Το αίτιο του αυτισμού παραμένει άγνωστο. Οι επιστήμονες πιστεύουν πως ο Αυτισμός είναι μια νευρολογική διαταραχή που επηρεάζει τη λειτουργικότητα του εγκεφάλου. Οι απεικονιστικές εξετάσεις στον εγκέφαλο ανθρώπων με ή χωρίς Αυτισμό αποκαλύπτουν διαφορές στη δομή και στο σχήμα του εγκεφάλου. Επίσης η κληρονομικότητα φαίνεται να διαδραματίζει κάποιο ρόλο στην αύξηση της πιθανότητας να γεννηθεί κάποιος άνθρωπος με αυτισμό.
Ο αυτισμός αποτελεί μία βαριά, ισόβια αναπτυξιακή διαταραχή, η οποία εμποδίζει τα λεγόμενα αυτιστικά άτομα να κατανοούν σωστά όσα βλέπουν, ακούν και γενικά αισθάνονται. Αυτό, έχει ως αποτέλεσμα τα άτομα αυτά να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στις κοινωνικές σχέσεις, την επικοινωνία και τη συμπεριφορά τους. Είναι μία εκ γενετής διαταραχή του εγκεφάλου, που επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται και χρησιμοποιεί τις πληροφορίες. Για τον αυτισμό δεν υπάρχει ουσιαστική θεραπεία, αν και γίνονται πολλές προσπάθειες κυρίως προς την κατεύθυνση της εκπαίδευσης για τον έλεγχο των συμπτωμάτων.
Σήμερα, ο αυτισμός παρατηρείται σε ένα με δύο ανά 1.000 παιδιά, αν και τα αναφερόμενα περιστατικά αυξάνονται συνεχώς για άγνωστη αιτία. Αναφορικά με το φύλο υπερτερούν κατά πολύ τα αγόρια (τέσσερα αγόρια ανά ένα κορίτσι), ενώ εκδηλώνεται σε ίση αναλογία σε όλες τις κοινωνικο-οικονομικές τάξεις. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι υπάρχουν περί τα 40.000 – 50.000 αυτιστικά άτομα (τα περισσότερα παιδιά).
Δεν υπάρχει μέχρι σήμερα θεραπεία για τον αυτισμό. Ωστόσο τα συμπτώματα μπορούν να μειωθούν σημαντικά και η λειτουργικότητα του παιδιού να αυξηθεί με ειδική εντατική εκπαίδευση. Ο στόχος της εκπαίδευσης είναι η ενίσχυση της κοινωνικοποίησης, η βελτίωση της επικοινωνίας και η μείωση των στερεότυπων συμπεριφορών. Η ειδική αγωγή, η εργοθεραπεία, η λογοθεραπεία, η μουσικοθεραπεία είναι κάποιες από τις θεραπευτικές προσεγγίσεις που εφαρμόζονται στον αυτισμό. Επίσης υπάρχει το πρόγραμμα εκπαίδευσης TEACH (treatment of autistic and com)σε ένα με δύο ανά 1.000 παιδιά ΑΜΜΑ TEACCH
Το πρόγραμμα TEACCH δημιουργήθηκε από τους Eric Schopler και Gary Mesibov την δεκαετία του ’70 και έχει δυο ψυχοεκπαιδευτικά χαρακτηριστικά, την εξατομικευμένη εκπαίδευση και την δημιουργία ενός καλά δομημένου περιβάλλοντος. Είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να βοηθήσει τα άτομα που εξαιτίας του αυτισμού έχουν πρόβλημα στην επικοινωνία, την κοινωνική συναναστροφή, στις γνωστικές δεξιότητες και την συμπεριφορά. Κύριος σκοπός του προγράμματος TEACCH είναι να βοηθήσει το άτομο με αυτισμό να αναπτύξει δεξιότητες που θα το βοηθήσουν στην ανεξάρτητη – όσο είναι δυνατόν – ζωή του και γι’ αυτό το λόγο βασίζεται στην «κουλτούρα» του αυτισμού χρησιμοποιώντας τη δομημένη διδασκαλία. Έτσι το πρόγραμμα TEACCH επικεντρώνεται στο πως τα άτομα με αυτισμό σκέφτονται, μαθαίνουν και κατανοούν ώστε να προσαρμόζονται καλύτερα στις ανάγκες τους. Επίσης το πρόγραμμα TEACCH έχει ακρογωνιαίο λίθο την στενή συνεργασία του εκπαιδευτή με τους γονείς του ατόμου με αυτισμό και την ανταλλαγή πληροφοριών. Με αυτό τον τρόπο η γνώση και οι ικανότητες του εκπαιδευτή προσαρμόζονται στα χαρακτηριστικά του κάθε ατόμου, με την βοήθεια των πληροφοριών που δίνουν οι γονείς . Το TEACCH διαχειρίζεται το περιβάλλον του ατόμου χρησιμοποιώντας τη δομημένη διδασκαλία και υποστηρίζει συνεχώς το άτομο με σκοπό να γίνει ενεργό μέλος στην κοινωνία. Πολλά παιδιά με αυτισμό δεν μιλάνε. Στο σχολείο ο δάσκαλος χρησιμοποιεί κάρτες, η κάθε μια από τις οποίες συμβολίζει μια λέξη ή ακόμα και μια σύντομη φράση. Έτσι τα παιδιά αυτά μαθαίνουν οπτικά να κάνουν προτάσεις.
Στο σχολείο ο δάσκαλος οργανώνει το ημερήσιο πρόγραμμα. Πάντα πρέπει να γίνεται προγραμματισμός του μαθήματος. Το ημερήσιο πρόγραμμα λύνει πολλά προβλήματα, αρκεί και στο σπίτι να υπάρχει συντονισμός. Μία καλή ιδέα είναι να διατηρείται ένα τετράδιο επικοινωνίας. Στο βασικό πρόγραμμα της εκπαίδευσης εντάσσουμε την εκμάθηση της αυτοεξυπηρέτησης των παιδιών (π.χ. ντύσιμο).
Η εκπαιδευτική παρέμβαση θεωρείται σημαντική και πολλές φορές είναι καταλυτική στην βελτίωση της κατάστασης ενός παιδιού, καθώς συνδράμει σε μεγάλο βαθμό στην απόκτηση βασικών δεξιοτήτων που θα βοηθήσουν το παιδί να είναι σε θέση να καταφέρει να επιβιώσει μόνο του στη ζωή.
Τα αυτιστικά παιδιά μαθαίνουν πάντα με πλούσιο εποπτικό υλικό. Συνήθως στην αίθουσα αναρτώνται κάρτες με εικόνες, που τα παιδιά γνωρίζουν πως αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες φράσεις. Όταν λοιπόν θέλουν να πουν κάτι ή να κάνουν κάτι ξεκολλούν από τον τοίχο την κατάλληλη εικόνα και την κολλούν στο θρανίο τους. Αυτό το κάνουν συνήθως τα παιδιά που δεν έχουν λόγο ή παρουσιάζουν δυσκολία σε αυτόν. Σε ανάλογες κινήσεις προβαίνει και ο δάσκαλος για να επικοινωνήσει μαζί τους.
Στα παιδιά με αυτισμό πρέπει να λάβει υπόψη του ο ειδικός εκπαιδευτικός ότι πρέπει να προσαρμόσει την ύλη της διδασκαλίας του στις δυνατότητες των μαθητών του. Και βέβαια οι στόχοι της διδασκαλίας των αυτιστικών παιδιών δεν αναφέρονται στη Γλώσσα και στα Μαθηματικά αλλά στις βασικές δεξιότητες επικοινωνίας και αυτοεξυπηρέτησης. Αυτό που ονομάζουμε «μελέτη περίπτωσης» ή «case study» είναι ο μοναδικός τρόπος για εμβάθυνση και κατανόηση του κόσμου του παιδιού με αυτισμό. Ο εκπαιδευτικός, μέσα από την παρατήρηση συγκεκριμένου παιδιού ή μίας μικρής ομάδας, και με τη μελέτη της σχετική βιβλιογραφίας, θα μάθει καταρχήν να παρατηρεί, να αναλύει και να αιτιολογεί συμπεριφορές, αντιδράσεις κλπ. και στη συνέχεια θα γενικεύσει εφαρμόζοντας την εμπειρία και τη γνώση του σε ανάλογες ή και διαφορετικές περιπτώσεις
