Σοφία Μάνιου

H MOIΡΑ ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ

                 Πιστεύετε πως η ζωή του ανθρώπου (προ)καθορίζεται από διάφορους παράγοντες ή ότι ο ίδιος ο άνθρωπος είναι δημιουργός της τύχης του;

Αποδεικτέα θέση: Η ανάπτυξη του ατόμου δεν είναι προκαθορισμένη από μεταφυσικές δυνάμεις, δε διαμορφώνει η μοίρα ή η τύχη τη ζωή του. Οπωσδήποτε, οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες μέσα στις οποίες αναπτύσσεται το άτομο είναι καθοριστικές  της προσωπικής του ανάπτυξης. Σημαντικότερο ρόλο, όμως, διαδραματίζουν οι υποκειμενικοί παράγοντες, προϋποθέσεις δηλαδή που εξαρτώνται από το ίδιο το άτομο.

Απόδειξη

Α.   Απόρριψη της μοίρας – τύχης

1. Δεν πρέπει να εξαρτήσουμε τη ζωή από την τύχη. Η τύχη είναι αστάθμητος παράγοντας. Μπορεί να μας εγκαταλείψει, να μην είναι πάντοτε ευνοϊκή.
2. Όταν πιστεύουμε στη μοίρα, γινόμαστε μοιρολάτρες. Εκμηδενίζεται, έτσι, ο δυναμισμός, η πρωτοβουλία, η αυτενέργεια.
3. Η πίστη στην τύχη, στη μοίρα ή στο πεπρωμένο χαρακτηρίζει τους αμόρφωτους ανθρώπους και υποδηλώνει την έλλειψη πνευματικής καλλιέργειας και ορθολογισμού.
4. Είναι δείγμα ανωριμότητας και ανευθυνότητας, γνώρισμα των ανθρώπων που αρνούνται να αναλάβουν τις ευθύνες τους για τη δημιουργία της ζωής τους.  Σύμφωνα με τον υπαρξισμό του Σαρτρ, ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος. Δε διάλεξε ο ίδιος το δρόμο της ύπαρξης, κι όμως υπάρχει. Βρέθηκε ξαφνικά στον κόσμο και έκτοτε είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για τις πράξεις του. Για τα σφάλματα ή τις αποτυχίες του δεν πρέπει να κατηγορεί τους άλλους. “Είμαστε καταδικασμένοι ν’ αυτοσχεδιάζουμε. Μοιάζουμε με τους ηθοποιούς που χωρίς ρόλο, χωρίς κείμενο, χωρίς υποβολέα, βρίσκονται ξαφνικά πάνω στη σκηνή. Πρέπει ν’ αποφασίσουμε μόνοι μας πώς θέλουμε να ζήσουμε, ποιο είναι το νόημα της ύπαρξής μας”.

Β. Αντικειμενικοί παράγοντες που καθορίζουν την ανάπτυξη του ατόμου –Ευνοϊκές συνθήκες:

1. Οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη (παροχή από την πολιτεία των κοινωνικών αγαθών, ίσες ευκαιρίες στην παιδεία, στην υγεία, στην εργασία κτλ.).
2. Διασφάλιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.
3. Ομαλή λειτουργία των θεσμών και των φορέων κοινωνικοποίησης.
4. Παιδεία – εκπαίδευση επαρκής για την κάλυψη όλων των αναγκών.
5. Δημοκρατία : αξιοκρατία, ισονομία, ελευθερία σκέψης, έκφρασης και δράσης κτλ.
6. Ειρήνη (προϋπόθεση για την ατομική και κοινωνική πρόοδο).

Η απουσία των προηγούμενων παραγόντων αποτελεί τροχοπέδη στην πολύπλευρη ανάπτυξη του ατόμου, δεν την απαγορεύει όμως απόλυτα, καθώς ο άνθρωπος αγωνίζεται για τη βελτίωση της κοινωνίας του και επομένως από την κοινωνική και πολιτική του δράση εξαρτάται η ύπαρξη ή η ανυπαρξία ευνοϊκών συνθηκών για την ανάπτυξή του. Επιπροσθέτως, ακόμη κι αν οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες είναι πρόσφορες, το άτομο δε θα αναδειχθεί, αν δεν τις αξιοποιήσει κατάλληλα, αν δε διαθέτει δηλαδή και τις προσωπικές ικανότητες ή δυνάμεις.

Γ. Υποκειμενικοί παράγοντες

1. Αυτογνωσία (επίγνωση των προτερημάτων και των ελαττωμάτων, επίγνωση των δυνάμεων), αξιοποίηση των δυνατοτήτων, εκμετάλλευση των κλίσεων, εκμετάλλευση και αξιοποίηση των ευνοϊκών συνθηκών.
2. Μόρφωση, ορθολογισμός, αντικειμενική κρίση, σύνεση, προνοητικότητα, διορατικότητα.
3. Ρεαλισμός, εκτίμηση των πραγμάτων, στάθμιση των παραγόντων, ορθοτόμηση των δυνατοτήτων.
4. Εργατικότητα, επιμέλεια, μέθοδος, πρόγραμμα, σύστημα (“Το 98% της δημιουργίας μου το χρωστώ στην επιμέλειά μου” Αϊνστάιν).
5. Αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση.
6. Οριοθέτηση υψηλών στόχων, ύπαρξη ονείρων, φιλοδοξιών και ιδανικών. Ο ενθουσιασμός τονώνει την αυτοπεποίθηση, εμπνέει και δημιουργεί στόχους.
7. Θέληση, προσπάθεια, ενεργητικότητα, μαχητικότητα, αέναη αγωνιστικότητα (“Η επιτυχία δεν είναι δώρο αλλά κατάκτηση”).
8. Υπομονή και επιμονή, διατήρηση της ψυχραιμίας, καρτερικότητα στην αντιμετώπιση των προβλημάτων.
9. Συνεχής αυτοβελτίωση, αυτοκυριαρχία, προσπάθεια για χαλιναγώγηση των παθών και των ενστίκτων.
10. Υπευθυνότητα, συνέπεια στις υποχρεώσεις.
11. Στην αποτυχία, ενδοσκόπηση, αυτοαξιολόγηση και ανασυγκρότηση των δυνάμεων, εντοπισμός των σφαλμάτων,  επαναπροσδιορισμός των στόχων και έναρξη νέων αγώνων.

 Σοφία Μάνιου