Καλολογικά Στοιχεία
Όλα τα γλωσσικά στολίδια που χρησιμοποιούμε στην έκθεση μας λέγονται καλολογικά στοιχεία ή σχήματα λόγου και είναι τα παρακάτω:
- Κοσμητικά επίθετα. Τα επίθετα στολίζουν (κοσμούν) το λόγο (προφορικό και γραπτό). Στολίδι στην έκθεση δεν είναι το απλό επίθετο, αλλά το κοσμητικό επίθετο π.χ. α) απλό επίθετο: λευκός κρίνος, β) κοσμητικό επίθετο: ολόλευκος κρίνος
- Παρομοίωση. Όταν θέλουμε να δείξουμε την ομοιότητα μεταξύ δύο προσώπων ή πραγμάτων. Στις παρομοιώσεις χρησιμοποιούμε επιρρήματα όπως: καθώς, σαν, ως. Π.χ. Οι άνθρωποι έτρεχαν σαν λαγοί.
- Προσωποποίηση. Δίνει μορφή σε άψυχα πράγματα. Π.χ. Λευτεριά για λίγο πάψε να χτυπάς με το σπαθί
- Μεταφορά. Η κύρια σημασία μιας λέξης μεταφέρεται σε άλλη λέξη. Π.χ. γλυκό αχλάδι = κυριολεξία, γλυκιά κουβέντα = μεταφορά
- Πλεονασμός. Όταν σε μια φράση χρησιμοποιούμε περιττές λέξεις. Π.χ. τον είδες με τα μάτια σου γιαγιά το βασιλέα;
- Υπερβολή. Υπερβάλλουμε τα πράγματα, ώστε η αξία τους να γίνεται πιο εντυπωσιακή. Π.χ. Σαν δύο βουνά οι πλάτες του σαν κάστρο η κεφαλή του.
- Αντίθεση. Χρησιμοποιούμε λέξεις με αντίθετη έννοια. Π.χ. Λυπημένος –χαρούμενος, γέλιο – κλάμα.
- Συνώνυμες λέξεις. Για να μην επαναλαμβάνουμε στην έκθεσή μας τις ίδιες λέξεις χρησιμοποιούμε άλλες με την ίδια σημασία, που λέγονται συνώνυμες. Π.χ. Βλέπω, παρατηρώ, αντικρίζω, κοιτάζω κ.α.
- Περίφραση. Εκφράζουμε ένα νόημα με πολλές λέξεις. Π.χ. Ο Γέρος του Μοριά αντί ο Κολοκοτρώνης.
- Αλληγορία. Με την αλληγορία άλλα εκφράζουμε και άλλα εννοούμε. Π.χ. ο Αϊ-Νικόλας άσπρισε τα γένια του (χιόνισε).
- Συνεκδοχή. Όταν μεταχειριζόμαστε μια λέξη που φανερώνει το μέρος αντί του όλου ή το ένα αντί των πολλών. Π.χ. Οι Τούρκοι έχουν το μάτι τους στο Αιγαίο, αντί οι Τούρκοι θέλουν να πάρουν το Αιγαίο, άναψε το τουφεκίδι, αντί άρχισε ο πόλεμος.
- Ευφημισμός. Χρησιμοποιούμε λέξεις με καλή σημασία για να αποφύγουμε άλλες που έχουν κακή σημασία. Π.χ. Εύξεινος Πόντος αντί Μαύρη Θάλασσα. Γλυκάδι αντί ξύδι.
- Μετωνυμία. Φανερώνει το ένα αντί του άλλου ανάμεσα σε δύο αντικείμενα ή δύο έννοιες, που έχουν κάποιο κοινό γνώρισμα. Π.χ. Διαβάζω Δροσίνη, αντί διαβάζω ποιήματα του Δροσίνη, πέσανε τα Γιάννενα γλυκά να κοιμηθούνε, αντί πέσανε οι Γιαννιώτες να κοιμηθούν.
- Κύκλος. Μια πρόταση αρχίζει και τελειώνει με την ίδια λέξη.
- Οξύμωρο σχήμα. Δύο λέξεις οι οποίες φαίνεται ότι έχουν κάποιο κοινό ενώ η μία αποκλείει την άλλη. Π.χ. Δώρον άδωρον, είναι έξυπνος μπούφος.
- Πρωθύστερο σχήμα. Εκφράζεται πρώτα εκείνο που λογικά και χρονικά είναι δεύτερο. Π.χ. Ο Μάης με τα λουλούδια και ο Απρίλης με τα ρόδα.
- Επανάληψη. Π.χ. Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γη, σημαίνουν τα επουράνια.
- Οι σύνθετες λέξεις στολίζουν την έκθεση. Π.χ. δροσοστάλαχτη, τριανταφυλλόχρωμα μυριοπλουμισμένη κ.α.