Τι καλύτερο από τις ευχές των παιδιών μας για αυτά τα Χριστούγεννα; Οι μαθητές και οι μαθήτριες από το Γυμνάσιο Κάτω Τιθορέας μέσα από τη Χριστουγεννιάτικη Ιστορία του Ντίκενς, τις ενότητες που αφορούν τον ρατσισμό, την ξενοφοβία, την καταπολέμηση της βίας, πυρπολούν τις καρδιές μας με άδολα μηνύματα αγάπης, αλληλεγγύης, σεβασμού στη διαφορετικότητα που μέσα από τις αγνές ψυχές τους αναβρύζουν άφθονα. Ας τα μοιραστούμε και ας αφήσουμε τους εαυτούς μας να νιώσουμε ξανά λοιπόν……..

Πώς ερμηνεύονται λαϊκές αφηγήσεις και παραδόσεις που χαρακτηρίζουν έναν λαό

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  04/01/2015 05:45

Εικόνα του Κώστα Π. Γραμματόπουλου από το Αλφαβητάριον του 1955

«Οσες οι σπίθες (του τζακιού), τόση η ευτυχία του σπιτιού / Οσες οι σπίθες, τόσα τα χρήματα στις τσέπες του νοικοκύρη / Οσες οι σπίθες, τόσα τα πρόβατα στη στάνη, τόσα τα αρνιά και τα γουρούνια, τόσες οι χήνες και τα κοτόπουλα / Μα πρώτα απ’ όλα, υγεία κι ευτυχία». Με λόγια σαν κι αυτά κάνουν ποδαρικό για καλοτυχία και ευημερία το νέο έτος στη γειτονική Σερβία, λόγια βγαλμένα από τις τοπικές παραδόσεις οι οποίες θέλουν να αποχαιρετούν τη χρονιά που φεύγει ήδη από την παραμονή των Χριστουγέννων γύρω από το τζάκι όπου καίει ο χριστουγεννιάτικος κορμός (Yule log).
Αντίστοιχες ευχές τραγουδάει και ο λαός μας στα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα υποδεχόμενος με ελπίδα τον καινούργιο χρόνο. «Σ’ αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε, πέτρα να μη ραγίσει κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσει» λέμε σε όλη την Ελλάδα. Στην Κρήτη κλείνουν με τον στίχο: «Κι εδά καληνυχτίζουμε κι εσένα πρωταφέντη, ολοχρονίς στο σπίτι σου ο Θιός καλό να πέμπει», ενώ τα παραδοσιακά σαμιώτικα κάλαντα λένε: «Σ’ αυτό το σπίτι που ‘ρθαμε / τα ράφια είν’ ασημένια / του χρόνου σαν και σήμερα / να ‘ναι μαλαματένια».
Λαϊκές παραδόσεις οι οποίες στον πυρήνα τους δεν διαφέρουν πολύ από τόπο σε τόπο, έχουν όμως ποικίλες παραλλαγές, χρωματίζοντας την αφηγηματική κουλτούρα κάθε λαού με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Η πρόσφατη τρίτομη έκδοση του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, με τίτλο «Narratives Across Space and Time: Transmissions and Adaptations» («Αφηγήσεις στον χώρο και τον χρόνο: Διάδοση και Προσαρμογή»), πραγματεύεται την εξέλιξη του μύθου, της αφήγησης, των παραμυθιών, αλλά και των νέων μέσων που την επηρεάζουν.

Αξίες και παραδόσεις από γενιά σε γενιά

«Ο πολιτισμός ως αποτέλεσμα του κλίματος, του εδάφους και της βιοποικιλότητας σε συνάρτηση με τις παραδοσιακές γνώσεις, τις τεχνικές και τις δεξιότητες των παραγωγών, καθώς και τις χρήσεις σε διάφορες περιστάσεις της καθημερινής ζωής στον κύκλο του χρόνου, ως παραδοσιακή βιοθεωρία, όλα όσα μελετά η Λαογραφία έρχονται στο προσκήνιο αυτή την εποχή που η επιστροφή σε κάποια δοκιμασμένα από αιώνες πρότυπα ζωής φαίνεται απαραίτητη» λέει μιλώντας στο «Βήμα» η δρ Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, τ. διευθύντρια, επιστημονική συνεργάτρια του Κέντρου Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας.
Οι αφηγήσεις, τα παραμύθια ενός λαού, που τις γιορτινές αυτές ημέρες είναι πιο επίκαιρα από κάθε εποχή του χρόνου, «έχουν όλα έναν αρχέγονο πυρήνα, αποτελούν μια προσπάθεια διαχείρισης και εξήγησης των ανθρώπινων φόβων, γι’ αυτό και όλα τα παραδοσιακά παραμύθια έχουν έναν κακό λύκο ή μια κακιά βασίλισσα», όπως εξηγεί. Η μυθολογία, για παράδειγμα, ήταν ο τρόπος των αρχαίων Ελλήνων να εξηγήσουν τα φυσικά φαινόμενα, την κοσμογονία. Σήμερα μπορεί να μην έχουμε ανάγκη να εξηγήσουμε τον κόσμο μέσα από μύθους, όμως μεταφέρουμε από γενιά σε γενιά αξίες και παραδόσεις.

«Αυτό που αλλάζει είναι το λεκτικό περίβλημα. Κάθε εποχή δίνει τα στοιχεία της στην αφήγηση. Για παράδειγμα, σήμερα δεν θα υπάρχει κάρο, αλλά αυτοκίνητο ή τρένο, τα μηνύματα όμως της αφήγησης παραμένουν στη βάση τους ίδια» αναφέρει η κυρία Πολυμέρου-Καμηλάκη. Παράλληλα, οι νεότερες γενιές εξοικειώνονται μέσα από παραμύθια και διηγήσεις με έννοιες που λείπουν από την καθημερινότητά μας, όπως η φύση, τα ζώα του δάσους, η ζωή στην ύπαιθρο, οι πηγές, τα υδραγωγεία, τα κάστρα.

Η Ελληνίδα Χιονάτη

«Ηλιε μου, ήλιε μου, ποια είναι η ομορφότερη από όλες;» ρωτούν δύο ορφανές αδελφές και αυτός αποκρίνεται πως είναι η Μυρσίνα, η μικρότερη αδελφή τους. Εκείνες από τη ζήλια τους την παρασύρουν στον τάφο της νεκρής μητέρας τους, όπου την εγκαταλείπουν. Με τη βοήθεια των δέντρων η Μυρσίνα φτάνει μακριά, στο σπίτι των Δώδεκα Μηνών, που την κρατούν κοντά τους. Οταν οι αδελφές της μαθαίνουν από τον Ηλιο ότι η μικρότερη ζει, προσπαθούν να τη φαρμακώσουν και τη δεύτερη φορά το πετυχαίνουν. Οι Μήνες κλείνουν τη Μυρσίνα σε μια χρυσή κασέλα, την οποία ένας πρίγκιπας ζητεί να πάρει μαζί του υπό τον όρο να μη δει ποτέ τι έχει μέσα. Επειτα από καιρό, ο νεαρός αρρωσταίνει και ανοίγει την κασέλα ώστε προτού πεθάνει να μάθει το περιεχόμενο. Βλέποντας την κοπέλα, τραβά το δαχτυλίδι για να δει το όνομά της και εκείνη ξυπνά από τον λήθαργο. Φυσικά στο τέλος παντρεύεται τον νεαρό πρίγκιπα.
Η Μυρσίνα της Εδεσσας, η Χρυσομαλλούσα της Δωδώνης, η Πεντάμορφη στα Ζαγόρια και στη Λαμία, η Πανώρια στα Γιάννενα, η Λενίτσα στη Θήβα και η Χιονίστρα της Προύσας δεν είναι άλλες από την πασίγνωστη Χιονάτη, όπως διέδωσαν την ιστορία της οι αδελφοί Γκριμ στη Δυτική Ευρώπη. Σύμφωνα με τον κατάλογο Ελληνικών Παραμυθιών του Γεωργίου Μέγα, έχουμε 131 παραλλαγές της σε όλη την ελληνική επικράτεια, στη Μικρά Ασία και στην Κύπρο, ενώ πρόκειται για ένα παραμύθι με τεράστια διάδοση από την Ιρλανδία ως την Κεντρική Αφρική. Μαζί με τη Σταχτοπούτα κατέχει κεντρική θέση στο στερέωμα του παραμυθιακού κόσμου, χαρακτηριστικό παράδειγμα της παγκόσμιας διάστασης των παραμυθιών.

Από τη Ροδώπιδα στη Σταχτοπούτα

«Οι παραλλαγές εξαρτώνται από τις αλλαγές στο φυσικό περιβάλλον, τις καθημερινές συνήθειες και πρακτικές των ανθρώπων, όμως ο αρχικός μύθος παραμένει ίδιος» εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» η επιστημονική συνεργάτρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας. Είτε η ηρωίδα λέγεται Σταχτοπούτα, Σταχτομπούτα, Σταχτομάρω, Ανθοκουτάλα, Σταχτιερού, Αφοκάτσουλο ή Σταχτομπαμπαλιάρω, είτε φοράει γυάλινο γοβάκι ή πασούμι, το παραμύθι με τις περισσότερες από 254 παραλλαγές στη χώρα μας πραγματεύεται την αδελφική ή γυναικεία αντιζηλία, την περιφρόνηση, αλλά και τη σχέση μάνας ή μητριάς και κόρης.
Εξάλλου η κλωστή από το κουβάρι αυτού του παραμυθιού ξεκινάει από την ελληνική αρχαιότητα, καθώς το μοτίβο του χαμένου παπουτσιού απαντάται στον Στράβωνα τον 1ο αιώνα π.Χ. με την ιστορία της Ροδώπιδος, εταίρας από τη Θράκη κατά τη βασιλεία του φαραώ Αμαση, που ένας αετός τής έκλεψε το σανδάλι ενώ εκείνη λουζόταν και το μετέφερε στον βασιλιά της Μέμφιδας. Εκείνος έστειλε να βρουν σε ποιαν ανήκε το παπούτσι και όταν τη βρήκαν την έκανε γυναίκα του.

Τα δαιμόνια των Χριστουγέννων

Το εορταστικό Δωδεκαήμερο, που ξεκινά την παραμονή των Χριστουγέννων και ολοκληρώνεται την παραμονή των Θεοφανίων, μεσολαβεί ανάμεσα στη γέννηση και στη βάπτιση του Χριστού, αποτελεί για τον παραδοσιακό άνθρωπο μια ευκαιρία για ανάπαυλα και επανένωση της οικογένειας γύρω από το κοινό τραπέζι. Αντικατέστησε πιθανότατα αρχαιοελληνικές ή ρωμαϊκές εορτές, συνδεδεμένες με το χειμερινό ηλιοστάσιο, όπως τα Σατουρνάλια, τα Κρόνια κ.ά., και ίσως έτσι εξηγείται, σύμφωνα με τη δρα Πολυμέρου-Καμηλάκη, «η σύνδεσή του με ειδωλολατρικές συνήθειες που αποσκοπούσαν στον εξευμενισμό των δαιμονικών όντων και στην ευετηρία». Κύριο χαρακτηριστικό των ημερών αυτών είναι οι αγερμοί, τα κάλαντα δηλαδή.
Τα πιο πονηρά, πειρακτικά και συχνά δαιμονικά πλάσματα των χριστουγεννιάτικων αφηγήσεων είναι οι Καλικάντζαροι, αλλιώς λυκοκαντζαραίοι, σκαρικατζέρια, καρκατζέλια, πλανήταροι (Κύπρος), Κάηδες (Σύμη), καλλισπούδηδες, χρυσαφεντάδοι (Πόντος) ή κωλοβελόνηδες. Η εμφάνιση αυτών των φανταστικών πλασμάτων κατά τη διάρκεια του Δωδεκαημέρου φυσικά δεν είναι τυχαία.
Ο Δεκέμβριος, ο μήνας των εορτών που συμπίπτει με τον Ποσειδεώνα των αρχαίων Ελλήνων, είναι ο μήνας με τις πιο άγριες θάλασσες. Ο μήνας των τροπών του ήλιου, των μεγάλων και επικίνδυνων αλλαγών του καιρού που επηρεάζουν τη γεωργική καλλιέργεια, τον ποιμενικό και τον θαλασσινό βίο. Στη διάρκειά του ο ναυτικοί πρέπει να αποφεύγουν τα ταξίδια και να συγκεντρωθούν στα σπίτια τους. Οπως είναι εύκολα αντιληπτό, η νύχτα για τους παλαιότερους ανθρώπους γινόταν δύσκολη και επικίνδυνη. Ο φόβος των δαιμονίων λοιπόν τους κρατούσε στις εστίες τους, αποτρέποντας ατυχήματα.

ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

Το Δέντρο της Ζωής

Στη λαϊκή μας παράδοση οι Καλικάντζαροι συμβολίζουν το σκοτάδι και όλον τον χρόνο ζουν στα έγκατα της γης, την οποία επιβουλεύονται και γι’ αυτό ροκανίζουν το Δέντρο της Ζωής. Μια θεωρία που στηρίζεται στη βιβλική αντίληψη περί ακινησίας της γης, η οποία παραμένει προσηλωμένη στον θόλο του ουρανού. Με την αρχή του Δωδεκαημέρου, οι Καλικάντζαροι αφήνουν το Δέντρο να αναβλαστήσει και ανεβαίνουν στη γη, όπου επιδιώκουν να δημιουργήσουν προβλήματα στους ανθρώπους.

«Οι νοικοκύρηδες φρόντιζαν λοιπόν να κρατούν τη φωτιά στην εστία αναμμένη μέρα-νύχτα ως τα Θεοφάνια, για να μην μπορούν τα δαιμονικά να μπουν από τις καμινάδες, και στο τέλος του Δωδεκαημέρου έπαιρναν τη στάχτη που έχει απολυμαντικές ιδιότητες και ράντιζαν γύρω-γύρω το σπίτι και τα χωράφια τους» αναφέρει η κυρία Πολυμέρου-Καμηλάκη. Απλωναν έτσι έναν συμβολικό μανδύα που θα προστάτευε όλη τη χρονιά την οικογένεια και το σπίτι.
Την ημέρα των Φώτων, που ο παπάς περνά και αγιάζει τα σπίτια, οι Καλικάντζαροι φεύγουν, σύμφωνα με τις λαϊκές αφηγήσεις, φωνάζοντας ρυθμικά: «Φεύγετε να φεύγωμε / τι έρχεται ο τρελόπαπας / με την αγιαστούρα του / και με τη βρεχτούρα του / Μας άγιασε, μας έβρεξε / και μας, μας εκατέκαψε!».

Κλαδιά, δέντρο ή καραβάκι;
Παραδοσιακά στη χώρα μας τέτοιες μέρες τα σπίτια στολίζονταν με κλαδιά δέντρων, αφού το δέντρο θεωρείται σύμβολο της ζωής, της γέννησης, της αφθονίας, «σε μια προσπάθεια των ανθρώπων να μεταφέρουν στο σπιτικό τους τη ζωτικότητα του αειθαλούς δέντρου». Η ελιά, σύμβολο μακροβιότητας, γονιμότητας και ευτυχίας, εξαιτίας του αειθαλούς φυλλώματος και του εξαιρετικά θρεπτικού καρπού της, αλλά και το πουρνάρι (δρυς), η καρυδιά, η κρανιά, η μηλιά χρησιμοποιούνται εθιμικά για τον στολισμό των σπιτιών.
Η χρήση πράσινων κλαδιών αειθαλών δέντρων υπήρχε και στις αρχαίες γιορτές των «δεντροφοριών» και στις ρωμαϊκές και βυζαντινές καλένδες. Το χριστουγεννιάτικο δέντρο φαίνεται ότι εμφανίστηκε στη νεότερη Ελλάδα την εποχή του Οθωνα, όμως εκλαϊκεύθηκε και καθιερώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρόκειται για ένα έθιμο γερμανικό και σκανδιναβικό, το οποίο εξαπλώθηκε σε όλον τον δυτικό κόσμο.
Αν και συχνά ακούγεται ότι το χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι ένα έθιμο ξενόφερτο που εκτόπισε το παραδοσιακό μας καραβάκι, όπως εξηγεί η δρ Πολυμέρου-Καμηλάκη, αυτό δεν είναι ακριβές. «Το στόλισμα του δέντρου είναι πιο οικείο – και λόγω των κλαδιών – στην ελληνική παράδοση, καθώς το δέντρο κάτω από τη σκιά του ενώνει τους ανθρώπους. Αντιθέτως το καραβάκι δηλώνει αποχωρισμό, οπότε είναι αδύνατον να το διακοσμούσαν σε γιορτές. Ισως γίνεται σύγχυση με τα φωτισμένα καραβάκια, σαν φανάρια, που κρατούσαν τα παιδιά των νησιών και παραθαλάσσιων περιοχών τη νύχτα που έβγαιναν για τα κάλαντα».

Η λατρεία του νερού

Ο κύκλος του ιερού Δωδεκαημέρου κλείνει με μια από τις μεγαλύτερες χριστιανικές εορτές, τα Θεοφάνια, τα οποία συνιστούν κατά την άποψη της λαογράφου μια «υπολανθάνουσα λατρεία των νερών», του βασικού στοιχείου της ζωής. Το νερό ξεδιψάει, ποτίζει, θεραπεύει, καθαίρει, αλλά ακόμη καταστρέφει και πνίγει.
Μέσα στο διάστημα αυτό των δώδεκα ημερών, σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, «τα νερά είναι αβάπτιστα», μιαίνονται από τους Καλικάντζαρους και άλλα δαιμονικά που ανεβαίνουν στη γη. Ομως τη νύχτα της 5ης Ιανουαρίου ανοίγουν οι ουρανοί, η θάλασσα γλυκαίνει, οι άνεμοι ημερεύουν, ακόμη και τα ζώα μιλούν. Ανήμερα τα Φώτα τα ύδατα αγιάζονται, αποκτούν δηλαδή ξανά, με τη δύναμη του σταυρού, τον ιερό τους χαρακτήρα, τον οποίο κατά τη διάρκεια του χρόνου που πέρασε απώλεσαν.
Οι νέοι ρίχνονται στα παγωμένα νερά για να πιάσουν τον σταυρό, πιστεύοντας πως θα τους φέρει υγεία και καλοτυχία τη νέα χρονιά. Οι νοικοκυραίοι παίρνουν καινούργιο νερό, αγιασμένο, για να ραντίσουν το σπίτι και τα κτήματα, αλλά κρατούν και λίγο στο εικονοστάσι του σπιτιού για τις δύσκολες ώρες. Επίσης, σε πολλά μέρη γινόταν το πλύσιμο των εικόνων σε λίμνες, ποτάμια ή στη θάλασσα, διαδικασία που αποτελεί αναβίωση αρχαίων δοξασιών, όπως της τελετής των «Πλυντηρίων». Μια γιορτή προς τιμήν της θεάς Αθηνάς, στη διάρκεια της οποίας μετέφεραν «εν πομπή» στην ακτή του Φαλήρου το άγαλμα της θεάς, όπου το έπλεναν με θαλασσινό νερό για να το καθαρίσουν από ρίπους και να ανανεωθούν οι ιερές του δυνάμεις.

http://www.tovima.gr/editors/editor/?edid=4961

Για να θυμηθούμε οι παλιότεροι και να γνωρίσουν οι πιο νέοι…..
http://www.iep.edu.gr/…/index…/2012-09-21-10-00-52/1920-1980

Στα πλαίσια του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας οι μαθητές και οι μαθήτριες της Α΄& Β΄Γυμνασίου Αμφίκλειας μετουσίωσαν τη μία Τέχνη -της Λογοτεχνίας- σε άλλη μορφή Τέχνης – τη Ζωγραφική- αποτυπώνοντας τη ματιά τους αλλά και τα συναισθήματά τους μέσα από το απόσπασμα του έργου του Κάρολου Ντίκενς “Παραμονή Χριστουγέννων”!!!!!

(Φιλόλογοι της διαδικτυακής κοινότητας agathi.pbworks.com)

Πρόκειται για ένα ερώτημα που μέχρι πρόσφατα αφορούσε κυρίως τους μαθητές της Γ’  Τάξης του Λυκείου, αλλά ήδη από τον Μάιο του 2014 και ακόμη περισσότερο από τον Νοέμβριο του 2014 γενικεύτηκε και ως «θέμα» ζητείται από την ΤΘΔΔ τόσο από τους μαθητές της Α΄ Τάξης όσο και από τους μαθητές της Β΄.

Το ζητούμενο αυτό –που συμμετέχει συχνά με 10 μόρια στην αξιολόγηση των μαθητών- είναι ιδιαίτερα ακανθώδες:

1. Η σχετική θεωρία που περιλαμβάνεται στα εγχειρίδια της Γλώσσας (σε αυτό της Α΄ Λυκείου αλλά ιδίως σε αυτό της Γ΄ Λυκείου) είναι ασαφής και συχνά αντιφατική. Σε κάθε περίπτωση είναι ανεπαρκής.
2. Το ερώτημα αυτό έχει τεθεί στις Πανελλήνιες Εξετάσεις οκτώ (8) φορές: μία φορά στις Απολυτήριες Εξετάσεις του Ημερησίου Λυκείου του 2002 (σημειωτέον ότι το 2004 ζητήθηκε η αναγνώριση τυπικού συλλογισμού και όχι συλλογιστικής πορείας παραγράφου), έξι φορές στις Επαναληπτικές Απολυτήριες Εξετάσεις των Ημερησίων Λυκείων (2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008) και μία φορά στις Εισαγωγικές Εξετάσεις των Ομογενών το 2005, προκαλώντας σε κάποιες περιπτώσεις (για παράδειγμα στις εξετάσεις του 2002) πλήθος διαφορετικών προσεγγίσεων, ακόμη και από ειδικούς, οι οποίες έχουν αποτυπωθεί στα ΜΜΕ και στο διαδίκτυο.
3. Η ανίχνευση της συλλογιστικής πορείας παραγράφου και κειμένου αναφέρεται ρητά στην εξεταστέα ύλη της Γλώσσας Γ΄ Λυκείου όλα τα τελευταία χρόνια, αλλά έχει απενεργοποιηθεί η εξέτασή της για ευνόητους λόγους.
4. Στα ήδη δημοσιευμένα θέματα στην ΤΘΔΔ για την Γλώσσα της Α’ η άσκηση απαντά 10 φορές και στην τράπεζα της Β’ 44 φορές, βρίσκοντας ανεπαρκώς προετοιμασμένους τόσο τους μαθητές της Α’  όσο και της Β΄. Οι μαθητές της Α΄ έχουν μία, σύντομη, επαφή με τη σχετική θεωρία, ενώ οι μαθητές της Β΄ πρέπει να αρκεστούν στις γνώσεις της Α΄ Λυκείου.
5. Η θεωρία σχετίζεται με ζητήματα της επιστήμης της Λογικής, την οποία οι μαθητές δεν διδάσκονται ούτε αυτοτελώς ούτε ως τμήμα άλλου γνωστικού αντικειμένου.
6. Η κατανόηση και εμπέδωση αυτής της θεωρίας στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας δεν είναι εφικτή, διότι θα μετέτρεπε το μάθημα σε μάθημα Λογικής ή Φιλοσοφίας.
7. Υπάρχουν μεγάλες επιφυλάξεις από αρμόδιους επιστήμονες ως προς τον όρο «συλλογιστική πορεία», ιδίως αν αναζητείται σε ολόκληρη παράγραφο ή σε ολόκληρο κείμενο (η σχετική επιχειρηματολογία είναι δύσκολο να μεταφερθεί εδώ). Και πάντως ο εντοπισμός της δυσκολεύει ή και οδηγεί σε διαφορετικές θέσεις ενήλικους επιστήμονες. Πόσο μάλλον άπειρους εφήβους.
8. Χαρακτηριστικές είναι οι συζητήσεις που γίνονται ανάμεσα στους διδάσκοντες το μάθημα της Γλώσσας. Μία μικρή αναζήτηση στο διαδίκτυο αναδεικνύει το μέγεθος του προβλήματος.
9. Ενώ όμως εξετάζεται σπάνια, απορροφά ένα μεγάλο μέρος της διδασκαλίας σε βάρος της ουσιαστικής μάθησης και δημιουργεί άγχος σε διδάσκοντες και μαθητές. Εκτιμούμε μάλιστα ότι ούτε συμβάλλει ούτε αποδεικνύει την ουσιαστική κατανόηση ενός κειμένου και των λογικών διεργασιών που αυτό εμπεριέχει.

Για όλους αυτούς τους λόγους θεωρούμε ανεπιτυχή και ατελέσφορη αυτήν την άσκηση με τον τρόπο που εξετάζεται. Η ένταξη εξάλλου ενός συλλογισμού στο σχήμα που προβλέπεται στα σχολικά βιβλία του Λυκείου (παραγωγικός, επαγωγικός, αναλογικός), είναι μια καθαρά μηχανιστική διαδικασία, που δεν παρουσιάζει  καθ’ εαυτήν ενδιαφέρον.

Προτείνουμε η κατανόηση της λογικής οργάνωσης ενός κειμένου και η αξιολόγηση της επιχειρηματολογίας του συγγραφέα να ανιχνεύεται:

1. Με την περίληψη: αυτή καθαυτή η περίληψη είναι μία τέτοια άσκηση.
2. Με ερωτήσεις κατανόησης που εστιάζουν στην αναζήτηση του συμπεράσματος και του σχετικού αποδεικτικού υλικού.
3. Στον κριτικό έλεγχο των επιχειρημάτων. Τελικός στόχος οφείλει να είναι η  κριτική αντίδραση του μαθητή, η οποία με τα σημερινά θέματα περιθωριοποείται

Τέλος σε περίπτωση που κρίνεται αναγκαία η εξέταση του μαθητή και στην αναγνώριση των δομικών αξόνων μη αποδεικτικής παραγράφου (πχ παραγράφου περιγραφικής, αφηγηματικής ή εκθετικής οργανωμένης   στον άξονα του χώρου ή του χρόνου ή της λογικής με κατευθύνσεις όπως «μερικό – γενικό, σημαντικό – ασήμαντο, υλικό – πνευματικό, ατομικό – συλλογικό» κτο), προτείνουμε να μην ενταχθούν τέτοιες ασκήσεις στα κριτήρια της Τράπεζας, τουλάχιστον μέχρι να αποσαφηνιστεί επισήμως η σχετική θεωρία και να προωθηθεί κατάλληλο διδακτικό υλικό (ασκήσεις, πίνακες) στους διδάσκοντες.

Τα στοιχεία και ο αναλυτικός προβληματισμός που περιληπτικά και σχηματικά καταθέτουμε σε αυτό το κείμενο είναι στη διάθεση κάθε ενδιαφερομένου. Όπως εξάλλου είμαστε ανοιχτοί σε τεκμηριωμένο αντίλογο και σε σαφείς υποδείξεις στις παραπάνω απορίες.  Ευνόητο είναι ότι μας είναι πολύτιμη κάθε βιβλιογραφική παραπομπή.

Οι φιλόλογοι
Γιούλη Αλεξίου

Γαβριέλλα Ασπράκη

Ελένη Αυγέρη

Σταυρούλα Βίτσα

Έλενα Βλαχογιάννη

Θεοδώρα Βοϊβόντα

Τριαντάφυλλος Βοκορόκος

Λυδία Γαλίτη

Αλεξάνδρα Γερακίνη

Αγάθη Γεωργιάδου

Κορίνα Γεωργιάδου

Ελένη Γούλα

Αναστασία Γρηγοριάδου

Κάλλη Γώγου

Βέρα Δακανάλη

Ιωάννα Δεκατρή

Μαρία Δεμοιράκου

Σοφία Δεσποτίδου

Μαρία Δημερούκη

Τάνια Ζουρνατζή

Αναστασία Θύμνιου

Κωνσταντίνος Καλαφάτης

Στέλλα Καλιώρα

Παναγιώτης Καρακολίδης

Ελένη Καρακολίδου

Κατερίνα Καρακώτσου

Ειρήνη Κασσωτάκη

Μαρία Κατσάνη

Αγγελική Καψάσκη

Δημήτρης Κιτσούλης

Σωτηρία Κούζιλου

Αλεξάνδρα Κυριακουλάκη

Σεραφείμ Κωνσταντίνου

Καλλιρρόη Κωνσταντοπούλου

Άγγελος Λάζαρης

Αναστάσιος Λάζος

Στάθης Λεουτσάκος

Βίκυ Μαγδανοζίδου

Άννα Μάμου

Ελένη Μαργαρού

Πηγή Μήλλα

Αντώνης Μιχαηλίδης

Πολίνα Μοίρα

Ρούλα Μουντάνου

Σταυρούλα Μουρκάκου

Γιάννα Μπακάλη

Ελένη Μπενέκου

Μαρία Μπετσάκου

Βάλια Μπουγάδη

Κατερίνα Μπουκόρου

Μαρία Μπουκόρου

Γιώργος Μύσταξ

Βίκυ Ναούμ

Γεωργία Νικολοπούλου

Αχιλλέας Ντελλής

Αθηνά Πανταζή

Χαρίκλεια Πανοπούλου

Νεκταρία Παπαγιαννοπούλου

Αθανασία Παπαδοπούλου

Μαρία Παπαδοπούλου

Ρία Παπαμανώλη

Λιάνα Περράκη

Γιάννης Πασσάς

Άννα Πολίτου

Πολύβιος Πρόδρομος

Γιάννης Ρουμπάκης

Βαρβάρα Ρούσσου

Ιωάννα Ρωμανού

Βασιλική Σακκά

Μαρία Σανιδά

Γιώργος Σερεμετάκης

Σωτηρία Σιαμαντούρα

Αφροδίτη Σιάσιου

Πόπη Σιγανού

Κωνσταντίνα Σιώτου

Μαίρη Σκαλιδάκη

Αναστασία Σκόρδου

Ιωάννα Σπηλιοπούλου

Αλίκη Συμεωνάκη

Ευαγγελία Σύρμα

Δήμητρα Σταθοπούλου

Βασιλική Τακτικού

Παρασκευή Τιμπλαλέξη

Βασιλική Τόλη

Νάγια Τρίγκα

Παναγιώτης Τσακός

Πηνελόπη Τσαλίκουσου

Γιάννης Τσιτσεκίδης

Ειρήνη Τσουκαλά

Παναγιώτης Τσουκαλάς

Σοφία Φελλαχίδου

Δήμητρα Φιλοπούλου

Αλεξάνδρα Φορλίδα

Σοφία Χαντζή

Νάντια Χαριζοπούλου

Κατερίνα Χαρμπή

Μυρσίνη Χλιαουτάκη

Αρετή Χρήτη

Νίκη Χρυσού

Τη Δευτέρα 29 Σεπτεμβρίου 2014 στον ΠΟΛΥΧΩΡΟ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ διεξήχθη ενημερωτική συνάντηση για φιλολόγους. Την ενημέρωση έκανε η δραστήρια σχολική σύμβουλος Αγάθη Γεωργιάδου και ο Δημήτρης Λάππας, συγγραφείς των νέων εκπαιδευτικών βοηθημάτων για την Α΄ Λυκείου.
Στόχο αποτελούσε η ενημέρωση των εκπαιδευτικών για τους νέους τρόπους διδακτικής και αξιολόγησης και με βασικούς άξονες:
• το νέο πλαίσιο διδασκαλίας και αξιολόγησης των φιλολογικών μαθημάτων, • τις προδιαγραφές και απαιτήσεις της Τράπεζας Θεμάτων,
• μεθοδολογικές οδηγίες και εργαλεία, νέες διδακτικές πρακτικές και κριτήρια αξιολόγησης για εκπαιδευτικούς και μαθητές σε όλα τα φιλολογικά μαθήματα.

[slideboom id=204610&w=425&h=370]

  Οι κατακόμβες του νησιού αποτελούν το αρχαιότερο μνημείο της χριστιανοσύνης. Η  φημισμένη για τα δαντελωτά της ακρογιάλια Μήλος, ανακηρύχθηκε «ιερό νησί» καθώς φιλοξενεί το μοναδικό πρωτοχριστιανικό μνημείο των κατακομβών. «Πρόκειται για μια σημαντική στιγμή όχι μόνο για τη Μήλο και τις Κυκλάδες, αλλά και για όλη την Ελλάδα, καθώς οι κατακόμβες της Μήλου, αυτό το ανεκτίμητης αξίας πρωτοχριστιανικό μνημείο, καθιερώνει το νησί σε παγκόσμιο Προσκυνηματικό Κέντρο και ενισχύει την εικόνα της χώρας μας ως εστία διεθνούς πνευματικής ακτινοβολίας» δήλωσε μεταξύ άλλων ο υπουργός Εργασίας, Γιάννης Βρούτσης, ο οποίος παρευρίσκεται στις κατανυκτικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται χθες και σήμερα στη Μήλο, παρουσία του αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, για την επίσημη ανακήρυξή της ως «Ιεράς Νήσου».

Παλαιοχριστιανικές κατακόμβες. Οι κατακόμβες είναι σκαμμένες σε ηφαιστειακό έδαφος και αποτελούν ένα από τα αξιοθέατα του νησιού. Είναι το μεγάλο κοινοτικό νεκροταφείο των πρώτων χριστιανικών χρόνων στη Μήλο. Ανακαλύφθηκαν από αρχαιοκάπηλους και έγιναν γνωστές μετά τη σύλησή τους, το 1840. Είναι τρεις και, μαζί με πέντε διαδρόμους και ένα νεκρικό θάλαμο, αποτελούν ένα δαιδαλώδες σύστημα συνολικού σημερινού μήκους 185 μέτρων. Είχαν εισόδους στο εξωτερικό περιβάλλον, αλλά σήμερα λειτουργεί μόνο μία, αυτή της δεύτερης κατακόμβης ή των «Πρεσβυτέρων», απ’ όπου μπορεί να εισέλθει ο επισκέπτης. Στο εσωτερικό τους, δεξιά και αριστερά επάνω στους τοίχους, υπάρχουν τα «αρκοσόλια» (σκαμμένες αψίδες),  όπου μέσα σ’ αυτά, καθώς και στο πάτωμα, ανοίγονταν οι τάφοι. Aρκοσόλια σήμερα σώζονται 126 (Πετροχείλου, 1972) και υπολογίζεται ότι έχουν ταφεί μερικές χιλιάδες νεκρών. Σε κάθε τάφο υπήρχε λυχνάρι, ενώ σήμερα έχουν τοποθετηθεί ηλεκτρικοί λαμπτήρες που φωτίζουν το χώρο διακριτικά και δημιουργούν την ατμόσφαιρα εκείνων των χρόνων. Στους τάφους των πιο διακεκριμένων προσώπων ζωγράφιζαν χριστιανικά σύμβολα ή χάραζαν επιγραφές. Τέτοια είδαν και μελέτησαν οι Ross (1843) και Σωτηρίου (1927), αλλά με την πάροδο των χρόνων τα περισσότερα καταστράφηκαν. Μια τέτοια επιγραφή μπορεί να δει ο σημερινός επισκέπτης στη δεύτερη κατακόμβη, στο 6ο αρκοσόλιο δεξιά. Είναι η επιγραφή των «Πρεσβυτέρων», απ’ όπου και το όνομά της. Ακόμα, στην ίδια κατακόμβη, στη μέση περίπου, υπάρχει ένας τάφος σκαμμένος στο βράχο υπό μορφή σαρκοφάγου. Πιστεύεται ότι είχε ταφεί σ’ αυτόν ένας από τους πρώτους μάρτυρες της χριστιανοσύνης και ακόμα ότι οι πρώτοι χριστιανοί τον χρησιμοποιούσαν ως Aγία Tράπεζα στις λειτουργίες τους, όπως αποδεικνύεται από το κομμάτι του πετρώματος, που έχει αφεθεί στη θέση του στο μέσο περίπου της στοάς Β΄. Από τις βάσεις που βρέθηκαν στα τέσσερα άκρα κατά την έρευνα του 1928, υποθέτουμε ότι πάνω από την Τράπεζα, υπήρχε αρχικά «κιβώριο».

Το αρχαιότερο μνημείο της χριστιανοσύνης. Το 2009, η Ιερά Σύνοδος ανακήρυξε τη Μήλο ως ιερό νησί, μιας και οι κατακόμβες αποτελούν το αρχαιότερο μνημείο της χριστιανοσύνης. Ήταν ο πρώτος τόπος συγκέντρωσης των πρώτων Χριστιανών και το πρώτο κοινοτικό νεκροταφείο στα τέλη του 2ου μ.Χ. αιώνα. Οι κατακόμβες της Μήλου είναι μοναδικές σε μέγεθος σε όλο τον Ελλαδικό χώρο και από τα πιο γνωστά και αξιόλογα Χριστιανικά μνημεία παγκοσμίως, μαζί με τις κατακόμβες της Ρώμης και των Αγίων Τόπων.​

naftemporiki.gr

Ένα εντυπωσιακό βίντεο στο οποίο αναπαριστάται η ζωή στην Μινωϊκή Κρήτη δείχνει πτυχές από τον πολιτισμό που άκμασε από τον 27ο αιώνα έως τον 15ο αιώνα π.Χ.

Τα ανάκτορα της Κνωσού ανακαλύφθηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα μ.Χ. από τον Βρετανό αρχαιολόγο Άρθουρ Έβανς.

Τα ανθρωποειδή εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην Κρήτη περίπου πριν από 130.000 χρόνια, κατά την εποχή της Μέσης Παλαιολιθικής Εποχής. Τσεκούρια που βρέθηκαν, αποδίδονται στον τύπο ανθρώπου Homo erectus που εντοπίστηκε στην Αφρική.

Ο Μινωικός πολιτισμός θεωρείται ότι ξεκινάει με τα ανακτορικά συγκροτήματα που εμφανίστηκαν στην Εποχή του Χαλκού. Στο βίντεο θα δείτε επίσης πολύ καλές αναπαραστάσεις από τα Ταυροκαθάψια.

Η Δύση του Μινωικού πολιτισμού ξεκινάει με την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης (που μέχρι τότε λεγόταν Στρογγύλη) περίπου το 1600 π.Χ. Το βίντεο αποτελεί απόσπασμα από το ντοκιμαντέρ του BBC, Ατλαντίδα: Το Τέλος Ενός Κόσμου η Γέννηση ενός Θρύλου.

http://www.youtube.com/watch?v=YSbmABgXRWg

κι άλλο ένα στα αγγλικά: http://www.youtube.com/watch?v=HXjbvB4w_no

 104-106. Ταξίδι στην Ισπανία, στην Πορτογαλία και στην Ανδόρρα

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/533-taxidi104-106

100-103. Ταξίδι στη Γαλλία, Μονακό, Λουξεμβούργο και Βέλγιο 

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/532-taxidi100-103

96-99. Ταξίδι στην Αγγλία, στην Ουαλία, στη Σκωτία και στη Βόρεια Ιρλανδία 

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/529-taxidi-96-99

93-95. Ταξίδι στην Εσθονία, στη Λετονία και στη Λιθουανία

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/528-taxidi-93-95

90-92. Ταξίδι στη Νορβηγία, στη Δανία και στην Ιρλανδία

έλφισ http  :/ /  eduportal  .  gr  /  index  .  php  /  άρθρα  /  Διάφορα  / 526 –  ΤΑΞΙΔΙ  -90 έως 9

87-89. Ταξίδι στην Ισλανδία, στην Σουηδία και στη Φινλανδία

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/523-taxidi-87-89

 85-86. Ταξίδι στη Νέα Ζηλανδία και Νήσοι του Σολομώντα

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/518-taxidi-nz

83-84. Ταξίδι στην Αυστραλία και στην Παπούα Νέα Γουινέα

http   :/ /   eduportal   .   gr   /   index   .   php   /   άρθρα   /   καλλιέργειας   / 508 —- 83-84

ΑΣΙΑ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ, η Δύναμη της Θρησκείας

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/502-taxidi-asia

81-82. Ταξίδι ΣΤΗΝ    Ιαπωνία & και στη Σρι Λάνκα

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/493-taxidi-81-82  

79-80. Ταξίδι στο Μπρουνέι Νταρουσάλαμ και στη Νότια Κορέα

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/492-taxidi-79-80

76-78. Ταξίδι στην Ταϊλάνδη, στη Σιγκαπούρη και στο Μπουτάν

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/490-taxidi-76-78

73-75. Ταξίδι στην Κίνα, στο Χονγκ Κονγκ και στο Μακάου 

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/485-taxidi-hong-kong

71-72. Ταξίδι στο Βιετνάμ και στις Φιλιππίνες

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/482-taxidi-vietnam 

69-70. Ταξίδι στο Λάος και στην Ταϊβάν

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/478-raxidi-laos-taivan 

67-68. Ταξίδι στην Καμπό τζη και στο Τιμόρ Λέστε-

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/471-taxidi-kabotzi-timor 

65-66. ΤΑΞΙΔΙ στη Μαλαισία και στην Ινδονήσια  

 http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/469-taxidi-borneo

63-64. Ταξίδι στη Μιανμάρ / Βιρμανία και στο Μπαγκλαντές

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/466-taxidi62-64

61-62. Ταξίδι στην Ινδία και στο Νεπάλ

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/461-taxidi-61-62-nepal-india

59-60. Ταξίδι στο Ιράν και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/439-taxidi59-60-arabia 

57-58. Ταξίδι στo Ομάν και στο Κατάρ

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/433—-57-58——   

53-56. Ταξίδι στην Ιορδανία, στο Ισραήλ, τα Παλαιστινιακά Εδάφη και στο Λίβανο

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/431-taxidi53-56

51-52. Ταξίδι στην Τουρκία και στη Συρία

http    :/ /    eduportal    .    gr    /    index    .    php    /    άρθρα    /    καλλιέργειας    / 420 –    taxidisyriaturkey

ΑΦΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ, η Δύναμη της Αφρικάνικης Γης

http    :/ /    eduportal    .    gr    /    index    .    php    /    άρθρα    /    καλλιέργειας    / 412 –    africareview

49-50. Ταξίδι στην Τανζανία και στην Μαδαγασκάρη

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/411-taxiditanzania-madag

47-48. Ταξίδι στην Αίγυπτο και στην Τυνησία

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/407-taxidi4748

45-46. Ταξίδι στο Μάλι και στην Γκάνα

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/402-taxidi4546 

42-44. Ταξίδι στη Νότια Αφρική, στο Λεσότο και στη Σουαζιλάνδη

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/397-taxidi42-44

40-41. Ταξίδι στη Ζάμπια και στην Αγκόλα

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/389-taxidi40-41

38-39. Ταξίδι στη Μποτσουάνα και στη Ναμίμπια

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/387-taxidi38-39 

36-37. Ταξίδι στη Ζιμπάμπουε και στη Μοζαμβίκη

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/385-taxidi36-37 

34-35. Ταξίδι στο Μαλάουι και στο Μπουρούντι

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/380-taxidi-malaoui-bourounti

31-33. Ταξίδι στην Ουγκάντα, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και στην Ρουάντα

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/378–31-33-

29-30. Ταξίδι στην Κένυα και στην Αιθιοπία

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/376-taxidi29-30

 ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΑΜΕΡΙΚΗ, η Δύναμη Της Επανάστασης

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/373-taxidiamerikiall

28. Ταξίδι στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ)

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/369-taxidi-usa

24-27. Ταξίδι στην Κούβα, στη Δομινικανή Δημοκρατία, στην Αϊτή και στο Τρινιδάδ-Τομπάγκο

http://eduportal.gr/index.php/articles/culture/368-taxidi-24-27

20-23. Ταξίδι στην Ονδούρα, στη Νικαράγουα, στην Κόστα Ρίκα και στον Παναμά

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/365–20-23-

16-19. Ταξίδι στο Μεξικό, στη Μπελίζε, στη Γουατεμάλα και στο Ελ Σαλβαδόρ

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/360-16-19taxidi

13-15. Ταξίδι στην Κολομβία, στο Σουρινάμ και στη Γαλλική Γουιάνα

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/352-1315taxidi

11-12.  Ταξίδι στη Γουιάνα και στο Περού

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/351—-11-12

9-10. Ταξίδι στη Βολιβία και στη Βενεζουέλα

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/349-taxidivolivia

7-8. Ταξίδι στον Ισημερινό και την Παραγουάη

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/347-78taxidiequadorparagouai

5-6. Ταξίδι στη Βραζιλία και στην Ουρουγουάη

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/346-56taxidibrazil

3-4. Ταξίδι στη Χιλή και στην Αργεντινή

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/345-3taxidichileargentina

 ΑΝΤΑΡΚΤΙΚΗ

1-2. Ταξίδι στην Ανταρκτική και στα Νησιά Φώκλαντ

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/339-1taxidiantarktiki

Εισαγωγή στις 100 Χώρες με δυο Εκθέσεις Φωτογραφίας

http://eduportal.gr/index.php/articles/68-culture/344-2taxidieisagogi

κάθε 15νθήμερο μια νέα ανάρτηση

Δρ Δημήτριος Κουτάντος

 Ερνεστ Χέμινγουαίη

 Στέφαν Τσβάϊχ (1881 – 1942)

Τζέιμς Τζόυς

Ο τοίχος

Φριδερίκος Νίτσε

 Ονορέ ντε Μπαλζάκ

Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές

 Τόμας Μαν

Τζακ Λόντον

 Μίλαν Κούντερα

 Στέφεν Κινγκ

Αλμπέρ Καμύ

Αντρέ Ζιντ

 Ερμαν Εσσε

 Σαρλ Εσμπραγιά

 Ουμπέρτο Εκο

Ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες έχει αποσυρθεί από τη δημόσια ζωή για λόγους υγείας. Καρκίνος στους λεμφαδένες. Η κατάστασή του μοιάζει να επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα. Η αποχαιρετιστήρια επιστολή που ακολουθεί εστάλει από τον συγγραφέα στους φίλους του. (2010)

Αν ο Θεός ξεχνούσε για μια στιγμή ότι είμαι μια μαριονέτα φτιαγμένη από κουρέλια και μου χάριζε ένα κομμάτι ζωή, ίσως δεν θα έλεγα όλα αυτά που σκέφτομαι, αλλά σίγουρα θα σκεφτόμουν όλα αυτά που λέω εδώ. Θα έδινα αξία στα πράγματα,όχι γι’αυτό που αξίζουν, αλλά γι’αυτό που σημαίνουν.
Θα κοιμόμουν λίγο, θα ονειρευόμουν πιο πολύ, γιατί για κάθε λεπτό που κλείνουμε τα μάτια, χάνουμε εξήντα δευτερόλεπτα φως. Θα συνέχιζα όταν οι άλλοι σταματούσαν, θα ξυπνούσα όταν οι άλλοι κοιμόταν. Θα άκουγα όταν οι άλλοι μιλούσαν και πόσο θα απολάμβανα ένα ωραίο παγωτό σοκολάτα!
Αν ο Θεός μου δώριζε ένα κομμάτι ζωή, θα ντυνόμουν λιτά, θα ξάπλωνα μπρούμυτα στον ήλιο αφήνοντας ακάλυπτο όχι μόνο το σώμα αλλά και την ψυχή μου.
Θεέ μου, αν μπορούσα, θα έγραφα το μίσος μου πάνω στον πάγο και θα περίμενα να βγει ο ήλιος. Θα ζωγράφιζα μ’ ένα όνειρο του Βαν Γκογκ πάνω στα άστρα, ένα ποίημα του Μπενεντέτι κι ένα τραγούδι του Σερράτ θα ήταν η σερενάτα που θα χάριζα στη σελήνη. Θα πότιζα με τα δάκρυα μου τα τριαντάφυλλα, για να νοιώσω τον πόνο από τ’ αγκάθια τους και το κοκκινωπό φιλί των πετάλων τους…
Θεέ μου, αν είχα ένα κομμάτι ζωή…Δεν θα άφηνα να περάσει ούτε μια μέρα χωρίς να πω στους ανθρώπους ότι αγαπώ, ότι τους αγαπώ. Θα έκανα κάθε άντρα και γυναίκα να πιστέψουν ότι είναι οι αγαπητοί μου και θα ζουσα ερωτευμένος με τον έρωτα.
Στους ανθρώπους θα έδειχνα πόσο λάθος κάνουν να νομίζουν ότι παύουν να ερωτεύονται όταν γερνούν, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι γερνούν όταν παύουν να ερωτεύονται! Στο μικρό παιδί θα έδινα φτερά, αλλά θα το άφηνα μόνο του να μάθει να πετάει. Στους γέρους θα έδειχνα ότι το θάνατο δεν τον φέρνουν τα γηρατειά αλλά η λήθη.’Εμαθα τόσα πράγματα από εσάς, τους ανθρώπους…
Έμαθα πως όλοι θέλουν να ζήσουν στην κορυφή του βουνού, χωρίς να γνωρίζουν ότι η αληθινή ευτυχία βρίσκεται στον τρόπο που κατεβαίνεις την απόκρημνη πλαγιά. Έμαθα πως όταν το νεογέννητο σφίγγει στη μικρή παλάμη του, για πρώτη φορά, το δάχτυλο του πατέρα του, το αιχμαλωτίζει για πάντα. Έμαθα πως ο άνθρωπος δικαιούται να κοιτά τον άλλον από ψηλά μόνο όταν πρέπει να τον βοηθήσει να σηκωθεί. Είναι τόσα πολλά τα πράγματα που μπόρεσα να μάθω από εσάς, αλλά δεν θα χρησιμεύσουν αλήθεια πολύ, γιατί όταν θα με κρατούν κλεισμένο μέσα σ’ αυτή τη βαλίτσα, δυστυχώς θα πεθαίνω.
Να λες πάντα αυτό που νοιώθεις και να κάνεις πάντα αυτό που σκέφτεσαι. Αν ήξερα ότι σήμερα θα ήταν η τελευταία φορά που θα σ’ έβλεπα να κοιμάσαι, θα ΄σ’ αγκάλιαζα σφιχτά και θα προσευχόμουν στον Κύριο για να μπορέσω να γίνω ο φύλακας της ψυχής σου. Αν ήξερα ότι αυτή θα ήταν η τελευταία φορά που θα σ ‘έβλεπα να βγαίνεις από την πόρτα, θα σ’ αγκάλιαζα και θα σου ‘δινα ένα φιλί και θα σε φώναζα ξανά για να σου δώσω κι άλλα. Αν ήξερα ότι αυτή θα ήταν η τελευταία φορά που θα άκουγα τη φωνή σου, θα ηχογραφούσα κάθε σου λέξη για να μπορώ να τις ακούω ξανά και ξανά. Αν ήξερα ότι αυτές θα ήταν οι τελευταίες στιγμές που σ’ έβλεπα, θα έλεγα ΄σ ‘αγαπώ και δεν θα υπέθετα ανόητα ότι το ξέρεις ήδη.
Υπάρχει πάντα ένα αύριο και η ζωή μας δίνει και άλλες ευκαιρίες για να κάνουμε τα πράγματα όπως πρέπει, αλλά σε περίπτωση που κάνω λάθος μας μένει μόνο το σήμερα, θα ‘θελα να σου πω πόσο σ’ αγαπώ κι ότι ποτέ δεν θα σε ξεχάσω.
Το αύριο δεν το έχει εξασφαλίσει κανείς, είτε γέρος είτε νέος. Σήμερα μπορεί να είναι η τελευταία φορά που βλέπεις τους ανθρώπους που αγαπάς. Γι’αυτό μην περιμένεις άλλο, κάντο σήμερα, γιατί αν το αύριο δεν έρθει ποτέ, θα μετανιώσεις σίγουρα για τη μέρα που δεν βρήκες χρόνο για ένα χαμόγελο, μια αγκαλιά, ένα φιλί και ήσουν πολύ απασχολημένος για να κάνεις πράξη μια τελευταία τους επιθυμία. Κράτα αυτούς που αγαπάς κοντά σου, πες τους ψιθυριστά πόσο πολύ τους χρειάζεσαι, αγάπα τους και φέρσου τους καλά, βρες χρόνο για να τους πεις συγνώμη, συγχώρησέ με, σε παρακαλώ, ευχαριστώ, κι όλα τα λόγια αγάπης που ξέρεις.
Κανείς δεν θα σε θυμάται για τις κρυφές σου σκέψεις. Ζήτα από τον Κύριο τη δύναμη και τη σοφία για να τις εκφράσεις. Δείξε στους φίλους σου τι σημαίνουν για σένα.
Εάν δεν το κάνεις σήμερα, αύριο θα είναι όπως και χθες. Κι αν δεν το κάνεις ποτέ, δεν πειράζει. Ξεκίνα να κάνεις πράξη τα ονειρά σου. Τώρα είναι η ώρα.

Η ελληνική γλώσσα δεν είναι τυχαία. Χτίστηκε πάνω στα μαθηματικά, και αυτό που ελάχιστοι ξέρουν είναι ότι κάθε λέξη στην ελληνική έχει μαθηματικό υπόβαθρο. Τα γράμματα στην ελληνική γλώσσα δεν είναι στείρα σύμβολα. Όρθια, ανάποδα με ειδικό τονισμό, αποτελούσαν το σύνολο των 1.620 συμβόλων που χρησιμοποιούνταν στην Αρμονία (Μουσική στα νεοελληνικά). Η πιο σημαντική τους ιδιότητα είναι ότι το κάθε γράμμα έχει μια αριθμητική τιμή-αξία, κάθε γράμμα είναι ένας αριθμός, οπότε κατ΄ επέκταση και κάθε λέξη είναι ένας αριθμός. Μια τεράστια γνώση κλειδωμένη -κωδικοποιημένη μέσα λέξεις λόγω της μαθηματικών τιμών που έχουν.

Ένας από τους πρωτοπόρους επί του θέματος ήταν ο μέγιστος Πυθαγόρας. Οι αριθμοί, τα σχήματα, η αρμονία και τα άστρα έχουν κάτι κοινό, έτσι αντίστοιχα τα μαθηματικά (αριθμοί), η γεωμετρία (σχήματα), η αρμονία(μουσική) και η αστρονομία (αστήρ= χωρίς στήριγμα + φυσικοί νόμοι που τα διέπουν) ήταν αδελφές επιστήμες κατά τον Πυθαγόρα, που με την συγκεκριμένη σειρά που αναφέραμε ήταν η σκάλα για την εξέλιξη (εκ του έλικος, DNA) του νου – ψυχής προς τον Δημιουργό. Έναν Δημιουργό που δημιούργησε βάσει αυτών των τεσσάρων επιστημών. 27 σύμβολα-αριθμοί με αριθμητική αξία συνθέτουν το ελληνικό αλφάβητο, 3 ομάδες από 9 σύμβολα-αριθμούς η κάθε ομάδα, με άθροισμα κάθε ομάδας 45, 450, 4.500.

ΑΛΦΑ = 1+30+500+1= 532 =>5+3+2= 10 => 1+0= 1

ΕΝ = 5+50 = 55 => 5+5 = 10 => 1+0= 1

ΟΜΙΚΡΟΝ = 70+40+10+20+100+70+50= 360, όσες και οι μοίρες του κύκλου

Για να είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τα νοήματα των εννοιών των λέξεων της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, πρέπει πρωτίστως να γνωρίζουμε κάποια πράγματα για την ίδια την ελληνική γλώσσα.

Η αρχαία ελληνική γλώσσα είναι η μοναδική, η οποία δεν είναι βασισμένη στο ότι κάποιοι απλά καθίσαν και συμφώνησαν να ονομάζουν ένα αντικείμενο «χ» ή «ψ», όπως όλες οι υπόλοιπες στείρες γλώσσες του κόσμου. Η ελληνική γλώσσα είναι ένα μαθηματικό αριστούργημα, το οποίο θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε.

Η αρχή των πάντων είναι το ίδιο το ελληνικό αλφάβητο (το οποίο φυσικά δεν το πήραμε από κάποιον άλλον, όπως θα δούμε παρακάτω διότι εκ των πραγμάτων δεν γίνεται). Τα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου στο σύνολο τους ήταν 33, όσοι και οι σπόνδυλοι, οι 5 τελευταίοι σπόνδυλοι (που παίζουν τον ρόλο της κεραίας) έχουν άμεση σχέση με τον εγκέφαλο και αντιστοιχούν στα 5 τελευταία άρρητα γράμματα, τα οποία γνώριζαν μόνο οι ιερείς* Ένα από αυτά ήταν η Σώστικα (ή Γαμμάδιον) η οποία στα λατινικά έγινε σβάστικα και οι Ναζί την έκλεψαν. Το σύμβολο αυτό είναι του ζωογόνου Ηλίου (Απόλλωνα) οι Ναζί το αντέστρεψαν για να συμβολίσουν το αντίθετο του ζωογόνου Ήλιου, δηλαδή το σκοτεινό θάνατο.

Υπήρχαν ακόμα κάποια γράμματα τα οποία στην πάροδο του χρόνου καταργήθηκαν όπως το δίγαμμα (F), το κόππα (Q), το στίγμα (S’), το σαμ,πί (ϡ)

Ο Πυθαγόρας μας ενημερώνει για τα 3 επίπεδα της ελληνικής γλώσσας, τα οποία είναι τα εξής:

1. ομιλών

2. Σημαίνον (α. σήμα, β. σημαινόμενο)

3. Κρύπτον (α. διαστήματα β. κραδασμός γ. λεξάριθμος δ. τονάριθμος)

-Το πρώτο είναι η ομιλία

-Το δεύτερο είναι η σχέση του σήματος με το σημαινόμενο που θα αναλύσουμε παρακάτω

-Το τρίτο είναι το διάστημα (απόσταση & χρόνος), ο κραδασμός (που αφυπνίζει τον εγκέφαλο μέσω ιδιοσυχνοτήτων από τους δημιουργηθέντες παλμούς – Παλλάδα Αθηνά) ο λεξάριθμος (σχέση γραμμάτων και λέξεων με αριθμούς) και ο τονάριθμος (σχέση γραμμάτων και λέξεων με μουσικούς τόνους)

Το κάθε γράμμα αντιστοιχούσε σε έναν αριθμό, αλλά και σε έναν μουσικό τόνο, άρα γράμμα = αριθμός = τόνος (μουσικός), πράγμα που φανερώνει ότι στη γλώσσα μας πίσω από τα γράμματα-λέξεις υπάρχουν αριθμοί (λεξάριθμοι) και μουσικοί φθόγγοι (τονάριθμοι).

Οι 4 αδελφές επιστήμες κατά τον Πυθαγόρα ήταν:

1. Αριθμοί (Μαθηματικά)

2. Σχήματα (Γεωμετρία)

3. Μουσική (Αρμονία)

4. Αστρονομία

Οι επιστήμες αυτές είναι αλληλένδετες και βρίσκονται η μια μέσα στην άλλην όπως οι ρωσικές μπαμπούσκες. Συνδυάστε τώρα το αλφάβητο που εσωκλείει αριθμούς και μουσικούς τόνους με τις 4 αυτές επιστήμες.

1. Αστρονομία= αστήρ + νόμος, α-στηρ = αυτό που δεν στηρίζεται, άρα αστρονομία= οι συμπαντικοί νόμοι που διέπουν αυτό που δεν στηρίζεται κάπου, οι οποίοι έχουν να κάνουν με την μουσική (αρμονία), σχήματα (γεωμετρία) αριθμούς (μαθηματικά) και όλα αυτά με τον αιθέρα, ο οποίος περιβάλλει τις ουράνιες σφαίρες.

2. Ο Πυθαγόρας άκουγε την αρμονία (μουσική) των ουρανίων σφαιρών, άρα μιλάμε μια γλώσσα, η οποία έχει να κάνει με την ροή του σύμπαντος.

Η ελληνική γλώσσα είναι η μοναδική που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για Η/Υ λόγω της μαθηματικότητας και μουσικότητας όχι μόνο του αλφαβήτου-λέξεων, αλλά και των μαθηματικών εννοιών που γεννώνται π.χ. η λέξη ΘΕΣΙΣ γίνεται: συνΘεσις, επίΘεσις, κατάΘεσις, υπόΘεσις, εκΘεσις, πρόσΘεσις, πρόΘεσις, ανάΘεσις, διάΘεσις, αντίΘεσις κτλ κτλ. Αν τώρα αυτές τις λέξεις τις μεταφράσουμε στα Αγγλικά είναι εντελώς άσχετες μεταξύ τους.

ΑΝ συγκρίνουμε τώρα π.χ. την αγγλική γλώσσα που έχει 80.000 λέξεις, εκ των οποίων το 80% είναι ελληνικές όπως μας ενημερώνει το Πανεπιστήμιο της Ουαλίας, και μετρήσουμε ότι αυτή η στείρα γλώσσα εξελίσσεται εδώ και 1000 χρόνια, μπορούμε αβίαστα να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι ο Όμηρος παραλαμβάνει μια γλώσσα που έχει βάθος στον χρόνο ποιος ξέρει πόσο…
Όμως η απόλυτη απόδειξη είναι η ίδια η μαθηματικότητά της, η οποία δεν υπάρχει σε καμία άλλη γλώσσα του πλανήτη.

Πριν όμως από το «Κρύπτον» υπάρχει το «Σημαίνον», δηλαδή η σύνδεση των λέξεων με τις έννοιες αυτών. Είπανε νωρίτερα ότι οι ξένες διάλεκτοι ορίστηκαν κατόπιν συμφωνίας, δηλαδή κάποιοι συμφώνησαν ότι το τάδε αντικείμενο θα το ονομάσουν «Χ», κάτι που κάνει τις γλώσσες στείρες, άρα δεν μπορούν να γεννήσουν νέες λέξεις, άρα δεν υπάρχει μαθηματικότητα, άρα δεν δύναται να περιγράψουν νέες έννοιες που υπάρχουν στην φύση, με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος, εφόσον δεν μπορεί να περιγράψει μέσω των νέων λέξεων καινούριες έννοιες, μένει στο σκοτάδι. Έτσι οι νευρώνες του εγκεφάλου δεν γεννούν νέους εν αντιθέσει με όσους χρησιμοποιούν την ελληνική. Πώς θα μπορούσε π.χ. ο Άγγλος ή ο Γάλλος με μια λέξη που έχει 10 έννοιες να περιγράψει με ακρίβεια -άρα και σαφήνεια- μια βαθύτερη έννοια; Πόσο μάλλον τις πολλαπλές πλευρές αυτής; Δεν μπορεί!

Να, λοιπόν, το γιατί όλα ξεκίνησαν εδώ. Το Σημαίνον είναι η σύνδεση του σήματος με το σημαινόμενο, δηλαδή η ίδια η λέξη είναι δημιουργημένη με τέτοιο τρόπο που περιγράφει την έννοια που εσωκλείνει μέσα της.

Παράδειγμα: Η ονοματοδοσία της λέξης ΚΑΡΥΟΝ (καρύδι) προέρχεται από μια παρατήρηση της φύσης (όπως όλες οι λέξεις). Δηλαδή όταν δυο κερασφόρα ζώα (κριοί, τράγοι κτλ) τρακάρουν με τα κέρατα τους ακούγεται το «κρακ» ή «καρ». Ο ήχος αυτός έδωσε το όνομα «κέρας» (κέρατο), το κέρας έδωσε το όνομα κράτα ή κάρα (κεφάλι) και το υποκοριστικό αυτού το κάρυον (μικρό κεφάλι). Το κάρυον (καρύδι) μοιάζει καταπληκτικά με το ανθρώπινο κεφάλι και το εσωτερικό του με εγκέφαλο!

Το Υ είναι η ρίζα του ρήματος ΥΩ (βρέχω), όπου υπάρχει το Υ, υπάρχει κοιλότητα (ή κυρτότητα) δηλαδή θηλυκώνει κάτι. Η βροχή (υγρό στοιχείο) μπαίνει (θηλυκώνει) μέσα στην γη.

Το μουσικό – αριθμητικό αλφάβητο δημιουργεί μουσικομαθηματικές λέξεις, οι οποίες περιγράφουν αντίστοιχες έννοιες, οι οποίες προέρχονται από την παρατήρηση της φύσεως δηλαδή της Δημιουργίας άρα κατ επέκταση του ίδιου του Δημιουργού. Αλλά η ερώτηση είναι πόσες χιλιετίες μπορεί να χρειάστηκαν για να δημιουργηθεί αυτό το τέλειο μαθηματικό σύμπλεγμα που τα γράμματα είναι αριθμοί και συνάμα μουσικοί τόνοι και οι λέξεις, δηλαδή το σύνολο των αριθμών και των μουσικών τόνων κρύβουν μέσα τους εκτός από σύνθετες μουσικές αρμονίες, έννοιες, οι οποίες δεν είναι καθόλου τυχαίες, αλλά κατόπιν εκτενέστατης παρατηρήσεως της φύσης;

Ευλόγως λοιπόν ο Αντισθένης μάς υπενθυμίζει «Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις»

Στις αρχές του 1957 η δημοσιογράφος Γιολάντα Τερέντσιο επισκέφθηκε το ζεύγος Καζαντζάκη στο σπίτι τους στην πόλη Αντίμπ. Περιγράφει το χώρο, δίνει ένα σύντομο πορτρέτο του συγγραφέα και καταγράφει τη συζήτηση που είχε μαζί του. Παραθέτουμε ένα απόσπασμα:

Ευτυχώς, μια σειρά από δημοσιογραφικές έρευνες μ ‘ έχουν φέρει τελευταία σ ‘ επαφή με την έξω από την Αθήνα Ελλάδα κι έτσι του διηγούμαι τι είδα και τι άκουσα στα χωριά και τις πόλεις, από τ ‘ άγρια βράχια της Μάνης ως την κορφή του Βίτσι. Πως γίνονται και μεγάλα έργα, αλλά πως η φτώχεια μένει πάντοτε φτώχεια και πως η εγκατάλειψη στα χωριά είναι τόση ώστε οι άνθρωποι στη Βόρειο Ελλάδα μου είπαν πως ζούνε «πίσω από τον ήλιο».

Πίσω από τον ήλιο, μουρμουρίζει ο Καζαντζάκης και σημειώνει την απλή αυτή φράση, που βγήκε απ ‘ τα χείλια του λαού που τόσο βαθιά αγαπάει.

Γ.Τ.: Πέστε μου τώρα και για σας, είσαστε ευχαριστημένος;

Ν..Κ.: Είμαι ευτυχισμένος – αν κι είναι ντροπή να αισθάνεται κανείς ευτυχισμένος μια ώρα τέτοια. Αν δεν ήταν μπροστά η Ελένη, θα σας έλεγα πως αυτή η γυναίκα είναι η αιτία της ευτυχίας μου. πραγματικά, δεν είχα ποτέ μου τολμήσει να φαντασθώ τέτοια κατανόηση από άνθρωπο. Αλλ ‘ αν εξακολουθήσω, θα θυμώσει. Είμαι ευτυχισμένος γιατί μπορώ να δουλεύω, γιατί δεν έχω καμία φιλοδοξία, κανένα μίσος, γιατί έχω την καρδιά μου καθαρή. Οταν δουλεύει κανείς πνευματικά δεν αρρωσταίνει, δεν γερνάει – αυτό είναι το μυστικό: να μην παρατήσει κανείς τη δουλειά του, γιατί τότε αλίμονο. Πέντε λεπτά μετά τον θάνατό σου, το μυαλό σου να δουλεύει ακόμα. Του Γκαίτε, είμαι σίγουρος, ότι δούλευε και μετά τον θάνατό του, γι ‘ αυτό όταν ο Εκερμαν ξεσκέπασε το σώμα του, ήταν σαν του εφήβου, είχε πειθαρχήσει στα βάσανά του.

Γ.Τ.: Αν μπορούσατε να ξαναγεννηθείτε, θα το θέλατε;

Γ.Τ.: Πιστεύετε στην ποιοτική εξέλιξη της ανθρωπότητας;

Ν..Κ.: Ενας Αρμένης ποιητής είπε κάποτε: «Ο πιθηκάνθρωπος ξεκίνησε να γίνει άνθρωπος, αλλά δεν έφτασε ακόμα.».

Γ.Τ.: Υπάρχει ελπίδα για τους ανθρώπους να ζήσουν κάποτε ευτυχισμένοι;

Ν..Κ.: Με στοίχημα, σε χίλια χρόνια!. Ενας χωρικός πήρε έναν κόρακα, για να εξακριβώσει αν αλήθεια ζη εκατό χρόνια, μα ο χωρικός πέθανε πρώτος! Ετσι κι εγώ, και χίλια χρόνια αν ζήσω, δεν θα προφτάσω να δω τους ανθρώπους ευτυχισμένους.

Γ.Τ.: Ποια είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια στην ευτυχία τους;

Ν..Κ.: Αυτό είναι πολύ δύσκολο ν ‘ απαντήσει κανείς, αυτό είναι η μεγάλη μου αγωνία. Το μεγαλύτερο εμπόδιο στον άνθρωπο είναι, φαντάζομαι, η έλλειψη πίστης σ ‘ ένα ιδανικό ανώτερο από το εγώ του.Αν δεν πιστεύει κανείς σ ‘ ένα πράγμα ανώτερο από τον εαυτό του, δεν μπορεί να είναι ευτυχισμένος.

Γ.Τ.: Νομίζετε πως μπορεί ν ‘ αποφευχθεί ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος;

Ν..Κ.: Δεν νομίζω πως θα τον γλιτώσουμε. (Σημ.αποστολ. Ήταν το 1957 σε έξαρση η εποχή του ψυχρού πολέμου και του πυρηνικού ανταγωνισμού των τότε μεγάλων δυνάμεων – ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης)
(Μην λέτε τέτοια πράγματα! φωνάζει η κυρία Καζαντζάκη. Ο,τι και να βάλουμε στο μυαλό μας, ό,τι και να πούμε, τα πράγματα θα έρθουν αλλιώτικα).
Ν..Κ.: Ο πόλεμος θα σταματήσει όταν ο πιθηκάνθρωπος γίνει άνθρωπος! Ο μεγαλύτερος κίνδυνος σήμερα είναι η διάσταση που υπάρχει ανάμεσα διανοητικού και ηθικού ανθρώπου. Ο διανοητικός άνθρωπος έχει φθάσει στο μαγικό, στο υπεράνθρωπο, ενώ ηθικά είναι ανάπηρος. Οταν αρμονισθούν αυτά τα δύο, τότε θ ‘ αποκτήσει κι η ανθρωπότητα το ισοζύγιο και θα γίνει ευτυχισμένη. Ο σημερινός άνθρωπος μου θυμίζει τον θηριοδαμαστή που μπήκε στο κλουβί των θηρίων νομίζοντας πως η τίγρη ήταν γυμνασμένη.

Γ.Τ.: Ο πνευματικός άνθρωπος μπορεί ν ‘ ανήκει σ ‘ ένα κόμμα ή πρέπει να μένει πάντοτε ανεξάρτητος, για να είναι ελεύθερος να κρίνει; Οπως είπε ο Σαρτρ, κάποτε, ότι ο πνευματικός άνθρωπος πρέπει να πολεμάει την αδικία όπου και να την βρίσκει.

Ν..Κ.: Είναι δύσκολο για τον πνευματικό άνθρωπο να μείνει μόνος του. Μόνος του είναι αδύνατος, αν ενωθεί όμως με τους άλλους χαλάει. Το πρόβλημα είναι: πώς είναι δυνατόν να ενωθούν οι τίμιοι άνθρωποι; Ο πνευματικός άνθρωπος πρέπει να καταδικάζει την αδικία όπου την βρίσκει και κάνοντας αυτό που κάνω απαντώ στο ερώτημά σας: γράφω για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια που ποδοπατιέται παντού τόσο εύκολα. Αν ενωθώ με τους άλλους θα χάσω την ελευθερία μου. Η ψυχολογία της μάζας είναι αλλιώτικη, μιλάω για τους διανοούμενους σαν μάζα, όχι για τις λαϊκές μάζες, που τις σέβομαι και που έχουν την δική τους δουλειά. Ενας πνευματικός άνθρωπος μόνος του μπορεί να δουλέψει καλύτερα: ελεύθερος άνθρωπος παλεύει για την ελευθερία. Δέκα ελεύθεροι άνθρωποι, ενωμένοι, χάνουν την ελευθερία τους. Εκείνο που χρειάζεται είναι ν ‘ ακολουθήσεις τον δρόμο σου ώς την άκρη.Η αξία του δρόμου είναι να μη σταματήσεις ποτέ!

Γ.Τ.: Ποιο είναι το πολυτιμότερο πράγμα στον κόσμο;

Ν..Κ.: Για μένα ο χρόνος. Οπως είπε ο αισθητικός Μπέρναρντ Μπέρενσον, που αποτραβήχτηκε στη Φλωρεντία κι είναι ενενήντα χρονώ, μου έρχεται να κατέβω στο δρόμο και ν ‘ απλώσω το χέρι μου στους διαβάτες και να τους πω: «Δώστε μου λίγο από το χρόνο που χάνετε.».

Γ.Τ.: Κι εγώ που σας έφαγα τόσην ώρα απ ‘ τον πολύτιμο χρόνο σας!

Ν..Κ.: Ε, δεν πειράζει, άπλωσα κι εγώ το χέρι μου και κάτι μάζεψα.

Ηλεκτρονική πρόσκληση Κάτω τιθορέα

Η αρχική φουστανέλλα, πού τη φορούσαν παλαιότερα οι Έλληνες, δεν ήταν τόσο κοντή, όσο φοριέται από τούς Εύζωνες. Άλλα δεν ήταν ούτε και τόσο μακριά, όσο υποστηρίζει ό καθηγητής Αντώνιος Κεραμόπουλος.

Α’

Γνώρισα, κατά τα έτη γύρω στα 1930, τη φουστανέλλα, την απλοϊκή και καθημερινή, — συνεπώς και την ανόθευτη από όποια σκόπιμη επίδειξη, — αυτήν πού ήταν φτιαγμένη από σκούρο δίμιτο γερό πανί του αργαλειού, μονοκόμματη• με κολλημένο δηλαδή το πανωκόρμι, όπως ακριβώς έτσι τη φορούσαν τότε πολλοί χωρικοί, ιδίως οι συντηρητικοί τσοπάνηδες στις ορεινές περιοχές, στην Αρκαδία και στη Δυτική Ρούμελη. Την ίδια ενδυμασία φορούσαν και πολλοί χωρικοί της Αττικής. Ήταν μιά πολύ πρακτική ποκαμίσα, με ραμμένη στη μέση μιά απλή ζώνη, από το ίδιο ύφασμα.

Μπροστά και στο απάνω μέρος του κορμού, η ποκαμίσα είχε άνοιγμα, για να φοριέται ή για να βγαίνη ευκολώτερα. Το άνοιγμα εκείνο, κάθετο μπροστά στο στήθος, έκλεινε με κουμπιά. Εξ άλλου, το κάτω μέρος της ποκαμίσας είχε αρκετές πτυχές, όχι περίτεχνες, πού μοναδικό σκοπό τους είχαν την ανετώτερη πρακτική χρησιμοποίηση της ποκαμίσας, επειδή φοριόταν από πληθυσμούς κυρίως ποιμενικούς, πού έπρεπε να μην εμποδίζονται από το στενό ένδυμα κάθε φορά πού θα χρειαζόταν να δρασκελούν χαντάκια, ή να περπατούν γρήγορα σε ανώμαλα μονοπάτια γεμάτα πέτρες, ή να σκαρφαλώνουν σε ανηφοριές και σε βράχους, ανοίγοντας πιο πολύ τα σκέλη, ή τέλος όταν βιαστική ανάγκη θα τούς επέβαλλε, να τρέξουν «για να στομώσουν τα γίδια» πού έφευγαν για κάπου άλλου.

 Η άσπρη φουστανέλλα, πού είναι ανεξάρτητη, μόνο από τη μέση του κορμιού και κάτω, πρέπει να οφείλεται σε μεταγενέστερη εξέλιξη, ενώ αρχική και παλαιότατη μορφή πρέπει να είναι η μονοκόμματη καθημερινή και σκούρα φουστανέλλα, όπως τη φορούσαν ακόμη έως το 1930 οι Έλληνες χωρικοί των ορεινών περιοχών, ιδιαίτερα οι ποιμενικοί, επειδή μαζί τους επέζησε για πολύ περισσότερο χρόνο.

Στην πραγματικότητα, λοιπόν, η ενδυμασία αύτη είναι βασικά μιά ποκαμίσα — ένας δηλαδή χιτώνας στην κυριολεξία του — πού φοριέται εύκολα και χρησιμοποιείται εύκολα. Καθώς η ζώνη — πού χρειάζεται πάντοτε να υπάρχη — ράφτηκε κάποτε, με όμορφα διπλά γαζιά, πάνω στον ίδιο χιτώνα, με λουρίδα από το ίδιο ύφασμα, ήταν εύκολο πια στον άνθρωπο, πού έκαμε το ράψιμο, να κάμη παράλληλα και λίγες πτυχές, για να δώση στο φόρεμα τούτο περισσότερη πρακτική χρησιμότητα, ιδίως όταν επρόκειτο να χρησιμοποιείται από ανθρώπους πού κινούνται στο ύπαιθρο, και τα συχνά δρασκελίσματα είναι μέσα στο πρόγραμμα της ζωής τους.

“Ακριβώς, άλλωστε, οι ίδιοι πρακτικοί λόγοι έχουν επιβάλει και στη φούστα της σημερινής Σαρακατσάνας, να είναι και εκείνη σκόπιμα πολύπτυχη, γιατί επιβάλλουν τούτο η ανάγκη και οι βασικοί όροι της ποιμενικής ζωής της. Η Σαρακατσάνα υποχρεούται να φορή τέτοια πολύπτυχη φουστανέλλα, — σαν την ανδρική φουστανέλλα από την οποία προέρχεται, — επειδή είναι υποχρεωμένη να τρέχη μαζί με τη στάνη της και να μπορή, με γρήγορες κινήσεις, να κουμαντάρη σε όποια στιγμή τα απείθαρχα γίδια της.

Φυσικά, άλλο είναι το ζήτημα, αν με τον καιρό οι πτυχές αυτές, οι αρχικές, άρχισαν να γίνονται σκόπιμα περισσότερες και με μεγαλύτερη επιμέλεια. Εδώ πλέον υπεισέρχεται το νέο στοιχείο της επίδειξης: Αυτός, δηλαδή, πού φορεί την παραδοσιακή ενδυμασία, θέλει να καμαρώνη τις Κυριακές, προκαλώντας το θαυμασμό των άλλων. Όσο περισσότερες πτυχές είχε μιά φουστανέλλα, τόσο πιο περίτεχνη και θαυμαστή γινόταν. «Μανούλα» ονομαζόταν παλαιότερα από το λαό η κάθε πτυχή της φουστανέλλας. Και αξίζει, στο σημείο τούτο, να θυμηθούμε τον Μπάρμπα-Γιώργο, στο ρεπερτόριο του Καραγκιόζη. Κάθε φορά πού ό Μπάρμπα-Γιώργος θα ήθελε «να ροβολήση ίσια κάτου, κατά τη Χώρα», παράγγελνε με δυνατή φωνή στη Γιώργαινα, «να του σιδερώση την καλή του τη φουστανέλλα, με τις σαρανταδυό μανούλες». — Ωρέ, πώς θα με τηράν ούλοι στη Χώρα!» αναφωνούσε, προκαταβολικά ευτυχισμένος για το πολύπτυχο της εορτάσιμης φουστανέλλας του.

Β’

Έως τώρα έχουμε περιγράψει την απλή και αρχαϊκή φουστανέλλα των Ελλήνων χωρικών, και παράλληλα την εορτάσιμη άσπρη πού αποτελεί νεώτερη εξέλιξη. Βασικά, η φουστανέλλα είναι ένας αρχαϊκός χιτώνας, με μια σφιχτή ζώνη στη μέση, πού δημιουργεί κάτω από τη ζώνη διάφορες πτυχές, για λόγους πρακτικούς. Το φόρεμα τούτο το φορούσαν στην Πελοπόννησο, στη Ρούμελη, και έως τη Μακεδονία. Σήμερα, η λαϊκή τέχνη έχει περισώσει εικονογραφημένες αρχαϊκές μαρτυρίες του κυρίως από τα Μέγαρα και από το Μέτσοβο της Ηπείρου•

 Ποία όμως είναι η καταγωγή αυτού του ενδύματος, πού έχει αναδειχθή σε εθνικό σύμβολο του νεώτερου Ελληνισμού ; Είναι ένδυμα αρχαίο ελληνικό; Ή έχει ξενική την προέλευση του;

Με το θέμα τούτο έχει ασχοληθή ειδικά ό καθηγητής Αντώνιος Κεραμόπουλος. Και υποστηρίζει, στη μελέτη του, τα έξης κύρια σημεία : 1) «Εκ του χιτώνος τών αρχαίων Ελλήνων ηδύνατο να παραχθή η φουστανέλλα δια πυκνώσεως των πτυχών αυτού. Αλλ’ ένεκα του ευκραούς κλίματος δεν προέβη προς τοιαύτην εξέλιξιν. Δεν έχομεν δε εκ της αρχαιότητος εικόνας τοιαύτας» (σελ. 238). 2) «Η παρά Ρωμαίοις ανάπτυξις της φουστανέλλας εκ του χιτώνος αιτίαν έχει πιθανήν, νομίζω, την επέκτασιν του ρωμαϊκού κράτους εν τη κεντρική και βορειοδυτική Ευρώπη, ένθα το κλίμα είναι ψυχρόν, ώστε κατέστησεν αναγκαίαν την πύκνωσιν των πτυχών του χιτώνος, ίνα καταστήση αυτόν θερμότερον» (σελ. 239 – 240). 3) «Η φουστανέλλα είναι ρωμαϊκόν στρατιωτικόν ένδυμα, ως εικονίζεται εις τούς ρωμαϊκούς αυτοκρατορικούς ανδριάντας, ών μιμητής εν αγνοία του εμφανίζεται μετά αιώνας ό βασιλεύς της νέας Ελλάδος Όθων και οι σημερινοί εύζωνοι» (σελ. 243). 4) «Θεσπισθείσα (η φουστανέλλα) ως στρατιωτικόν ένδυμα του Ρωμαϊκού στρατού, έγινεν ένδυμα των τακτικών και μισθοφορικών στρατευμάτων των προερχομένων εκ των υποτεταγμένων λαών της Ελλάδος και της Ανατολής» (σελ. 243 -244). 5) «Οι Βλάχοι της Πίνδου και των άλλων πέριξ μερών φορούσιν επί του εσωβράκου (βρακιού) υποκάμισον κατερχόμενον μέχρι που των γονάτων» (σελ. 242). 6) «Η φουστανέλλα (του Ρωμαϊκού στρατού) και η στολή των Βλάχων είναι της αυτής καταγωγής. Αμφότεραι κατάγονται εκ των Ρωμαίων. Οι δε Βλάχοι ομιλούσι προσέτι λατινογενή γλώσσαν, ώστε προσκολλώνται ούτως έτι μάλλον προς το Ρωμαϊκόν κράτος. Θα είναι απόγονοι στρατού φρουρούντος τας όρεινάς χώρας και οδούς» (σελ. 243).

Νομίζω ότι όλα αυτά, όσα υποστηρίζει πιο πάνω ο αείμνηστος Άντ. Κεραμόπουλος — και όσα σχεδόν παραδεχόμαστε όλοι τώρα, ακολουθώντας τη «θεωρία» του πού θεωρείται ως η επικρατέστερη για το πρόβλημα, — όλα είναι πολύ περίπλοκα. Και επίσης, ότι είναι πολύ απίθανα. Δεν υπάρχει καμιά ανάγκη να δεχτούμε ότι η φουστανέλλα διαμορφώθηκε από τον Ρωμαϊκό στρατό, αρχικά μάλιστα στη βορειοδυτική και κεντρική Ευρώπη, ότι κατόπι έγινε επίσημο στρατιωτικό ρωμαϊκό ένδυμα, ότι στα ρωμαϊκά στρατόπεδα της βόρειας Ευρώπης το φόρεσαν και το συνήθισαν λίγοι μισθοφόροι ορεσίβιοι Έλληνες της Πίνδου πού μάλιστα έεκλατινίσθηκαν γλωσσικά, και τέλος ότι αυτοί οι ολίγοι εκλατινισμένοι είναι πού έφεραν το ρωμαϊκό ένδυμα στη Μακεδονία αρχικά, και από εκεί το γνώρισαν και σε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα. Πολύ λοξός, πολύ γωνιώδης, οπωσδήποτε πολύ απίθανος, είναι ένας τόσο περίπλοκος δρόμος.

Προσωπικά, τα πράγματα τα βλέπω πολύ διαφορετικά και πολύ απλά, όπως άλλωστε και πιστεύω ότι είναι απλά. Για μένα το πρόβλημα και η λύση του συγκεντρώνονται στα έξης : Αρχικό ένδυμα είναι ο αρχαίος ελληνικός χιτώνας, και μόνο αυτός. Αυτός ό ελληνικός χιτώνας είναι η βέβαιη αφετηρία για τη διαμόρφωση της νεοελληνικής φουστανέλλας. Στους ορεινούς πληθυσμούς, και γενικά στους πληθυσμούς πού κινούνται και εργάζονται έξω στην ύπαιθρο, ο χιτώνας χρειάστηκε πολύ ενωρίς να προσαρμοσθή στον τρόπο και τις συνθήκες της καθημερινής εργασίας. Απ’ αύτη την ανάγκη — και όχι για λόγους τάχα θερμοκρασίας σε βορειοδυτικά ευρωπαϊκά κλίματα — γεννήθηκαν οι πρώτες απαραίτητες πτυχώσεις στο χιτώνα, για να ευκολύνουν δηλαδή το τρέξιμο και το διασκελισμό. Αυτό το φαινόμενο— όπως έχω εξηγήσει πιο πάνω — πρέπει να είχε διαμορφωθή ιδίως στις ορεινές περιοχές του ελλαδικού χώρου, και μάλιστα από πολύ ενωρίς, τουλάχιστο πριν και από τον πέμπτο προ Χριστού αιώνα. Φυσικά, πρόκειται για ένα ένδυμα γνήσιας λαϊκής καταγωγής, συνήθως ορεινής, οπωσδήποτε όμως για ένα ένδυμα της αγροτικής υπαίθρου, ιδίως της ποιμενικής.

Παρόμοια όμως «πρακτική διασκευή» του αρχαίου χιτώνα, — για να προσαρμοσθή στις ανάγκες της ποιμενικής και κυρίως της ορεινής διαβίωσης, — είναι φυσικό και εύλογο να δεχτούμε ότι μπορούσε να είχε επικρατήσει σε όλη σχεδόν τη δυτική ορεινή περιοχή της Χερσονήσου του Αίμου, άρα ανάμεσα και στους Έλληνες και στους Ιλλυριούς. Δεν αποκλείεται μάλιστα να προϋπήρξε και στην Ιταλία. Αν και δεν αποκλείεται, αντίστοιχα, οι Ρωμαίοι να πήραν τη φουστανέλλα σαν επίσημο στρατιωτικό τους ένδυμα μετά την επέκταση τους στα κράτη των Διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Από την κληρονομιά του Μεγάλου Αλεξάνδρου έχει παραλάβει αρκετά «σύμβολα» της η αυτοκρατορική Ρώμη, σύμβολα πού προϋπήρχαν στον Μακεδονικό κόσμο και στα κράτη των Διαδόχων. Γιατί, λοιπόν, να μην έχη παραλάβει ηή Ρώμη και την αυτοκρατορική φουστανέλλα, αν δειχτή πιο κάτω ότι ακριβώς την ίδια φουστανέλλα τη φορούσαν, τόσο ό Μέγας Αλέξανδρος και οι στενοί συνεργάτες του, όσο και όλος ο ακαταμάχητος στρατός του;

Γ’

Ανακεφαλαιώνω τα έως τώρα βασικώτερα πορίσματα : Ως προς το θέμα της φουστανέλλας, πρέπει τα πράγματα να ξεκαθαρίσουν οριστικά. Πρόκειται δηλαδή για τον αρχαίο ελληνικό χιτώνα, όπως αυτός — για λόγους καθαρά πρακτικούς — διαμορφώθηκε στην ελληνική ύπαιθρο, ιδίως στην ορεινή. Όσο για όσα αντίθετα έχουν γραφή, και γίνονται έως σήμερα παραδεκτά, για δήθεν καταγωγή της φουστανέλλας από το ρωμαϊκό στρατιωτικό ένδυμα, όλα αυτά είναι περίπλοκα και δεν αληθεύουν.

Άλλωστε, και αυτός ο πολύπτυχος στρατιωτικός χιτώνας, — ο έντονα και σκόπιμα πολύπτυχος, από τη μέση και κάτω, — δεν αποτελεί ανακάλυψη της Ρώμης, όπως κακώς έως τώρα παραδεχόμαστε. Αυτή η «ανακάλυψη» της πολύπτυχης μορφής του ανήκει αποκλειστικά στους αρχαίους Μακεδόνες του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου. Οι σχετικές μαρτυρίες, για την αλήθεια αυτής της ερμηνείας, είναι και αλλεπάλληλες και αναμφισβήτητες, όπως αμέσως πιο κάτω θα εκτεθή.

 Πραγματικά, όλοι όσοι ασχολήθηκαν με το θέμα τούτο, δεν πρόσεξαν ότι το ανδρικό τούτο ένδυμα προϋπήρχε τουλάχιστο στους Ελληνιστικούς αιώνες. Μας έχει μάλιστα παραδοθή υπεύθυνα η μορφή του ενδύματος αυτού από την αρχαία τέχνη. Επιβεβαιώνουν αυτή την αλήθεια ποικίλα έργα, άλλα ανάγλυφα, άλλα ολόγλυπτα, και άλλα πού υπάγονται στον κύκλο της ζωγραφικής. Θα μπορούσα να προσκομίσω ολόκληρο πλήθος σχετικών μαρτυριών. Θα αρκεσθώ όμως να απαριθμήσω, αμέσως πιο κάτω, έξη ξεχωριστές περιπτώσεις, πού ισοδυναμούν με έξη σημαντικές αποδείξεις. Ουσιαστικά όμως, και μονάχη της η πρώτη από τις πιο κάτω έξη περιπτώσεις, νομίζω ότι θα ήταν αρκετή, για να αποδείξη την αλήθεια των ισχυρισμών μου.

 1. Είναι γνωστό ότι στα Λευκάδια της Μακεδονίας, στον εύφορο κάμπο λίγο πιο κάτω από τη Βέροια, ανάμεσα σε δάσος από καρπερές μηλιές, έχουν βρεθή τα τελευταία χρόνια μεγάλοι και σπουδαίοι Μακεδόνικοι τάφοι της αυτοκρατορικής περιόδου, πού βρίσκονται βαθειά μέσα στη γη και έχουν το σχήμα ναού. Ανάμεσα στα πολλά, νέα και σπουδαία στοιχεία πού παρουσιάζουν οι τάφοι εκείνοι, ένα είναι ή ζωγραφική τους διακόσμηση, πού μερικές φορές σώζεται σχεδόν ανέπαφη.

Σε έναν απ’ αυτούς τούς τάφους, στον μακεδονικό τάφο του Λύσωνος και του Καλλικλέους, — ένα σημαντικό μνημείο του 250 -200 προ Χριστού, — σώζεται έκτος των άλλων και μιά μεγάλη πολύχρωμη τοιχογραφία, πού παριστάνει τα μακεδόνικα όπλα της εποχής εκείνης. Πρόκειται φυσικά για τα όπλα των δύο σπουδαίων νεκρών του αυτού τάφου. Τούς συντροφεύουν τα όπλα τούς δύο νεκρούς και στην άλλη ζωή τους, αγαπημένα τους όπως υπήρξαν και στην επίγεια ζωή. Δεν μας είναι λοιπόν δύσκολο να κατανοήσουμε, ότι τα εικονιζόμενα μέσα στον τάφο όπλα παριστάνουν πιθανώτατα τα προσωπικά όπλα των δύο νεκρών τού τάφου, και ότι εικονίζονται ακριβώς όπως υπήρξαν εκείνα και στην πραγματικότητα.

 Εικονίζονται λοιπόν τέσσερα κρεμασμένα ξίφη, δύο περικεφαλαίες από τις όποιες η μία έχει υψηλό λοφίο, ένα ζευγάρι περικνημίδες, και δύο μεγάλες χάλκινες ασπίδες, από τις όποιες η αριστερή είναι τού γνωστού μακεδόνικου τύπου, έχοντας για κοσμήματα της τρείς και στο μέσο τέσσερες «συγκεντρικούς» κύκλους, ενώ η ασπίδα πού είναι δεξιά έχει ολόγυρα της στεφάνι δάφνης και στο κέντρο της, μέσα σε γαλάζιο φόντο, βρίσκεται ένα πελώριο ακτινωτό κόσμημα.

 Η παράσταση όμως, πού μαζί με τις δύο μεγάλες ασπίδες δεσπόζει, βρίσκεται στο αριστερό τμήμα της τοιχογραφίας, δεξιά και αριστερά από την πρώτη μεγάλη ασπίδα με τούς συγκεντρικούς κύκλους. Στο τμήμα εκείνο προβάλλουν, επιβλητικά ζωγραφισμένοι, δύο μεγάλοι μακεδονικοί θώρακες, πού ίσως ήσαν κατασκευασμένοι από δέρμα, ενώ πάνω στους ώμους έχουν μετάλλινα ελάσματα. Οι δύο αυτοί θώρακες έχουν στη μέση τους από μιά ζώνη πού δένεται αρκετά σφιχτά, ενώ αμέσως έπειτα από τη μέση πέφτει προς τα κάτω ένας πλούσιος χιτώνας, γεμάτος από πολλές κάθετες πτυχές. Μέτρησα με προσοχή αυτές τις πτυχές πάνω στο δεξιό θώρακα. Και τις βρήκα, στο άνω εμπρόσθιο τμήμα του, να είναι δέκα εννέα, άρα ολόγυρα στο κορμί έπρεπε να φτάνουν τουλάχιστο τις σαράντα πτυχές.

 Μού ήταν σχεδόν αδύνατο, εκείνες τις στιγμές, να μη θυμηθώ τον Μπάρμπα-Γιώργο, στις ιστορίες του Καραγκιόζη. Γνωρίσαμε πιο πάνω αυτό τον ορεσίβιο ήρωα, πού λαχταράει να πάη στη Χώρα, ή σε όποιο μεγάλο πανηγύρι, φορώντας καλοσιδερωμένη την καλή φουστανέλλα του, πού είχε «τις σαρανταδυό μανούλες», τις σαραντα-δύο κάθετες πτυχές. Και γεννιέται, — αληθινά σκανδαλιστικό, — το αναπόφευκτο ερώτημα : Φορούσαν λοιπόν τέτοιες «φουστανέλλες», με «ισάριθμες» μάλιστα πτυχές, και οι δύο Μακεδόνες τού αρχαίου τάφου των Λευκαδίων, ο Λύσων και ο Καλλικλής; Για μένα δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία. Η επιβλητική τοιχογραφία τού 250 προ Χριστού, πού βρίσκεται μέσα στον αρχαίο τάφο, αποτελεί μιαν απόδειξη κυριολεκτικά αναμφισβήτητη.

 2. Μετά τη μάχη τού Γρανικού ποταμού, πού έγινε στο τέλος Μαΐου του 334 π. Χρ., ο Μέγας Αλέξανδρος έδωσε παραγγελία στον περίφημο γλύπτη Λύσιππο, να φιλοτεχνήση 26 χάλκινους έφιππους ανδριάντες. Οι 25 απ’ αυτούς παρίσταναν τούς ισάριθμους «εταίρους» τού Αλεξάνδρου, πού σκοτώθηκαν στον Γρανικό, πολεμώντας με γενναιότητα απαράμιλλη. Ο εικοστός έκτος ανδριάντας παρίστανε τον ίδιο τον Αλέξανδρο. Όλους αυτούς τούς ανδριάντες ό Αλέξανδρος παράγγειλε και τούς έστησαν στο Δίον, πού είναι η ιερή πόλη των Μακεδόνων.

Ένα χάλκινο αγαλμάτιο, πού βρίσκεται τώρα στην Ιταλία, στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας, παριστάνει έφιππο τον Αλέξανδρο και θεωρείται από τούς ειδικούς, ότι είναι πιστό αντίγραφο του έργου του Λυσίππου, πού είχε στηθή στο Δίον μαζί με τούς 25 ανδριάντες των «εταίρων» του Γρανικού. Σέ μια τέτοια περίπτωση, είναι φυσικό ότι και οι άλλοι 25 χάλκινοι ανδριάντες των σκοτωμένων «εταίρων» θα ήσαν, ως προς το ντύσιμό τους, παρόμοιοι με τον έφιππο Αλέξανδρο.

 Είναι πολύ σημαντικό, για μας και για το θέμα πού εξετάζομε, να προσέξουμε ειδικά το ντύσιμο του Αλεξάνδρου, στο χάλκινο τούτο αγαλμάτιο της Φλωρεντίας. Η «φουστανέλλα» του Αλεξάνδρου, με τις πολλές και τις αλλεπάλληλες αρμονικές πτυχές πού έντονα προβάλλει, δεν έχει την όμοιά της. Ένα μάλιστα νέο χαρακτηριστικό πού παρουσιάζει, είναι ότι η φουστανέλλα αυτή φέρει τρεις οριζόντιες, έντονα ράφτες, γραμμές ολόγυρα της, έτσι πού χωρίζει όλη την επιφάνεια του μακεδόνικου χιτώνα σε τρία οριζόντια τμήματα. Εφ’ όσον μάλιστα δέχονται όλοι το αγαλμάτιο τούτο ότι είναι πιστό αντίγραφο του έργου του Λυσίππου, τούτο σημαίνει ότι ο Λύσιππος πρώτος είχε κάμει ανάγλυφες αυτές τις οριζόντιες έντονες ραφές, φυσικά «αντιγράφοντας την πραγματικότητα» από τη φορεσιά του Αλεξάνδρου. Ας κρατήσουμε υπό σημείωση την εκδοχή αυτή, γιατί στο τέλος του κεφαλαίου θα μας χρησιμεύση για μιάν απροσδόκητη «αντιπαραβολή» με κάποιο γνώρισμα της νεοελληνικής φουστανέλλας.

 3. Ξεκινώντας με υπεύθυνα στοιχεία, πού προέρχονται από ανάλογες αρχαίες απεικονίσεις, έχουν επιχειρήσει μερικοί νεώτεροι επιστήμονες να αναπαραστήσουν ένα στρατιωτικό τμήμα της περίφημης «μακεδόνικης φάλαγγος», την ώρα πού τούτο επιτίθεται. Οι «πεζέταιροι», πού παίρνουν μέρος, παριστάνονται να κρατούν προτεταμένες τις μακρές μακεδόνικες σάρισσες και να προχωρούν με σύμμετρους διασκελισμούς, ενώ αμέσως κάτω από το θώρακα και ψηλά στους μηρούς των πολεμιστών ανοίγουν, με την ελαστικότητα και τη συμμετρία βεντάλιας, οι κοντές άλλα και πολύπτυχες «φουστανέλλες» των Μακεδόνων πολεμιστών. Αν αφαιρέσει κανείς τις περικνημίδες των αρχαίων μαχητών, σχηματίζει την εντύπωση —καθώς τούς κοιτάζει — ότι βλέπει νεοέλληνες τσολιάδες του πολέμου 1912-13, οπλισμένους με κόκκινα μακεδόνικα κράνη και με μακρά δόρατα.

4. Στη μεγαλόπρεπη σαρκοφάγο των Ελληνιστικών χρόνων, — πού βρέθηκε στη Σιδώνα, φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο στην Κωνσταντινούπολη και θεωρείται, κατά το θρύλο, ότι είναι η σαρκοφάγος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, — υπάρχει στις εξωτερικές πλευρές της μιά σειρά από επιβλητικές ανάγλυφες μορφές. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν δύο μορφές Ελλήνων στρατιωτών, ενός πεζού και ενός ιππέα. Ό τελευταίος φορεί κράνος και επιτίθεται με δόρυ, ενώ ο πεζός φορεί ίδιο κράνος, κρατάει ασπίδα και επιτίθεται με ξίφος.

 Και οι δύο όμως οπλίτες φορούν ένα χιτώνα, πού από τη μέση και κάτω είναι γεμάτος από αλλεπάλληλες και αρμονικά σύμμετρες πτυχώσεις. Κανένας αυτοκρατορικός ρωμαϊκός χιτώνας, ούτε ακόμη και αυτός πού παριστάνεται στον ανδριάντα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, — πού βρίσκεται στο Λατερανό Μουσείο της Ρώμης και τον επικαλείται σαν κύριο επιχείρημα του ό Αντ. Κεραμόπουλος, — δεν φτάνει ούτε στο ένα τρίτο ως προς το θαυμαστό στόλισμα «της πολύπτυχης φουστανέλλας», πού φορούν αυτοί οι δύο συμπολεμιστές του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Πρόκειται για έναν χιτώνα περίτεχνο, πού φυσικά είναι σίγουρος αρχαίος ελληνικός, γεμάτος από τη μέση και κάτω με κάθετες πτυχές, όμοιες σαν εκείνες τις απίθανες «μανούλες» της νεοελληνικής φουστανέλλας.

 Πρόσεξα μάλιστα ότι από τούς δύο αυτούς Μακεδόνες πολεμιστές, ο ένας, ο πεζός, καθώς κρατάει ασπίδα στο αριστερό χέρι, δόρυ στο δεξί, και φοράει κράνος, ορμάει τόσο έντονα κατά του εχθρού, ώστε προβάλλει το αριστερό του πόδι πολύ μπροστά, σε στάση φανερού διασκελισμού. Είναι η στιγμή του χιτώνα, πού καθώς είναι πολύπτυχος, ανοίγει εύκολα και ακτινωτά, και όχι μόνο δεν εμποδίζει αλλά αντίθετα διευκολύνει τον διασκελισμό. Πρόσεξα ότι ο χιτώνας αυτός έχει 18 έως 20 πτυχές μονάχα στο εμπρόσθιο τμήμα του. Χαρακτηριστική όπως είναι η λεπτομέρεια αυτή, οδηγεί στην εύλογη υποψία, ότι ίσως δεν στερείται κάποιας μακρυνής αρχαίας καταγωγής η λαϊκή νεοελληνική έκφραση, πού υποστηρίζει ότι μια τέλεια φουστανέλλα πρέπει να έχη σαράντα τόσες πτυχές, για την ακρίβεια ότι πρέπει να έχη «σαρανταδυό μανούλες».

5. Στην ίδια σαρκοφάγο, την επονομαζόμενη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, υπάρχει ανάγλυφη και μιά άλλη σκηνή μάχης, η έξης : Δύο έφιπποι συγκρούονται με πείσμα και τα δύο ανυψωμένα άλογα τους εφορμούν το ένα εναντίον του άλλου, ενώ στο μεταξύ πέφτει νεκρός ο Πέρσης, ο αριστερός ιππέας. Ο Μακεδόνας, πού βρίσκεται δεξιά και νικά, λέγεται ότι είναι ό ίδιος ό Αντίγονος, ο αφοσιωμένος συμπολεμιστής του Αλεξάνδρου. Αυτός ο ορμητικός πολεμιστής φορεί κράνος και μάχεται με δόρυ, ενώ γύρω από το κορμί του, από τη μέση και κάτω, ξεδιπλώνεται — αρμονικά ολόγυρα του — μιά νεοελληνική φουστανέλλα, πού είναι πολύ κοντή, αλλά και πολύ συμμετρική στην έντονα «πολύπτυχη» κατασκευή της.

 6. Ένα χάλκινο αγαλμάτιο, πού προέρχεται από την Ήπειρο, βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών και παριστάνει Ηπειρώτη πολεμιστή της εποχής του Πυρρού. Θεωρείται ότι ίσως παριστάνει τον φιλόσοφο Κινέα, πού ήταν έμπιστος σύμβουλος του Πύρρου και διεξήγαγε επανειλημμένες διαπραγματεύσεις με τη ρωμαϊκή Σύγκλητο. Ο Ηπειρώτης αυτός πολεμιστής, στο χάλκινο τούτο αγαλμάτιο, φοράει μια πολύπτυχη και αρκετά κοντή «φουστανέλλα». Φυσικά οι Έλληνες της Ηπείρου φορούσαν τότε, το 280 προ Χριστού, τέτοιες πολύπτυχες φουστανέλλες, ενώ ό ρωμαϊκός στρατός — αν δεχτούμε την απίθανη θεωρία του Άντ. Κεραμοπούλου — θα ήταν υποχρεωμένος να περιμένη άλλα τριακόσια ακόμη χρόνια μετά τον Πύρρο, για να φτάση κάποτε στη βορειοδυτική Ευρώπη και «να επινόηση» εκεί, — για λόγους δήθεν κλιματολογικούς ευρωπαϊκούς, — μιά παρόμοια ενδυματολογική εξέλιξη.

 Δ’

Τελειώνοντας τα περί φουστανέλλας, θα ήθελα να προσθέσω και δύο δευτερεύουσες εικασίες, πού δεν είναι άσχετες με το ίδιο γενικά θέμα :

1. Στην πλατειά φούστα της νεοελληνικής Σαρακατσάνας τού βορειοελλαδικού χώρου, πού είναι γνωστό ότι προέρχεται από την ανδρική φουστανέλλα, παρατηρείται το παράξενο στοιχείο, να χωρίζεται η πλατειά φούστα σε δύο ή άλλοτε σε τρία οριζόντια τμήματα, εξ αιτίας κάποιας παραδοσιακής έντονης ραφής πού συνηθιζόταν ολόγυρα της. Στο χάλκινο όμως αγαλμάτιο τού Μουσείου της Φλωρεντίας, πού είναι αντίγραφο τού έργου του Λυσίππου, γνωρίσαμε ότι έχει και ό Αλέξανδρος τρεις όμοιες έντονες ραφές ολόγυρα στο δικό του χιτώνα. Οι ραφές εκείνες βρίσκονται στην ίδια περίπου θέση, όπου βρίσκονται και σήμερα στην πολύπτυχη φούστα της βορειοελλαδικής Σαρακατσάνας. Την ίδια οριζόντια ολόγυρα ραφή παρατηρώ ότι φέρουν επίσης και οι φουστανέλλες των Μακεδόνων, πού εικονίζονται στην αναπαράσταση της «Μακεδόνικης φάλαγγος». Το παράξενο όμως είναι ότι ακόμη και οι δύο θώρακες, πού βρίσκονται μέσα στον τάφο του Λύσωνος και τού Καλλικλέους, στα Λευκάδια κοντά στη Βέροια, έχουν και αυτοί μιάν έντονη οριζόντια ραφή ολόγυρα τους, πού χωρίζει τον πολύπτυχο χιτώνα τους του 250 προ Χριστού σε δύο οριζόντια τμήματα.

Εδώ είναι, πού τίθενται τα σχετικά ερωτήματα : Είναι τυχαία όλη αυτή η πολλαπλή σύμπτωση; Ή μήπως στη φούστα της σημερινής Σαρακατσάνας του βορειοελλαδικού χώρου έχει διατηρηθή, σαν παραδοσιακή διακόσμηση, το ιδιόρρυθμο στολίδι της ραφής, πού το βλέπουμε να υπάρχη επίμονα πάνω στον αρχαίο Μακεδόνικο χιτώνα; Προσωπικά, βρίσκω ότι πιθανώτερο, άρα σωστότερο, είναι το δεύτερο ερώτημα, πού δέχεται τη «συνέχεια» στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, και δεν δέχεται την ανεξάρτητη και τυχαία σύμπτωση, πού αποδίδει τα πάντα όχι στην κληρονομιά, αλλά στην τυφλή τύχη.

 2. Απαραίτητο συμπλήρωμα της νεοελληνικής φουστανέλλας είναι οι δύο μακριές μάλλινες κάλτσες, — οι «γονατάρες» ή τα τουσλούκια ή οι χολέβες, όπως ονομάζονται από το λαό, — πού σκεπάζουν όχι το κορμί αλλά μόνο τα πόδια. Σκεπάζουν δηλαδή «μόνο» τις κνήμες και φτάνουν το πολύ μιά πιθαμή πάνω από τα γόνατα, στους μηρούς, χωρίς όμως να προχωρούν και στον κορμό τού σώματος. Είναι περίεργη όλη αυτή η ιδιορρυθμία τού παράξενου αυτού ενδυματολογικού εξαρτήματος. Γιατί όμως να συμβαίνη τούτο; Υποθέτω ότι, όπως η φουστανέλλα στην εξέλιξη της έχει συνδεθή αμεσώτερα με τον πολεμικό θώρακα των αρχαίων, όμοια και οι μάλλινες αυτές κάλτσες ίσως οφείλουν την καταγωγή τους στις περικνημίδες των αρχαίων πολεμιστών, με τις οποίες πρέπει να έχουν κάποιαν άμεση συσχέτιση.

Νομίζω ότι είναι δύσκολο να υπάρξη άλλη εξήγηση, τόσο εύκολη και τόσο φυσιολογική, όσο η ερμηνεία των περικνημίδων. Αλλά γι’ αυτό το ειδικό στοιχείο, για την επιβίωση δηλαδή των αρχαίων περικνημίδων μέσα στο νεοελληνικό λαϊκό πολιτισμό, θα ασχοληθώ ειδικώτερα σε μελλοντική μελέτη μου, παραθέτοντας σχετικές παραπομπές σε αρχαίες και νεώτερες απεικονίσεις, πού συγκριτικά τοποθετημένες κάνουν τα πράγματα να γίνονται πιο πολύ συγγενικά.

Έχω σημειώσει πιο πάνω ότι η φουστανέλλα «πρέπει να είχε διαμορφωθή πολύ ενωρίς, τουλάχιστο πριν και από τον πέμπτο προ Χριστού αιώνα». Δεν ήταν σχήμα λόγου η έκφραση εκείνη. Αρκούν λίγα αποδεικτικά στοιχεία, πού χρονολογούνται γύρω στα 440 και στα 525 π. Χ.

α) Στη ζωφόρο τού Παρθενώνος, έργο της απαράμιλλης τέχνης τού Φειδία, εικονίζεται ένας Αθηναίος πολεμιστής πού είναι έφιππος, ενώ ο πέτσινος θώρακας του αποτελεί θαυμάσιο δείγμα σύμμετρης πτυχωτής φουστανέλλας. (Βλέπε φωτογραφία στην Ιστορ. Έλλην. Έθνους, τόμ. Π, σελ. 183). Στην ίδια ζωφόρο, δυτική πλευρά τού Παρθενώνος, ένας άλλος ιππέας φοράει χιτώνα, πού είναι σφιγμένος στη μέση και ξεχύνεται σε πολύπτυχη φουστανέλλα (φωτογραφία, Ίστορ. Έλλην. Έθνους, Π, σελ. 136).

β) Αρχαϊκώτερα όμως δείγματα της σύμμετρης πολύπτυχης φουστανέλλας, πού δημιουργείται από τις πέτσινες πτυχώσεις τού κάτω μέρους τού θώρακος, συναντούμε στα γλυπτά τού Θησαυρού των Σίφνιων, του 525 π. Χ., πού βρίσκονται στο Μουσείο Δελφών. Στο αριστερό τμήμα της ανατολικής ζωφόρου του Θησαυρού εικονίζονται οι θεοί του Ολύμπου, πού παρακολουθούν τη μάχη Αχαιών και Τρώων. Στην άκρη αριστερά εικονίζεται ό θεός Άρης, καθιστός και φορώντας την πολύπτυχη φουστανέλλα του. Εξ άλλου στο ανατολικό αέτωμα του ίδιου θησαυρού παριστάνεται ολόγλυφη η σκηνή με τη διένεξη Απόλλωνος και Ηρακλέους για τον δελφικό τρίποδα. Όχι μακριά από τον Ηρακλή, στο άκρο δεξιά, βλέπομε έναν όρθιον άνδρα, πού φοράει θώρακα με τη χαρακτηριστική μορφή της φουστανέλλας. Και όλα αυτά συνέβησαν στα 525 π. Χ., οκτακόσια δηλαδή ολόκληρα χρόνια πριν από τότε πού χρονολογεί ό Αντ. Κεραμόπουλος την πρώτη παρουσία της νεοελληνικής φουστανέλλας.

Πηγή: Ο μεγάλος λαογράφος Κώστας Ρωμαίος, στο έργο του Λαογραφικά Θέματα, έκδοση Αθήνα 1977

 Πηγή:  http://www.e-istoria.com/2013_eth%20%288%29.html

http://averoph.wordpress.com/2014/01/11/%CE%B7-%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CE%B3%CF%89%CE%B3%CE%B7-%CF%84%CE%B7%CF%83-%CE%BD%CE%B5%CE%BF%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%B7%CF%83-%CF%86%

Υπέροχη συλλογή! Το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης προσφέρει δωρεάν σε όλους τα καλύτερα βιβλία τέχνης που έχει εκδώσει τα τελευταία πενήντα χρόνια.

Μπορείτε να τα διαβάσετε online και να τα κατεβάσετε στον υπολογιστή σας σε pdf πατώντας εδώ

Οι  συνεργάτες του 24grammata.com, με την καθοδήγηση του Σωτ. Αθηναίου, εργάστηκαν μήνες για να σας παρουσιάσουν μια μοναδική συλλογή λεξικών της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού.   Το κατέβασμα δεν προαπαιτεί καμία εγγραφή, εντελώς δωρεάν με ένα απλό κλικ.

ελληνικά ebook κλικ εδώ

Free ebooks on Classical Literature in English

click here

ebook in Italiano click qui

ΕΥΡΗΜΑ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ  ΕΚ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΛΙΜΕΝΑΣ ΜΕ  ΠΛΟΑ ΡΩΜΕΪΚΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

 ΤΟΥ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΟΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΠΟΛΛΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

ΤΟ ΠΑΠΟΥΤΣΙ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Πολύ μεγάλες δυσκολίες θα συναντήσει εκείνος που θα θελήσει να γνωρίσει το παπούτσι κατά τη εποχή του Βυζαντίου. Ούτε τα κείμενα που θα έχει υπόψη του θα του δώσουν ξεκαθαρισμένες γνώσεις ούτε οι ζωγραφιές στα χειρόγραφα ή οι αποστάσεις σε κομψοτεχνήματα ή τα αγάλματα θα τον βοηθήσουν πολύ, γιατί οι συγγραφείς δεν περιγράφουν, απλώς αναφέρουν ονόματα παπουτσιών και τις πιο πολλές φορές με το αρχαίο ελληνικό τους όνομα και ο καλλιτέχνης νοιάζεται πιο πολύ να παραστήσει με λεπτομέρειες τα φορέματα που φτάνουν μέχρι τα πόδια και ή καλύπτουν εντελώς το παπούτσι ή αφήνουν να φαίνεται μονάχα ένα μέρος του. Πηγή για να γραφτεί το άρθρο αυτό είναι : Φαίδωνος Κουκουλέ: Βυζαντινών βίοι και πολιτισμός, τόμος δ’ σελίδα 395-418 και για τις εικόνες: Mary Houston Ancient Greek, Roman and Byzantine costum and decoration, London 1947 σελ 120-161. Περισσότερα…

http://www.hellinon.net/ANEOMENA/Ypodisi.htm

Παρατηρήσεις ενδυμάτων και εκφράσεων σε αγάλματα

Από την Ελληνική αγγειογραφία και από  ίχνη χρώματος πάνω σε αρχαία γλυπτά δείχνουν ότι τα υφάσματα που χρησιμοποιούσαν  έχουν έντονα χρώματα και γενικά ήταν διακοσμημένο με περίτεχνα σχέδια. Στην αρχαιότητα, τα είδη ένδυσης ήταν συνήθως σπιτικό προϊόν και το ίδιο κομμάτι ύφασμα για καθημερινές ανάγκες μπορούσε να χρησιμεύσει ως ένδυμα, σάβανο, ή σαν μια κουβέρτα. Από την ελληνική αγγειογραφία και από ίχνη χρώματος πάνω σε αρχαία γλυπτά δείχνουν ότι τα υφάσματα έχουν έντονα χρώματα και γενικά κάθε ένα είναι διακοσμημένο με περίτεχνα σχέδια. Ενδύματα για γυναίκες και άνδρες αποτελείτο από δύο κύρια ενδύματα-χιτώνα (είτε ένα πέπλο ή χιτώνα) και ένα μανδύα (ιμάτιο).Ο πέπλος ήταν απλά ένα μεγάλο ορθογώνιο βαρύ ύφασμα, συνήθως μαλλί, διπλωμένα κατά μήκος πάνω από το άνω άκρο έτσι ώστε το ανάπτυγμα να φτάσει μέχρι τη μέση. Ήταν τοποθετημένο γύρω από το σώμα και στερεώνεται στους ώμους με μια καρφίτσα ή περισσότερες καρφίτσες. Ανοίγματα για μασχάλες αφέθηκαν σε κάθε πλευρά, και την ανοιχτή πλευρά του ενδύματος που έμεινε ούτε με αυτόν τον τρόπο, έμενε ανοιχτό αυτά ή καρφώθηκαν με ένα πιάσιμο  ή ήταν ραμμένα για να σχηματίσουν μια ραφή. Το πέπλο μπορεί να μην έχουν κατεβεί ί μέχρι τη μέση  αλλά ένα κατεβεί πιάνεται με μια ζώνη ή ζώνες. Ο χιτώνας ήταν φτιαγμένος από ένα πολύ πιο ελαφρύ υλικό, συνήθως εισαγόμενο ίσως λινό. Ήταν πολύ μακρύ  και πολύ μεγάλο ορθογώνιο ύφασμα,  ραμμένο επάνω στις πλευρές, και καρφωμένο  ή ραμμένο στους ώμους, και συνήθως τυλιγμένο  γύρω από τη μέση. Συχνά ο χιτώνας ήταν αρκετά ευρύς ώστε να καταστεί δυνατή η τοποθέτηση  μανικιών που στερεώνονται κατά μήκος του με καρφίτσες ή κουμπιά. Τόσο ο πέπλος και ο χιτώνας ήταν μήκους έως το πάτωμα  Τα ενδύματα ,που ήταν συνήθως έτσι  χρησιμοποιούνταν για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα αλλά μπορούσαν  να μεταφερθούν πάνω από τη ζώνη, δημιουργώντας ένα σάκο, γνωστός  ως Κόλπος. Κάτω από το  ένδυμα, μια γυναίκα μπορεί να είχε φορέσει μια μαλακή ζώνη, γνωστή ως strophion, (στροφίον) γύρω από το μεσαίο τμήμα του σώματος.

Οι άνδρες στην αρχαία Ελλάδα που συνήθως φορούσαν χιτώνα παρόμοια με εκείνη που φορούσαν οι γυναίκες, αλλά μήκος έως το γόνατο ή μικρότερο

Μια εξωμίδα, σε κοντό χιτώνα στερεώνεται στον αριστερό ώμο, για να φορεθεί για την άσκηση, την ιππασία, ή σκληρή εργασία. Ο μανδύας (ιμάτιο) που φοριούνται από άνδρες και γυναίκες ήταν ουσιαστικά ένα ορθογώνιο βαρύ ύφασμα, είτε μάλλινο ή λινό. Ήταν ντυμένο διαγώνια πάνω από τον ώμο ή συμμετρικά και στις δύο ώμους, σαν έλλειψη . Οι γυναίκες φορούσαν μερικές φορές ένα επίβλημα (σάλι) πάνω από το πέπλο ή χιτώνα. Οι νεαροί άνδρες φορούσαν συχνά ένα κοντό  μανδύα  (χλαμύδα) για ιππασία. Οι Έλληνες φορούσαν κατά καιρούς ένα καπέλο  με ευρύ γείσο (πέτασο), και σε σπάνιες περιπτώσεις, οι Ελληνίδες φορούσαν ένα κορυφωμένο επίστεμμα με επίπεδο γείσο. Τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες φορούσαν σανδάλια, παντόφλες, μαλακά παπούτσια, ή μπότες, αν και στο σπίτι συνήθως γυρνούσαν  ξυπόλυτοι.

http://www.hellinon.net/ANEOMENA/Endysi.htm

[slideboom id=924070&w=425&h=370]

Η Μάχη της Κρήτης

http://www.youtube..com/watch?v=xsENas4rcf4

Κάνδανος, Κακόπετρος Μάχη Κρήτης

http://www.youtube..com/watch?v=ZvOlmhH9jGI

Το χρονικό της Κατοχής

Α http://www.youtube..com/watch?v=l80fgUoKTD0

Β http://www.youtube..com/watch?v=79x-cAqbON8

‘ΟΙ ΔΩΣΊΛΟΓΟΙ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ’

http://www.youtube..com/watch?v=VMYwV68wyrc

Από την αποστασία στη χούντα

http://www.youtube..com/watch?v=fl7dqN3FO3Q

Φασισμός της επταετίας

http://www.youtube..com/watch?v=x0lVB0-Cl8s

Το παρακράτος των Συνταγματαρχών

http://www.youtube..com/watch?v=FIM45JB3D4g

Η ανταρσία του Α/Τ Βέλος κατά της Χούντας΄

http://www.youtube..com/watch?v=1JEVdyCWE_U

Η λογοκρισία στη Χούντα

http://www.youtube..com/watch?v=70_HHUWwbRQ

Λήσταρχος Γιαγκούλας

http://www.youtube..com/watch?v=Lb2AOxz0yNk

Η ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΥΨΩΜΑ 731 (1940)

http://www.youtube..com/watch?v=5qGUjamfrpE

Ήρωες του 1821 – Η Αχαριστία της Πατρίδας

http://www.youtube..com/watch?v=9phQOYoE_wE

Κοντομαρί – Η πρώτη εκτέλεση αμάχων

http://www.youtube.com/watch?v=uEJB8Q2pzAM

1944. Η Μάχη της Αθήνας (Α΄ Μέρος)

http://www.youtube..com/watch?v=w6WhdN4Oz4Q

1944. Η Μάχη της Αθήνας (΄Β μέρος)

http://www.youtube..com/watch?v=STZRIKG0Dzc

Η άγνωστη ζωή του Λόρδου Βύρωνα

http://www.youtube..com/watch?v=5QAwTZHG_Z0

ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ

http://www.youtube..com/watch?v=LYtWJrWwznA

ΞΥΛΟΥΡΗΣ

http://www.youtube..com/watch?v=KTfZse-716I

Το κίνημα στου Γουδή

http://www.youtube..com/watch?v=JkjPbSWDI4Y

Το χρονικό της φορολογίας

http://www.youtube..com/watch?v=PDLmPKeWZIo

ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

http://www.youtube..com/watch?v=KXTeS_n-ONo

Η Ακρόπολη

http://www.youtube..com/watch?v=pyzTAG9V-_o

Κανάρης, Μιαούλης

http://www.youtube..com/watch?v=qs3wMabVILk

Οι μεγάλες δυνάμεις και η ελληνική επανάσταση

http://www.youtube..com/watch?v=S8BXyTFtUy0

Το σχέδιο Τρούμαν

http://www.youtube..com/watch?v=HnepT6U5L7k

Το σχέδιο Μάρσαλ

http://www.youtube..com/watch?v=tQa6w6Ue6kI

Το χρονικό της Κατοχής Α + Β

Α http://www.youtube..com/watch?v=l80fgUoKTD0

Β http://www.youtube..com/watch?v=79x-cAqbON8

Ο Γοργοπόταμος

http://www.youtube..com/watch?v=CsqiWLlaTk8

Το άγνωστο ολοκαύτωμα 1943

http://www.youtube..com/watch?v=qMTCn06DW04

Κολοκοτρώνης

http://www.youtube..com/watch?v=AHnex-SKloI

Αγία Σοφιά

http://www.youtube..com/watch?v=y_50MNhph4A

Η Άλωση της Πόλης

http://www.youtube..com/watch?v=SvwDR7L3MeA

Η παρακμή του Βυζαντίου

http://www.youtube..com/watch?v=OtHIFIZlrDo

Μεσολόγγι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

http://www.youtube..com/watch?v=1waTI9-T7DQ

Καποδίστριας Διπλωμάτης

http://www.youtube..com/watch?v=rEeE3qJ4NAs

Καποδίστριας Σύνορα

http://www.youtube..com/watch?v=372NH4YwLTg
Σουλέϊμάν ο Μεγαλοπρεπής
http://www.youtube..com/watch?v=icJV-jmlJGM

Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης

http://www.youtube..com/watch?v=Ls21LnQHMPk

Σαντορίνη

http://www.youtube..com/watch?v=RdgBUJJl-sU

Αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες

Α http://www.youtube..com/watch?v=36Z8lqPsO_M

Β http://www.youtube..com/watch?v=vwPrg0misec

Το κατοχικό δάνειο

http://www.youtube..com/watch?v=M3jeIEqx5Cw

Το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων

http://www.youtube..com/watch?v=SIuXd3Ds6mo

Αλέξανδρος και Ασπασία

http://www.youtube..com/watch?v=fF-YAbWa3Iw

Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

http://www.youtube..com/watch?v=6bMf2lid-Q0

Ο πόλεμος των κατασκόπων Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων

http://www.youtube..com/watch?v=FBSuVJ_ckVg

Μουσολίνι

http://www.youtube..com/watch?v=vPchbPwMJS8

Γεώργιος Παπανικολάου

http://www.youtube..com/watch?v=t2bNNSMuquA

Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου

http://www.youtube..com/watch?v=QjycC225Y8s

Η δίκη των έξι

Α http://www.youtube..com/watch?v=KFDnCBu00Q8

Β http://www.youtube..com/watch?v=UdaP8ibt25g

Η Μηχανή του Χρόνου – Τα Λαυρεωτικά – Η Μεγάλη Απάτη

http://www.youtube..com/watch?v=hNluMeJjTwI

Έλληνες του Πνεύματος και της Τέχνης

Ελύτης

http://www.youtube..com/watch?v=rmo50s93AOc

Μελίνα

http://www.youtube..com/watch?v=B_HvgibabRo
Κάλλας

http://www.youtube..com/watch?v=Sx5vOe9FxRg

Καζαντζάκης

http://www.youtube..com/watch?v=vOeoRrhmuZw

Θεοδωράκης

http://www.youtube..com/watch?v=qw5qMgr50cw

Τσιτσάνης

http://www.youtube..com/watch?v=rGrklOPsPB0

Καβάφης

http://www.youtube..com/watch?v=BPZ4HVkcoYU

Ρίτσος

http://www.youtube..com/watch?v=TFdwVnylvf0

Χατζιδάκις

http://www.youtube..com/watch?v=0Wsa9mbQFzU

Σεφέρης

http://www.youtube..com/watch?v=lQqm-JmyStM

Μάχες των Ελλήνων

“Από τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 μέχρι και τους δύο Βαλκανικούς πολέμους”

http://www.youtube..com/watch?v=ZTQGb5UkH2c

“Από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Μικρασιατική καταστροφή”

http://www.youtube..com/watch?v=DBjrpSsppTs

“Μεσοπόλεμος”

http://www.youtube.com/watch?v=z4uMKPWSQPY

“Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος”

http://www.youtube..com/watch?v=7yvedG6iJO0

“Κατοχή και Αντίσταση’

http://www.youtube..com/watch?v=ofF80aGSpCA

Εμφύλιος, ψυχρός πόλεμος, δικτατορία.. Εισβολή στην Κύπρο, Πολυτεχνείο.. Μεταπολίτευση, συνθήκη της ένταξης στην ΕΟΚ…

http://www.youtube..com/watch?v=LYVMnx0XcpA

Η επανάσταση του 1821 μέσα από τους ήρωες

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗΣ 1782-1827 (ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ 1821)

http://www.youtube..com/watch?v=V8rewCzLVV0

Ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ

http://www.youtube..com/watch?v=Xj3XvTw5-gU

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ 1770-1843 (ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ 1821)

http://www.youtube..com/watch?v=iMV4SUrpJQM

ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ 1771-1825 (ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ 1821)

http://www.youtube..com/watch?v=y8qfrXYT8-0

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΝΑΡΗΣ 1795 -1877 (ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ 1821)

http://www.youtube..com/watch?v=xF-IizPE6vc

ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΙΑΟΥΛΗΣ 1769 -1835 (ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ 1821)

http://www.youtube..com/watch?v=96Y6RPkct1A

Μάρκος Μπότσαρης

http://www.youtube..com/watch?v=XcRg5Pz8cG8

Χώματα με Ιστορία

Ο ΓΕΡΟΣ ΤΟΥ ΜΩΡΙΑ 1

http://www.youtube..com/watch?v=BwclbFzcay8

Ο ΓΕΡΟΣ ΤΟΥ ΜΩΡΙΑ 2

http://www.youtube..com/watch?v=Xcbvklc415s

Ο ΓΕΡΟΣ ΤΟΥ ΜΩΡΙΑ 3

http://www.youtube..com/watch?v=4TM-CGDK3gM

Μάρκος Μπότσαρης

http://www.youtube..com/watch?v=nLMWQe4b0N4

Αθανάσιος Διάκος

http://www.youtube..com/watch?v=u4dOOjTIrm8

ΕΚΠΟΜΠΗ ΕΚΑΤΟΓΡΑΦΙΑ

http://www.livemovies.gr/shows/ekatografia

03/09/2012 – Προσφυγιά

04/09/2012 – Η πρωτεύουσα των προσφύγων

05/09/2012 – Η απαρχή του μεσοπολέμου (1922-1930)

06/09/2012 – Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

07/09/2012 – Δ.Ε.Θ. (Α’ Μέρος)

10/09/2012 – Κάμπελ

11/09/2012 – Αρχιτεκτονική της πόλης

12/09/2012 – Η τετραετία του Βενιζέλου (1928-1932)

13/09/2012 – Επί Μεταξά (1936-1940)

14/09/2012 – Μέρες του ’36 (Α’ Μέρος’)

18/09/2012 – 28η Οκτωβρίου 1940

19/09/2012 – Κατοχή (1941-1944)

20/09/2012 – Κατοχή και αντίσταση (Α’ Μέρος)

21/09/2012 – Κατοχή και αντίσταση (Β’ Μέρος)

26/09/2012 – Απελευθέρωση (1944)

27/09/2012 – Εμφύλιος πόλεμος (Α’ Μέρος)

28/09/2012 – Εμφύλιος πόλεμος (Β’ Μέρος)

01/10/2012 – Πολκ (1948)

02/10/2012 – Ρεμπέτικο (1935-1950)

03/10/2012 – Υπόκοσμος

04/10/2012 – Υπόθεση Μέρτεν 

08/10/2012 – Δ.Ε.Θ. (Γ’ Μέρος)

09/10/2012 – Ραδιόφωνο και τηλεόραση

10/10/2012 – Το βυζαντινολογικό συνέδριο (1953)

10/10/2012 – Αστυφιλία – Μετανάστευση (1950-1960)

12/10/2012 – Αντιπαροχή

15/10/2012 – Μεταπολεμικά έργα

16/10/2012 – Φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (Α’ Μέρος)

18/10/2012 – Φεστιβάλ τραγουδιού 

19/10/2012 – Πολιτιστικοί θεσμοί 

24/10/2012 – Σχολεία (Α’ Μέρος)

25/10/2012 – Σχολεία (Β’ Μέρος)
29/10/2012 – Μεταπολεμικός τύπος
30/10/2012 – Ξενοδοχεία-Φιλοξενία
31/10/2012 – Καφενεία
01/11/2012 – Στέκια (Μέρος Α’)
02/11/2012 – Στέκια (Μέρος Β’)
05/11/2012 – Ξενυχτάδικα
09/11/2012 – Η χωροταξία της νέας πόλης – Σέιχ Σου
12/11/2012 – Ο Δράκος του Σέιχ Σου

13/11/2012 – Δολοφονία Λαμπράκη (1963)

14/11/2012 – Χούντα και στη Θεσσαλονίκη
15/11/2012 – 21η Απριλίου – Ηθογραφικά

16/11/2012 – Πανεπιστημιακοί αγώνες (1961-1974)
19/11/2012 – Γεύσεις της Θεσσαλονίκης
20/11/2012 – Καταναλωτισμός

21/11/2012 – Αγορές
22/11/2012 – Η χρυσή ποδοσφαιρική δεκαετία

23/11/2012 – Σεισμός (1978)

26/11/2012 – Αναστηλώσεις

27/11/2012 – Χαλκιδική, Άγιον Όρος

28/11/2012 – Η πόλη του μπάσκετ

29/11/2012 – Ιστορικές ομάδες

30/11/2012 – Μεγάλες αθλητικές στιγμές
03/12/2012 – Μεγάλες συγκεντρώσεις
07/12/2012 – Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (Α’ Μέρος)

10/12/2012 – Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης (Β’ Μέρος)

19/12/2012 – Μέρες του ’36 (Β’ Μέρος)

28/12/2012 – Επιχειρήσεις

02/01/2013 – Μουσική
09/01/2013 – Άρης, τα πρώτα χρόνια
11/01/2013 – Μπεναρόγια-Φεντερασιόν

25/01/2013 – Η αρχιτεκτονική της πόλης
22/02/2013 – Γιώργος Κούδας

28/02/2013 – Τάκης Κανελλόπουλος

01/03/2013 – Ιωάννης Κ. Βελλίδης

06/03/2013 – Μανόλης Ανδρόνικος

08/03/2013 – Αριστοτέλης Ζάχος

15/03/2013 – Νίκος Γκάλης

20/03/2013 – Γ. Θ. Βαφόπουλος
22/03/2013 – Άλκη Κυριακίδου – Νέστορος

27/03/2013 – Οικογένεια Φερνάντες

03/04/2013 – Παναγιώτης Σπύρου (1936-2012)

05/04/2013 – Νικόλαος Γερμανός (1964-1935)

10/04/2013 – Το ανώνυμο θύμα του ολοκαυτώματος

12/04/2013 – Γιώργος Ιωάννου (1927-1985)

17/04/2013 – Ι.Θ. Κακριδής (1901-1992)

19/04/2013 – Μανώλης Αναγνωστάκης (1925-2005)

24/04/2013 – Λάμπρος Κορομηλάς (1856-1923)

26/04/2013 – Λυσίμαχος Καυταντζόγλου (1870-1932)

08/05/2013 – Βασίλης Χατζηπαναγής

ΕΡΤ – WebTV

15/02/2012 – Η μυθολογημένη πόλη

17/02/2012 – Ιστορία δύο πόλεων

22/02/2012 – Η “τρομοκρατία” (1903)

24/02/2012 – Ο Μακεδονικός Αγώνας (Μέρος Α’)

29/02/2012 – Ο Μακεδονικός Αγώνας (Μέρος Β’)

02/03/2012 – Οι Νεότουρκοι

07/03/2012 – Ο Πατισάχ στη Θεσσαλονίκη

09/03/2012 – Ο χάρτης των ελπίδων

14/03/2012 – Το βάπτισμα του πυρός

16/03/2012 – Η μάχη των Γιαννιτσών

21/03/2012 – Υπόθεση Νίκογλου

23/03/2012 – Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης

28/03/2012 – Ηρακλής, Τα πρώτα χρόνια

30/03/2012 – Άρης, Τα πρώτα χρόνια

05/04/2012 – ΠΑΟΚ, Τα πρώτα χρόνια

07/04/2012 – Το “ατύχημα” Σόροβιτς

21/04/2012 – Η απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης [01 | 02]

25/04/2012 – Οι πρώτες εντυπώσεις (Μέρος Α’)

27/04/2012 – Οι πρώτες εντυπώσεις (Μέρος Β’)

09/05/2012 – Περιμένοντας τη Βαλκανική Συνθήκη (1913)

11/05/2012 – Η δολοφονία του Γεωργίου

16/05/2012 – Το Μακεδονικό Μέτωπο (Μέρος Α’)

18/05/2012 – Ναυτικός ανταγωνισμός (1913)

23/05/2012 – Εθνικός διχασμός

24/05/2012 – Ετοιμάζοντας τον μεγάλο πόλεμο

25/05/2012 – Το Μακεδονικό Μέτωπο (Μέρος Α’)

01/06/2012 – Το Μακεδονικό Μέτωπο (Μέρος Β’)

06/06/2012 – Η πυρκαγιά του 1917 (Μέρος Α’)

08/06/2012 – Η πυρκαγιά του 1917 (Μέρος Β’)

20/06/2012 – Από τη νίκη στην προσφυγιά – Ουκρανία

22/06/2012 – Το σχέδιο Εμπράρ

27/06/2012 – Πλατεία Αριστοτέλους

30/06/2012 – Μικρασία

Του νερού τα παραμύθια

/03/2012 – Μεσολόγγι

24/03/2012 – Λουτράκι

07/04/2012 – Αργολίδα

14/04/2012 – Πάσχα στην Κέρκυρα

12/05/2012 – Πήλιο

26/05/2012 – Άνδρος

16/06/2012 – Σίφνος

23/06/2012 – Κύθηρα

30/06/2012 – Ελαφόνησος, Μονεμβασιά

07/07/2012 – Μήλος

11/07/2012 – Δράμα

13/07/2012 – Ιωάννινα

16/07/2012 – Πρέβεζα, Αμβρακικός

21/07/2012 – Χαλκιδική (Μέρος Α’)

28/07/2012 – Χαλκιδική (Μέρος Β’)

ΕΞΑΝΤΑΣ

http://www.livemovies.gr/shows/exandas

Εμπόλεμη Ζώνη

http://www.livemovies.gr/shows/empolemh-zwnh

Έρευνα

http://www.livemovies.gr/shows/erevna

Εύρηκα 2

http://www.livemovies.gr/shows/eyrhka

Νέοι Φάκελοι

http://www.livemovies.gr/shows/oi-neoi-fakeloi

Ρεπορτάζ χωρίς σύνορα

http://www..livemovies.gr/shows/reportaz-xwris-synora

Το κουτί της Πανδώρας

http://www..livemovies.gr/shows/to-kouti-ths-pandoras

Φωτόσφαιρα

http://www.livemovies..gr/shows/fwtosfaira

ΑΛΛΑ ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΕΡ

Απ’το Βυζάντιο ως την Επανάσταση του 1821

http://www.youtube..com/watch?v=6aM5Zh1ELfw

Oι Mεγαλες Mαχες [History Channel] | Μάχη της Κρήτης

http://www.youtube..com/watch?v=egt16KT–jM

Όταν οι Έλληνες της Αμερικής ανοίγουν σουβλατζίδικα, ο Νιγηριανός οδοντίατρος Sam Chekwas, λάτρης της ελληνικής γραμματείας, άνοιξε ελληνικό βιβλιοπωλείο, με στόχο να διαφυλάξει την ελληνική γλώσσα, και να μυήσει σ΄αυτή και τη λογοτεχνία της ακόμα και τους Αμερικανούς!

Δείτε τη συνέντευξη που έδωσε (φυσικά στα Ελληνικά). Διαρκεί μόνο 4 λεπτά και αξίζει το χρόνο σας.

Υ/Γ

Μια φίλη, που έστειλε ευχαριστήριο μήνυμα στον ανωτέρω επιχειρηματία για την απόφασή του, έλαβε την εξής απάντηση :

“Η Ελλαδα παραμενει το φως του κοσμου.”

Ένα φωτογραφικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944 με το φακό του Dmitri Kessel

– See more at: http://left.gr/news/ena-fotografiko-afieroma-sto-dekemvri-toy-1944#sthash.4lmjzKls.kQLmS8Mh.dpuf

Ένα λεύκωμα για τις Αιγές!  Άξίζει, έστω, να το φυλλομετρήσετε και θα
εντυπωσιασθείτε από την ελληνικότητα και το υψηλό επίπεδο πολιτισμού
των Μακεδόνων!

http://www.latsis-foundation.org/megazine/publish/ebook.php?book=74&preloader=1

Το καλύτερο βιβλίο (πολύ πρόσφατο), που έχει εκδοθεί για τις Αιγές, την
αρχαία «Βασιλική Μητρόπολη» των Μακεδόνων.

Μεγενθύνετε, πληκτρολογώντας, επάνω σε κάθε σελίδα.

H Bεργίνα ανήκε στην ευρύτερη περιφέρεια των Αιγών και ήταν ο χώρος
ταφής των μελών της βασιλικής οικογένειας.

ΦΩΤΑ – ΟΛΌΦΩΤΑ

Εκινδύνευε να βυθισθεί εις το κύμα η μικρή βάρκα του Κωνσταντή του Πλαντάρη, πλέουσα ανάμεσα εις βουνά κυμάτων, έκαστον των οποίων ήρκει δια να ανατρέψει πολλά και δυνατά σκάφη και να μη αποκάμει, και εις αβύσσους, εκάστη των οποίων θα ήτο ικανή να καταπίει εκατόν καράβια και να μη χορτάσει. Ολίγον ακόμη και θα κατεποντίζετο. Άγριος εφύσα βορράς, οργώνων βαθέως τα κύματα, και η μικρά φελούκα, δια να μην αρμενίζει κατεπάν’ τον αέρα, είχε μαϊνάρει το πανί της, και είχε μείνει ξυλάρμενη και ωρτσάριζε κι εδοκίμαζε να κάμει βόλτες. Του κάκου. Μετ’ολίγον η θάλασσα επήρε τον ελεεινόν φελλόν εις την εξουσίαν της, και ο άνεμος τον έσυρεν εδώ κι εκεί, και ο Κωνσταντής ο Πλαντάρης εξέμαθεν εις την στιγμήν όσας βλασφημίας ήξευρε και ησχολείτο να κάμει την προσευχήν του, ενώ ο μικρός σύντροφός του, ο ναύτης Τσότσος, νέος δεκαεπτά χρόνων, εγδύνετο και ητοιμάζετο να πέσει εις την θάλασσαν, ελπίζων να σωθεί κολυμβών, και ο μόνος επιβάτης των, ο ζωέμπορος Πραματής, έκλαιε και εύρισκεν ότι δεν ήξιζε τον κόπον ν’αρμενίσει τις τόσην θάλασσαν δια να πνιγεί, αφού η γη ήτο ικανή να σκεπάσει με το χώμα της τόσους και τόσους.

Εκινδύνευε ν’ αποθάνει από τους πόνους η Μαχώ, η γυναίκα του Κωσταντή του Πλαντάρη, νεόγαμος, πρωτάρα. Η Πλανταρού, η πεθερά της, είχε καλέσει από το βράδυ της προλαβούσης ημέρας την μαμμήν την Μπαλαλίναν και την εμπροσθινήν την Σωσάνναν. Αι δύο γυναίκες, τεχνίτισσαι εις το είδος των, και η μήτηρ του συζύγου της κοιλοπονούσης, φιλόστοργος, ως πάσα πενθερά ήτις δεν επιθυμεί τον θάνατον της νύμφης της, όταν αύτη είναι πρωτάρα, πριν βεβαιωθεί ότι θα επιζήσει το παιδίον, δια να ασφαλισθεί η κληρονομία της προικός, επροσπάθουν, όσον το δυνατόν, να ανακουφίσουν τους πόνους της ωδινούσης. Και είχεν ανατείλει ήδη η άλλη ημέρα και ακόμη η γυνή εκοιλοπόνει, και η μαμμή, η εμπροσθινή και η πενθερά συνεπόνουν με αυτήν, και ο καλογερόπαπας του Μετοχίου του Αγίου Σπυρίδωνος είχε λάβει εντολήν να ψάλει μικράν και μεγάλην Παράκλησιν προς βοήθειαν της ωδινούσης.

Το σπιτάκι έκειτο επάνω εις την κορυφήν του μικρού νησιδίου προς μεσημβρίαν. Την πρωίαν της Παρασκευής, η βάρκα του Πλαντάρη είχε φανεί αντικρύ, αγωνιώσα εις τα κύματα, και δύο παιδία του γιαλού, απ’ εκείνα που περνούν τον καιρόν των κάτω από τον αρσανάν, μη γνωρίζοντα επί της ξηράς άλλην διατριβήν από τας συρμένας έξω φελούκας, ούτε άλλο παιγνίδι από την θάλασσαν, ήλθαν να πάρουν τα συχαρίκια της Πλανταρούς, ακούσαντα την είδησιν από πορθμείς, οι οποίοι είχον αναγνωρίσει μακρόθεν την βάρκαν. Και τότε η Πλανταρού είδε,

κι εκατάλαβεν από την τρικυμίαν, όπου ήτο εις το πέλαγος, ότι η βάρκα ανεβοκατέβαινεν εις τα κύματα κι εκινδύνευε να βουλιάξει, και τότε ενόησε τι θα ’πει να ’χει κανείς «δυο χαρές και τρεις τρομάρες». Διότι διπλή μεν χαρά θα ήτο να έφτανεν αισίως ο υιός της, να εγέννα με το καλόν και η νύμφη της· τριπλή δε τρομάρα ήτο ο κίνδυνος του υιού της, ο κίνδυνος της νύμφης της και ο κίνδυνος του προσδοκωμένου νεογνού. Ίσως δε θα ήτο τετραπλή η τρομάρα, αν προσετίθετο και ο φόβος μήπως τυχόν και η νύμφη της γεννήσει …θήλυ.

* * *

Επάνω εις την κορυφήν του λόφου, ευρίσκετο μονήρες το σπιτάκι, και κάτω εις την ακρογιαλιάν ήτο κτισμένον το χωρίον. Διακόσια σπίτια αλιέων, πορθμέων και ναυτών. Έν μίλιον απείχε το σπιτάκι από το χωρίον. Υπήρχε μικρός επισφαλής όρμος, αλλά δεν ήτο λιμήν. Έβλεπε μόνον προς μεσημβρίαν. Η αγωνία της βάρκας του Πλαντάρη ήτο ορατή από την πολίχνην, ορατή και από τον μεμονωμένον οικίσκον.

Η Πλανταρού ήρχισε τότε να μέμφεται πικρώς τον υιόν της δια την τόλμην και την αποκοτιά του. Τι ήθελε, τι γύρευε τέτοιες μέρες να κάμει ταξίδι; Δεν άκουε, ο βαρυκέφαλος, τη μάννα του, τι του έλεγε. Ακόμη τα Φώτα δεν είχαν έλθει. Ο Σταυρός δεν είχε πέσει στο γιαλό. Τον αβάσταχτο είχε; Δεν εκαρτερούσε, ο απόκοτος, δύο τρεις ημέρες, να φωτισθούν τα νερά, να αγιασθούν οι βρύσες και τα ποτάμια, να φύγουν τα σκαλικαντζούρια; Καλά να πάθει, γιατί δεν την άκουσε.

Όσον υψώνετο ο ήλιος προς το μεσουράνημα, τόσον ηύξανε και η αγωνία της Πλανταρούς. Η νύμφη της, υποστηριζομένη όπισθεν από την Μπαλαλού και κρεμαμένη έμπροσθεν από τον τράχηλον της Σωσάννας, εμούγκριζεν ως αγελάδα. Ο άνεμος εκεί κάτω, εις το πέλαγος, εφαίνετο ότι απεμάκρυνε το πλοιάριον αντί να το προσεγγίσει εις την ακτήν. Η βάρκα ολονέν εξέπεφτε μακρύτερα, αισθητώς εις το βλέμμα. Εις την νύμφην της η Πλανταρού εφυλάχθη να είπει τίποτα. Μόνον εξήρχετο συχνά εις τον εξώστην, προσποιουμένη ότι ήθελε να κουβαλήσει το εν και το άλλο, και έμενεν επί μακρόν κι εκοίταζε. Δεν επανήρχετο ειμή αν την ανεκάλει η μαμμή, η Μπαλαλού.

Επλησίαζεν ήδη η μεσημβρία και η αγωνία της Πλανταρούς έφθασεν εις το κατακόρυφον. Δεν εφαίνετο πλέον να υπάρχει ελπίς. Ο υιός της θα επνίγετο εκεί εις το άσπλαχνον πέλαγος, και την νύμφην της ομού με το έμβρυον θα την εσκέπαζεν η «μαύρη γης».

Τέλος, η γραία απέκαμε. Η βάρκα έγινεν άφαντη…Και η σύζυγος του υιού της εγέννησεν ….άρρεν. Ω! το στρίγλικο, το κακοπόδαρο, ω! το γρουσούζικο, οπού ψωμόφαγε τον πατέρα του! Πνίξτε το! Σκοτώστε το! Τι το φυλάτε; Πετάτε το στο γιαλό, να πα να βρει τον πατέρα του! Κ’αυτή, η γουρουνοποδαρούσα η μάννα του, αυτή η πρωτάρα, η στερεμένη, αυτή η λεχώνα η λοχεμένη!… Ημπορείς, μαμμή, να την καρυδοπνίξεις, κειδά που θα ψοφολογήσει, στο κρεβάτι της, να στραμπουλήξεις με τη χεράρα σου και της κλήρας το λαιμό, να πούμε πως εγεννήθηκε παθαμένο το παιδί, και πως η μάννα ετελείωσε, καθώς κάθισε στα σκαμνιά, ημπορείς;

* * *

Δεν την εσκέπασεν η μαύρη γης την ταλαίπωρον μητέρα ομού με τον καρπόν των σπλάχνων της, και το πέλαγος ίλεων δεν έπνιξε τον πατέρα. Ο Πλαντάρης είχε τελειώσει προ πολλού την προσευχήν του, και ο μικρός ναύτης, ο Τσότσος, είχε φορέσει εκ νέου το υποκάμισον και την περισκελίδα του. Ο ζωέμπορος ο Πραματής επείσθη ότι ήτο καλός χριστιανός και ότι ήτο προωρισμένος να ταφεί εις ευλογημένον χώμα. Ο άνεμος είχε κοπάσει περί το δειλινόν, και ο κυβερνήτης ανέλαβε το κράτος του επί του μικρού σκάφους. Έπιασε δυνατά το τιμόνι και με τα πολλά ορτσαρίσματα ήλθεν η φελούκα εις μέρος απαγγερόν, δίπλα εις την ξηράν, ολίγα μίλια απώτερον του μικρού όρμου. Δια τούτο η βάρκα είχε γίνει άφαντος εις τα όμματα της Πλανταρούς, ήτις δεν είχε παύσει ν’αγναντεύει από το ύψος του εξώστου. Έφθασε δε ασφαλώς εις τον όρμον, ευθύς ως έπεσεν εντελώς ο άνεμος, βασίλευμα ηλίου.

Δεύτερα συχαρίκια επήραν της Πλανταρούς. Ο υιός της, αποστάζων άλμην, κατάκοπος, θαλασσοπνιγμένος, έφθασεν εις το σπιτάκι, άμα ενύκτωσε, κι εκεί μόνον έμαθε την ευτυχή είδησιν, ότι η συμβία του τού είχε γεννήσει κληρονόμον.

* * *

 Την επαύριον ήσαν Φώτα. Την άλλην ημέραν Ολόφωτα. Την εσπέραν της μεγάλης εορτής, άμα τη τριημερεύσει της λεχούς και του παιδίου, έβαλαν την σκαφίδα κάτω εις το πάτωμα και εγέμισαν με χλιαρόν νερόν βρασμένον με δάφνας και με μύρτους. Επρόκειτο να τελέσουν τα «κολυμπίδια» του παιδίου.

Η καλή μαμμή, η Μπαλαλού, εξήπλωσε το βρέφος μαλακά επί των ηπλωμένων κνημών της και ήρχισε να λύει τα σπάργανα. Είχε νυκτώσει. Μία λυχνία και δύο κηρία έκαιον επί χαμηλής τραπέζης. Το παιδίον, παχύ, μεγαλοπρόσωπον, με αόριστον ροδίζοντα χρώτα, με βλέμμα γαλανίζον και τεθηπός, ανέπνεε και ησθάνετο άνεσιν, καθ’όσον απηλλάσσετο των σπαργάνων.

Εμειδία προς το φως, το οποίον έβλεπε, κι έτεινε την μικράν χείρα δια να συλλάβει την φλόγα. Την άλλην χείρα την είχε βάλει εις το στόμα του, κι επιπίλιζε, επιπίλιζε. Τι ησθάνετο; Απερίγραπτον.

Η καλή μαμμή αφήρεσεν όλα τα σπάργανα, απέσπασεν αβρώς την φουστίτσαν και το υποκάμισον του βρέφους και το έρριψεν απαλώς εις την σκαφίδα. Ήρχισε να το πλύνει και να αφαιρεί τα άλατα, με τα οποία το είχε πιτυρίσει κατά την στιγμήν της γεννήσεως, αφού το είχε αφαλοκόψει. Αφήρεσε και το βαμβάκιον, με το οποίον είχε περιβάλει τας παρειάς και την σιαγόνα του παιδίου, δια να κάμει άσπρα γένεια.

Έλαβε την «μασά», την σιδηράν λαβίδα, από την εστίαν και την έβαλε μέσα εις την σκάφην, δια να γίνει το παιδίον σιδεροκέφαλον.

Το βρέφος ήρχισε να κλαυθμυρίζει, ενώ η μαμμή εξηκολούθει να το πλύνει μαλακά και να το υποκορίζεται άμα: «Όχι, χαδούλη μ’, όχι, χαδιάρη μ’! όχι κεφαλά μ’, πάπο μ’, χήνο μ’!» Και συγχρόνως ο πατήρ, η μήτηρ, η μαμμή, η Πλανταρού και άλλοι συγγενείς και φίλοι παρόντες, έρριπτον αργυρά νομίσματα, δια ν’ ασημώσουν το παιδίον. Τα απέθετον αβρώς επί του στέρνου και της κοιλίας του βρέφους, και ολισθαίνοντα έπιπτον εις τον πάτον της σκάφης.

Το παιδίον δεν έπαυε να κλαίει, και η μαμμή το εκολύμβιζεν ακόμη, το εκολύμβιζεν. Κολύμβα, τέκνον μου, εις την σκάφην σου, κολύμβα και απόβαλε την άλμην σου εις το γλυκόν νερόν. Θα έλθει καιρός ότε θα κολυμβάς εις το αλμυρόν κύμα, καθώς εκολύμβησεν όλος, χθες ακόμη, ο πατήρ σου με την σκάφην του. «Φωνή Κυρίου επί των υδάτων, ο Θεός της δόξης εβρόντησε, Κύριος επί των υδάτων πολλών».

* * *

Την επαύριον, εορτήν της Συνάξεως του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού, έμελλε να βαπτισθεί το παιδίον, επειδή είχε συμβεί να γεννηθεί ούτω τας παραμονάς της εορτής, πριν περάσουν όλως τα Φώτα. Αλλά την εσπέραν, μετά τα κολυμπίδια, δείπνον παρετέθη εις την οικίαν. Η μαμμή εμάζωξε μετά προσοχής, όλα τα αργυρά κέρματα, ημιτάλληρα και σβάντζικα και δραχμάς, τα εκομβόδεσεν εις το μανδήλιόν της, ενώ οι παρεστώτες εφώναζαν γύρωθεν: «Να ζήσει! σιδεροκέφαλος!» και επηύχοντο εις την μαμμή «καλή ψυχή».

Είτα η Μπελαλού εσπόγγισε καλώς το παιδίον με μέγα λευκόν προσόψιον, του εφόρεσε καινούργιον καθαρόν υποκάμισον και ποδίτσαν, το ανέκλινεν επί των κνημών της, και ήρχισε να το περιβάλλει με τα σπάργανα.

Ο ζωέμπορος, ο Πραματής, είχεν έλθει εις τα κολυμπίδια, και εδήλωσεν ότι επεθύμει να γίνει ανάδοχος του βρέφους, εις μνήμην του προχθεσινού εν θαλάσση κινδύνου και της διασώσεως.

Ο μικρός ναύτης, ο Τσότσος, είχεν έλθει έως την θύραν, και ίστατο θεωρών μακρόθεν την τελετήν του κολυμβήματος. Ο γείτων, ο Δημήτρης ο Σκιαδερός, πρωτοξάδελφος του Κωνσταντή του Πλαντάρη, δεν είχε φανεί εις την οικίαν από πέρυσι, από την ημέραν του γάμου. Αλλά την εσπέραν ταύτην επήρε την γυναίκα του την Δελχαρώ και τα παιδιά του, εκ των οποίων δύο εκράτει αυτός αρμαθιαστά από την μίαν χείρα, το εν πενταετές και το άλλο τετραετές, τρίτον διετές, έφερεν υπό την μασχάλην, εν πενταμηνίτικον βρέφος εβύζαινεν εις τους κόλπους της η γυνή του, και δύο άλλα επτά και οκτώ ετών την ηκολούθουν κρατούμενα από το φουστάνι της, κι επαρουσιάσθη χαμογελών, χαίρων δια την χαράν του συγγενούς του, γεμάτος ευχάς και συγχαρητήρια.

Εκάθισαν όλοι εις την τράπεζαν. Δεξιά η Μπαλαλού, η μαμμή, αριστερά η μπροσθινή, η Σωσάννα, καταμεσής ο πατήρ του νεογνού. Δεξιόθεν της Σωσάννας η Πλανταρού, κατόπιν ο ζωέμπορος ο Πραματής και δύο τρεις άλλοι. Το λοιπόν του χώρου κατείχετο από τον Δημήτρην τον Σκιαδερόν και από την φαμελιά του.

Ήρχισαν να τρώγουν. Τα παιδιά του Δημήτρη του Σκιαδερού δεν εταιριάζοντο εύκολα. Εφώναζαν, εγρίνιαζαν, κι εθορυβούσαν. Το ένα ήθελε τσιτσί, δεν ήθελε μαμμά. Το τρίτον, κλαυθμηρίζον, εζήτει βρυ. Το τέταρτον ήθελε γλυκό, δεν του ήρεσε το τυρί. Η ταλαίπωρος η λεχώ υπέφερε κάπως από τον θόρυβον.

Ήρχισαν αι προπόσεις. Ηύχοντο εις τον πατέρα να του ζήσει, και εις την λεχώ «καλή σαράντιση». Πρώτη έπιεν η μαμμή, δεύτερος ο πατήρ, τρίτη η γραία Σωσάννα, η μπροσθινή.

Όταν ήλθεν η σειρά της Πλανταρούς να πίει εις την υγείαν της νύμφης της, ευχήθη με τρεις διάφορους τόνους φωνής·

– Εβίβα, νύφη, με το καλό να σαραντίσεις… Κι ό,τι είπα, παιδάκι μ’…αστοχιά στο λόγο μου!

Παπαδιαμάντης (1894)  

Από την κριτική έκδοση του Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλου με λίγο περισσότερο εκσυγχρονισμό της ορθογραφίας (υποτακτική, μονοτονικό).

Με τη λέξη βρυ (στο τέλος του κειμένου) ο Παπαδιαμάντης πιθανότατα εξαριστοφανίζει, όπως λέει και ο ΝΔΤ στο γλωσσάριο, το ‘μπρου’ του νηπίου.

Εξαιρετικό αρχείο. Περιέχει όλα τα αξιόλογα κτίρια της Αθήνας.

 Σπάνιες Ηχογραφήσεις από το Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ

Ξαναδιαβάζοντας κεφάλαια από την παγκόσμια ιστορία των δέκα τελευταίων αιώνων με αφορμή τα μουσικά έργα που ενέπνευσαν τα γεγονότα και οι πρωταγωνιστές τους.

http://musilibro.com/index.php/el/my-little-db/mousiko-egxeiridio-istorias