Σοφία Μάνιου
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ – ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
1974: Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια Βιντ Σερφ δημιουργεί τις προδιαγραφές για την ενοποίηση των ηλεκτρονικών υπολογιστών ύστερα από παραγγελία του Πενταγώνου και βαφτίζει το δίκτυο «internet». Σκοπός: η ασφάλεια στη μεταφορά των πληροφοριών. Το δίκτυο είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό, γιατί σχεδιάστηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου, για να επιβιώσει σε πυρηνική επίθεση.
Επιβεβαιώνεται ο Marshall McLuan: « παγκόσμιο ηλεκτρονικό χωριό», όλοι μας «πολίτες του κυβερνοκόσμου».
ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ
1. ΒΙΟΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ:
® Άνοδος του βιοτικού επιπέδου, βελτίωση της ποιότητας ζωής, εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος, απαντήσεις και λύσεις στα προβλήματα, σημαντική βοήθεια σ’ όλους τους τομείς της ζωής.
2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ:
® Στους υπολογιστές και στην ηλεκτρονική επικοινωνία γίνονται οι μεγαλύτερες επενδύσεις. Πόλεμος των μεγάλων βιομηχανικών εταιρειών για τον έλεγχο της πληροφόρησης ® έλεγχος της οικονομίας και της πολιτικής, συγκέντρωση ισχύος.
® Παγκοσμιοποίηση της οικονομίας: ενοποίηση των αγορών και των χρηματοοικονομικών κυκλωμάτων, έλεγχος της παγκόσμιας αγοράς από τα μεγάλα μονοπώλια, τις πολυεθνικές εταιρείες.
® Ανεργία, αχρήστευση της ανθρώπινης εργασίας.
® Οργάνωση της παραγωγής, εκσυγχρονισμός, αύξηση της αποδοτικότητας, εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος, μείωση του κόστους της παραγωγής και της προσφοράς υπηρεσιών.
® Δημιουργία νέων επαγγελμάτων, δυνατότητα κατ’ οίκον εργασίας ή/και απασχόλησης σε εταιρείες του εξωτερικού (προσφορά υπηρεσιών μέσω διαδικτύου) = διεύρυνση της αγοράς εργασίας.
® Επανάσταση στις οικονομικές συναλλαγές –ηλεκτρονική οικονομία (σύστημα πληρωμής μέσω τραπεζικής κάρτας στο δίκτυο, ψηφιακή υπογραφή, ηλεκτρονικό/εικονικό χρήμα).
® Εμπόριο, κατανάλωση, διαφήμιση: εικονικές υπεραγορές, επιλογή και παραγγελία προϊόντων.
3. ΚΟΙΝΩΝΙΑ:
® ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΤΟΜΩΝ ΚΑΙ ΛΑΩΝ –ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ
® Στα παραδοσιακά Μ.Μ.Ε. ο πολίτης είναι περισσότερο δέκτης των μηνυμάτων που εκπέμπονται από ένα κέντρο –ιδιοκτησία ή φέουδο πολιτικών ή/και οικονομικών αρχόντων. Στο διαδίκτυο κάθε χρήστης είναι ταυτόχρονα (δυνάμει τουλάχιστον) πομπός και δέκτης. Τα κέντρα εκπομπής μηνυμάτων είναι όσα και οι δέκτες. Επιπλέον, το διαδίκτυο δεν αποτελεί ιδιοκτησία κανενός.
® Πλουραλισμός – Ελεύθερη διακίνηση όλων των απόψεων – η αρτιότερη (πολυσχιδής, πολύπλευρη, άμεση) ενημέρωση για τα κοινωνικά, πολιτικά και παγκόσμια προβλήματα. Δυνατότητα ανάγνωσης των απόψεων όλων των πολιτών του κόσμου.
® Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: άμεση επικοινωνία, εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος.
® Ενοποίηση του κόσμου –κατάργηση φραγμών και συνόρων – επαφή με ξένους πολιτισμούς και διαφορετικά ήθη και αντιλήψεις –γόνιμος κοσμοπολιτισμός – απόκτηση διεθνιστικής συνείδησης.
® Επικοινωνία και συνεργασία μη κυβερνητικών οργανώσεων για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (Διεθνής Αμνηστία, Γιατροί χωρίς Σύνορα κ.ά.), άσκηση πίεσης στις κυβερνήσεις, διοργάνωση εκατοντάδων ηλεκτρονικών διασκέψεων.
® Ασύδοτη ελευθερία στη διακίνηση μηνυμάτων (αιρέσεις, φασιστικές οργανώσεις, πορνογραφήματα κτλ.), αδυναμία των εθνικών κυβερνήσεων να ελέγξουν την ελεύθερη επικοινωνία, σχεδόν ακατόρθωτη η ρυθμιστική παρέμβαση του κράτους με νομοθετικά πλαίσια για την προάσπιση των δικαιωμάτων του πολίτη (πνευματικά δικαιώματα, απόρρητο προσωπικής ζωής, δημόσια υγεία και ασφάλεια, δημόσια αιδώς).
® Απομόνωση –αλλοτρίωση : Η ηλεκτρονική επικοινωνία δεν είναι γνήσια ανθρώπινη επαφή. Αποτελεί μορφή παραίτησης από τη δυναμική συμμετοχή στη ζωή. Τα κοινωνικά δίκτυα μπορεί από τη μια να ενισχύουν την κοινωνικότητα από την άλλη όμως ενθαρρύνουν την παρακολούθηση της ζωής μέσα από μια οθόνη και οδηγούν στον εγκλεισμό μας σ’ έναν πλαστό / εικονικό κόσμο.
® Επιβολή ενός μοναδικού πολιτισμικού προτύπου (του αμερικανικού), πολιτιστικός ιμπεριαλισμός, κυριαρχία της αμερικάνικης γλώσσας και κουλτούρας, αλλοτρίωση της εθνικής ταυτότητας των λαών, περιθωριοποίηση και αποκλεισμός από το διαδίκτυο της γλώσσας και της κουλτούρας των ασθενών λαών (π.χ. η αυτόματη μετάφραση δεν είναι χρηστική στο 98% των περιπτώσεων).
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ
® Ακριβός ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός για τους λαούς του Νότου, αλλά και για πολλούς από τους πολίτες των αναπτυγμένων κρατών.
® Έλλειψη υποδομής στις υπανάπτυκτες κοινωνίες (ηλεκτρικό ρεύμα, τηλεφωνικές γραμμές κτλ.). Περισσότερες τηλεφωνικές γραμμές υπάρχουν στο Μανχάταν από όσες υπάρχουν σε ολόκληρη την υποσαχάρια Αφρική.
® Αναλφαβητισμός ή άγνοια της αγγλικής γλώσσας οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό, στην αδυναμία κοινωνικής ένταξης, στην περιθωριοποίηση.
® Έλλειψη τεχνικών ικανοτήτων, εκπαίδευσης στο χειρισμό, επιμόρφωσης, οδηγούν στο λειτουργικό/ψηφιακό αναλφαβητισμό κι αυτός επίσης στην περιθωριοποίηση.
® Οι αναπτυσσόμενες χώρες είναι παρθένα αγορά για τις πολυεθνικές της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών. Οι πρώτες αποτελούν πρόσφορο έδαφος για εκμετάλλευση. Δημιουργούνται νέες μορφές ελέγχου και εξάρτησης από τις Μ. Δυνάμεις.
4. ΕΠΙΣΤΗΜΗ –ΤΕΧΝΗ –ΠΑΙΔΕΙΑ
® Δημοκρατικοποίηση της γνώσης και της πληροφόρησης.
® Πρόσβαση (άμεση, άκοπη, ανέξοδη) στις βιβλιοθήκες, στα αρχεία, στα κέντρα Ερευνών, στα Πανεπιστήμια όλου του κόσμου.
® Δυνατότητα σπουδών μέσω του διαδικτύου, συμμετοχής σε σεμινάρια, παρακολούθησης πανεπιστημιακών προγραμμάτων, εξετάσεων και απόκτησης τίτλου.
® Επισκέψεις στα μεγάλα Μουσεία όλου του κόσμου –εικονικά ταξίδια- επαφή με ξένους πολιτισμούς, κοσμοπολιτισμός.
® Συναρπαστικά εκπαιδευτικά προγράμματα –παιδαγωγικά παιχνίδια. Ψηφιακό σχολείο. Αναζήτηση πηγών, έρευνα, αντιπαράθεση και σύνθεση, προσωπική /ενεργητική κατάκτηση της γνώσης από τους μαθητές, κατάργηση της παιδείας του ενός βιβλίου και της παθητικής παρακολούθησης του διδασκαλικού μονόλογου. Διευκόλυνση των ομαδικών εργασιών και ανάπτυξη του ομαδοσυνεργατικού πνεύματος με την κοινωνική δικτύωση.
® Επιστήμη: συνεργασία των ειδικών επιστημόνων απ’ όλον τον κόσμο, δημιουργία ιδανικών επιστημονικών ομάδων στον κυβερνοχώρο, προαγωγή της έρευνας, αμεσότητα στη συνεργασία Πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων.
® Βελτίωση της υγείας (π.χ. τηλεϊατρική).
® Δημιουργία νέων μορφών Τέχνης και συμβολή του Η/Υ στη σύνθεση των δεδομένων και στη δημιουργία καλλιτεχνικών έργων.
® ΚΙΝΔΥΝΟΙ
® Προβληματική η διασφάλιση των συγγραφικών ή πνευματικών δικαιωμάτων.
® Παθητικοποίηση της σκέψης, τυποποίηση, εθισμός στην αποδοχή έτοιμων λύσεων και απαντήσεων, περιστολή του προβληματισμού, της αυτενέργειας, της πρωτοβουλίας, της κριτικής σκέψης. Αποτελεί ζήτημα συνετής /ορθής αξιοποίησης των δυνατοτήτων που προσφέρει ο Η/Υ από τους χρήστες.
® Σύγχυση ανάμεσα στη γνώση και στην έτοιμη πληροφορία = ψευδαίσθηση γνώσης, ύφεση της σκέψης.
5. ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
® Διεύρυνση της Δημοκρατίας, έγκαιρη και πολύπλευρη πολιτική ενημέρωση, διαφάνεια, αδιάλειπτος έλεγχος της πολιτικής ηγεσίας.
® Πολιτικός διάλογος.
® Ηλεκτρονικό βήμα σε όλους τους πολίτες, των οποίων η πολιτική έκφραση μπορεί να έχει μεγάλη εμβέλεια.
® Μετακύλιση των εξουσιών στους πολίτες, δυνατότητα άμεσης ηλεκτρονικής δημοκρατίας, κυβερνοψήφος (προϋπόθεση: ο ηλεκτρονικός εξοπλισμός όλων των πολιτών και ίσες ευκαιρίες ενημέρωσης και έκφρασης.
® ΚΙΝΔΥΝΟΙ
® Κίνδυνος καιροσκοπικής εκμετάλλευσης των λαϊκών παθών από τους δημαγωγούς, κίνδυνος λαϊκισμού και δημοκοπίας. (Αντίθετα, η αντιπροσώπευση διασφαλίζει την απαραίτητη στη δημοκρατία απόσταση μεταξύ γεγονότων και αποφάσεων).
® Κίνδυνος παραπληροφόρησης και παραπλάνησης της Κοινής Γνώμης με την αλλοίωση της πραγματικότητας (δημιουργία συθετικών /πλασματικών εικόνων π.χ. ενθουσιασμένα πλήθη οπαδών πίσω από τη φυσιογνωμία ενός πολιτικού).
® Αδύνατη η εγγύηση του απορρήτου της ψηφοφορίας στο ηλεκτρονικό δημοψήφισμα.
® Ηλεκτρονική παρακολούθηση της σκέψης, της δημιουργίας, της επικοινωνίας, ολόκληρης δηλαδή της ζωής μας, όταν αυτή είναι εξαρτημένη από τον Η/Υ, ηλεκτρονικό φακέλωμα των πολιτών από μυστικές υπηρεσίες, κίνδυνος ολοκληρωτισμού, οργουελλική κοινωνία.
Σοφία Μάνιου