Σοφία Μάνιου
Η ΛΑΚΩΝΙΚΟΤΗΤΑ
«Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν»
Λακωνικότητα ορίζουμε την ικανότητα να εκφράζεται κανείς με συντομία, σαφήνεια και ευστοχία. Είναι η εκφραστική λιτότητα, η περιεκτικότητα των λόγων. Η δυνατότητα να διακρίνει κανείς την ουσία και να τη διατυπώνει με λόγο πυκνό, μεστό σε νοήματα και ταυτόχρονα λιτό και ακριβή αποτελεί πραγματική αρετή. Τα ρητά, τα αποφθέγματα και οι παροιμίες του λαού μας, «αποστάγματα της ανθρώπινης σοφίας», είναι το καλύτερο παράδειγμα λακωνικού λόγου. Η λακωνικότητα αποκαλύπτει πνεύμα δυνατό, πλούσιο, οξυδερκές και προϋποθέτει:
– πνευματική καλλιέργεια
– γλωσσικό πλούτο
– αφαιρετική και συνθετική ικανότητα
– κριτική σκέψη, ευθυκρισία, οξυδέρκεια, αγχίνοια
– συνείδηση του μέτρου
Προσοχή! Η λακωνικότητα δεν πρέπει να συγχέεται με τη λεξιπενία ή την εκφραστική αδυναμία…
Αντίθετες έννοιες είναι: η φλυαρία, η πολυλογία, η περισσολογία, ο βερμπαλισμός, η φληναφολογία, η αμετροέπεια.
Η λακωνικότητα είναι χρήσιμη σε πολλές περιστάσεις:
ü Στην καταγραφή σημειώσεων, στην εκπόνηση σχεδιαγραμμάτων, στη σύνταξη περιλήψεων.
ü Στην επαγγελματική ζωή, στις συναλλαγές, στη διοίκηση (έγγραφα, αιτήσεις μικρές αγγελίες κ.ά.).
ü Στην άμεση και σύντομη ενημέρωση από τα ηλεκτρονικά Μ.Μ.Ε.
ü Στην ηλεκτρονική επικοινωνία (τηλεφωνικά μηνύματα / sms, e-mail).
ü Στη διαφήμιση.
Τα πλεονεκτήματα είναι πολλά:
- Εξοικονομείται χρόνος (πολύτιμος στον ταχύ ρυθμό της απαιτητικής ζωής μας).
- Διευκολύνεται η επικοινωνία, η συνεννόηση, η συνεργασία.
- Υπογραμμίζεται εμφατικά το ουσιώδες και ενισχύεται η εκφραστική δύναμη, αποκτά ένταση ο λόγος.
- Εντυπώνονται ευχερέστερα στη μνήμη τα μηνύματα, έχουν μεγαλύτερη απήχηση.
- Διασφαλίζεται η άμεση κατανόηση, ο προσδιορισμός και η σύλληψη της ουσίας του περιεχομένου σε αντίθεση με τους πλατειασμούς και την αοριστολογία που προκαλούν τη σύγχυση και τις παρανοήσεις.
- Καλλιεργούνται οι πνευματικές δυνάμεις του ανθρώπου με την εκγύμναση της κριτικής σκέψης, με την εξάσκηση στην αφαιρετική και συνθετική πνευματική διαδικασία.
- Η πνευματική δύναμη εντέλει προϋποθέτει αλλά και κατοχυρώνει την πνευματική ελευθερία του ανθρώπου.
Αντίθετα, σε πολλές άλλες περιστάσεις είναι αναγκαίος ο αναλυτικός λόγος:
ü Στο διάλογο είναι απαραίτητη η ανάπτυξη επιχειρηματολογίας.
ü Στις διαπροσωπικές σχέσεις η συζήτηση λύνει διαφορές και παρεξηγήσεις, διευκολύνει την αλληλοκατανόηση και τη συνεργασία.
ü Στη διαπαιδαγώγηση, στη νουθεσία, στη συμβουλή διευκολύνει την πρόσληψη των ηθοπλαστικών μηνυμάτων.
ü Στην εκπαίδευση /διδασκαλία η επανάληψη, το παράδειγμα, η ανάλυση και η επεξήγηση αποτελούν προϋποθέσεις για την πρόσληψη και την εμπέδωση των γνώσεων.
ü Στην ουσιαστική ενημέρωση αναγκαία είναι η αναλυτική παρουσίαση των γεγονότων (από τον Τύπο συνήθως) και η ερμηνεία τους.
ü Στη λογοτεχνία είναι προϋπόθεση της έκφρασης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Γι’ αυτό και απαιτείται προσοχή, μέτρο και φειδώ στη χρήση του λακωνικού λόγου, που συχνά εγκυμονεί κινδύνους:
- Όταν απαιτείται λόγος αναλυτικός, τα «λίγα λόγια» προκαλούν δυσχέρειες στην κατανόηση, στην επικοινωνία ή στη συνεργασία.
- Προκαλείται η εντύπωση της αντικοινωνικότητας στις συναναστροφές ή η αδυναμία συμμετοχής σε διάλογο.
- Με την εκτεταμένη χρήση των αρκτικόλεξων, των σύντομων ξένων λέξεων, των συνθημάτων και των μηνυμάτων της κινητής τηλεφωνίας:
– Διαβρώνεται η γλώσσα μας.
– Αποσυντίθεται η δομή της.
– Αλλοιώνεται η μορφή της.
– Υπονομεύεται η αισθητική της.
– Χάνεται ο πλούτος της.
– Κι έτσι, φτωχαίνει το λεξιλόγιο και περιορίζεται η λογική και η κριτική σκέψη των ανθρώπων που τη μιλούν.
- Ελλοχεύει ο κίνδυνος του εθισμού στη συνθηματολογία με αποτέλεσμα την τυποποίηση, τη συρρίκνωση και το μαρασμό της σκέψης.
- Άμεση επίπτωση του προηγούμενου είναι η ευχερής χειραγώγηση των νέων ή των αμόρφωτων ανθρώπων που εθίζονται στο συνθηματικό λόγο και υιοθετούν άκριτα τα μηνύματά του.
Σοφία Μάνιου