Το αστικό περιβάλλον της Θεσσαλονίκης, ως το άμεσο περιβάλλον του Κέντρου Εκπαίδευ-σης για το Περιβάλλον και την Αειφορία Ελευθερίου Κορδελιού, έχει κατά ένα μεγάλο βαθμό προσδιορίσει τόσο τα εκπαιδευτικά του προγράμματα, όσο και τις επιμορφωτικές και άλλες δράσεις του. Το Εθνικό Θεματικό Δίκτυο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης «Βιώσιμη Πόλη: Η πόλη ως πεδίο εκπαίδευσης για την αειφορία» ιδρύθηκε το 2013 και συνεχίζει από τότε να λειτουργεί ως πλαίσιο διερεύνησης και συνεργασίας για την ανάπτυξη εκπαιδευτικών προσεγγίσεων που αφορούν σε ζητήματα του αστικού περιβάλλοντος. Η Παιδαγωγική Ομάδα του ΚΕΠΕΑ Ελευθερίου Κορδελιού εκτιμά πως η γνώση, η περιγραφή, η ερμηνεία και η κριτική θεώρηση των συστημάτων που συγκροτούν τη δομή και τη λειτουργία της πόλης πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο της διδακτικής μας πράξης.
Περιγραφή
Το Δίκτυο εστιάζει στην ζωή στην πόλη και αναζητά τη βιωσιμότητα της πόλης μέσα από τις αρχές και τις αξίες της αειφορίας.
Θεωρεί την πόλη:
- ως σύστημα που διαμορφώνεται από την αλληλεπίδραση φυσικών, κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών παραμέτρων
- ως αποτέλεσμα σχεδιασμού που σκοπό έχει να καλύψει τις ανάγκες των κατοίκων της
- ως αποτέλεσμα επιλογών που οφείλουν να βασίζονται σε ένα αξιακό σύστημα που σέβεται το περιβάλλον και τον άνθρωπο (αειφορική διαχείριση των φυσικών πόρων, αλληλεγγύη, ισονομία, δημοκρατία, ποιότητα ζωής)
Τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό, θεωρεί την πόλη:
- όχι μόνο υπαίτια διάφορων περιβαλλοντικών προβλημάτων αλλά και ως ευκαιρία και πρόκληση για την επίλυση τους
Με βάση την παραπάνω θεώρηση, η πόλη αποτελεί ένα ιδανικό πεδίο εκπαίδευσης για την αειφορία, στο οποίο οι μαθητές μελετούν, κατανοούν και ερμηνεύουν, κρίνουν και αναλαμβάνουν δράση στο περιβάλλον στο οποίο ζουν.
Στο πλαίσιο αυτό, η συνεργασία μεταξύ σχολικής κοινότητας και τοπικών φορέων αποτελεί βασικό συστατικό του δικτύου με στόχο την προώθηση μετασχηματιστικών δράσεων στο αστικό περιβάλλον από εκπαιδευτικούς, μαθητές, γονείς και συνεργαζόμενους φορείς.
Τελικός στόχος του δικτύου είναι η ενδυνάμωση των μαθητών-αυριανών πολιτών, η εξοικείωσή τους με διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων που τους αφορούν άμεσα και η ανάληψη δράσης για την προστασία ή την αλλαγή του περιβάλλοντος τους (Tsevreni, 2011).
Στους επιμέρους στόχους του δικτύου περιλαμβάνονται:
- Η κατανόηση της δομής και των λειτουργιών της πόλης και οι μεταξύ τους σχέσεις
- Η αναγνώριση των θεσμών που ρυθμίζουν τη ζωή στην πόλη (π.χ. Δήμος, Φορείς πολιτισμού, εκπαίδευσης κλπ.)
- Η ανάδειξη των επιλογών που διαμορφώνουν την καθημερινή ζωή και των αξιών που τις διέπουν.
- Η σημασία του σχεδιασμού και της ανάγκης συμμετοχής των πολιτών σ’ αυτόν.
- Η καλλιέργεια της συνεργασίας ως αξίας αλλά και ως μέσου προώθησης της βιώσιμης πόλης.
- Η επικοινωνία μαθητών και εκπαιδευτικών από διαφορετικές πόλεις.
- Η συνεργασία με άλλους φορείς (τοπική αυτοδιοίκηση, ενώσεις πολιτών, ενώσεις γονέων και κηδεμόνων, κ.ά.) με κοινό στόχο την βιωσιμότητα της πόλης τους.
Οργάνωση του δικτύου
Αξιοποιώντας τα συμπεράσματα από την μακροχρόνια ενασχόληση του ΚΕΠΕΑ με την εκπαίδευση στο αστικό περιβάλλον και έχοντας υπόψη τους στόχους του Εθνικού Δικτύου η οργάνωσή του έχει ως εξής:
Παιδαγωγική προσέγγιση – Δομή του προγράμματος
Η παιδαγωγική προσέγγιση που προτείνουμε βασίζεται κατά κύριο λόγο στις αρχές της Κριτικής Παιδαγωγικής και τη μεθοδολογία της Συστημικής του Παρατηρητή και δομείται σε τέσσερις φάσεις.
Α΄ Φάση: Περιγραφή. Καταγράφεται η πραγματικότητα της πόλης μέσα από τα βιώματα των μαθητών.
Β΄ Φάση: Κατανόηση και Ερμηνεία. Η πόλη κατανοείται ως ένα περίπλοκο σύστημα που διαμορφώνεται από επιμέρους φυσικά, οικονομικά, κοινωνικά, και πολιτικά συστήματα που αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους. Διατυπώνεται ερμηνευτικός λόγος με βάση την παρατήρηση στο πεδίο της πόλης.
Γ΄ Φάση: Κριτική. Διαμορφώνονται τα κριτικά ερωτήματα: Γιατί είναι έτσι η αυτή η πόλη; Θα μπορούσε να είναι και αλλιώς; Ποιος φέρει την ευθύνη; Διαμορφώνεται ο χάρτης των θεσμών. Οργανώνονται συζητήσεις για τον μετασχηματισμό της πραγματικότητας με βάση τις αρχές και αξίες της αειφορίας.
Δ΄ Φάση: Δράση. Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για να βελτιώσουμε την πόλη; Οι μαθητές επιλέγουν μια δράση, τη σχεδιάζουν και την υλοποιούν με βάση τις αρχές της Εκπαίδευσης για την Αειφορία.
Χρονικός προγραμματισμός
Το ΚΕΠΕΑ προτείνει το παρακάτω χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του προγράμματος. Οι αλληλεπικαλύψεις μεταξύ των φάσεων επιτρέπουν την προσαρμογή ανάλογα με το ρυθμό εργασίας και τις ιδιαιτερότητες κάθε ομάδας. Η λήξη του προγράμματος εξαρτάται από την βαθμίδα εκπαίδευσης στην οποία ανήκει η σχολική ομάδα.
Υπάρχει πάντα η δυνατότητα υλοποίησης του προγράμματος κατά την διάρκεια δυο σχολικών ετών.
Εκπαιδευτικό υλικό
Εκπαιδευτικό υλικό του δικτύου που περιλαμβάνει μια πλούσια συλλογή εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων που μπορούν να υποστηρίξουν την υλοποίηση ενός ετήσιου προγράμματος είναι στη διάθεση των συμμετεχόντων. Το εκπαιδευτικό υλικό περιλαμβάνει θεωρητικό υπόβαθρο και οδηγίες προς τους εκπαιδευτικούς. Μπορείτε να το δείτε αναρτημένο στην ιστοσελίδα του δικτύου (https://kpekordeliou.wixsite.com/viosimipoli), και στην ιστοσελίδα του ΚΕΠΕΑ (http://www.kpe-thess.gr/el/networks/viosimi-poli/material/).
Για να προωθηθεί η αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών του δικτύου, προτείνεται η υλοποίηση μιας τουλάχιστον κοινής δραστηριότητας σε κάθε φάση από όλες οι σχολικές ομάδες, τα παραγόμενά της οποία καλούνται οι ομάδες να τα αναρτούν στον ψηφιακό χώρο επικοινωνίας του δικτύου, το ιστολόγιο https://blogs.sch.gr/viosimi-poli/. Επιπλέον καλούνται να σχολιάζουν τις αναρτήσεις των άλλων ομάδων ώστε να δημιουργείται ένας χώρος ανταλλαγής ιδεών και εμπειριών, ένας χώρος συνεργασιών, μια κοινότητα μάθησης. Το ΚΕΠΕΑ δίνει επίσης ανατροφοδότηση με σχολιασμό τόσο των μεμονωμένων αναρτήσεων όσο και συνολικά κάθε φάσης.
Οι δραστηριότητες του εκπαιδευτικού υλικού μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τις σχολικές ομάδες εφόσον τις ενδιαφέρουν και ταιριάζουν στην προσέγγιση που έχουν αποφασίσει. Κάθε ομάδα όμως μπορεί να δημιουργήσει κι άλλες δραστηριότητες. Εάν πιστεύετε πως η δραστηριότητά σας είναι ενδιαφέρουσα μπορείτε να την κοινοποιήσετε στο ΚΕΠΕΑ και με αυτόν τον τρόπο να συμβάλλετε στον εμπλουτισμό των υπαρχόντων δραστηριοτήτων. Εφόσον μια προτεινόμενη δραστηριότητα αναρτηθεί στο αποθετήριο δραστηριοτήτων / φύλλων εργασιών του δικτύου, γίνεται αναφορά στο όνομα των δημιουργών της.
Η παιδαγωγική ομάδα του ΚΕΠΕΑ συνεχίσει να εμπλουτίζει τα φύλλα εργασίας στο πλαίσιο των δυνατοτήτων της, κάθε σχολική χρονιά ή και συχνότερα εφόσον αυτό είναι δυνατόν.
Επικοινωνία
Η επικοινωνία του ΚΕΠΕΑ με τις σχολικές ομάδες και των σχολικών ομάδων μεταξύ τους γίνεται τόσο με σύγχρονους (συναντήσεις δια ζώσης) όσο και ασύγχρονους (ιστοσελίδα ΚΕΠΕΑ, facebook ΚΕΠΕΑ, ιστολόγιο δικτύου, τηλεσυναντήσεις) τρόπους.
Η διαδικτυακή επικοινωνία ιδιαίτερα μέσα από το ιστολόγιο του δικτύου κρίνουμε ότι βοηθά σημαντικά στην επαφή, στην ανάπτυξη σχέσεων και συνεργασιών μεταξύ των μελών του δικτύου πάρα την γεωγραφική απόσταση που ίσως τα χωρίζει, στην ανάδειξη των κοινών ζητημάτων σχετικά με τη ζωή στην πόλη που απασχολούν τους μαθητές και τις μαθήτριες και στην εμπέδωση της συμμετοχής σε μια ευρύτερη κοινή ομάδα, σε ένα δίκτυο.
Παράλληλα πραγματοποιούνται δια ζώσης και σύγχρονες εξ αποστάσεως εκπαιδευτικές συναντήσεις κατά τη διάρκεια της χρονιάς, οι οποίες συμβάλλουν στην ενδυνάμωση των συμμετεχόντων αλλά και στη διαμορφωτική αξιολόγηση και προσαρμογή της πορείας του δικτύου.
Δράση
Η ανάληψη δράσης θεωρούμε ότι έχει πρωταρχική εκπαιδευτική αξία. Για το λόγο αυτό προτρέπουμε τις ομάδες που συμμετέχουν να ολοκληρώσουν τη συμμετοχή τους σχεδιάζοντας και υλοποιώντας μια δράση με στόχο τη βελτίωση της πόλης τους. Προτρέπουμε επίσης τη συνεργασία της σχολικής ομάδας με άτομα, ομάδες, θεσμικούς φορείς, συλλόγους, οργανώσεις της τοπικής κοινότητας, ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού της.
Προβολή – Δημοσιοποίηση
Το ΚΕΠΕΑ κοινοποιεί τα αποτελέσματα του δικτύου στα ηλεκτρονικά του μέσα (ιστοσελίδα, σελίδα facebook, ιστολόγιο), σε ενδιαφερόμενους φορείς και τα προβάλει στα έντυπα ή ηλεκτρονικά ΜΜΕ.
Στο τέλος της σχολικής χρονιάς, ανάλογα με τις δυνατότητές μας, διοργανώνεται μια κεντρική εκδήλωση με στόχο τόσο την προβολή των εργασιών των σχολικών ομάδων όσο και τη συνάντηση μαθητών από τα σχολεία του δικτύου και τη συνδιαμόρφωση μέσα από συνεργατικές διαδικασίες των προτάσεών τους για πιο βιώσιμες πόλεις. Η εκδήλωση έχει τη μορφή μαθητικού συνεδρίου και για την υλοποίησή της επιδιώκεται η συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Έχουν πραγματοποιηθεί επτά μαθητικά συνέδρια μέχρι σήμερα, όλα στους χώρους του Δημαρχιακού Μεγάρου Θεσσαλονίκης.
Αξιολόγηση
Υλοποιείται διαμορφωτική και τελική αξιολόγηση της λειτουργίας του δικτύου τόσο κατά τη διάρκεια όσο και στο τέλος της σχολικής χρονιάς μέσω ερωτηματολογίων ώστε να εντοπίζονται τα δυνατά και αδύνατα σημεία και να προχωρούμε σε βελτιωτικές αλλαγές.