Φεβ 09
7
«Προς κ. Χίτλερ, χορτοφάγον»
ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ | 7 Φεβρουαρίου, 2009 | Γράψτε σχόλιο
Το 1909 στη Βιέννη ένας εξαθλιωμένος νεαρός ζήτησε να συναντήσει τον αριοσοφιστή τσαρλατάνο Γιόργκι Λαντς φον Λίμπενφελτς για να αγοράσει μερικά τεύχη του ρατσιστικού περιοδικού Οstara, όπου δημοσιεύονταν άρθρα εσωτερικής «φιλοσοφίας», εξωφρενικών ρατσιστικών θεωριών και παγγερμανικών παραληρημάτων. Ο νεαρός ήταν τακτικός αναγνώστης του περιοδικού στα δύο χρόνια που διέμενε στη Βιέννη (1908-1909). Ο αριοσοφιστής διαπίστωσε από την εμφάνισή του την άθλια κατάσταση του νεαρού και έτσι του χάρισε τα τεύχη που του ζήτησε. Και ο πλέον διεστραμμένος νους δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι ο νεαρός εκείνος 30 χρόνια αργότερα θα προκαλούσε τη μεγαλύτερη τραγωδία του 20ού αιώνα που στοίχισε στην ανθρωπότητα 50.000.000 νεκρούς. Το όνομά του: Αδόλφος Χίτλερ.
Ο νεαρός όμως ήταν συστηματικός αναγνώστης ως το τέλος της ζωής του και ας μην κατάφερε να τελειώσει το Γυμνάσιο. Διάβαζε ως την ημέρα που θα αυτοκτονούσε (στις 30 Απριλίου 1945) στο Βερολίνο. Κάθε μέρα και ιδίως τα βράδια, πολλές φορές μάλιστα ως τα χαράματα. Την περίοδο της παντοδυναμίας του ουδείς τολμούσε να τον διακόψει την ώρα της ανάγνωσης. Πάνω στην πόρτα του δωματίου του άλλωστε υπήρχε αναρτημένη πινακίδα που έγραφε: «Απόλυτη ησυχία». Οσοι περνούσαν απ΄ έξω, ακροποδητί σχεδόν, μπορούσαν να ακούσουν ακόμη και τον θόρυβο από το γύρισμα της σελίδας.
Τι τον σημάδεψε
Η προσωπική βιβλιοθήκη του Χίτλερ περιείχε 16.000 τόμους. Από αυτούς διασώθηκαν 1.200 που βρίσκονται στο κτίριο Τζέφερσον της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου. Σε αυτούς πρέπει να προσθέσουμε και άλλους 80 στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Μπράουν. Δεν γνωρίζουμε ωστόσο αν εκτός από τους Αμερικανούς εξακολουθούν να κατέχουν και οι Ρώσοι βιβλία της προσωπικής βιβλιοθήκης του Χίτλερ, πού βρίσκονται ή αν καταστράφηκαν.
Ο ιστορικός και μελετητής του Ολοκαυτώματος Τίμοθι Ράιμπακ, αναπληρωτής γενικός γραμματέας της Αcad mie Diplomatique Ιnternationale στο Παρίσι, αποφάσισε να μελετήσει τα βιβλία της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, κυρίως αυτά που συστηματικά διάβαζε ο Χίτλερ, σε συνδυασμό με τις σημειώσεις του γερμανού δικτάτορα στα περιθώρια και τις σχετικές υπογραμμίσεις του. Το αποτέλεσμα ήταν να μας δώσει ένα βιβλίο που διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα, αφού ο Ράιμπακ συσχετίζει τα ευρήματα της βιβλιοθήκης με άλλα ντοκουμέντα της ζωής του Χίτλερ και σκιαγραφεί ένα πορτρέτο της προσωπικότητάς του ή πιο σωστά μια πλευρά της η οποία ως τώρα ή είχε παραμεληθεί από τους μελετητές ή εμφανίστηκε διαστρεβλωμένη. Γι΄ αυτό άλλωστε δίνει στο βιβλίο του τον υπότιτλο: Τα βιβλία που σημάδεψαν τη ζωή του. Το εγχείρημα είναι φιλόδοξο και το αποτέλεσμα εξαιρετικά ενδιαφέρον, αν και δεν μπορεί κανείς να είναι βέβαιος ότι δεν υπάρχουν πολλές ακόμη αφώτιστες πλευρές. Ο Βρετανός Ιαν Κέρσοου, που ανήκει στους κορυφαίους ιστορικούς της χιτλερικής εποχής, έχει πει πως είναι αδύνατον να «διαπεράσει» κανείς τον νου του Χίτλερ και να πει με βεβαιότητα τι σκεφτόταν κάθε φορά. Ας σημειώσουμε επιπλέον πως το ίδιο ισχύει και για τις όποιες ψυχαναλυτικές ερμηνείες.
Φανατικός αναγνώστης
Ο Χίτλερ φανατικός αναγνώστης; Στη συνείδησή μας το όνομά του είναι ταυτισμένο με την πυρπόληση των βιβλίων των αντιφρονούντων στο Βερολίνο, το 1933, από τη ναζιστική Νεολαία. Ναι, ο άνθρωπος που ενέπνευσε αυτό το auto da f ήταν βιβλιοφάγος. Αναγνώστη άλλωστε θεωρούσε τον εαυτό του και όχι συγγραφέα. Το έργο του Ο Αγών μου, η βίβλος του ναζισμού, είναι από τα πλέον κακογραμμένα βιβλία, γεμάτο ανορθογραφίες και όπως προκύπτει από το χειρόγραφό του χρειάστηκε σκληρή δουλειά εκ μέρους των επιμελητών για να το διορθώσουν και να το καταστήσουν ευανάγνωστο κείμενο.
Τι περιείχε όμως η βιβλιοθήκη του και πώς βρέθηκαν τα βιβλία αυτά στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου; Κυρίως, για ποιον λόγο ως σήμερα δεν προκάλεσαν την προσοχή που θα περίμενε κανείς; Η ιστορία περιέχει και το σχετικό μυστήριο, γιατί τα βιβλία του Χίτλερ ήταν μοιρασμένα σε τρεις τοποθεσίες: στην καγκελαρία του Βερολίνου, στη βίλα του στο Ομπερζάλτσμπουργκ της Βαυαρίας και στην κατοικία του στο Μόναχο. Από τότε που εισέβαλαν οι σύμμαχοι στη Γερμανία υπήρξε ενδιαφέρον για τη βιβλιοθήκη του Χίτλερ. Πάντως η πλειονότητα των βιβλίων, 10.000 περίπου, όπως προανέφερα, περιήλθε στην κατοχή του Κόκκινου Στρατού. Ρώσοι στρατιώτες τα πακετάρισαν και τα έστειλαν από το Βερολίνο στη Μόσχα. Εκτοτε δεν τα είδε κανείς. Από τα υπόλοιπα, 3.000 συσκευάστηκαν σε ξύλινα κασόνια για μπίρες. Εκλήθη η αμερικανική αντικατασκοπία, έριξε στα βιβλία μια βιαστική ματιά και συνεπέρανε ότι δεν είχαν κανένα ειδικότερο ενδιαφέρον, αφού τα περισσότερα ήταν ποιητικές συλλογές και θεατρικά έργα. Και όχι μόνον αυτό αλλά δεν είχαν χρησιμοποιηθεί και πολύ.
Θαυμαστής του Σαίξπηρ
Τα βιβλία μεταφέρθηκαν στην Αμερική και εστάλησαν στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Τα μισά από αυτά είτε ενσωματώθηκαν στις διάφορες συλλογές της Βιβλιοθήκης είτε πουλήθηκαν ως διπλά αντίτυπα. Τα υπόλοιπα έμειναν συσκευασμένα στα κιβώτια και ως πριν από οκτώ χρόνια δεν είχαν καν καταλογογραφηθεί. Επρεπε να αλλάξουν πολλά και κυρίως να γίνει γενικώς αποδεκτή η παλιά παρατήρηση του Βάλτερ Μπένγιαμιν, ότι τα βιβλία μιας βιβλιοθήκης μας δίνουν το πλαίσιο της σκέψης και ως έναν βαθμό ορίζουν την αυθεντική προσωπικότητα του κατόχου τους. Το ίδιο πίστευε και ο Στάλιν, ένας ακόμη βιβλιοφάγος του 20ού αιώνα των δικτατόρων. Για να καταλάβουμε τι είναι οι άνθρωποι που μας περιστοιχίζουν, έλεγε ο Στάλιν, δεν χρειάζεται παρά να ψάξουμε τη βιβλιοθήκη τους.
Αυτό πραγματοποιεί στο εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο του ο Τίμοθι Ράιμπακ. Μολονότι ερευνά ένα πολύ μικρό μέρος της βιβλιοθήκης του Χίτλερ, καταφέρνει να μας περιγράψει πειστικά τη συνολική εικόνα της. Ο Χίτλερ, λ.χ., όσο και αν φαίνεται παράξενο, δεν θαύμαζε τον Γκαίτε, όπως θα ανέμενε κανείς, αλλά τον Σαίξπηρ. Στα αγαπημένα του βιβλία συγκαταλεγόταν ο Εμπορος της Βενετίας, στον οποίο εύρισκε την επιβεβαίωση του αντισημιτισμού του. Επίσης ο Ιούλιος Καίσαρας (σύγχρονη εκδοχή του οποίου θεωρούσε φυσικά τον εαυτό του). Οταν μάλιστα ήθελε να απειλήσει τους αντιπάλους του παρέπεμπε στην πασίγνωστη φράση από την Ε Δ πράξη του Ιούλιου Καίσαρα «οψόμεθα εις Φιλίππους». Είναι ανεξήγητο πάντως για ποιον λόγο η Καλύβα του μπαρμπα – Θωμά της Χάριετ Μπίτσερ Στόου ανήκε στα αγαπημένα αναγνώσματα ενός βαμμένου ρατσιστή. Μαζί με τα σοβαρά βιβλία η βιβλιοθήκη περιείχε και μεγάλο αριθμό παραφιλολογικών αναγνωσμάτων. Ο Ράιμπακ ερευνά την όλη αναγνωστική συμπεριφορά του Χίτλερ συνδυάζοντας ντοκουμέντα, μαρτυρίες, αφηγήσεις από πρόσωπα του στενού περιβάλλοντος του γερμανού δικτάτορα, από τον καιρό ακόμη που δεκανέας ων το 1915 στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την ώρα που έπεφταν οι οβίδες γύρω του αυτός μέσα στο χαράκωμα διάβαζε, όταν οι άλλοι στρατιώτες προσπαθούσαν να προστατευθούν.
Το χρήσιμο, το άχρηστο
Ο Χίτλερ δεν ήταν φανατικός αναγνώστης γενικώς και αορίστως. Διάβαζε μόνο τα βιβλία που θα του πρόσφεραν τα επιχειρήματα για την επιβεβαίωση των απόψεών του και τη θεμελίωση των ιδεών του. Πολλά από τα επιχειρήματα αυτά τα ενσωμάτωνε στους πολιτικούς του λόγους- αλλά και στις συσκέψεις με τους επιτελείς του. Αν απορεί κανείς γιατί κορυφαία στελέχη της Βέρμαχτ στις συσκέψεις δεν τολμούσαν να του αντιμιλήσουν, πρέπει να έχει υπόψη του ότι ο Χίτλερ είχε διαβάσει εκατοντάδες στρατιωτικές μελέτες και ότι από εκεί αντλούσε στοιχεία για την υποστήριξη ή πιο σωστά την επιβολή των απόψεών του. Δεν διάβαζε επομένως για να ανακαλύψει αλλά για να επιβεβαιώσει αυτά που ήδη πίστευε. Γι΄ αυτό και υποστήριζε πως υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι ενώ έχουν διαβάσει άπειρα πράγματα, ο νους τους δεν μπορεί να οργανώσει το υλικό που απορροφά και έτσι αδυνατούν να διακρίνουν το χρήσιμο από το άχρηστο. Δεν διαβάζουμε για να διαβάσουμε αλλά για να αποκτήσουμε τα εφόδια που μας είναι απαραίτητα ώστε να ανταποκριθούμε σε αυτό για το οποίο είμαστε πλασμένοι και ταγμένοι, έλεγε. Και όμως, στη βιβλιοθήκη αυτού του τέρατος δίπλα στο Περί πολέμου του Κλαούζεβιτς υπήρχε ένα γαλλικό βιβλίο μαγειρικής για χορτοφάγους (χορτοφάγος ήταν και ο ίδιος) με αφιέρωση στον « Μonsieur Ηitler v g tarien».
Η έκδοση του βιβλίου του Ράιμπακ προκάλεσε βεβαίως ένα ερώτημα διεθνώς. Γιατί τα 1.200 βιβλία του Χίτλερ βρίσκονται στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου και όχι στην υπηρεσία των Γερμανικών Αρχείων; Το σημαντικό ερώτημα όμως είναι ίσως άλλο. Τι απέγιναν οι 10.000 τόμοι της ίδιας βιβλιοθήκης που μετέφερε στη Μόσχα ο Κόκκινος Στρατός;
Ανακτήθηκε από: http://www.tovima.gr
Θα πρέπει να είστε συνδεδεμένος για να υποβάλλετε σχόλιο.
Αφήστε μια απάντηση
Για να σχολιάσετε πρέπει να συνδεθείτε.