Terra Computerata

Την Παρασκευή είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω στο Ίδρυμα Ευγενίδου μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ομιλία των Τέλη Τύμπα και Ειρήνης Μεργούπη -Σαβαΐδου.

Τέλης Τύμπας, Ειρήνη Μεργούπη-Σαβαΐδου

Οι δύο μελετητές επιμελήθηκαν τον τόμο  «Ιστορίες της τεχνολογίας του 20ού αιώνα» (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης)  από όπου αξίζει να παρουσιαστεί η πτυχή «όταν οι υπολογιστές ήταν γυναίκες» -Jennifer S. Light, επιμέλεια Τέλης Τύμπας, Ειρήνη Μεργούπη-Σαβαΐδου

«(…) Το παρόν άρθρο υποδεικνύει για ποιον λόγο οι προηγούμενες θεωρήσεις στην ιστορία του υπολογιστή δεν σκιαγράφησαν τις γυναίκες ως υποκείμενα που είχαν σημαντικό ρόλο σε αυτή την ιστορία και τάσσεται υπέρ μιας επανεκτίμησης της συμβολής τους»: «Πριν από το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, γυναίκες με πανεπιστημιακά πτυχία στα Μαθηματικά δίδασκαν συνήθως στην Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Σε ορισμένες περιπτώσεις εργάζονταν σε υπαλληλικές υπηρεσίες ως υπάλληλοι στατιστικής ή ως άνθρωποι-υπολογιστές. Καθώς ο πόλεμος μετέβαλε τη ζήτηση εργασίας, ένα κολέγιο θηλέων ανέφερε ότι κάθε γυναίκα πτυχιούχος Μαθηματικών μπορούσε να επιλέξει ανάμεσα σε είκοσι πέντε θέσεις απασχόλησης στη βιομηχανία ή την κυβέρνηση (ΗΠΑ)». Οι αγγελίες για γυναίκες και επιστήμονες μηχανικούς πλήθαιναν: «ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ». «(…) Στις αρχές της δεκαετίας του 1940, τα εργαστήρια άρχισαν να προσλαμβάνουν γυναίκες για την εξέταση των πυρηνικών και σωματιδιακών ιχνών στα φωτογραφικά γαλακτώματα. Εως τη δεκαετία του 1950, το αντίγραφα των φωτογραφιών που ανίχνευε κάθε γυναίκα δημοσιεύονταν φέροντας το όνομά της. Στην πορεία, όμως, το κύρος τής εργασίας αυτών των γυναικών εξανεμίστηκε. Οι μετέπειτα δημοσιεύσεις άρχισαν να ταξινομούνται με βάση το όνομα του επικεφαλής κάθε εργαστηρίου, ο οποίος αναπόφευκτα ήταν άνδρας και οι φωτογραφίες που έβγαιναν στο φως της δημοσιότητας σπανίως αποκάλυπταν τη συνεισφορά των γυναικών. Το αίτημα του φυσικού Cecil Powell για τρία επιπλέον μικροσκόπια και ακόμη τρία κορίτσια υποδηλώνει το ότι η αφάνεια και η δυνατότητα εύκολης αντικατάστασης των γυναικών πήγαιναν χέρι χέρι. Σε πολλά εργαστήρια, οι επιστήμονες περιέγραφαν τις γυναίκες όχι τόσο ως άτομα, αλλά ως ένα σύνολο που προσδιοριζόταν από τον επικεφαλής τους στο Εργαστήριο (Η χορωδία ομορφιάς του Cecil) ή από τα μηχανήματα που χειρίζονταν (τα κορίτσια του ανιχνευτή)».

Κατά τον ίδιο τρόπο το «πρόγραμμα ENIAC» (Electronic Numerical Integator And Computer, ηλεκτρονικός αριθμητικός ολοκληρωτής και υπολογιστής) έκλεισε την λειτουργία του στις 2 Οκτωβρίου του 1955: «Οι γυναίκες χειριστές αναφέρονταν ως “η ομάδα του John Holderton” ή “τα κορίτσια του ENIAC”».

«(…) Οι γυναίκες αυτές δεν απέκτησαν ποτέ την ευκαιρία να επιδείξουν δημοσίως τις τεχνικές τους γνώσεις, πράγμα το οποίο ήταν αποφασιστικής σημασίας για την προσωπική τους αναγνώριση και την εξέλιξη της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας».

«(…) Το πρόγραμμα ENIAC έκανε μια θεμελιώδη διάκριση μεταξύ του υλισμικού και του λογισμικού: ο σχεδιασμός του υλισμικού ήταν ανδρική δουλειά, ενώ ο προγραμματισμός ήταν γυναικεία δουλειά. Εχοντας αποκτήσει κοινωνικό φύλο, τα δύο αυτά μέρη του προγράμματος διακρίνονταν από διαφορετικό Status βάσει του οποίου κατηγοριοποιούνταν».

«(…) Οι γυναίκες προγραμματιστές εκτελούσαν διαταγές από άνδρες μηχανικούς και αξιωματικούς του στρατού. Ηταν αυτοί οι μηχανικοί και οι αξιωματικοί οι θεωρητικοί και οι διευθυντές που έπαιρναν τα εύσημα για την εφεύρεση.

»Το κοινωνικό σύστημα του αμερικανικού στρατού είναι ιστορικά θεμελιωμένο στους κοινωνικούς κώδικες των Ευρωπαίων gentlemen.

»Ως πολιτικό προσωπικό, οι “έξι γυναίκες υπολογιστές” που επελέγησαν για το χειρισμό του ENIAC παρέμειναν έξω από την κάστα αυτού του συστήματος».

Ο συγγραφέας διευκρινίζει ότι «εάν ερμηνεύαμε την ιστορία του ENIAC ως περίπτωση εκμηχανισμού της γυναικείας εργασίας, δεν θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ο εκμηχανισμός συνοδεύτηκε στην περίπτωση αυτή από απώλεια δεξιοτήτων.

»Η δουλειά απαιτούσε στην πραγματικότητα ανεπτυγμένη εξοικείωση με το υλισμικό. Αυτό όμως έρχοταν σε αντίφαση με το ιδίωμα του έμφυλου στερεότυπου. Οι έξι του ENIAC κατανοούσαν όχι μόνο τα μαθηματικά των υπολογιστών, αλλά και την ίδια τη μηχανή. Το γεγονός ότι οι επικεφαλής του προγράμματος και οι ιστορικοί δεν εκτίμησαν σωστά τις τεχνικές γνώσεις των γυναικών, επιβεβαιώνει την υπόθεση περί αντίφασης ανάμεσα στη δουλειά που πραγματικά εκτελέστηκε από τις γυναίκες και στον τρόπο με τον οποίο αυτή η δουλειά αποτιμήθηκε από άλλους».

«(…) Στις 15 Φεβρουαρίου του 1946 οι “New York Times” περιέγραψαν μία δημόσια επίδειξη:

“Είπαν στον ENIAC να λύσει ένα δύσκολο πρόβλημα για το οποίο ένας εκπαιδευόμενος άνδρας θα χρειαζόταν να δουλέψει μερικές εβδομάδες. Ο ENIAC το έκανε αυτό σε 15 δευτερόλεπτα. Η δήλωση για τα 15” δεν λάμβανε υπόψη το χρόνο που είχαν αφιερώσει οι γυναίκες για να εγκαταστήσουν το κάθε πρόβλημα στη μηχανή”».

Ενας οδηγός του 1943 προς διευθυντές επιχειρήσεων εξηγούσε: Οι γυναίκες μπορούν να εκπαιδευτούν για να κάνουν οποιαδήποτε δουλειά έχετε, αλλά θυμηθείτε ότι μια γυναίκα δεν είναι άνδρας. Μία γυναίκα είναι ένα υποκατάστατο -όπως το πλαστικό αντί για το μέταλλο.

«(…) Πολλά από τα ερωτήματα των ιστορικών, που αφορούν την ιστορία του υπολογισμού, αποτυπώνουν τους ακούσια “ανδροκεντρικούς όρους” της ιστορίας. Το αποτέλεσμα είναι μια διαστρεβλωμένη ιστορία της τεχνολογικής ανάπτυξης, η οποία έχει καταστήσει αθέατη τη γυναικεία συμβολή.

»(…) Καθώς οι υπολογιστές κυριαρχούν στην καθημερινή ζωή, γίνεται κρίσιμο να επανεγγραφούν οι γυναίκες στην ιστορία του υπολογισμού, της οποίας πάντοτε ήταν μέρος Επειδή ήταν μέρος της ιστορικής δράσης, ακόμη κι αν δεν έγιναν μέρος της ιστορικής μνήμης».

enet

Το άρθρο δημοσιεύτηκε Πέμπτη 1 Μαΐου 2014 στις 20:21 στην κατηγορία επιστήμες, κοινωνία. Μπορείς να παρακολουθείς τα σχόλια χρησιμοποιώντας το RSS 2.0 feed. Μπορείς να πας στο τέλος του άθρου και να αφήσεις σχόλιο. Τα pings προσωρινά δεν επιτρέπονται.