό θα πρέπει να συνυπολογίζεται πάντα στην στήριξη και ο πρώτος αρχικός και αναγκαίος στόχος είναι
ΝΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΤΕΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΝΑ ΑΚΟΥΣΕΙ
Σε διαφορετική περίπτωση η στήριξη «κινδυνεύει» να καταλήξει διδαχή.
Για να προετοιμαστεί το παιδί να ακούσει:
- Του αναγνωρίζουμε την πιθανή απροθυμία του για συνεργασία
- Το αφήνουμε να εκφραστεί χωρίς να το κρίνουμε
- Εστιάζουμε στο παιδί που μας μιλάει και όχι στο άλλο παιδί (στο παιδί που εκφοβίζεται)
- Εκδηλώνουμε ειλικρινές ενδιαφέρον για εκείνο
- Του εξηγούμε το φαινόμενο και δηλώνουμε την διαθεσιμότητα μας να συζητήσουμε γύρω από αυτό που γίνεται
Επόμενα βήματα είναι τα παιδιά
- να αποκτήσουν επίγνωση της πράξης τους,
- να αναλάβουν την ατομική τους ευθύνη,
- να αποκτήσουν ενσυναίσθηση και
- να κατανοήσουν τα κίνητρα της πράξης τους, που εν πολλοίς οφείλονται σε ενδοοικογενειακούς παράγοντες
Συμβουλές σε παιδί που εκφοβίζει
Πολλές φορές κάνουμε πράγματα που αν τα ξανασκεφτούμε, πιστεύουμε ότι θα έπρεπε να είχαμε φερθεί διαφορετικά
Αν κάποιος συμμαθητής σας πει ότι τον εκφοβίζετε ή αν σας το πουν οι εκπαιδευτικοί σας, μην αντιδράσετε κατευθείαν αλλά
- Παρατηρήστε τη συμπεριφορά σας απέναντι στο παιδί
- Θυμηθείτε ότι είναι άλλο να μην συμπαθώ ένα παιδί και άλλο να τον εκφοβίζω
- Προσπαθείτε να βρείτε την δική σας ευθύνη στο πρόβλημα του συμμαθητή σας
- Εάν όντως έχετε εμπλοκή σκεφτείτε το γιατί έχετε εμπλοκή. Γιατί το κάνετε αυτό
- Σε καμία περίπτωση δεν θα λυπηθείτε ένα παιδί…. Προσπαθήστε απλά να καταλάβετε πως αισθάνεται
- Κανείς δεν θα σας κατηγορήσει εάν ζητήσετε τη βοήθεια του. Μιλήστε σε ανθρώπους που εμπιστεύεστε όπως οι γονείς σας ή οι δάσκαλοι σας
- Κάλεσε στην Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056, δωρεάν και ανώνυμα, για να μιλήσεις με κάποιον ψυχολόγο
Πηγή: 9ο Δημοτικό Λάρισας
Να μην κάνετε τις εργασίες του
Τα μαθηματικά είναι ένας τομέας όπου τα παιδιά με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες εμφανίζουν αυξημένες πιθανότητες να δυσκολευτούν. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι οι σύνθετες γλωσσικές πληροφορίες και όροι που εμπεριέχουν οι εκφωνήσεις, η συμβολική γλώσσα που χρησιμοποιείται πχ. σύμβολα πράξεων, οι δυσκολίες στο χωρικό και χρονικό προσανατολισμό, η αδυναμία να απομνημονεύουν και να ακολουθούν συγκεκριμένα βήματα και οδηγίες. Είναι λοιπόν πολύ βασικό να γνωρίζουμε Πως μπορεί το περιβάλλον του παιδιού να το εξοικειώσει με τον κόσμο των μαθηματικών.
