Η Θεολογία… στο σχολείο

Ιστορική αναφορά

Διαβάστε ένα απόσπασμα από το σχετικό βιβλίο του Νίκου Ψαρουδάκη

Διαβάστε σχετικό άρθρο εδώ

τεῦχ. 73, Μαρτ. – Ἀπρ. 2011

Εἰσαγωγικά: Μιά πολύ διαφωτιστική εἰσήγηση

Ὅπως εἶναι γνωστό, στή χώρα μας ἔχει ἐμφανισθεῖ τά τελευταῖα χρόνια τό κίνημα τῆς ἀρχαιολατρίας, πού δραστηριοποιεῖται ἔντονα μέ διάφορες ὁμάδες καί ὀργανώσεις, ἐπιδιώκοντας τήν κατάργηση τοῦ Χριστιανισμοῦ καί τήν ἐπαναφορά τῆς ἀρχαίας (εἰδωλολατρικῆς) ἑλληνικῆς θρησκείας. Στά πλαίσια τῆς προπαγάνδας, πού ἀσκεῖται ἀπό τό κίνημα αὐτό, ἀλλά καί στό κλῖμα τῆς ἔντονης ἐχθρότητας καί ἀντιπαράθεσης μέ τόν Χριστιανισμό, ἐξιδανικεύεται ὁ ἀρχαῖος ἑλληνισμός στό σύνολό του, συμπεριλαμβανομένης καί τῆς θρησκείας. Ἔτσι, ὁ μέν Χριστιανισμός παρουσιάζεται ὡς σκοταδισμός, φανατισμός, μισαλλοδοξία, κατάπτωση καί ὀπισθοδρόμηση, ἀλλά καί ὡς ὑπεύθυνος γιά ὁ,τιδήποτε κακό ἤ ἀρνητικό ἔχει ἐμφανισθεῖ στόν κόσμο, ἡ δέ ἀρχαία εἰδωλολατρία ἐμφανίζεται ὡς ἡ, δῆθεν, τελειότερη θρησκεία, «ἡ πιό ἐξευγενισμένη θρησκεία, πού ὑπῆρξε ποτέ στήν ἱστορία», «ἡ γνησιότερη θρησκευτική ἔκφραση τοῦ ἑλληνισμοῦ», ἡ θρησκεία τοῦ φωτός, τῆς ἁρμονίας καί τῆς τελειότητας καί πολλά ἄλλα παρόμοια.

τεῦχ. 72, Ἰαν. – Φεβρ. 2011

Ὁ ἔρωτας, ὡς «σημεῖον ἀντιλεγόμενον» τοῦ Χριστιανισμοῦ

Ἡ ἐποχή μας χαρακτηρίζεται, ἐκτός τῶν ἄλλων, ἀπό τήν ἐλεύθερη διακίνηση καί ἀνταλλαγή ἀγαθῶν καί προϊόντων στήν πολυπολιτισμική καί διαπολιτισμική κοινωνία πού ζοῦμε. Ἡ ἀνταλλαγή τέτοιων στοιχείων δέν εἶναι, βέβαια, χαρακτηριστικό μόνο τῶν ἡμερῶν μας. Ὁ ἑλληνικός πολιτισμός εἰδικότερα (προχριστιανικός καί χριστιανικός) δέν ὑπῆρξε ποτέ ἕνα κλειστό σύστημα. Πάντα εἶχε τήν ἱκανότητα νά διακρίνει καί νά ἐπιλέγει θετικά στοιχεῖα ἀπό ἄλλους πολιτισμούς καί νά τά ἐντάσσει ὀργανικά στό σῶμα του, χωρίς νά ὑφίσταται οὐσιαστικές ἀλλοιώσεις. Εἶχε, ἐπίσης, τή φυσική ἱκανότητα νά διακρίνει κάθε κατώτερο ἤ ἀρνητικό στοιχεῖο καί νά τό ἀπορρίπτει. Κάτι τέτοιο δέν φαίνεται νά συμβαίνει στίς μέρες μας, ὅπου πολιτισμικά προϊόντα διακινοῦνται καί προσλαμβάνονται ἄκριτα, μέ ἀποτέλεσμα νά ἀλλοιώνεται ἡ οὐσία τόσο τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, ὅσο καί τῆς Ὀρθόδοξης πίστης μας. Ἕνα πρόχειρο ἀλλά ἐνδεικτικό παράδειγμα αὐτοῦ τοῦ φαινομένου εἶναι ὁ ἁγιο-Βασίλης τῆς δυτικῆς σύγχυσης, ὁ γνωστός Santa-Claus μέ τήν κόκκινη κάπα καί τά ὁλόλευκα γένια, πού ἐπινοήθηκε, ὅπως εἶναι γνωστό, ἀπό μιά διαφήμιση τῆς Coca Cola, πρωτοεμφανίσθηκε δέ ὡς ἅγιος Νικόλαος καί «μετωνομάστηκε» στήν πορεία σέ ἁγιο-Βασίλη. Εἶναι τόσο ἰσχυρή ἡ παρουσία του τίς μέρες τῶν ἑορτῶν, πού ἔχουμε σχεδόν ξεχάσει τόν πραγματικό Ἅγιο τῆς Ἐκκλησίας, τόν ἀσκητικό Ἱεράρχη μέ τά μαῦρα γένια.

τεῦχ. 71, Νοε. – Δεκ. 2010

Τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ στό ἐπίκεντρο ἀμφισβητήσεων

Ἡ ἱστορικότητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι κάτι αὐτονόητο γιά κάθε Χριστιανό, ἀλλά καί γιά κάθε καλοπροαίρετο ἄνθρωπο. Σύμφωνα μέ τή σαφέστατη μαρτυρία τῆς Ἁγ. Γραφῆς, ὁ Ἰησοῦς εἶναι ἕνα ἱστορικό πρόσωπο, πού γεννήθηκε στήν Βηθλεέμ τῆς Ἰουδαίας, «ἐπί Καίσαρος Αὐγούστου», δίδαξε τόν Λαό, ἔκανε θαύματα, σταυρώθηκε «ἐπί Ποντίου Πιλάτου» καί ἀναστήθηκε «τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ». Ἀλλά καί ἡ ἐπιστημονική ἔρευνα ἐπιβεβαιώνει, ὄχι βέβαια ὅλα, ἀλλά ἀρκετά ἀπό τά στοιχεῖα τοῦ ἱστορικοῦ βίου τοῦ Ἰησοῦ, τά ὁποῖα γνωρίζουμε ἀπό τά Εὐαγγέλια. Ὡστόσο, ἀπό χώρους ἐχθρικούς πρός τόν Χριστιανισμό, εἴτε «ἐπιστημονικούς» εἴτε χώρους ἰδεολογικά φορτισμένους, ἐγείρονται κατά καιρούς ἀμφισβητήσεις τῆς ἱστορικότητας τοῦ Χριστοῦ καί ἐπιστρατεύονται «ἐπιστημονικά» ἐπιχειρήματα γιά νά «στηρίξουν» τίς ἀμφισβητήσεις αὐτές. Ἡ προβολή τέτοιων ἀμφισβητήσεων ἀπό μέσα ἐνημερώσεως καί κάθε εἴδους ἔντυπα ἐντείνεται, συνήθως, ὅσο πλησιάζουν οἱ μεγάλες ἑορτές τοῦ Χριστιανισμοῦ, προκειμένου νά πεισθεῖ τό εὐρύ κοινό ὅτι τά γεγονότα, πού ἑορτάζει ἡ Ἐκκλησία, εἶναι ἕνας μῦθος, πού στερεῖται κάθε ἱστορικῆς βάσης.

τεῦχ. 70, Σεπτ. – Ὀκτ. 2010

Ἀπαρχές καί ἐξάπλωση τοῦ «χαρισματικοῦ κινήματος»

Εἶναι γεγονός ὅτι ὁ σπουδαιότερος ἴσως λόγος, γιά τόν ὁποῖο γνωρίζει μεγάλη ἐξάπλωση ἡ αἵρεση τῶν Πεντηκοστιανῶν στίς μέρες μας, εἶναι ὁ ἰσχυρισμός ὅτι μεταξύ τῶν μελῶν της ἐμφανίζονται τά πνευματικά «χαρίσματα» τῆς πρώτης Ἐκκλησίας καί ἰδιαίτερα ἡ «γλωσσολαλία» ἤ «γλωσσολαλιά». Τό κίνημα τῶν Πεντηκοστιανῶν καί πολλές ἄλλες «χαρισματικές» ὁμάδες θεωροῦν τά «χαρίσματα» ὡς ἀπόδειξη γνησιότητας τῆς «ἐκκλησίας» τους, ὡς σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὡς ἀναβίωση τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἀποστόλων, ὡς ἐπανάληψη τοῦ γεγονότος τῆς Πεντηκοστῆς. Ὅσα μέλη διαθέτουν τέτοια «χαρίσματα», ἔχουν τήν ἀπόλυτη βεβαιότητα, ὅτι βρίσκονται στόν σωστό δρόμο, ὅτι κατέχουν τό πλήρωμα τῆς «ἀλήθειας», ὅτι εἶναι μέλη μιᾶς ζωντανῆς «ἐκκλησίας», σέ ἀντίθεση μέ τίς νεκρές ἤ παρηκμασμένες θρησκευτικές κοινότητες (αἱρέσεις) τοῦ περιβάλλοντός τους. Κατά συνέπειαν, εἶναι πολύ δύσκολο νά ἀντιληφθοῦν ὅτι, ὅσα θεωροῦν ὡς πνευματικά «χαρίσματα» δέν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπό φαινόμενα δαιμονικῆς πλάνης, πολύ γνωστά στόν Ὀρθόδοξο χριστιανικό χῶρο.

τεῦχ. 69, Ἰούλ. – Αὐγ. 2010

Τό φαινόμενο τοῦ βαμπιρισμοῦ σήμερα

Στίς μέρες μας μποροῦμε νά μιλήσουμε γιά «βαμπιρομανία» καί φρενίτιδα μέ τούς ζωντανούς – νεκρούς, δηλαδή τούς βρυκόλακες τῶν λαϊκῶν προλήψεων καί παραδόσεων. Ὁ μύθος τοῦ αἱμοδιψοῦς Πρίγκηπα τῆς Τρανσυλβανίας καί οἱ ταινίες τῆς δεκαετίας τοῦ ’50 ἦταν μόνον ἡ ἀρχή. Σήμερα παρατηρεῖται στίς Η.Π.Α. τό φαινόμενο σέ διάφορα ὁμαδικά πάρτυ νά γίνεται αἱμοληψία ὡς ἀκραία μορφή κοινωνικῆς ἀνατροπῆς καί πρόκλησης (!) ἀπό μεθυσμένους νεαρούς, ἐνῶ στόν ἡμερήσιο τύπο μερικές φορές καταγράφονται νυχτερινές ἐπιθέσεις ἀπό ἐφήβους πού μέ εἰδική σύριγγα θέλησαν νά «δοκιμάσουν» τό αἷμα ἀνύποπτων περαστικῶν. Τό ἐφηβικό μυθιστόρημα «Τό Λυκόφως»

τεῦχ. 68, Μάϊ. – Ἰουν. 2010

Κατευθυνόμενη προπαγάνδα καί σύγχυση

Ἡ προπαγάνδα, πού συστηματικά ἀσκεῖται στίς μέρες μας ἀπό διάφορες πλευρές, δημιουργεῖ συνήθως τέτοια σύγχυση, ὥστε πολλοί ἀπό μᾶς κινδυνεύουμε νά ξεχάσουμε ἀκόμη καί τά αὐτονόητα. Σέ πολλές περιπτώσεις τό ἀποτέλεσμά της εἶναι ἡ πλήρης διαστροφή τῆς ἱστορικῆς ἀλήθειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας ἔντεχνα κατευθυνόμενης καί μεθοδευμένης προπαγάνδας εἶναι οἱ ἰσχυρισμοί τῶν γνωστῶν ἀρχαιολατρῶν τῆς ἐποχῆς μας (ὁπαδῶν τῆς ἀρχαίας εἰδωλολατρίας καί τῆς ἀναβίωσής της), ὅτι ὁ Χριστιανισμός ἐπικράτησε μέ τή βία!, ὅτι ἐπεβλήθη μέ αὐτοκρατορικά διατάγματα!, ὅτι ἐξεδίωξε τήν ἀρχαία ἑλληνική θρησκεία!, ὅτι οἱ Χριστιανοί κατέστρεψαν τά ἀρχαῖα μνημεῖα (βλ. τεῦχ. 37 τοῦ ἐντύπου μας)!, ὅτι διέπραξαν φοβερά ἐγκλήματα (προβάλλεται κατά κόρον ἡ μοναδική ἴσως περίπτωση τῆς δολοφονίας τῆς φιλοσόφου Ὑπατίας στήν Ἀλεξάνδρεια. Ἄν ὑπῆρχε καί ἄλλο τέτοιο γεγονός, θά ἦταν προφανῶς πασίγνωστο μέσω τῆς σύγχρονης προπαγάνδας: βλ. καί τεῦχ. 66 τοῦ ἐντύπου μας)! καί πολλά ἄλλα. Ἡ ἀρχαία εἰδωλολατρία προβάλλεται συνήθως ὡς «ὄμορφος κόσμος, ἠθικός, ἀγγελικά πλασμένος», ὁ δέ Χριστιανισμός ὡς σκοταδισμός, φανατισμός, μισαλλοδοξία καί ὀσπισθοδρόμηση. Ἡ ἐπιχειρούμενη διαστροφή περιβάλλεται ἀκόμη καί ἐπιστημονικό μανδύα: γίνεται ἐπιλεκτική χρήση τῶν πηγῶν ἤ κάποιων μεμονωμένων μαρτυριῶν γιά ὅ,τι συμφέρει τήν προπαγάνδα, ἐνῶ ἀγνοεῖται ἐντελῶς ὁ κύριος ὄγκος τῶν πηγῶν, ὁ ὁποῖος συνήθως μαρτυρεῖ γιά τό ἀντίθετο.

τεῦχ. 67, Μαρτ. – Ἀπρ. 2010

Ἡ ἀμφισβήτηση Ἐκκλησίας καί Ἱερωσύνης

Ὅπως εἶναι γνωστό, ὁ Προτεσταντισμός προῆλθε ὡς ἀντίδραση σέ μιά σειρά ἀπό ἀνεπίτρεπτες καί ἔξω ἀπό τό χριστιανικό πνεῦμα ἐνέργειες ἤ ὑπερβολές τοῦ Παπισμοῦ τῶν σκοτεινῶν χρόνων τοῦ Μεσαίωνα. Στήν προσπάθειά του νά ἀνεύρει τή χαμένη «αὐθεντικότητα», ὁ Προτεσταντισμός σάρωσε κυριολεκτικά καίρια καί αὐθεντικά στοιχεῖα τοῦ ἀρχικοῦ Χριστιανισμοῦ, μέ ἀποτέλεσμα νά ἀπομακρυνθεῖ πολύ περισσότερο ἀπό τήν οὐσία του. Ἔτσι προέκυψε γιά μιά ἀκόμη φορά τό φαινόμενο νά ἀντιμετωπίζεται μιά αἵρεση μέ μιά ἄλλη, ἤ μᾶλλον μέ ἕνα πλῆθος αἱρέσεων, καί, τελικά, ἀντί γιά καλό, νά γίνεται περισσότερο κακό.

τεῦχ. 66, Ἰαν. – Φεβρ. 2010

Ποιά ἦταν ἡ ἱστορικὴ Ὑπατία

Ἡ Ἀλεξανδρινὴ νεοπλατωνικὴ φιλόσοφος Ὑπατία ὑπῆρξε ἡ πρώτη γυναίκα ποὺ διακρίθηκε στὰ μαθηματικά. Μολονότι θεωρεῖται ὅτι ὁ βίος της ἁπλώνεται στὴν Ἀλεξάνδρεια, περίπου ἀπὸ τὸ 370 ὡς τὸ 415 μ.Χ., ἡ μαρτυρία τοῦ χρονογράφου Ἰωάννη Μαλάλα καὶ ἄλλες σοβαρὲς ἐνδείξεις συγκλίνουν στὸ ὅτι γεννήθηκε γύρω στὸ 355 καὶ ἑπομένως πέθανε περίπου 60 ἐτῶν (M. Dzielska, Ὑπατία ἡ Ἀλεξανδρινή, Ἀθήνα 1997, σ. 188). Κόρη του Θέωνος, ἐπίσης μαθηματικοῦ καὶ φιλοσόφου, ἀναδείχθηκε στὴν ἀναγνωρισμένη ἡγέτιδα τῆς Νεοπλατωνικῆς Σχολῆς στὴν Ἀλεξάνδρεια. Σύμφωνα μὲ τὸ βυζαντινὸ λεξικὸ Σούδα τοῦ 10^ου αἰ., ἡ Ὑπατία συνέταξε σχόλια στὴν Ἀριθμητικὴ τοῦ Διοφάντη τοῦ Ἀλεξανδρέως, στὰ Κωνικὰ τοῦ Ἀπολλώνιου ἀπὸ τὴν Πέργη καὶ στὸν Ἀστρονομικὸ κανόνα τοῦ Πτολεμαίου. Αὐτὰ τὰ ἔργα μπορεῖ νὰ χάθηκαν, ἀλλὰ οἱ τίτλοι τους, σὲ συνδυασμὸ μὲ τὶς ἐπιστολὲς τοῦ Συνεσίου ἐπισκόπου Κυρήνης, ὁ ὁποῖος τὴν συμβουλευόταν γιὰ θέματα ὅπως ἡ κατασκευὴ ἑνὸς ἀστρολάβου, δείχνουν ὅτι ἡ Ὑπατία εἶχε ἀφοσιωθεῖ ἰδιαίτερα στὴν ἀστρονομία καὶ τὰ μαθηματικά, ἐνῶ ἡ ὕπαρξη κάποιων αὐστηρὰ φιλοσοφικῶν ἔργων της εἶναι ἄγνωστη.

τεῦχ. 65, Νοε. – Δεκ. 2009

Οἱ Βιβλικές ἀναφορές καί ἡ διαστροφή τους

Στήν Ἁγία Γραφή συναντᾶμε ἀρκετές ἀναφορές στό ὄνομα τοῦ Θεοῦ: «Ἁγιασθήτω τό ὄνομά σου» (Ματθ. 6,9) εἶναι ἕνα ἀπό τά αἰτήματα τῆς γνωστῆς θεοπαράδοτης «Κυριακῆς προσευχῆς», ἐνῶ ἀλλοῦ γίνεται λόγος γιά τό «ὄνομα τό ὑπέρ πᾶν ὄνομα» καί τονίζεται μέ ἔμφαση ὅτι «ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καί ἐπιγείων καί καταχθονίων» (Φιλ. 2, 9-10). Αὐτές τίς βιβλικές ἀναφορές, καί πολλές ἄλλες, ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση τίς κατανοεῖ στό πλαίσιο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου διά τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅπως ἀκριβῶς κάνει καί ἡ ἴδια ἡ Ἁγία Γραφή.

τεῦχ. 64, Σεπτ. – Ὀκτ. 2009

Οἱ χριστιανικές αἱρέσεις καί τό Βάπτισμα

Οἱ αἱρέσεις ἀποτελοῦν «σποράν» καί «βοτάνην» τοῦ διαβόλου, κατά τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Μέ αὐτές ὁ εἰσηγητής τῆς πλάνης, «ὁ πλανῶν τήν οἰκουμένην ὅλην» (Ἀποκ. 12,9), ἐπιχειρεῖ νά πλήξει καίρια στοιχεῖα τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, ὅπως τά ἱερά Μυστήρια, ἀπό τά ὁποῖα ἐξαρτᾶται ἀπόλυτα ἡ σωτηρία μας. Οἱ προτεσταντικές αἱρέσεις, ὅπως εἶναι γνωστό, μέ τήν ἐμφάνισή τους ἀπέρριψαν ὅλα τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας καί δέχονται μόνο τό Βάπτισμα καί τή Θεία Εὐχαριστία, διαστρέφοντας, ὅμως, τό νόημα καί τή σημασία τους. Τό Βάπτισμα, ὡς ἕνα ἀπό τά κορυφαῖα ἐκκλησιαστικά Μυστήρια, ἀποτέλεσε νωρίς στόχο ποικίλων αἱρέσεων, παλαιότερων καί σύγχρονων, ἰδιαίτερα δέ τῶν αἱρέσεων τοῦ προτεσταντικοῦ χώρου: ἐνῶ, κατά τήν Ἁγία Γραφή, τό Μυστήριο αὐτό πραγματικά σώζει (Α’ Πέτρ. 3,21) καί, κατά τούς λόγους τοῦ Κυρίου, ἀποτελεῖ ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά τήν εἴσοδό μας στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ (Ἰω. 3,5), οἱ προτεσταντικές αἱρέσεις καί οἱ προερχόμενες ἀπ’ αὐτές τό ἔχουν ὑποτιμήσει σέ ἁπλή τελετή μή ἀναγκαία γιά τή σωτηρία. Γιά τούς Προτεστάντες τό Βάπτισμα δέν εἶναι Μυστήριο.

Διαβάστε εδώ την τραυματική εμπειρία μιας κοπέλας που έπεσε στα δίχτυα των πεντηκοστιανών, καθώς και ανάλυση των σφαλμάτων των ομάδων αυτών

Ο πρώην Πεντηκοστιανός Στέλιος Μπαφίτης στο blog Ex Protestant δίνει μια απάντηση σε διάφορα προτεσταντικά ιστολόγια σχετικά με την δήθεν απόρριψη της γλωσσολαλιάς από τους Ορθοδόξους. Διαβάστε εδώ

Διαβάστε το πολύ ενδιαφέρον άρθρο του πρώην Πεντηκοστιανού Στέλιου Μπαφίτη στον Αντιαιρετικό

ΤΕΥΧΟΣ  41                  ΤΡΙΠΟΛΙΣ                ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ – ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2005

Η  ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ  ΤΟ  ΙΣΤΟΡΙΚΟ  ΠΡΟΣΩΠΟ  ΤΟΥ  ΚΥΡΙΟΥ

Ἡ «τέχνη» στήν ὑπηρεσία τῆς παραπλάνησης

Ἄν ρίξουμε μιά ματιά στήν ἱστορία τῆς Χριστιανικῆς Ἐκκλησίας, θά διαπιστώσουμε, ὅτι αὐτό πού ἐπεχείρησαν περισσότερο οἱ ἀνά τούς αἰῶνες ἐχθροί της, ἦταν νά πλήξουν τό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τόν ἀκρογωνιαῖο λίθο πάνω, στόν ὁποῖο αὐτή στηρίζεται. Ἄλλοτε φανερά καί ἄλλοτε συγκαλυμμένα, ἄλλοτε ἄμεσα καί ἄλλοτε ἔμμεσα, αὐτός ἦταν ὁ βασικός τους στόχος. Θά πατάξουμε τόν Ποιμένα καί θά διασκορπιστοῦν τά πρόβατα τῆς ποίμνης (Ματθ. 26, 31), σκέπτονταν. Γι’ αὐτούς, ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ πρέπει νά διαλυθεῖ. Ὄχι ἐπειδή κάνει κάτι κακό. Ἁπλά, ἐπειδή δέν θέλουν νά ὑπάρχει. Δέν θέλουν οὔτε νά τήν βλέπουν. «Βαρύς ἐστιν» ὁ δίκαιος «καί βλεπόμενος», λέει ἡ Ἁγ. Γραφή (Σοφ. Σόλ. 2, 15).

ΤΕΥΧΟΣ  40                  ΤΡΙΠΟΛΙΣ                ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ – ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2005

ΑΡΧΑΙΟΛΑΤΡΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Τὸ φαινόμενο

Μὲ τὴν ἀρχὴ τῆς φετινῆς σχολικῆς χρονιᾶς καὶ τὶς πολιτικὲς συζητήσεις γιὰ τὴ διεύρυνση τῶν ὡρῶν διδασκαλίας τοῦ μαθήματος τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν στὰ σχολεῖα, δίνεται ἡ καλύτερη ἀφορμὴ νὰ ἀναπτύξουμε λίγο τὸ φαινόμενο, κατὰ τὸ ὁποῖο ἐπικρατεῖ μία γενικότερη «μόδα» στοὺς θιασῶτες τῆς νεοειδωλολατρίας γιά προβολὴ τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γλώσσας καὶ τῆς διδασκαλίας της, προκειμένου νὰ ἐμβαθύνει κάποιος στὰ ἰδεώδη τῶν προγόνων. Βέβαια, οἱ δωδεκαθεϊστὲς, ὅπως θὰ δείξουμε στὴ συνέχεια, ἔχουν ἰδεολογικῶς τόση σχέση μὲ τὰ ἀρχαῖα ἑλληνικὰ ὅση καὶ μὲ τὰ … θρησκευτικά.

Άρθρο από το έντυπο
«Ορθοδοξία και αίρεσις» της Ιεράς Μητροπόλεως Μαντινείας και Κυνουρίας, τεύχ. 60, Ιαν. – Φεβρ. 2009

Αιρέσεις και νομικός προβληματισμός για το μάθημα των Θρησκευτικών

Διαβάστε εδώ τι είναι και τι πιστεύει η κοινότητα  “Πελίτι”

Επειδή στην περιοχή μας, πριν λίγο καιρό, έδρασε η Ομάδα αυτή, μοιράζοντας Καινές Διαθήκες, διαβάστε το σχετικό άρθρο του ιστολογίου ” Αντιαιρετικό Εγκόλπιο”  και την απάντηση του Σεβασμιωτάτου Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως κ.κ. Ιερεμία σε επιστολές που έστειλαν στους ιερείς της μητροπόλεώς του, πατώντας εδώ.

(Λάρισα, 1 έως 3-11-2010).

ΔΕΛΤΙΟΝ ΤΥΠΟΥ

Υπό την αιγίδα τού Μακαριωτάτου Αρ­χιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλά­δος κ. Ιερωνύμου, με την φιλοξενία τού Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιγνατίου και με τη συμ­μετοχή Εντεταλμένων οκτώ Ορθοδόξων Εκκλησιών και εβδομήντα πέντε Ιερών Μητροπόλεων της Εκκλησίας της Ελλά­δος και της Κρήτης, πραγματοποιήθηκε στο Δημοτικό Ωδείο Λαρίσης, από 1 έως 3 μηνός Νοεμβρίου 2010, η «ΚΒ’ Πανορθόδοξος Συνδιάσκεψις Εντεταλμένων Ορθοδόξων Εκκλησιών και Ιερών Μη­τροπόλεων δια θέματα αιρέσεων και παραθρησκείας», με θέμα: «Μορφές και εκφράσεις τού σύγχρονου Αποκρυφι­σμού», υπό την Προεδρία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Νικοπόλεως και Πρεβέ­ζης κ. Μελετίου, Προέδρου της Συνοδικής Επιτροπής επί των Αιρέσεων.

Τον αγιασμό ετέλεσε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιγνάτιος και εχαιρέτησε την Συνδιά­σκεψη. Στη Συνδιάσκεψη παρέστησαν οι Σεβασμιώτατοι: ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ειρηναίος και οι Μητροπολίτες Λεοντοπόλεως (Πατριαρχείου Αλεξανδρείας) κ. Διονύσιος, Νευροκοπίου (Βουλγαρίας) κ. Ναθαναήλ, Ελασσώνος κ. Βασίλειος, Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος, Κυδωνιάς και Αποκορώνου κ. Δαμασκηνός, Σισανίου και Σιατίστης κ. Παύλος, Σερρών και Νιγρίτης κ. Θεολόγος, Κεντρώας Αφρικής κ. Νικη­φόρος και ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Αβύδου κ. Κύριλλος.

Επίσης παρέστησαν ο Νομάρχης Λα­ρίσης, ο Δήμαρχος Λαρισαίων, η έπαρχος Ελασσώνος και ο Δήμαρχος Αμπελώνος, οι οποίοι και εχαιρέτησαν τη Συνδιάσκε­ψη.

Την έναρξη των εργασιών της Συνδιασκέψεως εκήρυξε ο Σεβασμιώτατος Πρόε­δρος, Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρε­βέζης κ. Μελέτιος. Ακολούθως αναγνώστηκαν τα Μηνύματα των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών.

Στο μήνυμα του προς την Συνδιάσκεψη ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος, μεταξύ των άλλων, υπογράμμισε και τα εξής:

«Ο Αποκρυφισμός αποτελεί τον πυρήνα και την καρδίαν του παγκοσμίου αντιχρι­στιανικού φαινομένου της λεγομένης «Νέας Εποχής», η οποία επιθυμεί να αντικαταστήση το πρόσωπον του Χριστού και την Ευαγγελικήν διδασκαλίαν με ένα συνονθύλευμα ετεροκλήτων θέσεων, αι οποίαι παρουσι­άζονται ως μία δήθεν εναλλακτική μορφή θρησκευτικότητας».

«Αποτελεί ακόμη μίαν επανάληψιν της ιδίας εκείνης αρχεγόνου πειρασμικής προ­σβολής, η οποία διατυπώνει φαινομενικώς ελκυστικάς προτάσεις προς τον σύγχρονον πλέον, κεκοπιακότα υπαρξιακώς, τραυματισμένον και πνευματικώς ανερμάτιστον άνθρωπον, η οποία έχει πάντοτε την ιδίαν εκείνην οδυνηράν κατάληξιν, του χωρισμού τουτέστιν του ανθρώπου από της κοινωνίας της δόξης του ακτίστου Τριαδικού Θεού».

Η Συνδιάσκεψη μετά από εκτενή συζή­τηση επί των εισηγήσεων, ενέκρινε ομοφώ­νως τα ακόλουθα Πορίσματα:

ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ

Η πρόοδος των θετικών επιστημών και η είσοδος της τεχνολογίας στη ζωή της ανθρωπότητας δημιούργησαν σε πολλούς την άλογη υπόνοια, ότι οι φυσικοί νόμοι δεν αφήνουν περιθώρια για παρουσία και παρέμβαση τού Θεού στη ζωή μας και για ύπαρξη πνευματικού κόσμου. Και ο κό­σμος, ένας γερασμένος κόσμος, φάνηκε να «συμμορφώνεται» και να «εκλογικεύεται».

Πολλοί άνθρωποι, για την ικανοποίη­ση των θρησκευτικών αναζητήσεών τους, που είναι έμφυτες και ανεξίτηλες, εστρά­φησαν σε μια δήθεν νέα μορφή θρησκείας, πιο προσιτή στο πνευματικό πλαίσιο της εποχής, και οδηγήθηκαν στον πνευματι­σμό, στη μαγεία και σε άλλα θρησκευτικά μορφώματα, που όλα μαζί ονομάζονται αποκρυφισμός.

Στην πραγματικότητα βρήκαν απήχηση μέσα τους θρησκευτικές αρχές, έκφραση του νοσηρού μυστικισμού του πνευματι­σμού, και ο πρωτογονισμός προχριστανικών θρησκειών, επειδή τάχα προσφέρουν κάτι το «νέο», μια εναλλακτική λύση στα προβλήματα, που δήθεν δημιουργεί η πί­στη στον Χριστό. Επί πλέον η ωφελιμιστι­κή τακτική ορισμένων ομάδων επιδεινώνει το πρόβλημα.

Κατά καιρούς έρχονται στη δημοσιότητα τραγικές -εγκληματικές καταστάσεις, που αναστατώνουν την παγκόσμια κοινή γνώ­μη. Και πως να γινόταν διαφορετικά, αφού όλος αυτός ο χώρος, όπως και όλες οι προ­χριστιανικές θρησκείες, έχουν για πρακτι­κή -λατρευτική έκφραση της πίστης τους την μαγεία, που ξεκινώντας από το τάχα αθώο και «ευεργετικό» περιτύλιγμα της «λευκής μαγείας» προχωρεί απροκάλυπτα στη «μαύρη μαγεία» και σε καθαρά σατανιστικές πρακτικές; Αυτή την πρακτική μα­γεία ασκεί και η παγκόσμια θρησκεία των μάγων και μαγισσών, η WICCA.

Σε όλες τις όποιας μορφής εκφάνσεις της μαγείας έχομε έντονη παρουσία και ενέργεια δαιμονικών πνευμάτων, που ενεργούν και στις λεγόμενες «εναλλακτι­κές θεραπείες», όπως το «Ρείκι», η αγγελοθεραπεία, ή σαμανιστική θεραπεία κ.α. ανάλογα, έστω κι αν αυτές, για παραπλά­νηση, συνήθως αυτοπροβάλλονται ως ου­δέτερες ή άχρωμες θρησκευτικά.

Στον αποκρυφισμό και σε όλες σχεδόν τις εκδηλώσεις του (θεοσοφία, πνευματι­σμό, μαγεία κλπ), τον γεμάτο καλωσύνη και στοργή αληθινό Θεό που μας χαρί­ζει την αιώνια ζωή στην Βασιλεία Του, Τον υποκαθιστούν δαιμονικές δυνάμεις, που για αποπροσανατολισμό των οπαδών τους, διδάσκουν την αιώνια και αέναη μετενσάρκωση.

Συνήθως ο προπαγανδισμός των αποκρυφιστών για προσέλκυση οπαδών γίνε­ται με μια γλώσσα εντελώς μοντέρνα και όρους παρμένους από τη σύγχρονη τεχνο­λογία και τη σύγχρονη αθεϊστική φιλοσο­φία. Και καταλήγει σαν έκφραση λατρείας των οπαδών του αποκρυφισμού από τους αρχαιότατους προχριστιανικούς χρόνους μέχρι και σήμερα, ακόμη και σε ανθρωπο­θυσίες, που όπως μαρτυρεί η ιστορία, εγίνονταν κατά την εκάστοτε όρεξη και ορμή των μάγων.

Ιδιαιτέρως επισημαίνουμε, ότι όλες οι μορφές και εκφάνσεις του αποκρυφισμού (αστρολογία, μαγεία, εναλλακτικές θερα­πείες κ.α.) δεν έχουν καμμία επιστημονική τεκμηρίωση και αξία. Και πολύ περισσό­τερο οι ημερομηνίες που παρουσιάζονται ως καθοριστικές για το μέλλον («2012», ημερολόγιο των Μάγια) δεν έχουν καμμία επιστημονική βάση.

Με ιδιαίτερη επιμονή και ένταση στρέ­φονται ενίοτε στον αποκρυφισμό και νέοι άνθρωποι, που αποκομμένοι από την αλη­θινή χριστιανική πίστη λόγω χαλάρωσης της εκκλησιαστικής ζωής και των ποικίλων προβλημάτων της εφηβείας, αναζητούν απαντήσεις στα υπαρξιακά τους προβλή­ματα.

Ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός ήλθε στον κόσμο για να λύσει τα έργα του δι­αβόλου, δηλαδή όλες τις μορφές δαιμονι­κής λατρείας και μαγείας, και για να μας απομακρύνει από την πλάνη της ειδωλο­λατρίας.

Αντίδοτο στη «γοητεία» της μαγείας και της παραθρησκείας είναι η συνειδητή στροφή προς τον Χριστό που είναι η ΑΛΗ­ΘΕΙΑ. Όποιος αναζητεί την Αλήθεια και τη γνωρίζει, ελευθερώνεται, γιατί μόνο η Αλήθεια ελευθερώνει.

Ο Πρόεδρος της Συνδιασκέψεως,

Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης Μελέτιος.

ΟΙ Εντεταλμένοι των Ορθοδόξων Εκκλησιών.

Οικουμενικόν Πατριαρχείον: Μητροπολίτης Νικοπόλεως και Πρεβέζης Μελέτιος.

Πατριαρχείον Αλεξανδρείας: Μητροπολίτης Γέρων Λεοντοπόλεως Διονύσιος.

Πατριαρχείον Αντιοχείας: Αρχιμανδρίτης Γεώργιος Σακούρ.

Πατριαρχείον Ιεροσολύμων: Αρχιμανδρίτης Δημήτριος.

Πατριαρχείον Ρωσίας: Ιερομόναχος Θεοφάνης Λουκιάνωφ.

Πατριαρχείον Βουλγαρίας: Μητροπολίτης Νευροκοπίου Ναθαναήλ.

Εκκλησία της Ελλάδος: Πρωτοπρεσβύτερος Κυριάκος Τσουρός.

Εκκλησία της Πολωνίας:Πρεσβύτερος Andrzej Lewczak.

Αναδημοσίευση από: http://www.egolpion.com/kb_sundiaskepsis.el.aspx

Του Γεωργίου Τσιμπιρίδη

Eις την παρούσα μελέτη μας θα επιδιώξουμε, πολύ συνοπτικώς, να αποδείξουμε την πλάνη τών Μαρτύρων τού Ιεχωβά εις το θέμα τής χρήσεως τών αζύμων που χρησιμοποιούν εις την τελετή τής Αναμνήσεως, την οποία επιτελούν κάθε χρόνο κατά την 14^ην τού Εβραικού μήνα Νισάν, και που εφέτος συμπίπτει με την 17^ην Απριλίου. Για να καταλάβουμε εις ποία σημεία βασίζονται και ποία σημεία τής Γραφής έχουν παρερμηνεύσει, παραθέτουμε ευθύς αμέσως αποσπάσματα από διάφορα κείμενά τους τα οποία και θα σχολιάσουμε, υπογραμμίζοντας αυτά που θεωρούμε σημαντικά.«Πότε Θεσπίστηκε. Ανέκαθεν το Πάσχα τηρούνταν στις 14 τού μήνα Νισάν (Αβίβ), την ημέρα ή κοντά στην ημέρα τής πανσελήνου, δεδομένου ότι η πρώτη ημέρα τού κάθε μήνα (σεληνιακού μήνα) στο Ιουδαϊκό ημερολόγιο ήταν η ημέρα τής νέας σελήνης, όπως καθοριζόταν με οπτική παρατήρηση. Συνεπώς, η 14η ημέρα τού μήνα έπεφτε περίπου στα μέσα τού σεληνιακού κύκλου. Η ημερομηνία τού θανάτου τού Ιησού αποδεικνύεται στο λήμμα ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ (Πότε πέθανε) ότι ήταν η 14η Νισάν τού 33 Κ.Χ….Το βράδυ πριν από το θάνατό του ήταν που ο Ιησούς, τηρώντας το Πάσχα, έφαγε το τελευταίο του πασχαλινό γεύμα και κατόπιν θέσπισε το Δείπνο τού Κυρίου. Προτού ακόμη αρχίσει το δείπνο τής Ανάμνησης, αποπέμφθηκε ο προδότης Ιούδας ενώ, σύμφωνα με το υπόμνημα, «ήταν νύχτα». (Ιωα 13:30) Εφόσον οι ημέρες τού Ιουδαϊκού ημερολογίου διαρκούσαν από το βράδυ τής μιας ημέρας ως το βράδυ τής επομένης, το Δείπνο τού Κυρίου γιορτάστηκε και αυτό τη 14η Νισάν, το βράδυ της Πέμπτης 31 Μαρτίου…. Τα Εμβλήματα. Ο Μάρκος αφηγείται τα εξής αναφορικά με το ψωμί που χρησιμοποίησε ο Ιησούς όταν θέσπισε το Δείπνο τού Κυρίου: «Καθώς συνέχιζαν να τρώνε, πήρε ένα ψωμί, είπε μια ευλογία, το έσπασε και τούς το έδωσε και είπε: “Πάρτε το, αυτό σημαίνει το σώμα μου”». (Μαρ 14:22) Το ψωμί ήταν αυτό που είχαν για το πασχαλινό γεύμα το οποίο ο Ιησούς και οι μαθητές του είχαν μόλις ολοκληρώσει. Επρόκειτο για άζυμο ψωμί, δεδομένου ότι δεν επιτρεπόταν να υπάρχει προζύμι στα σπίτια τών Ιουδαίων κατά τη διάρκεια τού Πάσχα και τής σχετιζόμενης με αυτό Γιορτής τών Άζυμων Άρτων» (Ενόραση, τόμ.Α΄, σελ.707-708).«Ο ετήσιος εορτασμός τού Δείπνου τού Κυρίου (ή Ανάμνηση) είναι η μόνη γιορτή που έχουν την εντολή από τη Γραφή να τηρούν οι Χριστιανοί. Ο Ιησούς την καθιέρωσε τη νύχτα τής 14 Νισάν 33 μ.Χ., αφού γιόρτασε το Ιουδαϊκό Πάσχα. Μπροστά του υπήρχαν τα διάφορα είδη τροφής, που χρησιμοποιούνταν στο γεύμα τού Πάσχα. Η περιγραφή τού Λουκά λέει: ‘[Ο Ιησούς] λαβών άρτον, ευχαριστήσας έκοψε και έδωκε εις αυτούς, λέγων· Τούτο είναι το σώμα μου το υπέρ υμών διδόμενον· τούτο κάμνετε εις την ιδική μου ανάμνησιν. Ωσαύτως και το ποτήριον, αφού εδείπνησαν, λέγων· Τούτο το ποτήριον είναι η καινή διαθήκη εν τω αίματί μου, το υπέρ υμών εκχυνόμενον.’—Λουκάς 22:19, 20. Ο Θεός είχε κατευθύνει τούς Εβραίους να χρησιμοποιήσουν ‘άζυμα’ κατά τη διάρκεια τού Πάσχα. (Έξοδος 12:8) Ώστε οι ‘άρτοι’ που είχε μπροστά του ο Ιησούς ήταν άζυμοι άρτοι. Ήταν φτιαγμένοι από σιτάλευρο, χωρίς καθόλου αλάτι, ή οποιοδήποτε άλλο άρτυμα, γιατί παρίσταναν τον ‘άρτο θλίψεως’. (Σκοπιά 01.07.1982, σελ.31)    Εις τα ανωτέρω έντυπα η Σκοπιά πληροφορεί τούς αναγνώστες της τα εξής:α) Ο Χριστός απέθανε ανήμερα τού Εβραικού Πάσχα δηλαδή εις τις 14 Νισάν,β) Το τελευταίο του δείπνο ο Χριστός το ετέλεσε το βράδυ πρν από τον θάνατό Του, δηλαδή εις την αρχή τής 14^ης Νισάν, κατά το σκοτεινόν αυτής τμήμα,γ) Το ψωμί, τού οποίου έκανε χρήση ο Χριστός και ετέλεσε την Ανάμνηση, ήτο άζυμο,δ) Κατά την διάρκεια τού Πάσχα, δηλαδή κατά την 14^ην Νισάν, δεν επετρέπετο να υπάρχει προζύμι, ένζυμος δηλαδή άρτος, εις τα σπίτια τών Ιουδαίων καιε) Με προσεκτική ανάγνωση βλέπουμε ότι η Σκοπιά, εις το συγκεκριμένο κείμενο, κάνει διάκριση μεταξύ ημέρας τού Πάσχα και τής επταημέρου εορτής τών Αζύμων που ακολουθούσε την επομένη ημέρα.    Όλες τις ανωτέρω παρατηρήσεις οφείλουμε να τις έχουμε υπ’ όψιν, εις την συνέχειαν τής μελέτης μας. Προσέξτε όμως αγαπητοί αναγνώστες το τέχνασμα τής Σκοπιάς, για να παραπλανήσει τούς αναγνώστες της και να περάσει το μήνυμα, ότι όντως ο Ιησούς έκανε χρήση αζύμων κατά την διάρκεια τού δείπνου Του. Αναφέρει  μία αλήθεια, προκειμένου να περάσει την πλάνη της! Η αλήθεια είναι ότι πράγματι, κατά την ημέρα τού Πάσχα, δεν επετρέπετο να υπάρχει ένζυμος άρτος εις τα σπίτια τών Ιουδαίων. Κι αυτό επειδή από το σούρουπο τής 14^ης Νισάν, άρχιζε το λεγόμενο  ‘bedikat chametz’ (έρευνα γιά ένζυμα) κατά την οποίαν έρευνα ο οικοδεσπότης, με το φως μίας λαμπάδας, ερευνούσε όλο το σπίτι και γύρω από αυτό, για τυχόν ύπαρξη ενζύμου άρτου και απομακρύνσεως αυτού.       Η Σκοπιά δηλαδή, αναφέροντας αυτή την αλήθεια, υπαινίσσεται, ότι αφού απηγορεύετο εις την 14^ην Νισάν το προζύμι και ο ένζυμος άρτος, άρα ήτο εις χρήσιν τα άζυμα!!! Κι έτσι εξάγει αυθαιρέτως το συμπέρασμα, ότι «Το ψωμί ήταν αυτό που είχαν για το πασχαλινό γεύμα το οποίο ο Ιησούς και οι μαθητές του είχαν μόλις ολοκληρώσει. Επρόκειτο για άζυμο ψωμί, δεδομένου ότι δεν επιτρεπόταν να υπάρχει προζύμι στα σπίτια τών Ιουδαίων κατά τη διάρκεια τού Πάσχα» (Ενόραση, τόμ.Α΄, σελ.708). Πλανάται όμως πλάνην οικτράν η Σκοπιά, και δυστυχώς παραπλανάει και τούς ακολούθους της, διότι τούς αποκρύπτει ότι η ημέρα τού Πάσχα, δηλαδή η 14^η Νισάν, ήτο ημέρα ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ τών αζύμων και ΟΧΙ ημέρα χρήσεως και βρώσεως αυτών!!! Ημέρα χρήσεως και βρώσεως τών αζύμων ήτο η επομένη ημέρα τού θανάτου τού Ιησού, η 15^η Νισάν, όπως ξεκάθαρα αναφέρεται εις το ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 (κατά το Εβρ.) «Και την δεκάτην πέμπτην ημέραν τού αυτού μηνός, εορτή τών αζύμων εις τον  Κύριον· επτά ημέρας άζυμα θέλετε τρώγει» και εις τούς ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:17 (κατά το Εβρ.) «Και την δεκάτην πέμπτην τού μηνός τούτου είναι εορτή· επτά ημέρας θέλουσι τρώγεσθαι άζυμα.»! Η 14^η Νισάν ονομάζετο ‘παρασκευή τού Πάσχα’ (ΙΩΑΝ. ΙΘ:14,31,42), διότι κατ’ αυτήν έπρεπε να τελειώσει όλη η οικιακή και λατρειακή προπαρασκευή, την οποία απαιτούσε ο Ιουδαικός Νόμος για το Πάσχα, δηλαδή η προμήθεια αζύμου άρτου, η προμήθεια τού αμνού και λοιπών χρειωδών.     Λαμβανομένου δε υπ’ όψιν ότι το Πάσχα εωρτάζετο την 15^ην Νισάν, συμπίπτουσα τότε προς το Σάββατο, το οποίο – καθώς και η εορτή – άρχιζε από τής 6^ης εσπερινής τής προτεραίας (παραμονής), αυτή η προτεραία, ήτο η 14^η Νισάν, καλουμένη και ‘παρασκευή τού Πάσχα’, διότι κατ’ αυτήν άρχιζε, ως ελέχθη, η προμήθεια ή η εις τούς οίκους παρασκευή τού πασχαλίου αζύμου άρτου, τού οποίου η βρώση θα άρχιζε από τής 6^ης εσπερινής τής Παρασκευής προς το Σάββατο, όταν θα άρχιζε η 15^η Νισάν, δηλαδή η πρώτη ημέρα τής εβδομαδιαίας εορτής τού Πάσχα, η οποία δια τούτο εκαλείτο ‘εορτή τών αζύμων τω Κυρίω’ ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 (κατά το Εβρ.).     Η Σκοπιά, εις τα έντυπα που θα παραθέσουμε ευθύς αμέσως, λέγει ξεκάθαρα ότι η εορτή τών Αζύμων, ετελείτο μετά από την τήρησι τού Πασχαλίου δείπνου, ξεκινούσε δηλαδή εις την 15^ην Νισάν. «Η πρώτη από τις ετήσιες εορτές, η εορτή τών αζύμων, ετελείτο αμέσως μετά την τήρησι τού Πασχαλίου δείπνου στις 14 τού μηνός Αβίβ ή Νισάν. Η εορτή τών αζύμων διαρκούσε επτά ημέρες, από τις 15 Νισάν και μέχρι τις 21 Νισάν. Η πρώτη ημέρα αυτής τής εορτής ήταν το Σάββατο που ακολουθούσε την τήρησι τού Πασχαλίου δείπνου. Τη δεύτερη ημέρα τής εορτής, στις 16 Νισάν, ο Ισραηλίτης αρχιερεύς στο ναό τού Ιεχωβά στην Ιερουσαλήμ προσέφερε σ’ Αυτόν ένα δράγμα από τη νεοθερισμένη συγκομιδή κριθής.—Λευιτ. 23:11-16. Υπάρχει μια ιστορική αφήγησις για ένα 12-χρονο παιδί που εφέρθη από τη Ναζαρέτ στην Ιερουσαλήμ για να εορτάση το Πάσχα. Το παιδί αυτό ήταν ο Ιησούς, ο γιος τής Μαρίας. Μετά από δεκαοχτώ χρόνια, το 29 μ.Χ., αυτός ο Ισραηλίτης, που ήταν τώρα ο Κύριος Ιησούς Χριστός, έγινε ο «Αμνός τού Θεού,» τον οποίον εξεικόνιζε ο Πασχάλιος αμνός (Λουκ. 2:41-52· Ιωάν. 1:29-37). Μετά από τριάμισυ χρόνια, θυσιάσθηκε πραγματικά πάνω σ’ ένα ξύλο στο Γολγοθά, έξω από την Ιερουσαλήμ, την Παρασκευή, 14 Νισάν τού έτους 33 μ.Χ. Το βράδυ εκείνης τής Παρασκευής άρχιζε η 15η Νισάν, και μαζί μ’ αυτήν η εορτή τών αζύμων, αλλά ο ίδιος ο Ιησούς δεν συμμετείχε στην ευφροσύνη που χαρακτήριζε μια τέτοια περίπτωσι. Είχε πεθάνει και είχε ταφή.» (Σκοπιά 15.05.1980, σελ.8-9) «Το Πάσχα—η πρώτη από τις γιορτές τού μήνα Νισάν—που αρχικά γιορτάστηκε στην Αίγυπτο, έπεφτε τη 14η ημέρα τού μήνα και περιλάμβανε τη θυσία τού πασχαλινού αρνιού. (Εξ 12:2-14· Λευ 23:5· Δευ 16:1) Την επόμενη ημέρα άρχιζε η εφταήμερη Γιορτή των Άζυμων Άρτων, από τη 15η μέχρι την 21η ημέρα του μήνα. Τη 16η Νισάν γινόταν η προσφορά τών πρώτων καρπών από το θερισμό τού κριθαριού.» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.463)Μετά την ανάγνωση τών ανωτέρω εντύπων απευθύνουμε δύο ερωτήματα εις τούς αγαπητούς Μάρτυρες τού Ιεχωβά: α) Τι επετρέπετο να τρώγουν καθ’ όλην την διάρκεια τής επταημέρου εορτής οι Εβραίοι; «επτά ημέρας άζυμα θέλετε τρώγει» ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 (κατά το Εβρ.), «επτά ημέρας θέλουσι τρώγεσθαι άζυμα» ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:17 (κατά το Εβρ.)β) Όταν η Σκοπιά βάζει τον Χριστό με τούς Μαθητές Του να τρώγουν άζυμα εις την 14^ην Νισάν, δηλαδή ΠΡΟ ΤΗΣ 15^ης Νισάν, έχουν άπαντες (συμφώνως προς το ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 και τούς ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:17) παραβεί τον Νόμο τού Θεού ΝΑΙ ή ΟΧΙ; Κι αν πράγματι συνέβη κάτι τέτοιο, γιατί οι διώκτες τού Χριστού, Γραμματείς και Φαρισαίοι, δεν το εκμεταλεύθηκαν εις το Μέγα Συνέδριο, αλλά αναγκάστηκαν να επικαλεσθούν ψευδομάρτυρες (ΜΑΤΘ.ΚΣΤ:59-60, ΜΑΡΚ.ΙΔ:55-57) προκειμένου να προσάψουν ψευδή κατηγορία εναντίον τού Ιησού, διότι δεν υπήρχε αληθινή να ευσταθήσει; Κι εφόσον η ΙΔΙΑ Η ΣΚΟΠΙΑ, που πιστεύετε και ακολουθείτε αγαπητοί Μάρτυρες, ομολογεί και διακηρύσσει ότι ‘Ο Χριστός εκπλήρωνε στην εντέλεια τις διατάξεις τού Νόμου’ (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.768), εν προκειμένω πώς εκπλήρωσε την διάταξη που αφορούσε εις την βρώση τών αζύμων όταν χρησιμοποιεί Αυτός και οι Μαθητές Του άζυμα μίαν ημέραν ενωρίτερα τής νομίμης, διάταξη που είναι ξεκάθαρη εις το ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 και εις τούς ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:17;     Η Σκοπιά εις τα ανωτέρω έντυπα αναφέρει ξεκάθαρα, ότι η εορτή τών Αζύμων άρχιζε το βράδυ τής Παρασκευής, την 15^η Νισάν, την επομένη ημέρα τής θυσίας τού πασχαλίου αμνού! Άρχιζε δηλαδή η εορτή τών Αζύμων και άρα….τα άζυμα! Αγαπητοί Μάρτυρες τού Ιεχωβά τα κείμενα ομιλούν από μόνα τους. Συνδιάστε το ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 με την Σκοπιά 15.05.1980, σελ.8-9 και το Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.463 και βγάλτε αβιάστως το συμπέρασμα: Δεν υπάρχει περίπτωση ούτε μία εις το εκατομμύριο ο Χριστός να παρέβη τον Νόμο και να χρησιμοποίησε άζυμα για τον απλούστατο λόγο: 1^ον) Διότι ο ίδιος ο Θεάνθρωπος είπε: «Μη νομίσητε ότι ήλθον καταλύσαι τον νόμον ή τούς προφήτας· ουκ ήλθον καταλύσαι, αλλά πληρώσαι» (ΜΑΤΘ. Ε:17), και 2^ον) διότι η χρήση και η βρώση τών αζύμων ξεκινούσε την επομένη τού θανάτου Του, εις την 15^ην Νισάν!!! Το έντυπο τής Σκοπιάς ‘Ενόραση’ αναλύει τα ανωτέρω γεγονότα ως εξής:«Ζητήματα Σχετικά με τη Χρονική Αλληλουχία. Το ζήτημα τού μολυσμού αποτέλεσε την αφορμή για την εξής δήλωση: “Οι ίδιοι δεν μπήκαν στο ανάκτορο τού κυβερνήτη, για να μη μολυνθούν αλλά να μπορέσουν να φάνε το πάσχα”. (Ιωα 18:28) Εκείνοι οι Ιουδαίοι θεωρούσαν ότι θα μολύνονταν αν εισέρχονταν σε κατοικία Εθνικού. (Πρ 10:28) Αυτή η δήλωση έγινε, όμως, «νωρίς το πρωί», επομένως αφού είχε λάβει χώρα το πασχαλινό γεύμα. Πρέπει να σημειωθεί ότι, εκείνη πλέον την εποχή, ολόκληρη αυτή η περίοδος—τόσο η ημέρα του Πάσχα όσο και η ακόλουθη Γιορτή των Άζυμων Άρτων—αποκαλούνταν ενίοτε «Πάσχα». Έχοντας υπόψη αυτό το γεγονός, ο Άλφρεντ Έντερσχαϊμ δίνει την παρακάτω εξήγηση: Μια εθελοντική ειρηνική προσφορά γινόταν το Πάσχα και μια άλλη, υποχρεωτική, την επομένη, στις 15 Νισάν, την πρώτη ημέρα τής Γιορτής τών Άζυμων Άρτων. Αυτή τη δεύτερη προσφορά φοβούνταν οι Ιουδαίοι ότι δεν θα μπορούσαν να φάνε αν μολύνονταν στη δικαστική αίθουσα του Πιλάτου.—Ο Ναός, 1874, σ. 186, 187.«Η πρώτη ημέρα τών άζυμων άρτων». Προκύπτει επίσης ένα ζήτημα σε σχέση με τη δήλωση στο εδάφιο Ματθαίος 26:17: «Την πρώτη ημέρα τών άζυμων άρτων πλησίασαν οι μαθητές τον Ιησού, λέγοντας: “Πού θέλεις να σού ετοιμάσουμε να φας το πάσχα;”»Η φράση «την πρώτη ημέρα» θα μπορούσε εν προκειμένω να αποδοθεί «την προηγουμένη». Αναφορικά με τη χρήση της λέξης πρώτη τού πρωτότυπου ελληνικού κειμένου, μια υποσημείωση στο εδάφιο Ματθαίος 26:17 στη Μετάφραση Νέου Κόσμου λέει: «Ή, “Την προηγουμένη”. Αυτή η απόδοση τής λέξης πρώτος ακολουθούμενης από λέξη σε γενική πτώση συμφωνεί με την έννοια και την απόδοση μιας παρόμοιας σύνταξης στα εδ. Ιωα 1:15, 30, δηλαδή “υπήρχε πριν από εμένα [πρώτός μου ην]”». Σύμφωνα με το Μεγάλο Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης (των Λίντελ και Σκοτ, Εκδόσεις «Ι. Σιδέρης», 1921, τόμ. 3, σ. 774), το “πρώτος συχνάκις τίθεται αντί τού προσδοκώμενου πρότερος”. Εκείνη την εποχή, η ημέρα τού Πάσχα είχε καταλήξει να θεωρείται γενικά ως η πρώτη ημέρα τής Γιορτής τών Άζυμων Άρτων. Έτσι λοιπόν, το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, σε αρμονία με το Ιουδαϊκό έθιμο, αφήνει το περιθώριο να έγινε η εν λόγω ερώτηση στον Ιησού την προηγουμένη τού Πάσχα.«Προετοιμασία». Στο εδάφιο Ιωάννης 19:14, ο απόστολος Ιωάννης, καθώς περιγράφει το τελικό μέρος τής δίκης του Ιησού ενώπιον τού Πιλάτου, λέει: «Ήταν δε προετοιμασία τού πάσχα· ήταν περίπου η έκτη ώρα [τής ημέρας, ανάμεσα στις 11:00 π.μ. και στις 12 το μεσημέρι]». Αυτό, φυσικά, τοποθετείται μετά το πασχαλινό γεύμα, το οποίο είχαν φάει την προηγούμενη νύχτα. Παρόμοιες εκφράσεις βρίσκονται στα εδάφια 31 και 42. Εδώ, η λέξη τού πρωτότυπου ελληνικού κειμένου που μεταφράζεται «προετοιμασία» είναι η λέξη παρασκευή. Αυτή η λέξη φαίνεται ότι προσδιορίζει, όχι την προηγουμένη τής 14ης Νισάν, αλλά την προηγουμένη τού εβδομαδιαίου Σαββάτου, το οποίο, σε αυτή την περίπτωση, ήταν “μεγάλο”, δηλαδή δεν ήταν Σάββατο μόνο επειδή ήταν η 15η Νισάν, η πρώτη ημέρα της καθαυτό Γιορτής τών Άζυμων Άρτων, αλλά επειδή ήταν και εβδομαδιαίο Σάββατο. Αυτό είναι εύλογο, εφόσον, όπως ειπώθηκε ήδη, η λέξη «Πάσχα» χρησιμοποιούνταν μερικές φορές αναφερόμενη σε ολόκληρη τη γιορτή.» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.615-616)    Εις το ανωτέρω κείμενο η Σκοπιά, προκειμένου να αποφύγει τον σκόπελο τού χωρίου «Άγουσιν ουν τον Ιησούν από τού Καιάφα εις το πραιτώριον· ην δε πρωί· και αυτοί ουκ εισήλθον εις το πραιτώριον, ίνα μη μιανθώσιν,αλλ’ ίνα φάγωσι το πάσχα.» (ΙΩΑΝ. ΙΗ:28), το οποίο λέγει ξεκάθαρα, ότι το Πάσχα δεν ετελέσθη ακόμη, όπως κακόδοξα διδάσκει η Σκοπιά, αλλά θα ετρώγετο υπό τών Ιουδαίων αργότερα, προς το εσπέρας τής ημέρας, προβαίνει εις το εξής ερμηνευτικό τέχνασμα: Ενοποιεί εις μίαν τις δύο εορτές με το αυτό όνομα, αυτήν τής θυσίας τών αμνών, που εγένετο την 14^ην Νισάν, και αυτήν τής εορτής τών αζύμων, ενώ όπως είδαμε εις τον πρώτο τόμο τού ‘Ενόρασις’, ξεκάθαρα ως Πάσχα αναφέρεται ΜΟΝΟΝ η 14^ην Νισάν και ΟΧΙ και η εβδομαδιαία εορτή τών αζύμων: «…κατά τη διάρκεια τού Πάσχα και τής σχετιζόμενης με αυτό Γιορτής τών Άζυμων Άρτων» (Ενόραση, τόμ.Α΄, σελ.707-708). Έτσι περνάει εις τούς αναγνώστες το εσφαλμένο μήνυμα, ότι οι Ιουδαίοι, το πάσχα εις το οποίο ήθελαν να λάβουν μέρος και να φάνε, δεν είναι το γνωστό νομικό Πάσχα που εθύετο ο πασχάλιος αμνός, αφού αυτό το πάσχα ετελέσθη εις την αρχήν τής ημέρας, κατά το σκοτεινόν αυτής τμήμα, αλλά τα κρέατα τών ειρηνικών προσφορών που εγένοντο την πρώτη ημέρα τής εβδομαδιαίας εορτής τών αζύμων, δηλαδή τής πασχαλίου θυσίας τής επονομαζομένης και Chagiga (πρβλ. ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:18-24)!     Καλό το τέχνασμα τής Σκοπιάς, που μάλλον αποσκοπεί εις το να παραπλανήσει τούς αναγνώστες και ακολούθους της, αλλά οι συγγραφείς τού κειμένου ή έχουν άγνοια τών ακολούθων, ή εσκεμμένως έχουν αποκρύψει τα εξής:  1) Επειδή ο οίκος τού Πιλάτου δεν είχε καθαρισθεί από ζύμης, συμφώνως προς το ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:4, ο τελετουργικός μολυσμός, τον οποίον δια τής εισόδου των εις το πραιτώριο θα εμολύνοντο οι Ιουδαίοι, θα διαρκούσε μέχρι τής δύσεως τού ηλίου μόνον, (πρβλ. ΛΕΥΙΤ. ΙΑ:24, ΑΡΙΘΜ. ΙΘ:7, ΔΕΥΤ. ΚΓ:11 κ.τ.λ), αλλά εις την περίπτωση τού Πάσχα πας όστις ήτο ακάθαρτος, έπρεπε να αναβάλει τον εορτασμό τού Πάσχα επί έναν ολόκληρο μήνα συμφώνως προς τα ΑΡΙΘΜ. Θ:6-11 και Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) Λ:2-3. Άρα, εάν είχαν ήδη φάει το Πάσχα εις την αρχή τής ημέρας, όπως διατείνεται η Σκοπιά, τότε δεν είχαν τίποτε να φοβηθούν, εφόσον η μόλυνσή τους θα διαρκούσε έως εσπέρας, οπότε δι’ ενός καθάρσιου λουτρού εξηλείφετο. Επειδή όμως δεν είχαν ακόμη φάει ακόμη τού πασχαλίου αμνού, δηλαδή επρόκειτο να φάνε εξ αυτού, κι αν δια τής εισόδου των εμολύνοντο, τότε θα έπρεπε να τελέσουν το Πάσχα έναν μήνα αργότερα, γι’ αυτό δε τον λόγο δεν εισέρχονται  εις το πραιτώριο. 2) Για να μην αδικήσουμε όμως την Σκοπιά, θα αναφέρουμε ευθύς αμέσως άλλη μίαν ερμηνεία που έχει προταθεί εις το συγκεκριμένο περιστατικό. Οι οικίες τών εθνικών εθεωρούντο ακάθαρτοι, λόγω τής επικρατούσης γνώμης, ότι οι εθνικοί συνήθιζαν να θάπτουν εις αυτές τα εκτρωθέντα έμβρυα. Άρα η οικία ίσχυε ως δια τινος πτώματος νεκρού μολυνθείσα, η δε εις αυτήν είσοδος τού Ιουδαίου εμόλυνε αυτόν, κατά τον ορισμό τών ΑΡΙΘΜ. ΙΘ:14, όχι επί μία μόνον ημέρα, αλλά επί επτά, κατά τις οποίες ημέρες τού μολυσμού απηγορεύετο εις αυτόν η βρώση πάσης οιασδήποτε θυσίας, τόσον δηλαδή τής τού πασχαλίου αμνού (ΑΡΙΘ. Θ:6 και εξής), όσον και τής Chagiga, τής σωτηρίου δηλαδή θυσίας (ΛΕΥΙΤ. Ζ:20). Ποία λοιπόν από τις δύο περιπτώσεις εννοεί ο Ιωάννης όταν λέγει ‘ίνα μη μιανθώσι’; Εννοεί την απαγόρευση τής βρώσεως τού πασχαλίου αμνού τής 14^ης Νισάν, ή τής πασχαλίου θυσίας Chagiga τής 15^ης Νισάν; Αποφασιστικό λοιπόν σημείο περί τής βρώσεως ποίας θυσίας γίνεται εδώ λόγος, παραμένει η συνάφεια τού κειμένου και η συνήθης έννοια, με την οποίαν χρησιμοποιείται εις την Καινή Διαθήκη η έκφραση ‘φαγείν το πάσχα’. Ως προς την συνάφεια πρέπει να σκεφτεί κανείς, ότι το Ευαγγέλιο τού Ιωάννου έχει γραφεί για τούς εθνικοχριστιανούς, οι οποίοι είχαν μεν κάποια γνώση περί τού Ιουδαικού πασχαλίου αμνού, αλλά δυσκόλως είχαν κάποια εγγύτερη γνώση περί τής Chagiga. Εάν δε εμβαθύνουμε περισσότερο, μπορούμε να σκεφτούμε, ότι εις την Καινή Διαθήκη η λέξη ‘πάσχα’ και η φράση ‘φαγείν το πάσχα’ σημαίνει τον πασχάλιο αμνό και μόνον αυτόν: «Τη δε πρώτη τών αζύμων προσήλθων οι μαθηταί τού Ιησού λέγοντες αυτώ· πού θέλεις ετοιμάσωμέν σοι φαγείν το πάσχα;» (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:17), «Και τη πρώτη ημέρα τών αζύμων, ότε το πάσχα έθυον, λέγουσιν αυτώ οι μαθηταί αυτού· πού θέλεις απελθόντες ετοιμάσωμεν ίνα φάγης το πάσχα;…πού εστι το κατάλυμά μου όπου το πάσχα μετά τών μαθητών μου φάγω;» (ΜΑΡΚ. ΙΔ:12,14), «και απέστειλεν Πέτρον και Ιωάννην ειπών· πορευθέντες ετοιμάσατε ημίν το πάσχα ίνα φάγωμεν…και ερείτε τω οικοδεσπώτη τής οικίας· λέγει σοι ο διδάσκαλος, πού εστι το κατάλυμα όπου το πάσχα μετά τών μαθητών μου φάγω;…και είπε προς αυτούς· επιθυμία επεθύμησα τούτο το πάσχα φαγείν μεθ’ υμών προ τού παθείν με» (ΛΟΥΚ. ΚΒ:8,11,15).    Το αυτό δε ισχύει και εις τις παράλληλες φράσεις ‘ετοιμάζειν το πάσχα’: «Και εποίησαν οι μαθηταί ως συνέταξεν αυτοίς ο Ιησούς, και ητοίμασαν το πάσχα.» (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:19) και «πού θέλεις απελθόντες ετοιμάσωμεν ίνα φάγης το πάσχα;…και ητοίμασαν το πάσχα» (ΜΑΡΚ. ΙΔ:12,16), «πορευθέντες ετοιμάσατε ημίν το πάσχα ίνα φάγωμεν…Απελθόντες δε εύρον καθώς είρηκεν αυτοίς, και ητοίμασαν το πάσχα.» (ΛΟΥΚ. ΚΒ:8,13), ‘θύειν το πάσχα’: «Και τη πρώτη ημέρα τών αζύμων, ότε το πάσχα έθυον» (ΜΑΡΚ. ΙΔ:12), «Ήλθε δε η ημέρα τών αζύμων, εν ή έδει θύεσθαι το πάσχα» (ΛΟΥΚ. ΚΒ:7), «και γαρ το πάσχα ημών υπέρ ημών ετύθη Χριστός» (Α΄ ΚΟΡ. Ε:7) και ‘ποείν το πάσχα’: «ο διδάσκαλος λέγει, ο καιρός μου εγγύς· προς σε ποιώ το πάσχα μετά τών μαθητών μου.» (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:18), «Πίστει πεποίηκεν το πάσχα και την πρόσχυσιν τού αίματος, ίνα μη ο ολοθρεύων τα πρωτότοκα θίγη αυτών» (ΕΒΡ. ΙΑ:28).    Εις το συγκεκριμένο δηλαδή χωρίο «Άγουσιν ουν τον Ιησούν από τού Καιάφα εις το πραιτώριον· ην δε πρωί· και αυτοί ουκ εισήλθον εις το πραιτώριον, ίνα μη μιανθώσιν,αλλ’ ίνα φάγωσι το πάσχα.» (ΙΩΑΝ. ΙΗ:28), δεν υφίσταται ουδείς εκβιαστικός λόγος να εκλάβουμε την έκφραση ‘φαγείν το πάσχα’ με διαφορετική σημασία από την συνήθη της, οπότε ουδεμία δύναται να υπάρξη αμφιβολία, ότι το ‘φαγείν το πάσχα’ ΚΑΙ ΕΙΣ ΑΥΤΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ, όπως και όλα τα παρόμοια τής Καινής Διαθήκης, όπως απεδείξαμε ανωτέρω, σημαίνει την κατά το εσπέρας τής 14^ης Νισάν βρώση τού πασχαλίου αμνού, κι όχι άλλου πασχαλίου εδέσματος (Chagiga) όπως κακοδόξως διδάσκει η Σκοπιά και παραπληροφορεί τούς αναγνώστες της.    Ως προς την φράση τώρα ‘Τη δε πρώτη τών αζύμων’ (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:17) που προσήλθον οι μαθητές εις τον Ιησού και τον ερώτησαν πού να ετοιμάσουν για να φάνε το Πάσχα, η εξήγηση τής Σκοπιάς ότι το ‘πρώτος’ είναι με την έννοια τού ‘πρότερος’ κατά ένα μεγάλο ποσοστό είναι σοβαρή και μάλλον σωστή. Διότι εάν ως ‘πρώτη τών αζύμων’ ή κατά τον ΜΑΡΚ. ΙΔ:12 «Και τη πρώτη ημέρα τών αζύμων, ότε το πάσχα έθυον, λέγουσιν αυτώ οι μαθηταί αυτού· πού θέλεις απελθόντες ετοιμάσωμεν ίνα φάγεις το πάσχα;» εκλειφθεί ως η ημέρα σφαγής τού πασχαλίου αμνού, δηλαδή η 14^η Νισάν, ημέρα Πέμπτη, τότε την ίδια ημέρα, γίνεται ο Μυστικός Δείπνος, την δε επομένη ημέρα 15^η Νισάν ημέρα Παρασκευή, τελείται η σταύρωση, κάτι που έρχεται εις άμεση σύγκρουση με τον Ιωάννη που λέγει ξεκάθαρα ότι η ημέρα θανάτου τού Ιησού ήτο ‘παρασκευή τού πάσχα’ (ΙΩΑΝ. ΙΘ:14), δηλαδή η Παρασκευή 14^η Νισάν, άρα ο Μυστικός Δείπνος έγινε την προηγουμένη ημέρα, δηλαδή Πέμπτη 13^η Νισάν! (Επ’ αυτού τού δυσεπίλυτου γρίφου και τού αινίγματος για την εμφανέστατη ‘αντίφαση’ και ‘σύγκρουση’ που υφίσταται μεταξύ τών τριών συνοπτικών και τού Ιωάννου, επιφυλασσόμεθα να απαντήσουμε λεπτομερώς με την επόμενή μας μελέτη)    Κι ενώ η Σκοπιά έχει προβεί εις μία σοβαρή ερμηνεία όσον αφορά την φράση ‘πρώτη τών αζύμων’ εις την συνέχεια, προκειμένου να πείσει τούς αναγνώστες ότι ο Χριστός έφαγε άζυμα εις το τελευταίο Του δείπνο, λέγει τα εξής; «Εκείνη την εποχή, η ημέρα τού Πάσχα είχε καταλήξει να θεωρείται γενικά ως η πρώτη ημέρα τής Γιορτής τών Άζυμων Άρτων. Έτσι λοιπόν, το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, σε αρμονία με το Ιουδαϊκό έθιμο, αφήνει το περιθώριο να έγινε η εν λόγω ερώτηση στον Ιησού την προηγουμένη τού Πάσχα». Αφού έκανε μία σοβαρή προσπάθεια να ερμηνεύσει το ‘πρώτη τών αζύμων’ ως ‘προτύτερη’ ως δηλαδή ‘παραμονή τών αζύμων’ με σκοπό να αποδείξει ότι το ερώτημα τών μαθητών, περί τής προετοιμασίας και βρώσεως τού Πάσχα, ετέθει εις τον Χριστό την παραμονή τής εορτής τών αζύμων και τής σφαγής τού πασχαλίου αμνού, άρα το ‘πρώτη’ να φύγει από την Παρασκευή τής 14^ης Νισάν και να μετατεθεί εις την προτεραία αυτής, δηλαδή εις την Πέμπτη τής 13^ης Νισάν, εντούτοις επανέρχεται πάλι εις τα ίδια, θέτοντος το ‘πρώτη τών αζύμων’ εις τις 14^η Νισάν, ταυτίζοντάς την με την ημέρα τού Πάσχα και τής σφαγής τού αμνού εφόσον γράφει: «Εκείνη την εποχή, η ημέρα τού Πάσχα είχε καταλήξει να θεωρείται γενικά ως η πρώτη ημέρα τής Γιορτής τών Άζυμων Άρτων»! Ερμηνευτική Βαβέλ!     Ο συγκεκριμένος ισχυρισμός τής Σκοπιάς, ότι η ημέρα τού Πάσχα, η 14^η δηλαδή Νισάν, εθεωρείτο ως η πρώτη ημέρα τής Εορτής τών Αζύμων στερείται σοβαρότητος και είναι καθαρά αντιγραφική. Είναι απλώς ένας ερμηνευτικός ελιγμός προκειμένου να πείσει τούς αναγνώστες της, ότι ο Χριστός εκείνη την ημέρα, την 14^η Νισάν, χρησιμοποίησε άζυμα επί τού τελευταίου Του δείπνου. Η Παλαιά Διαθήκη αναφέρει ξεκάθαρα όπως προείπαμε εις την αρχή τής μελέτης μας, ότι το διάστημα τής χρήσεως και βρώσεως τών αζύμων περιορίζεται εις ΕΠΤΑ (7) ημέρες, από την 15^ην Νισάν έως και την 21^ην Νισάν: ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 (κατά το Εβρ.) «Και την δεκάτην πέμπτην ημέραν τού αυτού μηνός, εορτή τών αζύμων εις τον  Κύριον· επτά ημέρας άζυμα θέλετε τρώγει» και ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:17 (κατά το Εβρ.) «Και την δεκάτην πέμπτην τού μηνός τούτου είναι εορτή· επτά ημέρας θέλουσι τρώγεσθαι άζυμα.»! Εις δε το ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:3 (κατά το Εβρ.) διασαφηνίζεται ότι: «ΕΠΤΑ ημέρας θέλει τρώγει άζυμα με ΑΥΤΟ (δηλ. με το Πάσχα)», δηλαδή εις το διάστημα τών ΕΠΤΑ (7) ΗΜΕΡΩΝ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΣΧΑ!!! Διδάσκοντας λοιπόν η Σκοπιά, ότι ο Ιησούς και οι μαθητές Του έφαγαν άζυμα την 14^ην Νισάν, επεκτείνει το διάστημα από επτά (7) ημέρες, που εντέλλεται ο Νόμος τού Θεού προς χρήση και βρώση αζύμων, εις οκτώ (8)!!! Κι εν προκειμένω πώς η Σκοπιά θεωρεί ότι ‘Ο Χριστός εκπλήρωνε στην εντέλεια τις διατάξεις τού Νόμου’ (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.768), όταν έχει εμφανώς και κατάφορα παραβεί τον Νόμο, εφόσον κάνει χρήση αζύμων μίαν ολόκληρη ημέρα προ της νομίμης; Δεν θεωρείτε, αγαπητοί Μάρτυρες τού Ιεχωβά, ότι η Σκοπιά σάς οφείλει μίαν ικανοποιητική απάντηση επ’ αυτού;  Συνεχίζουμε όμως, αγαπητοί αναγνώστες, την ανάγνωση τού βιβλίου τής Σκοπιάς ‘Ενόραση’:«Σχετικά με το πρωί κατά το οποίο ο Ιησούς δικάστηκε και προσάχθηκε ενώπιον τού Πιλάτου, τις πρωινές ώρες τής 14ης Νισάν (η ημέρα του Πάσχα είχε αρχίσει από το προηγούμενο βράδυ), το εδάφιο Ιωάννης 19:14 λέει: «Ήταν δε προετοιμασία τού πάσχα». (KJ, Da, ΜΝΚ) Μερικοί σχολιαστές θεωρούν ότι αυτό σημαίνει «προετοιμασία για το πάσχα», ορισμένες δε μεταφράσεις αποδίδουν το εδάφιο έτσι. (AT, We, CC) Αυτό, όμως, δημιουργεί την εντύπωση ότι δεν είχαν γιορτάσει ακόμη το Πάσχα, ενώ οι αφηγήσεις τών Ευαγγελίων δείχνουν καθαρά ότι ο Ιησούς και οι απόστολοι το είχαν γιορτάσει την προηγούμενη νύχτα. (Λου 22:15· Ματ 26:18-20· Μαρ 14:14-17) Ο Χριστός εκπλήρωνε στην εντέλεια τις διατάξεις τού Νόμου, περιλαμβανομένης και της απαίτησης για τήρηση του Πάσχα στις 14 Νισάν. (Εξ 12:6· Λευ 23:5· βλέπε ΠΑΣΧΑ.) Η ημέρα τής δίκης και τού θανάτου τού Ιησού μπορούσε να θεωρηθεί «προετοιμασία τού πάσχα» με την έννοια ότι αποτελούσε την προετοιμασία για την εφταήμερη Γιορτή τών Άζυμων Άρτων που άρχιζε την επομένη. Λόγω τής εγγύτητας των δύο γιορτών ημερολογιακά, ολόκληρη αυτή η περίοδος αποκαλούνταν συχνά «Πάσχα». Η δε επομένη της 14ης Νισάν ήταν πάντοτε Σάββατο, και μάλιστα το 33 Κ.Χ. η 15η Νισάν έπεσε στο κανονικό Σάββατο, πράγμα που κατέστησε την ημέρα εκείνη “μεγάλο” ή διπλό Σάββατο» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.768).    Παρατηρούμε εις το ανωτέρω κείμενο, ότι προκειμένου η Σκοπιά να υπερπηδήσει ΑΛΛΟΝ ΕΝΑΝ ΣΚΟΠΕΛΟ (αυτόν που αναφέρεται εις τον ΙΩΑΝ. ΙΘ:14, ότι δηλαδή η ημέρα τής δίκης τού Ιησού υπό τού Πιλάτου ήτο «παρασκευή τού πάσχα»), προκειμένου λοιπόν να ‘θολώσει τα νερά’ και να παροδηγήσει τούς αναγνώστες της, προβαίνει εις άλλον έναν ερμηνευτικό ελιγμό. Εξηγεί ότι η φράση «παρασκευή τού πάσχα», δεν αφορά εις το πάσχα τής θυσίας και βρώσεως τού αμνού, δηλαδή η 15^η Νισάν, άρα ως ‘παρασκευή’ να εννοείται εδώ η 14^η Νισάν, (διότι εάν ισχύει κάτι τέτοιο καταρρίπτεται εκ θεμελίων η θεωρία της περί σφαγής και βρώσεως τού πασχαλίου αμνού υπό τού Χριστού και τών Μαθητών Του εις την αρχή τής 14^ης Νισάν, κατά το σκοτεινόν αυτής τμήμα), αλλά ερμηνεύει ότι με την λέξη ‘πάσχα’ εδώ εννοείται όλη η επταήμερος Εορτή τών Αζύμων, ‘εφόσον οι αφηγήσεις τών Ευαγγελίων δείχνουν καθαρά, ότι ο Ιησούς και οι απόστολοι είχαν ήδη εορτάσει το Πάσχα την προηγουμένη νύχτα’!     Πότε δηλαδή τη Σκοπιά ερμηνευτικά την εξυπηρετεί ως Πάσχα να θεωρεί την 14^η Νισάν και την Εορτή τών Αζύμων ως ξεχωριστή εορτή, προκειμένου να πείσει τούς αναγνώστες της ότι ο Χριστός έκανε χρήση αζύμων εις το δείπνο τής Αναμνήσεως: «Επρόκειτο για άζυμο ψωμί, δεδομένου ότι δεν επιτρεπόταν να υπάρχει προζύμι στα σπίτια τών Ιουδαίων κατά τη διάρκεια τού Πάσχα και τής σχετιζόμενης με αυτό Γιορτής τών Άζυμων Άρτων» (Ενόραση, τόμ.Α΄, σελ.708), και όποτε την εξυπηρετεί ερμηνευτικά ενοποιεί αμφότερες τις εορτές (δηλαδή την 14^η Νισάν και την επταήμερη εορτή τών Αζύμων), ως Πάσχα, προκειμένου να πείσει τούς αναγνώστες της ότι εις την φράση «παρασκευή τού πάσχα» ως ‘πάσχα’ δεν εννοείται η 15^η Νισάν αλλά όλο το οκταήμερο: «Λόγω τής εγγύτητας των δύο γιορτών ημερολογιακά, ολόκληρη αυτή η περίοδος αποκαλούνταν συχνά «Πάσχα» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.768). Εις την συνέχεια τής μελέτης μας αναφέρουμε και εμείς, ότι υφίστατο τέτοια ενοποίηση τών δύο εορτών, αλλά όχι όπου μάς συμφέρει ερμηνευτικώς να θεωρείται ως Πάσχα μόνον η 14^η Νισάν και όπου δεν μάς εξυπηρετεί ερμηνευτικώς, να ενοποιούμε τις εορτές κι έτσι να θεωρείται ως Πάσχα όλο το οκταήμερο, κι έτσι να παραθεωρείται και να υποβιβάζεται η συνάφεια τού κειμένου.    Ας προσέξουμε όμως αγαπητοί αναγνώστες το εξής: Ευρισκόμεθα εις την στιγμήν, κατά την οποίαν κρίνεται η τύχη τού Ιησού υπό τού Πιλάτου, ο οποίος καθήμενος επί τού δικαστικού του θώκου, υπογράφει την καταδικαστική του απόφαση. Την μεγάλη και κοσμοιστορική αυτή στιγμή προσδιορίζει ο Ιωάννης με τις λέξεις «ην δε παρασκευή τού πάσχα, ώρα δε ωσεί έκτη·» (ΙΩΑΝ. ΙΘ:14). Εάν λοιπόν υπό την φράση ‘παρασκευή τού πάσχα’ νοηθή εδώ, αυτό που θέλει να περάσει η Σκοπιά εις τούς αναγνώστες της, ότι δηλαδή «Η ημέρα τής δίκης και τού θανάτου τού Ιησού μπορούσε να θεωρηθεί «προετοιμασία τού πάσχα» με την έννοια ότι αποτελούσε την προετοιμασία για την εφταήμερη Γιορτή τών Άζυμων Άρτων που άρχιζε την επομένη», τότε για ποία προετοιμασία προσπαθεί να μάς πείσει η Σκοπιά ότι γίνεται εδώ λόγος; Ή για θέσουμε και αλλιώς το ερώτημα, για ποία προετοιμασία κάνει λόγο εδώ ο Ιωάννης; Εφόσον όλες οι προετοιμασίες που αφορούσαν εις την εορτή τού πάσχα ΕΙΧΑΝ ΗΔΗ ΓΙΝΕΙ (είτε ως πάσχα εννοήσουμε το επταήμερο τών Αζύμων είτε το οκταήμερο συμπεριλαμβανομένου και τής 14^ης Νισάν)! Και η απομάκρυνση τών ενζύμων εκ τών οικιών είχε γίνει, και η παρασκευή αζύμων και το ψήσιμο αυτών είχε γίνει (εφόσον, κατά την Σκοπιά πάντα, ο Χριστός και η Μαθητές Του έφαγον ΗΔΗ ΤΟ ΠΑΣΧΑ νωρίς το πρωί, έφαγον δηλαδή άζυμα εις το τελευταίο δείπνο), και η προμήθεια, η σφαγή και το ψήσιμο τού αμνού είχαν και αυτά συντελεσθεί! Κάθε δηλαδή οικιακή και λατρειακή προπαρασκευή, την οποίαν απαιτούσε ο Ιουδαικός Νόμος για το Πάσχα, είχε ολοκληρωθεί. Ποία άλλη προετοιμασία απέμεινε να γίνει;    Πόσον όμως διαφορετικά θα ήσαν τα πράγματα, εάν υπό την φράση «παρασκευή τού πάσχα» νοηθή η προτεραία ή η παραμονή τού Πάσχα, δηλαδή η 14^η Νισάν, κατά την οποίαν εσφάζετο ο πασχάλιος αμνός! Εν τη αυτή δηλαδή ημέρα και ώρα συνέπεσε ο αμνός τού Θεού (πρβλ. ΙΩΑΝ. Α:29 «ίδε ο αμνός τού Θεού ο αίρων την αμαρτίαν τού κόσμου.») να αναλάβει τον προς Γολγοθά δρόμο Του. Αυτή δε η ερμηνεία ενισχύεται επίσης κι απ’ το άλλο εκείνο χωρίο τού Ιωάννου εις το ΙΘ:36 «Εγένετο γαρ ταύτα, ίνα η γραφή πληρωθή, οστούν ου συντριβήσεται αυτού». Η εντολή περί μη συντριβής τών οστών απέβλεπε εις τον πασχάλιο αμνό τής 14^ης Νισάν. Το ότι δε αυτή η εντολή εφηρμόσθη επίσης εις τον Ιησού δια τής μη συνθλίψεως τών σκελών Του επί τού Σταυρού (πρβλ. ΙΩΑΝ. ΙΘ:33 «επί δε τον Ιησούν ελθόντες, ως ήδον αυτόν ήδη τεθνηκότα, ου κατέαξαν αυτού τα σκέλη»), αυτό είναι μία τρανή απόδειξη για τον Ευαγγελιστή, ότι ο κατά την 14^ην Νισάν, κατά την οποίαν εσφάζοντο οι πασχάλιοι αμνοί, σταυρωθείς Ιησούς είναι το εν τη ιστορία πραγματοποιηθέν αληθές αντίτυπον τής παλαιοδιαθηκικής θυσίας τού πασχαλίου αμνού!     Ας διαβάσουμε όμως ακόμη μερικά αποσπάσματα από το βιβλίο ‘Ενόραση’:«Εφόσον οι Ιουδαίοι θεωρούσαν ότι η ημέρα άρχιζε έπειτα από τη δύση τού ήλιου και τελείωνε την επόμενη ημέρα με τη δύση τού ήλιου, η 14η Νισάν άρχιζε έπειτα από τη δύση τού ήλιου. Άρα, το Πάσχα γιορταζόταν το βράδυ μετά την ολοκλήρωση τής 13ης Νισάν. Εφόσον η Γραφή δηλώνει ρητά ότι ο Χριστός είναι η θυσία τού Πάσχα (1Κο 5:7) και ότι έφαγε το πασχαλινό γεύμα το βράδυ που προηγήθηκε τής θανάτωσής του, πρέπει να πέθανε στις 14 Νισάν, όχι στις 15, ώστε να εκπληρωθεί με ακρίβεια η χρονική πλευρά τού εξεικονιστικού τύπου, ή αλλιώς τής σκιάς, που παρείχε ο Νόμος.—Εβρ 10:1.Νόμοι που Αφορούσαν τον Εορτασμό Του. Κάθε σπιτικό έπρεπε να επιλέξει ένα υγιές, μονοετές αρσενικό πρόβατο ή κατσίκι. Αυτό το έφεραν μέσα στο σπίτι τη 10η ημέρα τού μήνα Αβίβ και το κράτησαν μέχρι τη 14η, οπότε το έσφαξαν και τίναξαν το αίμα του με μια δέσμη από ύσσωπο στους παραστάτες και στο ανώφλι τής πόρτας τής κατοικίας μέσα στην οποία θα το έτρωγαν (όχι στο κατώφλι όπου το αίμα θα πατιόταν).Τι σημαίνει η έκφραση «ανάμεσα στα δύο βράδια»;Οι Ισραηλίτες υπολόγιζαν την ημέρα τους από τη μία δύση τοή ήλιου ως την άλλη. Επομένως, η ημέρα του Πάσχα άρχιζε με τη δύση τού ήλιου στο τέλος τής 13ης ημέρας του Αβίβ (Νισάν). Το ζώο έπρεπε να σφαχτεί «ανάμεσα στα δύο βράδια». (Εξ 12:6) Οι γνώμες διίστανται ως προς την ακριβή ώρα που εννοούνταν με αυτή την έκφραση. Σύμφωνα με ορισμένους λογίους, καθώς και με τούς Καραΐτες Ιουδαίους και τούς Σαμαρείτες, αυτή είναι η ώρα ανάμεσα στη δύση τού ήλιου και στο βαθύ λυκόφως. Από την άλλη πλευρά, οι Φαρισαίοι και οι Ραβινιστές θεωρούσαν ότι το πρώτο βράδυ ήταν όταν ο ήλιος άρχιζε να γέρνει, ενώ το δεύτερο η πραγματική δύση. Λόγω αυτής της τελευταίας άποψης, οι ραβίνοι πιστεύουν ότι το αρνί σφαζόταν προς το τέλος της 14ης ημέρας, όχι στην αρχή της, και επομένως ότι το πασχαλινό γεύμα τρωγόταν στην πραγματικότητα τη 15η Νισάν.Σχετικά με αυτό, οι καθηγητές Κάιλ και Ντέλιτς λένε: «Από πάρα πολύ παλιά έχουν επικρατήσει διαφορετικές απόψεις μεταξύ τών Ιουδαίων όσον αφορά την ακριβή ώρα που εννοείται. Ο Άμπεν Έζρα συμφωνεί με τούς Καραΐτες και τούς Σαμαρείτες θεωρώντας ότι το πρώτο βράδυ είναι η ώρα που ο ήλιος βυθίζεται κάτω από τον ορίζοντα και το δεύτερο η ώρα που έχει πέσει απόλυτο σκοτάδι. Σε αυτή την περίπτωση, το διάστημα “ανάμεσα στα δύο βράδια” θα ήταν από τις 6:00 μέχρι τις 7:20. . . . Σύμφωνα με τη ραβινική άποψη, η ώρα που ο ήλιος άρχιζε να γέρνει, δηλ. από τις 3:00 ως τις 5:00, ήταν το πρώτο βράδυ, ενώ η δύση το δεύτερο. Άρα, το διάστημα “ανάμεσα στα δύο βράδια” θα ήταν από τις 3:00 ως τις 6:00. Σύγχρονοι ερμηνευτές έχουν αποφανθεί πολύ σωστά υπέρ της άποψης τού Άμπεν Έζρα και τού εθίμου που υιοθέτησαν οι Καραΐτες και οι Σαμαρείτες».—Σχολιολόγιο τής Παλαιάς Διαθήκης (Commentary on the Old Testament), 1973, Τόμ. 1, Το Δεύτερο Βιβλίο τύυ Μωυσή, σ. 12· βλέπε ΗΜΕΡΑ.Από τα προαναφερθέντα, και ιδίως με βάση διάφορες περικοπές όπως τα εδάφια Έξοδος 12:17, 18, Λευιτικό 23:5-7 και Δευτερονόμιο 16:6, 7, το βάρος τών αποδεικτικών στοιχείων κλίνει υπέρ τού ότι η έκφραση «ανάμεσα στα δύο βράδια» εφαρμόζεται στο διάστημα ανάμεσα στη δύση τού ήλιου και στο σκοτάδι. Αυτό σημαίνει ότι έτρωγαν το πασχαλινό γεύμα πολύ μετά τη δύση τού ήλιου στις 14 Νισάν, διότι χρειάζονταν υπολογίσιμο χρόνο για να σφάξουν, να γδάρουν και να καλοψήσουν το ζώο. Το εδάφιο Δευτερονόμιο 16:6 παραγγέλλει: «Πρέπει να θυσιάσεις το πάσχα το βράδυ, μόλις δύσει ο ήλιος». Ο Ιησούς και οι απόστολοί του έφαγαν το πασχαλινό γεύμα «αφού βράδιασε». (Μαρ 14:17· Ματ 26:20) Ο Ιούδας βγήκε έξω αμέσως μετά τον εορτασμό τού Πάσχα, «και ήταν νύχτα». (Ιωα 13:30) Ενόσω ο Ιησούς γιόρταζε το Πάσχα με τους 12 αποστόλους του, πρέπει να έγινε αρκετή συζήτηση, και επίσης ο Ιησούς πρέπει να χρειάστηκε κάποιον χρόνο για να πλύνει τα πόδια τών αποστόλων (Ιωα 13:2-5). Συνεπώς, η θέσπιση τού Δείπνου τού Κυρίου οπωσδήποτε έλαβε χώρα αρκετά αργά εκείνο το βράδυ» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.613-614).    Και φθάσαμε, αγαπητοί αναγνώστες, εις το κρισιμότερο σημείο τής ερεύνης μας. Με την βοήθεια τού Θεού θα προσπαθήσουμε να δώσουμε μίαν ικανοποιητική απάντηση εις το πότε ακριβώς χρονικά εθύετο ο πασχάλιος αμνός. Η Σκοπιά μάς λέγει, και πράγματι έτσι είναι, ότι έχουν προταθεί δύο ερμηνείες που αφορούν εις την ακριβή ώρα τής θυσίας τού πασχαλίου αμνού. Η μία ερμηνεία προτείνει το διάστημα μεταξύ 6:00 – 7:20 μ.μ., εις την αρχή δηλαδή τής 14^ης Νισάν, πρόταση που θεωρεί ορθή η Σκοπιά και την έχει αποδεχθεί, η δε άλλη ερμηνεία προτείνει το διάστημα μεταξύ 3:00 – 6:00 μ.μ. κάτι που το θεωρεί λανθασμένο και το έχει απορρίψει. Βέβαια εις την μέχρι τώρα έρευνά μας έχουμε αποδείξει, ότι η ερμηνεία τής Σκοπιάς ως προς την ώρα σφαγής τού πασχαλίου αμνού και τής ταυτοχρόνου χρήσεως και βρώσεως αζύμων, προσκρούει εις την εντολή τού Θεού περί χρήσεως και βρώσεως αζύμων την επομένη ημέρα τού θανάτου τού Ιησού, δηλαδή εις την 15^ην Νισάν, όπως ξεκάθαρα αναφέρεται εις το ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:6 (κατά το Εβρ.) «Και την δεκάτην πέμπτην ημέραν τού αυτού μηνός, εορτή τών αζύμων εις τον  Κύριον· επτά ημέρας άζυμα θέλετε τρώγει» και εις τούς ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:17 (κατά το Εβρ.) «Και την δεκάτην πέμπτην τού μηνός τούτου είναι εορτή· επτά ημέρας θέλουσι τρώγεσθαι άζυμα.»!     Εις  τα ανωτέρω λοιπόν χωρία προσκρούει η διδασκαλία τής Σκοπιάς περί θυσίας τού πασχαλιου αμνού εις την αρχή τής 14^ης Νισάν, και διότι η χρήση και βρώση τών αζύμων εγένετο, όπως προείπαμε, την επομένη ημέρα τού θανάτου τού Ιησού, δηλαδή την 15η Νισάν, αλλά και διότι δι’ αυτής τής ερμηνείας που έχει αποδεχθεί η Σκοπιά, το διάστημα τής χρήσεως και βρώσεως τών αζύμων, εις το οποίο περιλαμβάνεται και το πασχάλιο γεύμα, επεκτείνεται, όπως απεδείξαμε, από ΕΠΤΑ (7) εις ΟΚΤΩ (8) ημέρες, ενώ συμφώνως προς το ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:3 (κατά το Εβρ.) διασαφηνίζεται ότι: «ΕΠΤΑ ημέρας θέλει τρώγει άζυμα με ΑΥΤΟ (δηλ. με το Πάσχα)», δηλαδή εις το διάστημα τών ΕΠΤΑ (7) ΗΜΕΡΩΝ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΚΑΙ ΤΟ ΠΑΣΧΑ!!!     Η λογική λοιπόν λέει, ότι αφού η μία εκ τών δύο ερμηνειών είναι εσφαλμένη, εφόσον προσκρούει εις βασικότατες διατάξεις τού Νόμου τού Θεού, η ετέρα είναι μάλλον η ορθή και αυτήν πρέπει να υιοθετήσουμε. Όμως δεν πρέπει να βασιστούμε μόνον εις την λογική προκειμένου να την θεωρήσουμε ως σωστή, αλλά θα πρέπει, δια τής μεθόδου τής ερεύνης και τού ‘βασανισμού’ αυτής, να αποδειχθεί και δι’ αυτού τού τρόπου ως ορθή. Πριν προχωρήσουμε εις την έρευνα περί τής ακριβούς χρονικής στιγμής τής πασχαλίου θυσίας, θεωρούμε ότι είναι αναγκαίο να αναφέρουμε ολίγα τινά περί τών αλλαγών τής εορτής τού Πάσχα που έλαβον μέρος εις την πάροδο τού χρόνου, ώστε ο αναγνώστης να έχει μίαν πληρεστέρα άποψη περί τής εορτής τού μεταγενεστέρου Πάσχα, και δη επί τής εποχής τού Χριστού. Μερικές παρατηρήσεις επί τού μεταγενεστέρου Ιουδαικού Πάσχα. Ο πρώτος εορτασμός τού Πάσχα, ως γνωστόν εγένετο εις την Αίγυπτο, με αφορμή τής εκ τής χώρας ταύτης εξόδου τών Ισραηλιτών υπό την οδηγία τού Μωυσή, η δε περιγραφεί αυτού ευρίσκεται εις το ΙΒ κεφάλαιο τής Εξόδου τού βιβλίου τού Μωυσέως. Με την πάροδο όμως τών χρόνων, λόγω αλλαγής τών συνθηκών τού βίου τού Ισραηλιτικού λαού, επήλθον σημαντικές μεταβολές εις τις συνήθειες τού εορτασμού τού Πάσχα, η άγνοια τών οποίων επέφερε πολλές παρεξηγήσεις κατά την εκτίμηση τής περί τού τελευταίου δείπνου τού Κυρίου ευαγγελικής διηγήσεως. Έτσι μεταξύ τών άλλων σκανδαλίζει αρκετούς η ανάκλιση τού Κυρίου με τούς μαθητές Του κατά το τελευταίο δείπνο (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:20), η παρουσία κατ’ αυτό ζωμού και εμβαμμάτων (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:23), η εκ τού οίκου έξοδος κατά την νύκτα τού Πάσχα (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:36), ο οπλισμός με μαχαίρια κάποιον μαθητών και τού όχλου (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:47, 51), δίκες, αγορά σινδονίων κ.λ.π. Περιοριζόμεθα εδώ εις την υπενθύμιση μόνο τών μεταβολών εκείνων, οι οποίες έχουν άμεση σχέση προς την κατανόηση τών δυσκόλων ή αμφιβόλων σημείων τής αναφορικώς προς το Πάσχα ευαγγελικής διηγήσεως.  α) Η προμήθεια τού αμνού. Εις το αιγυπτιακό Πάσχα η προμήθεια τού αμνού εγένετο από την 10^ην Νισάν (ΕΞΟΔ. ΙΒ:3,6), ενώ εις τον μεταγενέστερο Ιουδαισμό, λόγω τών δημιουργηθησών νέων και ομαλοτέρων συνθηκών, η προμήθεια τού αμνού εγίνετο αδιαφόρως, από τής 10^ης – 14^ης Νισάν. Άρα λοιπόν δεν εμπεριέχεται κάτι το παράδοξο εις την αφήγηση τών συνοπτικών Ευαγγελίων (ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:17 και εξής, ΜΑΡΚ. ΙΔ:12 και εξής, ΛΟΥΚ. ΚΒ:7 και εξής), κατά την οποίαν οι μαθητές προσέρχονατι προς τον Κύριο, για να λάβουν παραγγελίες προς ετοιμασία τών τού Πάσχα χρειωδών, από ‘την πρώτη τών αζύμων’, η οποία, κατά μίαν ερμηνεία, αντιστοιχεί μηνολογικώς μεν προς την 14^ην Νισάν, εορτολογικώς δε προς την πρώτη ημέρα τού οκταημέρου κύκλου τής εορτής τού Πάσχα, ή προς την παραμονή τού επταημέρου κύκλου αυτής.β) Τόπος και χρόνος τής σφαγής τών αμνών. Ενώ εις το αιγυπτιακό Πάσχα οι αμνοί εσφάγησαν υπό τών οικογενειαρχών πλησίον τών θυρών εις την οικίαν εκάστων αυτών, τής οποίας οικίας τα κατώφλια και οι παραστάτες εχρίσθησαν εκ τού χυθέντος αίματος τού αμνού (ΕΞΟΔ. ΙΒ:3, 7, 21-22), εις το μεταγενέστερο Πάσχα οι αμνοί εσφάζοντο μεν πάλι υπό τών οικογενειαρχών ή τών αντιπροσώπων αυτών, αλλά πάντοτε μόνον εις την αυλή τού ιερού τού Ναού εις τα Ιεροσόλυμα πλέον (ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:7), ενώπιον τών ιερέων, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν εκ τού εκχυθέντος αίματος μέρος προς ραντισμό τού θυσιαστηρίου [Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ Εβρ.) Λ: 16, ΛΕ:11]. Κατά ταύτα λοιπόν η θυσία τού αμνού τού Πάσχα ήτο στενώς και αναποσπάστως συνδεδεμένη, όχι μόνον τυπικώς, προς τον Ναό τών Ιεροσολύμων, αλλά επίσης χρονικώς, τόσο προς τον μήνα – αυτός ήτο ο Νισάν – όσο και προς την συγκεκριμένη ημερομηνία, κατά την οποία έπρεπε να τελεσθή – αυτή ήτο η 14^η Νισάν – μετά μίας μόνης εξαιρέσεως που καθορίζετο από τον Νόμο (πρβλ. ΑΡΙΘΜ. Θ: 6-14), όσο και προς τον ειδικώτερο χρόνο τής 14^ης Νισάν, κατά τον οποίο έπρεπε να γίνει η σφαγή τών αμνών. Ωρίζετο δε υπό τού νόμου ως ειδικώτερος ο προς το εσπέρας τής 14^ης Νισάν χρόνος (πρβλ. ΕΞΟΔ. ΙΒ:5, ΑΡΙΘΜ. Θ:2, ΙΗΣ. ΝΑΥΗ Ε:10), ή το εσπέρας προς δυσμάς ηλίου (ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:6), ή ο ανά μέσον τών εσπερινών χρόνος (ΕΞΟΔ. ΙΒ:6, ΙΣΤ:2, ΚΘ:39,41, Λ:8, ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:5, ΑΡΙΘΜ. Θ:3,5,11, ΚΗ:4,8).
Αλλά ο σχετικά μικρός αυτός χρόνος, που είχε σχέση με τις συνθήκες τού αιγυπτιακού Πάσχα, όπου η σφαγή τών αμνών εγένετο από κάθε οικογενειάρχη προ τών θυρών τής οικίας του, δεν ήτο δυνατόν φυσικώς να επαρκέσει εις τις ανάγκες τής μεταγενεστέρας πράξεως, κατά την οποίαν σύμπας ο λαός έπρεπε να θυσιάσει κατά τον ίδιο χρόνο και εις τον ίδιο τόπο τούς αμνούς του. Η συρροή εις τα Ιεροσόλυμα προσκυνητών από όλα τα μέρη τής γης έπρεπε να ήτο μεγάλη. Ήτο ως εκ τούτου εύλογος η διεύρυνση τού αρχικώς ορισθέντος στενού χρόνου υπό τού Νόμου, και η επέκτασή του εις όλο τον χρόνο, τον μετά την μεσημβρίαν μέχρις εσπέρας χρόνου, όπως σαφώς μαρτυρείται τόσο υπό τών ραββίνων όσο και υπό δύο συγχρόνων τής Καινής Διαθήκης, αξιοπίστων μαρτύρων, όπως ο Φίλων «Μετά δε την νουμηνίαν έστιν εορτή τετάρτη τα διαβατήρια, ήν οι Εβραίοι πάσχα καλούσιν, εν ή θύουσιν πανδημεί, αρξάμενοι κατά μεσημβρίαν έως εσπέρας. Άγεται δε η πάνδημος θυσία τεσσαρεσκαιδεκάτη τού μηνός.» [Φίλωνος Αλεξανδρέως, De specialibus legibus (Περί τών εν μέρει διαταγμάτων), Βιβλίο Β΄, κεφ.‘Περί τών αναφερομένων εν είδει νόμων εις τρία γένη τών δέκα λογίων, το 3^ον, το 4^ον, το 5^ον. Το περί ευορκίας και σεβασμού τής ιεράς 7^ης και γονέων τιμής’, παρ.145] και ο Ιώσηπος «Ενστάσης τής εορτής, πάσχα καλείται, καθ’ ήν θύουσιν μεν από ενάτης ώρας μέχρις ενδεκάτης…» (Φλαβίου Ιωσήπου, Ιουδαικοί Πόλεμοι, Βιβλίο 6, κεφ.9, παρ.3).
γ) Τόπος του πασχαλίου δείπνου. Παρομοίως προς την θυσία τού πασχαλίου αμνού έπρεπε το πασχάλιο δείπνο να λαμβάνει χώρα εις ωρισμένο τόπο, εις τον Ναό κατ’ αρχάς τών Ιεροσολύμων, μεταγενεστέρως δε εις τις επί μέρους οικίες τής ιδίας πόλεως (ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:7). Μετά δηλαδή την ίδρυση τού Ναού εις τα Ιεροσόλυμ φαίνεται, ότι επί κάποιο χρονικό διάστημα ή εις ωρισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις, επετελείτο το πασχάλιο δείπνο από όλους εις το προαύλιο του Ναού. Γνωρίζουμε δύο τέτοιες περιπτώσεις, μία επί τού βασιλέως Εζεκίου [Α΄ ΠΑΡ.(Α΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) Λ κεφ.] και άλλη επί τού βασιλέως Ιωσίου [Β΄ ΠΑΡ.(Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) ΛΕ κεφ.].
δ) Άλλες λεπτομέριες επί τού εορτασμού τού πασχαλίου δείπνου. Εις το αιγυπτιακό Πάσχα ο αμνός που εψήνετο εις την φωτιά έπρεπε να καταναλωθεί με άζυμους άρτους και πικρά χόρτα, ιστάμενοι οι συνδετυμόνες όρθιοι και έχοντες εζωσμένη την μέση τους (οσφύν) και φέροντες βακτηρίαν ανά χείρας και υποδήματα εις τούς πόδας, και καθ’ όλην την διάρκεια να διατελούν εν σπουδή, ως έτοιμοι προς αναχώρηση (ΕΞΟΔ. ΙΒ:8-11). Επιπλέον απηγορεύετο κατά την διάρκεια τής νυκτός έξοδος εκ τών οικιών (ΕΞΟΔ. ΙΒ:22).     Εις το μεταγενέστερο όμως Πάσχα, έτρωγαν αυτό όχι όρθιοι ιστάμενοι, ούτε μετά οδοιπορικής ράβδου κ.λ., αλλά ανακλινόμενοι, η οποία ανάκλιση εκλαμβάνετο ως σημείον τής απελευθερώσεως εκ τής δουλείας. Διετηρήθησαν βέβαια οι ορισμοί περί ψητού αμνού, περί αζύμων άρτων και περί πικρών χόρτων, αλλά συνεπληρώθησαν δια τής χρησιμοποιήσεως ακόμη διαφόρων εμβαμμάτων ή οπωρικών πολτών (εκ φοινίκων, σύκων και σταφίδων), ακόμη και οίνου, εκ τού οποίου έκαστος έπινε τέσσερα ποτήρια. Η όλη δε τελετή τού μεταγενεστέρου Πάσχα δεν έφερε τον χαρακτήρα τής σπουδής, αλλά τής πλήρους ανέσεως και τού πανηγυρισμού, μοιάζοντας περισσότερο προς ένα πλούσιο δείπνο. Εάν δε ο αμνός απεδεικνύετο ανεπαρκής, λόγω τού μεγαλυτέρου τυχόν αριθμού τών συνδαιτημόνων, επετρέπετο η βρώση και άλλων κρεάτων, από μικρότερα ή μεγαλύτερα ζώα, τα οποία χρησιμοποιούντο κατά την εόρτιο θυσία, την καλουμένη Chagiga, για την οποίαν ήδη έχουμε κάνει λόγο.    Η κατά την νύχτα τού Πάσχα πάλιν απαγόρευση τής εξόδου εκ τών οικιών, είχε σχέση με τα όσα έλαβον χώρα έκτακτα περιστατικά, εις το πρώτο εν Αιγύπτω Πάσχα, δηλαδή με την προφύλαξη τών Ισραηλιτών, κατά την νύκτα εκείνη, επενεχθέντων πληγμάτων υπό τού εξολοθρευτού αγγέλου (ΕΞΟΔ. ΙΒ:12), κατά τών πρωτοτόκων νέων τών Αιγυπτίων (για τον οποίον λόγο είχε διαταχθή και η εκ τού αίματος τών αμνών επίχριση τών φλοιών και παραστατών τών Ισραηλιτικών οικιών, ΕΞΟΔ. ΙΒ:13). Η απαγόρευση αυτή έφερε καθαρά περιστατικό και προσωρινό χαρακτήρα, και κατ’ ακολουθίαν δεν ήτο δυνατόν να διατηρηθεί και κατά την νύκτα τής εορτής τού Πάσχα τού μεταγενεστέρου Ιουδαισμού. Ο περιορισμός συνίστατο μόνον εις τούτο, ότι δεν έπρεπε κάποιος να εγκαταλείψει τα Ιεροσόλυμα, τών οποίων τα όρια είχαν ορισθεί ευρύτατα, εκτεινόμενα μέχρι και τής επί τού όρους τών Ελαιών κειμένης Βηθσφαγής (ΜΑΤΘ. ΚΑ:1). ε)  Χρονικός πολλαπλασιασμός τής εορτής τού Πάσχα. Το αιγυπτιακό Πάσχα εωρτάσθη σε μίαν μόνο μέρα, ή ακριβέστερα σε μίαν μόνο νύκτα, την νύκτα τής 14^ης προς την 15^ην Νισάν, η οποία νύκτα κατά την Ιουδαική περί ημέρας αντίληψη, αποτελεί το πρώτο μέρος, δηλαδή το σκοτεινό, τής 15^ης Νισάν. Εις την ΕΞΟΔ. ΙΒ: 14-20 ο Θεός θεσμοθετεί ότι εις το μέλλον έπρεπε το Πάσχα να εορτάζεται δια επτά ημερών, κατά τις οποίες έπρεπε, εξαφανιζομένης τής ζύμης από τής ημέρας τής πρώτης (δηλ. τής 15^ης Νισάν) και απαγορευμένης επί ποινή εξοντώσεως παντός ζυμωτού, να τρώγωνται μόνον άζυμοι άρτοι (ΕΞΟΔ. ΙΒ: 14-15). Η διάρκεια μίας μόνον ημέρας ή μίας μόνον νυκτός απέβη έτσι αργότερα επταήμερος, ακόμη δε και οκταήμερος! Η διαφορά μεταξύ τών δύο τούτων κύκλων συνίσταται κατά την εκτίμηση τής 14^ης Νισάν, η οποία κατά μεν τον επταήμερο κύκλο δεν συμπεριλαμβάνεται εις το πλαίσιο τής εορτής, τής οποίας η μεν πρώτη ημέρα είναι η 15^η Νισάν, η δε εβδόμη και τελευταία η 21^η αυτού, κατά τον οκταήμερο δε αντιθέτως συμπεριλαμβάνεται αυτή εις την εορτή και συναριθμείται ως η πρώτη αυτής ημέρα. Σπουδαία μαρτυρία περί τού οκταημέρου κύκλου τής εορτής αναφέρει ο Ιώσηπος: «…όθεν εις μνήμην τής τότε ενδείας εορτήν άγομεν εφ’ ημέρας οκτώ, την τών αζύμων λεγομένην.» (Φλαβίου Ιωσήπου, Ιουδαική Αρχαιολογία, Βιβλίο Β΄, κεφ.15, παρ.1).
Το περίεργο εις την χρησιμοποίηση τού οκταημέρου κύκλου τής εορτής είναι ότι όσοι τον χρησιμοποιούν αμέσως (ως είδαμε ανωτέρω ο Ιώσηπος) ή εμμέσως δεν απομακρύνονται από την συνήθεια να εξακολουθούν να ομιλούν, συμφώνως προς την Παλαιά Διαθήκη, περί τού επταημέρου κύκλου τών ημερών τής εορτής, τής οποίας η πρώτη ημέρα είναι η 15^η Νισάν, η δευτέρα η 16^η κ.ο.κ. (πρβλ. ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:11, όπου επαύριον τής πρώτης ημέρας τής εορτής αποκαλείται η 16^η Νισάν, και «Τη δε δευτέρα τών αζύμων ημέρα, έκτη δ’ εστιν αύτη και δεκάτη…», Φλαβίου Ιωσήπου, Ιουδαική Αρχαιολογία, Βιβλίο Γ΄, κεφ.10, παρ.5). Ο Ιώσηπος δηλαδή, ο οποίος όπως είδαμε ανωτέρω δέχεται τον οκταήμερο κύκλο, αριθμεί εν τούτοις την 16^ην Νισάν ως την δευτέρα ημέρα τής εορτής!
στ) Ονομασίες τής εορτής τού Πάσχα. Εξαιρέσει τών περιπτώσεων εκείνων κατά τις οποίες επιδιώκεται η διάκριση τής θυσίας τής εορτής τού Πάσχα (κατά την 14^ην Νισάν) από τής επταημέρου εορτής τών αζύμων (πρβλ. ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:5-6 και ΑΡΙΘΜ. ΚΗ:16-17 όπου γίνεται διάκριση μεταξύ τής 14^ης Νισάν ως εορτής τού Πάσχα και τής εορτής τών αζύμων, που άρχιζε την 15^ην Νισάν), ο όλος κύκλος κύκλος τής εορτής αποκαλείται συνήθως ή με ένα μόνον όνομα, τού ‘Πάσχα’ [ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:1-3, Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) Λ:1,3, ΜΑΤΘ. ΚΣΤ:2, ΛΟΥΚ. Β:41, ΙΩΑΝ. Β:13,23 κ.ά.], ή ‘τών αζύμων’ [ΕΞΟΔ. ΚΓ:15, ΛΔ:18, Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) ΛΕ:7-9, ΛΟΥΚ. ΚΒ:7, ΠΡΑΞ. ΙΒ:3) ή και με τα δύο ταυτοχρόνως, τα οποία άλλοτε μεν φέρονται συγχρόνως εν παραλληλία (π.χ. Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) ΛΕ:17, ΜΑΡΚ. ΙΔ:1), άλλοτε πάλι εναλλάξ [π.χ. εις το ΔΕΥΤ. ΙΣΤ:1,2,5,6 ‘Πάσχα’, εις δε τον στίχ.16 ‘εορτή τών αζύμων’. Επίσης εις το Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) Λ:1-2 αναφέρεται ως ‘Πάσχα’, εις δε τον στίχ.13 ‘εορτή τών αζύμων’, εις δε τούς στίχ.15,17 ως ‘Πάσχα’, εις δε τον στίχ.21 ‘εορτή τών αζύμων’. Η αυτή ποικιλία επίσης απαντάται και εις το Β΄ ΠΑΡ. (Β΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) ΛΕ κεφάλαιο], και άλλοτε πάλι το ένα ως επεξήγηση τού άλλου (π.χ. Εις τον ΛΟΥΚ. ΚΒ:1 αναφέρεται: «η εορτή τών αζύμων, η λεγομένη Πάσχα»).
Συμφώνως προς όλα τα ανωτέρω η λέξη Πάσχα απαντάται άλλοτε μεν με στενωτέρα, άλλοτε δε με ευρυτέρα έννοια. Εις την πρώτη περίπτωση νοείται υπ’ αυτήν η 14^ην Νισάν ή το κατά το εσπέρας αυτής τελούμενο πασχάλιο δείπνο, εις την δευτέρα ολόκληρος ο κύκλος τής εορτής. Κριτήριο περί τού πότε πρόκειται περί τής μιάς ή τής άλλης έννοιας, χρησιμεύει πάντοτε η συνάφεια τού λόγου.
Ο ακριβής χρόνος τής πασχαλίου θυσίας. Επανερχόμεθα ήδη εις το τελευταίο μέρος τής μελέτης μας που αφορά εις την διακρίβωση τής ακριβούς ώρας τής πασχαλίου θυσίας. Εις έρευνα λοιπόν που διεξήγαμε επί τής Γραφής και δη επί τού Εβραικού κειμένου, διεπιστώσαμε τα κατωτέρω που θα αναγνώσετε ευθύς αμέσως.      Οι Ισραηλίτες θα έφερναν τον πασχάλιο αμνό εις το σπίτι τους εις την 10^ην τού πρώτου Εβραικού μήνα, τού Αβίβ ή Νισάν. Κατόπιν πληροφορούμεθα τα εξής εις το ΕΞΟΔ. ΙΒ:6: (κατά το Εβρ.) «Και θέλετε φυλάττει αυτό μέχρι τής δεκάτης τετάρτης τού αυτού μηνός· και τότε άπαν το πλήθος τής συναγωγής τού Ισραήλ θέλει σφάξει αυτό προς το εσπέρας.» Η μετάφραση τού Αρχιμανδρίτου Νεοφύτου Βάμβα, όπως αρκετοί γνωρίζουν, είναι μετάφραση εκ τής αντιστοίχου μεταφράσεως τού Εβραικού εις την Αγγλική τού βασιλέως Ιακώβου, που εγένετο εις το 1611. Η Αγγλική μετάφραση λοιπόν μετάφραση εις το τέλος τού χωρίου έχει ως εξής: «…shall kill it in the evening» εξ ού και η Ελληνική μετάφραση «θέλει σφάξει αυτό προς το εσπέρας».
Όμως, αυτοί που δύνανται να αναγνώσουν εκ τού πρωτοτύπου Εβραικού κειμένου, παρατηρούν την εξής λεπτομέρεια: Η αντίστοιχη εβραική φράση ‘προς εσπέρας’ δεν ευρίσκεται εις ενικό ‘עַרְבָּֽ’ (^‘ereb’) αλλά εις πληθυντικό αριθμό ‘הָעַרְבָּֽיִםִ בֵּ֥ין’  (‘bên hā·‘ar·bā·yim’), δηλαδή ‘αναμεταξύ τών επερινών’, ή ‘ανάμεσα εις τούς εσπερινούς’, ή ‘ανά μέσον τών εσπερινών’! Η λέξη ‘עַרְבָּֽ’ (^‘ereb’) χρησιμοποιείται 134 φορές εις το Εβραικό κείμενο αλλά εις τις 11 από αυτές ευρίσκεται εις πληθυντικό αριθμό ‘bên hā·‘ar·bā·yim’ (ΕΞΟΔ. ΙΒ:6, ΙΣΤ:2, ΚΘ:39,41, Λ:8, ΛΕΥΙΤ. ΚΓ:5, ΑΡΙΘΜ. Θ:3,5,11, ΚΗ:4,8)!    Εις το μόνο που θα διαφωνήσουμε με την Σκοπιά, ως προς την ερμηνεία τών δύο εσπερινών, είναι αυτό που λέγει ότι «Σύμφωνα με τη ραβινική άποψη, η ώρα που ο ήλιος άρχιζε να γέρνει, δηλ. από τις 3:00 ως τις 5:00, ήταν το πρώτο βράδυ, ενώ η δύση το δεύτερο. Άρα, το διάστημα “ανάμεσα στα δύο βράδια” θα ήταν από τις 3:00 ως τις 6:00» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.614). Κατά την άποψή μας, ο πρώτος επερινός ήτο από 12:00 μ.μ. όταν ο ήλιος άρχισε να πέφτει, και ο δεύτερος εσπερινός ήτο το ηλιοβασίλεμα, εις το τέλος τής Εβραικής ημέρας, περίπου 6:00 μ.μ. Έτσι το διάστημα μεταξύ τών δύο εσπερινών εντοπίζεται την 3^ην μ.μ. ή ενάτην ώρα κατά τον Εβραικό τρόπο μετρήσεως τού χρόνου. Ερχόμαστε τώρα να αποδείξουμε και αγιογραφικώς την άποψή μας. «Τούτο δε είναι εκείνο, το οποίον θέλεις προσφέρει επί τού θυσιαστηρίου· δύο αρνία ενιαύσια την ημέραν διαπαντός· 39. το εν αρνίον θέλεις προσφέρει το πρωί, και το άλλον αρνίον θέλεις προσφέρει ανά μέσον τών εσπερινών ·…41. και το δεύτερον αρνίον θέλεις προσφέρει ανά μέσον τών εσπερινών…» (ΕΞΟΔ. ΚΘ:38-39,41 (κατά την διορθωμένη μετάφραση τού Εβρ.)     Εις το ανωτέρω χωρίο οι Εβραίοι ήσαν υποχρεωμένοι να προσφέρουν τον πρώτον αμνό το πρωί και τον δεύτερον αμνό ‘ανά μέσον τών εσπερινών’, αργότερα δηλαδή από τον πρώτο, εις κάποιαν άλλη στιγμή τής ημέρας. Με άλλα λόγια, κατά την διάρκεια τής κάθε ημέρας τών Εβραίων, η πρώτη προσφορά ήτο η πρωινή και ακολουθούσε η ‘ανά μέσον τών εσπερινών’ επομένη προσφορά. Εάν τώρα η φράση ‘ανά μέσον τών εσπερινών’ σημαίνει την προσφορά που γίνεται εις την αρχή τής Εβραικής ημέρας, δηλαδή εις τις 6:00 – 7:20 μ.μ. όπως εσφαλμένως πιστεύει η Σκοπιά (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.614), τότε αυτή η προσφορά θα ήτο υποχρεωτικώς η ΠΡΩΤΗ προσφορά τής ημέρας, κι όχι η δευτέρα όπως την ήθελε ο Θεός («το δεύτερον αρνίον θέλεις προσφέρει ανά μέσον τών εσπερινών…»). Θα προηγείτο δηλαδή και αυτής τής πρωινής προσφοράς, οπότε η πρωινή δεν θα ήτο η πρώτη αλλά η δευτέρα προσφορά! Να λοιπόν το πρώτο χωρίο το οποίο διαψεύδει την Σκοπιά ως προς την ερμηνεία που έχει αποδεχθεί όσον αφορά εις την φράση ‘ανά μέσον τών εσπερινών’ και άρα διαψεύδεται και ως προς την ακριβή ώρα τής θυσίας τού πασχαλίου αμνού.«Και έπειτα ητοίμασαν εις εαυτούς (οι Λευίτες), και εις τούς ιερείς· διότι οι ιερείς οι υιοί Ααρών κατεγίνοντο εις το να προσφέρωσι τα ολοκαυτώματα και τα στέατα μέχρι νυκτός· διά τούτο οι Λευίται ητοίμασαν εις εαυτούς, και εις τούς ιερείς τούς υιούς Ααρών…16. Και ητοιμάσθη πάσα η υπηρεσία τού Κυρίου την αυτήν ημέρα, δια να κάμωσι το πάσχα, και να προσφέρωσιν ολοκαυτώματα επί το θυσιαστήριον τού Κυρίου, κατά την προσταγήν τού βασιλέως Ιωσία.» [Β΄ ΧΡΟΝ. (Β΄ ΠΑΡ. Ο΄) ΛΕ:14-16].    Εις το ανωτέρω χωρίο, που μάς περιγράφει τον εορτασμό τού Πάσχα επί εποχής βασιλέως Ιωσία διαβάζουμε, ότι επειδή επλησίαζε η νύκτα και υπήρχε ακόμη πλήθος ζώων προς θυσίαν υπό τών ιερέων, οι Λευίτες έπρεπε να βοηθήσουν τούς ιερείς, προετοιμάζοντες τούς πασχαλίους αμνούς για τούς ιερείς και τούς εαυτού τους, προ τού τέλους τής 14^ης Νισάν. Αυτό συνεπάγεται, ότι οι Λευίτες ξεκίνησαν να θυσιάζουν τούς πασχαλίους αμνούς το απόγευμα τής 14^ης Νισάν, κι έτσι δεν υπήρχε αρκετός χρόνος για να θυσιάσουν όλα τα ζώα, που προσέφεραν οι πιστοί, πριν πέσει η νύκτα (όταν και θα ξεκινούσε η 15^η Νισάν). Εάν λοιπόν η έκφραση ‘ανά μέσον τών εσπερινών’ νοείται το διάστημα μετά την αλλαγή τής ημέρας, το σκοτεινόν αυτής τμήμα 6:00 – 7:20 μ.μ., όπως εσφαλμένως διδάσκει η Εταιρία Σκοπιά και παραπληροφορεί για ακόμη μία φορά τούς αναγνώστες της (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.614), και τότε εθυσιάζοντο οι πασχάλιοι αμνοί, θα ήτο ήδη νύχτα! Δεν θα έλεγε δηλαδή το κείμενο «να προσφέρωσι τα ολοκαυτώματα και τα στέατα μέχρι νυκτός», ούτε θα έκανε λόγο για ημέρα «Και ητοιμάσθη πάσα η υπηρεσία τού Κυρίου την αυτήν ημέρα»! Να λοιπόν ακόμη ένα χωρίο που διαψεύδει την Σκοπιά, όσον αφορά εις τον χρόνο σφαγής τών πασχαλίων αμνών, που πλανεμένα πιστεύει και διδάσκει και δυστυχώς παρασύρει εις την απώλεια τούς ακολούθους της.«Και περί την μεσημβρίαν ο Ηλίας μυκτηρίζων αυτούς έλεγεν, Επικαλείσθε μετά φωνής μεγάλης· διότι θεός είναι· ή συνομιλεί, ή ασχολείται, ή είναι εις οδοιπορίαν, ή ίσως κοιμάται, και θέλει να εξυπνήσει….29. Και αφού παρήλθεν η μεσημβρία, και αυτοί προεφήτευον μέχρι τής ώρας τής προσφοράς, και ουκ ην φωνή, και ουκ ην ακρόασις, και ουκ ην προσοχή» [Α΄ ΠΑΡ΄ (Α΄ ΧΡΟΝ. Εβρ.) ΙΗ:27,29].     Αφού οι ιερείς τού Βάαλ προσπαθούσαν απεγνωσμένα, έως τής ώρας τής προσφοράς, να ‘πείσουν’ τον θεό τους να ενεργήσει, εκείνη την χρονική στιγμή ο προφήτης Ηλίας συγκέντρωσε τον λαό, επιδιώρθωσε το θυσιαστήριο τού Κυρίου, πήρε 12 λίθους και τούς οικοδόμησε θυσιαστήριο (στίχ.31-32), στοίβαξε τα ξύλα, διεμέλισε τον μόσχο και τον επέθεσε επί τών ξύλων (στίχ.33) και είπε εις τον λαό να γεμίσουν 4 υδρίες ύδατος να το ρίξουν εις το ολοκαύτωμα και εις τα ξύλα, κι όλο αυτό να γίνει τρεις φορές. Κατόπιν το κείμενο λέγει τα εξής:«Και την ώρα τής προσφοράς επλησίασεν Ηλίας ο προφήτης, και είπε, Κύριε, Θεέ τού Ισραήλ, ας γείνη γνωστόν σήμερον, ότι συ είσαι Θεός εν τω Ισραήλ, και εγώ δούλος σου, και κατά τον λόγο σου έκαμα πάντα ταύτα τα πράγματα·» (στίχ.36)    Μετά ακολουθεί το γνωστό περιστατικό τής πτώσεως πυρός εκ τού ουρανού που κατέφαγε το ολοκαύτωμα, τα ξύλα και τούς λίθους, και η θανάτωση τών προφητών τού Βάαλ (στίχ.38-40). Σημαντικό επίσης είναι και αυτό που αναφέρεται και εις τον στίχ.45: «Και εν τω μεταξύ ο ουρανός συνεσκότασεν εκ νεφών και ανέμου, και έγινε βροχή μεγάλη».    Από τις ανωτέρω παρατηρήσεις που κάναμε φαίνεται ξεκάθαρα, ότι ΟΛΑ τα περιστατικά που περιγράφονται εις το συγκεκριμένο κεφάλαιο έγιναν υπό το φώς τής ημέρας! Κι αυτό επίσης επιβεβαιώνεται από τον ανωτέρω στίχ.45 ο οποίος μάς λέγει, ότι ακόμη και εις το τέλος όλων αυτών τών περιστατικών ήτο ημέρα, απλά κάποια στιγμή ο ουρανός συσκοτίσθη! Επίσης, ΟΛΑ τα ανωτέρω περιστατικά που περιγράφονται από τον στίχ.30 και εξής, διεδραματίσθησαν μετά την μεσημβρία και την εσπερινή προσφορά που ετελείτο ανά μέσο τών εσπερινών, όπως ξεκάθαρα μαρτυρεί ο στίχ.29 «Και αφού παρήλθεν η μεσημβρία, και αυτοί προεφήτευον μέχρι τής ώρας τής προσφοράς, και ουκ ην φωνή, και ουκ ην ακρόασις, και ουκ ην προσοχή».    Εάν τώρα, συμφώνως προς την εσφαλμένη ερμηνεία τής Σκοπιάς, η εσπερινή προσφορά εγίνετο εις την αρχή τής ημέρας, κατά το σκοτεινόν αυτής τμήμα (δηλ. 6:00 – 7:20 μ.μ.), εφόσον τότε προσδιορίζει το χρονικό σημείο μεταξύ τών δύο εσπερινών (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.614), είναι δυνατόν όλα αυτά τα περιστατικά να έλαβον χώρα κατά την διάρκεια τής νύκτας; Πόσο μάλλον όταν ο στίχ.45 μαρτυρεί, όπως προείπαμε, ότι ήτο ακόμη ημέρα και απλά κάποια στιγμή ο ουρανός συσκοτίσθη; Άρα όλα τα προαναφερόμενα περιστατικά έλαβον χώρα κατά την διάρκεια τής ημέρας, άρα κατά την διάρκεια τής ημέρας είναι και το υπό έρευνα χρονικό σημείο ‘ανά μέσον τών εσπερινών’ κατά το οποίο εθύετο ο πασχάλιος αμνός, κι όχι κατά την διάρκεια τής νυκτός όπως κακοδόξως διδάσκει και παραπλανάει η Σκοπιά τούς ακολούθους της.
Θα περατώσουμε την μελέτη μας παραθέτοντας και δύο εξωβιβλικές μαρτυρίες που επιβεβαιώνουν την ημετέραν ερμηνεία και αποδεικνύουν το εσφαλμένον τής Εταιρίας Σκοπιάς: «Μάθοι δ’ αν τις εντεύθεν την υπερβολήν ής έχομεν περί τον θεόν ευσεβείας και την φυλακήν τών νόμων, μηδέν υπό τής πολιορκίας διά φόβον εμποδιζομένων προς τας ιερουργίας. Αλλά δις τής ημέρας πρωί τε και περί ενάτην ώραν ιερουργούντων επί τού βωμού, και μηδέ εί τι περί τας προσβολάς δύσκολον είη τας θυσίας παυόντων». (Φλαβίου Ιωσήπου, Ιουδαικές Αρχαιότητες, Βιβλίο 14, κεφ.4, παρ.3)
«Θα μπορούσε κάποιος από εδώ να μάθει πόσο υπερβολική ευσέβεια έχουμε εις τον Θεό και για την φύλαξη τών νόμων, τίποτε από την πολιορκία και από φόβο να μην αποτελεί εμπόδιο για τις ιερές τελετές. Αλλά δύο φορές την ημέρα πρωί και περί την εννάτην να γίνεται τελετή εις τον βωμό, και ούτε εάν υπάρχουν δυσκολίες από προσβολές να παύετε τις θυσίες».
Εις την ανωτέρω παραπομπή ο Ιώσηπος ξεκάθαρα μάς λέγει, ότι οι δύο καθημερινές θυσίες που αναφέρονται εις την ΕΞΟΔ. ΚΘ:38-39,41 και που αναλύσαμε προηγουμένως, η μία ελάμβανε χώρα το πρωί και η άλλη γύρω εις την 9^ην ώρα, δηλαδή την 3^ην μ.μ. Ο Ιώσηπος δηλαδή μάς εξηγεί καθαρά και ξάστερα, ότι ο χρονικός προσδιορισμός τής περίφημης υπό έρευνα έκφρασης ‘ανά μέσον τών εσπερινών’, αντιστοιχεί εις την 3^ην μ.μ.! Να λοιπόν άλλη μία μαρτυρία που διαψεύδει την Εταιρία Σκοπιά ως προς την ώρα σφαγής τού πασχαλίου αμνού.
«Ενστάσης τής εορτής, πάσχα καλείται, καθ’ ήν θύουσιν μεν από ενάτης ώρας μέχρις ενδεκάτης…» (Φλαβίου Ιωσήπου, Ιουδαικοί Πόλεμοι, Βιβλίο 6, κεφ.9, παρ.3).
Η ανωτέρω παραπομπή τού Ιωσήπου, αυτή καθ’ αυτήν είναι αρκετή για να τινάξει εις τον αέρα τα σαθρό οικοδόμημα τής Σκοπιάς περί δήθεν σφαγής τού πασχαλίου αμνού εις την αρχήν τής 14^ης Νισάν, κατά το σκοτεινόν αυτής τμήμα, δηλ. 6:00 – 7:20 μ.μ. (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.614), και περί δήθεν βρώσεως αζύμων υπό τού Χριστού και τών μαθητών Του, διότι ο Ιώσηπος βροντοφωνάζει, ότι το χρονικό σημείο ‘ανά μέσον τών εσπερινών’, κατά το οποίον εγένετο η δευτέρα προσφορά τής ημέρα, δεν είναι αυτό που κακοδόξως διδάσκει η Σκοπιά (δηλ. 6:00 – 7:20 μ.μ.), αλλά το χρονικό σημείο μεταξύ 9^ης και 11^ης , δηλαδή 3:00 – 5:00 μ.μ.!!! Την ώρα δε που εσφάζοντο οι πασχάλιοι αμνοί, το ίδιο χρονικό σημείο συνέπεσε να σφαγή και ο αμνός τού Θεού, κι έτσι ο σταυρωθείς Ιησούς είναι το εν τη ιστορία πραγματοποιηθέν αληθές αντίτυπον τής παλαιοδιαθηκικής θυσίας τού πασχαλίου αμνού!
«Μετά δε την νουμηνίαν έστιν εορτή τετάρτη τα διαβατήρια, ήν οι Εβραίοι πάσχα καλούσιν, εν ή θύουσιν πανδημεί, αρξάμενοι κατά μεσημβρίαν έως εσπέρας. Άγεται δε η πάνδημος θυσία τεσσαρεσκαιδεκάτη τού μηνός.» [Φίλωνος Αλεξανδρέως, De specialibus legibus (Περί τών εν μέρει διαταγμάτων), Βιβλίο Β΄, κεφ.‘Περί τών αναφερομένων εν είδει νόμων εις τρία γένη τών δέκα λογίων, το 3^ον, το 4^ον, το 5^ον. Το περί ευορκίας και σεβασμού τής ιεράς 7^ης και γονέων τιμής’, παρ.145].
Άλλη μία εξωβιβλική μαρτυρία, που εκθέτει την πλάνη τής Εταιρίας Σκοπιά, αντλούμε από τον Φίλωνα, ο οποίος ξεκάθαρα λέγει, ότι οι Εβραίοι το Πάσχα αρχίζουν την θυσία κατά την μεσηβρίαν κι εντεύθεν, κι όχι τότε που βολεύει την Σκοπιά για να περάσει τα άζυμα και αναισχύντως να κάνει τον Χριστό και τούς μαθητές Του παραβάτες τού Νόμου.
«Κάθε σπιτικό έπρεπε να επιλέξει ένα υγιές, μονοετές αρσενικό πρόβατο ή κατσίκι. Αυτό το έφεραν μέσα στο σπίτι τη 10η ημέρα τού μήνα Αβίβ και το κράτησαν μέχρι τη 14η, οπότε το έσφαξαν και τίναξαν το αίμα του με μια δέσμη από ύσσωπο στους παραστάτες και στο ανώφλι τής πόρτας τής κατοικίας μέσα στην οποία θα το έτρωγαν (όχι στο κατώφλι όπου το αίμα θα πατιόταν)» (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.613).
Κλείνοντας την μελέτη μας θέλουμε να απευθύνουμε ένα ερώτημα εις τούς αγαπητούς Μάρτυρες τού Ιεχωβά: Αναφέροντας το ανωτέρω κείμενο ότι οι Εβραίοι διετηρούσαν το πρόβατο εις τις οικίες τους «μέχρι τη 14^η» τού μήνα Αβίβ ή Νισάν, υπαινίσσεται το χωρίο ΕΞΟΔ. ΙΒ:6: (κατά το Εβρ.) «Και θέλετε φυλάττει αυτό μέχρι τής δεκάτης τετάρτης τού αυτού μηνός· και τότε άπαν το πλήθος τής συναγωγής τού Ισραήλ θέλει σφάξει αυτό προς το εσπέρας». Άρα η εντολή τού Θεού ήτο το πρόβατο να παραμείνει εις την οικία τών Ισραηλιτών, εννοείται ζωντανό, μέχρι την 14^η Νισάν. Όταν η Σκοπιά βάζει τον Χριστό και τούς μαθητές Του, αλλά και όλους τούς Ισραηλίτες,  να σφάζουν τον αμνό ευθύς αμέσως με την είσοδο τής 14^ης Νισάν, δηλ. 6:00 – 7:20 μ.μ., (Ενόραση, τόμ.Β΄, σελ.614), το πρόβατο πώς εννοείται ότι παραμένει ζωντανό την 14^η Νισάν, εφόσον σφάζεται ευθύς αμέσως με την είσοδό της;;;

Αναδημοσίευση από: http://antiairetikos.blogspot.com/2011/04/blog-post_5722.html

(Ἄρθρο ἀπό τό ἔντυπο
«Ὀρθοδοξία καί αἵρεσις» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, τεῦχ. 61, Μαρ. – Ἀπρ. 2009).

Ἡ θέση τοῦ προβλήματος στην ἐποχή μας

Ἡ κοινωνία, στήν ὁποία ζοῦμε, χαρακτηρίζεται συνήθως ὡς «πολυπολισμική». Ὄχι μόνο στόν ὑπόλοιπο κόσμο, ἀλλά καί στή χώρα μας τά τελευταῖα χρόνια ἔχουν ἐπέλθει κοινωνικές ἀλλαγές, πού μᾶς φέρνουν καθημερινά σέ ἐπαφή μέ ὁπαδούς «ἄλλων θρησκειῶν», δογμάτων καί παραδόσεων. Ἡ θρησκευτική μας ὁμοιογένεια δέχεται ἰσχυρούς κλονισμούς, εἴτε ἀπό τήν εἰσρροή μεταναστῶν ἀπό ἄλλες χῶρες, εἴτε ἀπό τίς συνθῆκες πού δημιουργοῦν τά σύγχρονα μέσα συγκοινωνίας καί ἐπικοινωνίας, ἀλλά καί ἡ θέση μας στήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση. Στίς νέες αὐτές συνθῆκες, εἶναι φυσικό νά τίθεται καί πάλι ἔντονα καί ἐπιτακτικά τό ἐρώτημα γιά τή σχέση μας μέ τούς ὁπαδούς τῶν «ἄλλων θρησκειῶν». Πῶς πρέπει νά τούς ἀντιμετωπίζουμε στήν καθημερινή μας ζωή; Πῶς ἀντιμετωπίζει τό πρόβλήμα ἡ Πολιτεία; Ποιά στάση πρέπει νά τηρεῖ ἡ ἐπίσημη Ἐκκλησία;
Οἱ ἀπαντήσεις γιά μᾶς τούς Ὀρθοδόξους πρέπει νά ἀντλοῦνται ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἡ ὁποία, στή μακραίωνη ἱστορία της, ἔχει ἀντιμετωπίσει ἀνάλογες περιπτώσεις. Ἄς δοῦμε δυό χαρακτηριστικά παραδείγματα: α) Ὁ ἀρχαῖος Ἰσραήλ ἦταν σέ συνεχῆ ἐπαφή μέ ἕνα πλῆθος λαῶν, πού πίστευε σέ ἄλλες θρησκεῖες καί λάτρευε κάθε λογῆς εἴδωλα. Ἡ Παλαιά Διαθήκη ἀναφέρεται σαφῶς στή σχέση μέ τίς θρησκεῖες αὐτές. β) Ὁ Χριστιανισμός ἐμφανίστηκε μέσα σέ ἕνα ἔντονα συγκριτιστικό περιβάλλον, πού θά μποροῦσε νά χαρακτηρισθεῖ ὡς χοάνη λαῶν, πολιτισμῶν, θρησκειῶν καί ἀντιλήψεων. Στήν Καινή Διαθήκη καί στούς ἀρχαίους Πατέρες, μποροῦμε νά ἀνιχνεύσουμε σαφῶς τή στάση τῆς πρωτοχριστιανικῆς Ἐκκλησίας ἔναντι αὐτοῦ τοῦ περιβάλλοντος. Ἡ μαρτυρία τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης εἶναι ἐν προκειμένω κοινή: ἡ σωτηρία προέρχεται μόνο ἀπό τόν ἕνα καί ἀληθινό Θεό, στόν Ὁποῖο καί μόνο ἀποδίδεται ἡ λατρεία (Ἐξ. 20, 2-5), ἤ ἡ σωτηρία πρόερχεται μόνο ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό (Πράξ. 4,12), τόν μοναδικό Υἱό τοῦ Θεοῦ.
Βέβαια, στήν ἐποχή μας δέν κυριαρχεῖ ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση. Κυριαρχοῦν ἄλλες «παραδόσεις». Κυριαρχεῖ περισσότερο τό φρόνημα τῆς Νέας Ἐποχῆς, ἑνός κινήματος – ρεύματος, πού τείνει νά «ὑπερβεῖ» ἤ νά ὑποκαταστήσει τίς θρησκεῖες καί νά ἐπικρατήσει ὡς ἡ θρησκεία τοῦ μέλλοντος. Παραδόξως ἡ Νέα Ἐποχή δέν ἔχει ἀρνητική ἀντίληψη γιά τίς θρησκεῖες. Ἔχει μᾶλλον θετική ἀντίληψη. Ὑπό τήν ἐπίδρασή της οἱ θρησκεῖες ἀξιολογοῦνται θετικά στήν ἐποχή μας, ὄχι μόνο στό ἐπίπεδο τῆς πρακτικῆς συνεργασίας (τοῦ ὀφειλόμενου σεβασμοῦ πρός τούς ὁπαδούς τῶν «ἄλλων θρησκειῶν» στίς καθημερινές μας σχέσεις), ἀλλά καί στό ἐπίπεδο τῆς ἀλήθειας. Μέ τό πρόσχημα τῆς «ἀποδοχῆς» τοῦ ἄλλου ἤ τοῦ σεβασμοῦ τῆς «ἑτερότητας» ἐπιχειρεῖται συνήθως ἡ σχετικοποίηση τῆς ἀλήθειας τῆς Ὀρθόδοξης πίστης καί προωθοῦνται ἔντονα οἱ διαχριστιανικοί καί διαθρησκειακοί διάλογοι, μέ ἀπώτερο σκοπό τή συγκριτιστική συγχώνευση τῶν ἐπιμέρους θρησκειῶν ἤ ὁμολογιῶν μέσα στή χοάνη τῆς Νέας Ἐποχῆς.

Τό φρόνημα τῆς Νέας Ἐποχῆς

Τί εἶναι, ὅμως, ἡ Νέα Ἐποχή; Δέν εἶναι μιά συγκεκριμένη θρησκεία ἤ αἵρεση. Εἶναι ἕνα σύνολο ὁμάδων ἤ αἱρέσεων μέ κοινά στοιχεῖα. Εἶναι ἕνα κίνημα, ἕνα ρεῦμα, πού ἐπηρεάζει καί διαποτίζει ἐπί μέρους ἄτομα σέ ὅλο τόν κόσμο καί εἰσέρχεται σέ ὅλους τούς τομεῖς τῆς ζωῆς. Ἄρχισε νά διαμορφώνεται στά τέλη τοῦ 19ου αἰ. ἀπό χαρακτηριστικούς ἐκπροσώπους τοῦ ἀποκρυφιστικοῦ χώρου (Ἕλενα Μπλαβάτσκυ, Ἀλίκη Μπέϊλι, κ.ἄ.), πού συνδύασαν στοιχεῖα τοῦ ἀποκρυφισμοῦ καί τῆς ἀστρολογίας μέ ἀντιλήψεις τῶν ἀνατολικῶν θρησκειῶν (μετενσάρκωση, διαλογισμός κ.ἄ.). Ἔτσι διαμορφώθηκε ἡ ἰδεολογία τοῦ κινήματος, κατά τήν ὁποία: α) δέν ὑπάρχει πραγματική διάκριση μεταξύ Θεοῦ καί κόσμου («τά πάντα εἶναι ἕνα»), β) ὁ Θεός εἶναι μιά ἀπρόσωπη δύναμη, πού διαχέεται στό σύμπαν, γ) κάθε στοιχεῖο τοῦ κόσμου (πρόσωπο, ζῶο, πρᾶγμα) ἔχει θεϊκή οὐσία καί ἀποτελεῖ μορφή ἐκδήλωσης τῆς ἀπρόσωπης θεότητας, δ) προορισμός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι νά «ἐξελιχθεῖ» σέ «ἀνώτερα ἐπίπεδα» μέ ἀπώτερο στόχο τήν «ἕνωση» (=διάλυσή του) μέσα στήν ἀπρόσωπη θεότητα κ.ἄ.
Στά πλαίσια αὐτά κατανοεῖται ἡ στάση τῆς Ν. Ἐποχῆς ἔναντι τοῦ Χριστιανισμοῦ καί τῶν θρησκειῶν γενικά, ἡ ὁποία, ἐξωτερικά τουλάχιστον, δέν ἔχει τή μορφή σαφοῦς ἀντιπαράθεσης καί προσδιορίζεται ἀπό δυό βασικές ἀρχές: α) «δέν ὑπάρχει θρησκεία ἀνώτερη ἀπό τήν ἀλήθεια», καί β) «δέν ὑπάρχει θρησκεία, ἀνώτερη ἀπό κάποια ἄλλη θρησκεία». Σύμφωνα μέ τίς ἀρχές αὐτές, ὅλες οἱ θρησκεῖες εἶναι τό ἴδιο· μεταξύ τους δέν ὑπάρχει οὐσιαστική διαφορά. Οἱ θρησκεῖες εἶναι διαφορετικοί «δρόμοι», πού ὁδηγοῦν στόν ἴδιο προορισμό, στόν ἴδιο «θεό». Πάνω ἀπ’ τίς θρησκεῖες εἶναι ἡ «ἀλήθεια» (ἡ «ἀλήθεια» τῆς Ν. Ἐποχῆς, οἱ ἀντιλήψεις της). Κάθε θρησκεία κατέχει ἕνα μέρος τῆς ἀλήθειας, ἐνῶ ἡ Ν. Ἐποχή ἐκπροσωπεῖ τό «πλήρωμα» (τό σύνολο) τῆς ἀλήθειας. Ἐπιπλέον, οἱ θρησκεῖες ἦσαν γιά τούς ἀτελεῖς ἀνθρώπους ἄλλων ἐποχῶν καί οἱ μεταξύ τους διαφορές ὀφείλονται στήν ὑπερβολική προσκόληση στόν τῦπο καί στό γράμμα. Ἡ Ν. Ἐποχή φέρνει, ὑποτίθεται, μιά βαθύτερη κατανόηση τῶν θρησκειῶν, μέ σκοπό τήν ἀνακάλυψη τῆς κοινῆς τους οὐσίας καί μέ προοπτική τή μεταξύ τους συνεργασία, τή συνένωσή τους καί τή δημιουργία μιᾶς «πανθρησκείας». Αὐτό ἀφορᾶ καί τή Χριστιανική Ἐκκλησία, γι’ αὐτό προτείνεται μιά «νέα κατανόηση» τῆς Ἁγ. Γραφῆς, μιά «νέα ἀνάγνωση» τῶν ἱερῶν κειμένων, μιά «νέα νοηματοδότηση» τῶν χριστιανικῶν ὅρων. Ἔτσι, ἡ Ν. Ἐποχή δέν λέει, συνήθως, «βγές ἀπό τήν ἐκκλησία σου γιά νά σωθεῖς», δέν ἐπιδιώκει, ὅπως οἱ περισσότερες αἱρέσεις, νά ἀδειάσει τίς Ἐκκλησίες γιά νά γεμίσει τίς δικές της αἴθουσες. Δέχεται νά εἶναι γεμάτες οἱ Χριστιανικές Ἐκκλησίες, ἀλλά ὅσοι βρίσκονται μέσα σ’ αὐτές νά ἔχουν ἀλλοιωμένο φρόνημα, δηλ. νά εἶναι στήν οὐσία αἱρετικοί!
Ἡ ἑνοποίηση τῶν θρησκειῶν εἶναι ἕνα μόνο βῆμα πρός τήν ἑνοποίηση ὅλου τοῦ κόσμου. Παράλληλα ἐπιδιώκεται ἡ φυλετική, ἡ ταξική, ἡ ἰδεολογική καί, τέλος, ἡ πολιτική ἑνοποίηση, ὥστε ὁλόκληρη ἡ ἀνθρωπότητα νά γίνει μιά «παγκόσμια ἀδελφότητα». Τότε θά τεθεῖ κάτω ἀπό τήν πνευματική, ἴσως καί τήν πολιτική, ἡγεσία τοῦ «ἀβατάρ» τῆς Ν. Ἐποχῆς, τοῦ νέου μεσσία, πού θά ἐμφανισθεῖ γιά νά τήν ὁδηγήσει, ὑποτίθεται, στόν κόσμο τῆς προόδου, τῆς τελειότητας καί τοῦ φωτός (ἄς ὑπενθυμίσουμε τή διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τό πρόσωπο τοῦ Ἀντιχρίστου, πού θά ἐμφανισθεῖ ὡς «νέος μεσσίας» πρίν τή Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ). Αὐτό εἶναι τό φρόνημα τῆς Ν. Ἐποχῆς γιά τίς θρησκεῖες, πού προβάλλεται συνεχῶς στίς μέρες μας. Τί δέχεται ὅμως, ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση;

Ἡ μαρτυρία τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης

Πρίν δοῦμε ἀναλυτικά τή μαρτυρία τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης γιά τίς «ἄλλες θρησκεῖες», ὀφείλουμε νά ἀπαντήσουμε στό ἐρώτημα: Εἶναι ὁ Χριστιανισμός θρησκεία; Εἶναι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ θρησκεία; Εἶναι μιά ἀπ’ τίς θρησκεῖες τοῦ κόσμου; Ποιά εἶναι ἡ θεολογική ἀπάντηση στό ἐρώτημα; Ὄχι ἡ θρησκειολογική ἤ, γενικά, ἡ ἐπιστημονική, ἀλλά ἡ θεολογική ἀπάντηση. Αὐτή ἐξαρτᾶται ἀπό τό νόημα πού δίνουμε κάθε φορά στόν ὅρο «θρησκεία». Ἄν θρησκεία εἶναι ἡ σχέση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό (τόν ἀληθινό Θεό), τότε καμμία ἀπό τίς ἀποκαλούμενες θρησκεῖες δέν εἶναι ὄντως θρησκεία, γιατί καμμία ἀπ’ αὐτές δέν ὁδηγεῖ σέ πραγματική σχέση μέ τόν Θεό. Ὅλες ὁδηγοῦν σέ σχέσεις μέ ψεύτικους «θεούς», σέ «θεούς» πλάσματα τῆς ἀνθρώπινης λογικῆς καί φαντασίας, ὅπως θά δοῦμε στή συνέχεια. Μ’ αὐτή τήν ἔννοια θρησκεία εἶναι μόνο ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Ἄν, ὅμως, χρησιμοποιοῦμε τόν ὅρο θρησκεία μέ τήν τρέχουσα σημασία του, τήν καθημερινή, μέ τήν ὁποία θρησκεία εἶναι καί τό Ἰσλάμ καί ὁ Ἰνδουϊσμός καί ὁ Βουδισμός κ.λ.π., τότε ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι σέ καμμιά περίπτωση θρησκεία. Εἶναι μιά μέθοδος σωτηρίας, πού δέν ἔχει σχέση μέ τίς θρησκεῖες καί ἔρχεται σέ πλήρη ἀντίθεση μ’ αὐτές. Γι’ αὐτό στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση ἀποφεύγεται γενικά ὁ χαρακτηρισμός τῆς πίστης μας ὡς «θρησκείας». Στήν Καινή Διαθήκη ὁ ὅρος ἀπαντᾶται μόνο τέσσερις φορές. Σέ καμμία ἀπ’ αὐτές δέν ἀναφέρεται εὐθέως στό περιεχόμενο τῆς πίστεως. Σέ μία περίπτωση ἀναφέρεται στόν Ἰουδαϊσμό (Πράξ. 26,5), σέ ἄλλη (Κολ. 2,18) σέ λατρεία Ἀγγέλων (αἵρεση) καί σέ ἄλλες δύο (Ἰακ. 1,26 καί 27) στήν ἐσωτερική διάθεση τοῦ ἀνθρώπου νά ἐπικοινωνήσει μέ τόν Θεό (στήν «πιστεύουσα» καί ὄχι στήν «πιστευόμενη πίστη»).
Ποιά εἶναι ἡ μαρτυρία τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης γιά τήν προέλευση τῶν θρησκειῶν; Στήν Παλαιά Διαθήκη ὑπάρχει ἡ διήγηση γιά τή δημιουργία καί πτώση τοῦ ἀνθρώπου (Γεν. κεφ. 1-3). Ὁ Θεός δημιούργησε τόν ἄνθρωπο καί τόν ἔβαλε νά κατοικήσει στόν Παράδεισο, ὅπου ὑπῆρχε προσωπική καί ἄμεση κοινωνία μέ τόν Θεό. Αὐτή εἶναι ἡ φυσική κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου: νά εἶναι μαζί μέ τόν Θεό, νά ἐπικοινωνεῖ μαζί Του. Ἡ κοινωνία, ὅμως, αὐτή διεκόπη μέ τήν πτώση, ὅταν μεταξύ Θεοῦ καί ἀνθρώπου περενεμβλήθη τό «μεσότοιχον τοῦ φραγμοῦ» ἤ τό «κάλλυμα τῶν παθῶν», ἡ δέ φυσική κατάσταση ἐξέπεσε σέ παρά φύσιν κατάσταση. Ἀλλά καί σ’ αὐτή τήν κατάσταση ὁ ἄνθρωπος δέν ἔπαψε νά ἀναζητᾶ τόν Θεό, νά αἰσθάνεται ἔντονα τήν ἀπουσία Του. Ἐπειδή, ὅμως, δέν μποροῦσε νά Τόν ἀνακαλύψει μέ τίς δικές του δυνάμεις, καί ἐπειδή χωρίς Αὐτόν δέν μποροῦσε νά ζήσει, «ἀνακάλυψε» ἄλλους «θεούς» καί ἐπινόησε θρησκεῖες. Πῶς, ὅμως, ἀνακάλυψε «θεούς» καί θρησκεῖες; Προφανῶς μέ τή λογική καί τή φαντασία του, δηλ. πίστεψε στόν Θεό, ὅπως Τόν διανοήθηκε καί ὅπως Τόν φαντάστηκε. Κατά τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ὅλες οἱ θρησκεῖες εἶναι προϊόντα τῆς λογικῆς καί τῆς φαντασίας, δηλ. ὅλες εἶναι ἀνθρώπινα κατασκευάσματα. Ὅλες ἔχουν ἀνθρώπινη προέλευση καί ὅλες ὀφείλονται στήν φυσική τάση τοῦ ἀνθρώπου νά γνωρίσει τόν Θεό. Ἡ ποικιλία τους ὀφείλεται στίς ἑκάστοτε εἰδικές συνθῆκες ὅσων τίς ἐπινοοῦν (σέ πρωτόγονο στάδιο ὁ ἄνθρωπος θεοποιεῖ ὅ,τι τοῦ προξενεῖ ἐντύπωση ἤ φόβο, π.χ. τά φυσικά φαινόμενα, σέ ἄλλο στάδιο κατασκευάζει ἀγάλματα ἀνύπαρκτων «θεῶν» καί τά προσκυνεῖ καί σέ ἄλλο ἐπινοεῖ θρησκεῖες μέ ἐπεξεργασμένη διδασκαλία καί ἠθική). Τελικά, ὅλες οἱ θρησκεῖες λατρεύουν «εἴδωλα» (θεοποιοῦν δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ), ὅλες χωρίς ἐξαίρεση ἔχουν εἰδωλολατρικό χαρακτῆρα (καί ὄχι μόνο οἱ θρησκεῖες, ἀλλά καί πολλές ἄλλες ἀνθρώπινες δραστηριότητες, ὅπως ἡ σχέση σέ πολλές περιπτώσεις μέ μιά συγκεκριμένη ἰδεολογία, ἡ σχέση τοῦ φανατικοῦ ὁπαδοῦ μέ τό ποδόσφαιρο, ἡ σχέση τοῦ φιλάργυρου μέ τό χρῆμα, ἡ σχέση τοῦ ἐπιδειξιομανοῦς μέ τόν ἑαυτό του κ.ἄ.). Τελικά ὅλες οἱ θρησκεῖες εἶναι νεκρές! Ἄς δοῦμε πῶς ἐκφράζεται αὐτό στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, τῆς ὁποίας οἱ ρίζες εἶναι στήν Παλαιά Διαθήκη: «Τά εἴδωλα τῶν ἐθνῶν ἀργύριον καί χρυσίον, ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων· στόμα ἔχουσι καί οὐ λαλήσουσιν, ὀφθαλμούς ἔχουσι καί οὐκ ὄψονται· ὦτα ἔχουσι καί οὐκ ἐνωτισθήσονται» («οἱ θεοί τῶν ἐθνῶν, οἱ ἄλλες θρησκεῖες, εἶναι μόνο χρυσός καί ἀσήμι, εἶναι ἁπλά κατασκευάσματα τῶν ἀνθρώπινων χεριῶν· ἔχουν στόμα, ἀλλά δέν μποροῦν νά μιλήσουν· ἔχουν μάτια, ἀλλά δέν βλέπουν· ἔχουν αὐτιά, ἀλλά δέν ἀκοῦνε», Ψαλμ. 134, 15-17).
Ἡ οὐσιαστική διαφορά τοῦ (αὐθεντικοῦ) Χριστιανισμοῦ ἀπό τίς θρησκεῖες εἶναι ὅτι οἱ μέν θρησκεῖες ἀποτελοῦν κίνηση τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό, ὁ δέ Χριστιανισμός θεμελιώνεται στήν κίνηση τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο. Ὁ Χριστιανισμός εἶναι Ἀποκάλυψη, εἶναι φανέρωση τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο, τόν Ὁποῖο οὔτε γνωρίσαμε (Α’ Κορ. 1,21), οὔτε πρόκειται νά γνωρίσουμε ποτέ μέ τίς δικές μας δυνάμεις, δηλ. ἔξω ἀπό τήν Ἀποκάλυψή Του. Οἱ θρησκεῖες, ἀντίθετα, δέν εἶναι Ἀποκάλυψη, εἶναι ὑποκατάστατα τῆς Ἀποκαλύψεως.
Ἄς δοῦμε, ὅμως, καί μιά ἄλλη πιό σοβαρή διάσταση τοῦ θέματος. Ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση δέχεται τήν ὕπαρξη τοῦ διαβόλου καί τή συνεχή δράση του μέσα στόν κόσμο. Γνωρίζουμε ὅτι ὁ διάβολος ἐπιχειρεῖ νά διαστρέψει κάθε καλό καί νά τό μεταβάλλει σέ κακό. Ἔτσι, ἐπιχειρεῖ νά διαστρέψει καί τή φυσική τάση τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό, ὅπως αὐτή ἐκφράζεται στίς θρησκεῖες. Πρακτικά αὐτό σημαίνει ὅτι εἰσχωρεῖ στά ἀντικείμενα λατρείας τῶν θρησκειῶν (στά «εἴδωλα τῶν ἐθνῶν») γιά νά δέχεται τήν προσκύνηση τῶν ἀνθρώπων. Ὑπό τό πρίσμα αὐτό ὅλες οἱ θρησκεῖες εἶναι δαιμονικές καταστάσεις. Γι’ αὐτό, κατά τήν Ἁγ. Γραφή (Ψαλμ. 95,5), «πάντες οἱ θεοί τῶν ἐθνῶν δαιμόνια» (ἐπισημαίνουμε τό «πάντες») καί ὅποιος θυσιάζει σ’ αὐτούς «θύει τοῖς δαιμονίοις» (Ψαλ. 105,37).
Μέ βάση τά παραπάνω, κατανοοῦμε γιατί στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση τό νά ἐγκαταλείψει κάποιος τήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καί νά προσχωρήσει σέ ἄλλη θρησκεία (ὅπως στήν περίπτωση τῶν ἐξισλαμισμῶν τῆς Τουρκοκρατίας) ἰσοδυναμεῖ μέ τόν πνευματικό θάνατο, μέ τόν ἀποκλεισμό ἀπό τή σωτηρία. Κατανοοῦμε γιατί οἱ «πεπτωκότες» τῆς ἐποχῆς τῶν διωγμῶν (ὅσοι εἶχαν θυσιάσει στά εἴδωλα γιά νά ἀποφύγουν τά βασανιστήρια καί τόν θάνατο) ἀντιμετωπίζονταν ὡς βαρύτατα ἁμαρτήσαντες καί γίνονταν πολύ δύσκολα ἀποδεκτοί στήν Ἐκκλησία, ὅταν ἐπέστρεφαν. Κατανοοῦμε γιατί οἱ ἅγιοι Μάρτυρες ἀρνοῦντο πεισματικά νά θυσιάσουν στά εἴδωλα. Ἡ θυσία τους δέν θά ἦταν ἁπλῶς ἀπόδοση θεϊκῶν ἰδιοτήτων σ’ ἕνα νεκρό καί ἄψυχο εἴδωλο, ἀλλά καί σαφής λατρεία τοῦ διαβόλου. Ἄλλωστε, διάχυτη ἦταν ἡ ἀντίληψη μεταξύ τῶν Χριστιανῶν, ὅτι μέσα στά εἴδωλα κατοικοῦσαν δαίμονες γιά νά δέχονται τήν προσκύνηση τῶν ἀνθρώπων, ὅπως μαρτυρεῖται σαφῶς στά Μαρτυρολόγια τῆς Ἐκκλησίας. Ἄς δοῦμε ἕνα χαρακτηριστικό παράδειγμα ἀπό τόν βίο τοῦ ἁγίου Γεωργίου: «Ὁ δέ παρανομώτατος βασιλεύς Διοκλητιανός, τό πρωΐ, ὅταν ἐξημέρωσεν, ἦλθεν εἰς τόν ναόν τοῦ Ἀπόλλωνος … προσέταξε δέ νά φέρουν ἐκεῖ καί τόν Ἅγιον … Τότε ὁ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς Γεώργιος ἤγειρε τήν δεξιάν του χεῖρα πρός τό εἴδωλον τοῦ Ἀπόλλωνος καί εἶπε· “Θέλεις σύ, εἴδωλον ἄψυχον, νά λάβῃς, ὡς θεός, ἀπό ἐμέ θυσίαν”; Ὁμοῦ δέ μέ τόν λόγον ἔκαμε καί τόν σταυρόν του· τό δέ δαιμόνιον, τό ὁποῖον κατώκει εἰς τό εἴδωλον, διά φωνῆς μεγάλης ἐβόησε· “Δέν εἶμαι ἐγώ θεός, οὔτε ἄλλος τις ἀπό ἡμᾶς· μόνον αὐτός τόν ὁποῖον σύ κηρύττεις εἶναι Θεός ἀληθινός. Ἡμεῖς εἴμεθα ἄλλοτε Ἄγγελοι καί λόγῳ τῆς ὑπερηφανείας μας ἐγίναμεν διάβολοι, ἀπό τότε δέ περιπαίζομεν τούς ἀνθρώπους ἀπό τόν φθόνον μας καί μᾶς προσκυνοῦσιν ὡς θεούς”. Λέγει τότε ὁ Ἅγιος· “Διατί λοιπόν παραμένετε τώρα ἐδῶ, ὅπου παρευρίσκομαι καί ἐγώ ὁ δοῦλος τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ”; Παρευθύς τότε μέ τόν λόγον τοῦ Ἁγίου βοή καί σύγχυσις καί κλαυθμοί ἠκούσθησαν προερχόμενοι ἀπό τά εἴδωλα τοῦ βωμοῦ, καταπεσόντα δέ ταῦτα εἰς τήν γῆν συνετρίβησαν εἰς τεμάχια» (Μέγας Συναξαριστής, τ. Δ’, ἔκδ. Μ. Λαγγῆ, Ἀθῆναι 1998, σ. 477-478).

Ἡ στάση μας ἔναντι τῶν ὁπαδῶν τῶν «ἄλλων θρησκειῶν»

Οἱ παραπάνω ἀντιλήψεις προκαλοῦν ἀπορίες, ὅπως: Δέν περιέχουν οἱ θρησκεῖες ἀλήθειες; Δέν προβάλλουν πολλές φορές τό καλό; Πῶς θά κριθοῦν ἀπό τόν Θεό ὅσοι κάνουν τό καλό, ἀλλά ἔτυχε νά ἀνήκουν σέ «ἄλλες θρησκεῖες»;
Βέβαια, ἡ κρίση τοῦ Θεοῦ εἶναι ἄγνωστη σέ μᾶς. Ὁ Θεός θά κρίνει τόν κόσμο, ὄχι ἐμεῖς. Γνωρίζουμε ὅτι εἶναι φιλάνθρωπος καί ὅτι δέν θά ἀδικήσει κανέναν. Δέν γνωρίζουμε, ὅμως, πῶς ἀκριβῶς θά ἀντιμετωπίσει αὐτές τίς περιπτώσεις. Ἡ ὁποιαδήποτε κρίση Του, βέβαια, δέν δικαιώνει τίς θρησκεῖες. Ἄν ὁ Θεός κρίνει μέ φιλανθρωπία περιπτώσεις κάποιων ὁπαδῶν, αὐτό δέν σημαίνει ὅτι καί οἱ θρησκεῖες εἶναι καλές καί ἀποδεκτές. Κάτι ἀνάλογο συμβαίνει καί μέ τίς ἀλήθειες τῶν θρησκειῶν. Ἄν οἱ θρησκεῖες περιέχουν ἀλήθειες, αὐτό δέν τίς δικαιώνει οὔτε τίς καθιστᾶ ἀποδεκτές. Οἱ ἀλήθειες αὐτές ἀναφέρονται συνήθως στόν κόσμο πού μᾶς περιβάλλει καί εἶναι ἄσχετες μέ τή σωτηρία (δέν σώζουν) ἤ ἀναφέρονται σέ γενικότητες περί Θεοῦ (π.χ. ὁ Θεός εἶναι ἕνας, ὁ Θεός εἶναι καλός). Στήν καθαυτό ἀντίληψη περί Θεοῦ, ἀπό τήν ὁποία ἐξαρτᾶται ἡ σωτηρία μας, οἱ θρησκεῖες δέν περιέχουν ἀλήθειες, ἀλλά πλάνες. Κατά συνέπειαν, δέν ἀποτελοῦν «δρόμους», πού ὁδηγοῦν στόν Θεό, ἀλλά δρόμους, πού ὁδηγοῦν μακριά ἀπό τόν Θεό. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τό καλό, πού ὑπάρχει στίς θρησκεῖες. Κάποιες θρησκεῖες προβάλλουν ὄντως τό καλό, προβάλλουν ὅμως καί τό κακό (τόν «ἱερό πόλεμο», τή μισαλλοδοξία, τόν φανατισμό, τήν τρομοκρατία). Τό «καλό» τῶν θρησκειῶν δέν εἶναι τίποτε παραπάνω ἀπ’ ὅ,τι μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἀνακαλύψει μέ τίς φυσικές του δυνάμεις καί δέν συναντᾶται ἀποκλειστικά στίς θρησκεῖες.
Πῶς πρέπει νά ἀντιμετωπίζουμε πρακτικά τούς ὁπαδούς τῶν «ἄλλων θρησκειῶν»; Ἡ χριστιανική πίστη, ὅπως γνωρίζουμε, εἶναι στήν οὐσία της ἀγάπη. Ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ ὑπερβαίνει ὅλες τίς διακρίσεις, ἀκόμη καί τίς θρησκευτικές, καί ἀγκαλιάζει τούς πάντες, ἀκόμη καί τούς ἐχθρούς. Ἄρα ὀφείλουμε νά ἀγαπᾶμε τούς ὁπαδούς τῶν «ἄλλων θρησκειῶν», ὀφείλουμε νά συνεργαζόμεθα μαζί τους, ὀφείλουμε νά τούς σεβόμεθα, ὀφείλουμε νά προστρέχουμε στίς ἀνάγκες τους. Πάντοτε ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ὅταν προέκυπταν σοβαρά προβλήματα (πεῖνα, πανδημίες ἀσθενειῶν κ.λ.π), προσέφερε τή βοήθεια της σέ Χριστιανούς καί μή Χριστιανούς ἀδιακρίτως. Ἐπίσης ὀφείλουμε νά σεβόμεθα ἀπόλυτα τό δικαίωμά τους νά ἔχουν ἄλλη πίστη καί νἀ ἀσκοῦν ἐλεύθερα τή λατρεία τους (ὑπό προϋποθέσεις, πού ὁρίζει συνήθως ἡ Πολιτεία). Ἡ ἱεραποστολή πρός αὐτούς πρέπει νά γίνεται μέ διάκριση καί μέ σεβασμό τῆς θρησκευτικῆς τους ἐλευθερίας.
Ἡ χριστιανική ἀγάπη, ὅμως, καί ὁ σεβασμός στούς ὁπαδούς τῶν θρησκειῶν δέν σημαίνει καί ἀποδοχή ἤ ἀναγνώριση τῆς διδασκαλίας τους. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τόν ἐπίσημο διάλογο μέ τίς θρησκεῖες, πού εἶναι καλός καί ὠφέλιμος, ἄν περιορίζεται σέ πρακτικά θέματα καί προβλήματα. Δέν θεωροῦμε τίς θρησκεῖες ὡς κάτι ἀνάλογο μέ τήν Ἐκκλησία μας ἤ ὡς φορεῖς ἀλήθειας. Ἀγαπᾶμε τούς ὁπαδούς τους, ἀλλά τούς ἀγαπᾶμε ὡς ἀνθρώπους πού βρίσκονται σέ πλάνη. Ἄν, μάλιστα, αἰσθανόμεθα κίνδυνο ἀπό τήν πλάνη, τότε ἀναγκαστικά περιορίζουμε τίς συναναστροφές μας μ’ αὐτούς, ἐφαρμόζοντας τή συμβουλή τοῦ εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου (Β’ Ἰω. 10-11), χωρίς, βέβαια, νά πάψουμε νά τούς ἀγαπᾶμε. Γενικά ἡ στάση μας ἀπαιτεῖ ὑψηλή διάκριση, ὥστε καί ἡ χριστιανική ἀγάπη νά μή θυσιάζεται καί τό πνεῦμα τῆς Νέας Ἐποχῆς νά μή γίνεται ἀποδεκτό, τό ὁποῖο, ὅπως εἴδαμε, ἐπιχειρεῖ νά δικαιώσει τίς θρησκεῖες, σέ πλήρη ἀντίθεση μέ ὅ,τι πρεσβεύει ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση.

Ἱερεύς Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας

(Ἄρθρο ἀπό τό ἔντυπο
«Ὀρθοδοξία καί αἵρεσις» τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας, τεῦχ. 62, Μάϊ. – Ἰουν. 2009).

Ἡ μαγεία στόν κόσμο τῆς ἐπιστήμης

Σέ παλαιότερα τεύχη τοῦ ἐντύπου μας εἴχαμε ἀναφερθεῖ γενικά στό φαινόμενο τοῦ ἀποκρυφισμοῦ καί στίς διάφορες μορφές του. Ἀποκρυφισμός εἶναι ἡ πίστη σέ ἀπόκρυφες (=δαιμονικές) δυνάμεις καί ἡ χρήση ἀπόκρυφων (=δαιμονικῶν) τεχνικῶν γιά τήν ἐπαφή καί προσέγγιση μέ αὐτές τίς δυνάμεις. Στίς πιό ἀκραῖες μορφές του ἀνήκουν καί οἱ τεχνικές τῆς λευκῆς καί μαύρης μαγείας, μέ εὐρύτατη ἐξάπλωση στήν ἐποχή μας, παρά τό γεγονός, ὅτι θεωρεῖται ἐποχή τῆς τεχνολογίας καί τῆς ἐπιστήμης. Λόγω ἀκριβῶς τῆς μεγάλης ἐξάπλωσης αὐτῶν τῶν τεχνικῶν, θεωρήσαμε σκόπιμο νά ἀφιερώσουμε τό τεῦχος αὐτό στό συγκεκριμένο πρόβλημα, ἀπαντώντας σέ ἐρωτήματα, ὅπως: Ὑπάρχουν μάγια στήν ἐποχή μας; Τί δύναμη ἔχουν τά μάγια καί μέχρι ποῦ ἐκτείνεται ἡ ἐπίδρασή τους; Ὑπάρχει καλή μαγεία ἐκτός ἀπό κακή; Σέ τί διαφέρει ἡ λευκή ἀπό τή μαύρη μαγεία; Τί συνέπειες ἔχει ἡ ἐνασχόληση μέ τή μαγεία; Πῶς ἀντιμετωπίζει τό φαινόμενο ἡ Ἐκκλησία μας;
Προκαταβολικά ὀφείλουμε νά διευκρινίσουμε ὅτι, ἔναντι τοῦ φαινομένου, ἐμφανίζονται συνήθως (ἀκόμη καί μεταξύ ἀνθρώπων τῆς Ἐκκλησίας) δυό ἀκραῖες, ἐντελῶς ἐσφαλμένες καί διαμετρικά ἀντίθετες μεταξύ τους τοποθετήσεις. Ἡ πρώτη δέν ἀποδέχεται κἄν τήν ὕπαρξη τῆς μαγείας. Θεωρεῖ πῶς ὅ,τι ἐμφανίζεται ὡς μαγεία ἀποτελεῖ εἴτε ἀπάτη (κάποιοι ἐξαπατοῦν καί ἐκμεταλλεύονται συνανθρώπους τους μέσω τέτοιων «τεχνασμάτων»), εἴτε τύχη (δυσάρεστα περιστατικά ἤ μορφές κακοῦ, πού ἐμφανίζονται ὡς ἀποτελέσματα μαγείας, θεωροῦνται ἁπλῶς ὡς προϊόντα τύχης ἤ ἐκλαμβάνονται ὡς συμπτώσεις). Κατά τή δεύτερη ἄποψη, ἀντίθετα, κάθε κακό μέ φυσική συνήθως αἰτία, ἐκλαμβάνεται ὡς ἀποτέλεσμα μαγείας, μέ συνέπεια νά προκαλεῖται ἀδικαιολόγητος φόβος ἤ ἀκόμη καί πανικός μεταξύ τῶν ἀνθρώπων. Τί ἀκριβῶς εἶναι, ὅμως, ἡ μαγεία;

Ὕπαρξη καί οὐσία τῆς μαγείας

Ἡ ὕπαρξη τῆς μαγείας ἐπιβεβαιώνεται ἀπό πραγματικά καί ἱστορικά δεδομένα. Τό φαινόμενο εἶναι διαχρονικό καί πανανθρώπινο, εἶναι φαινόμενο πού ὑπῆρχε πρό τοῦ Χριστοῦ καί συναντᾶται σέ κάθε κοινωνία. Ὅλες σχεδόν οἱ πρωτόγονες θρησκεῖες ἔχουν ἔντονα μαγικό χαρακτῆρα. Στήν ἀρχαία Ἑλλάδα ἡ θέση τοῦ μάγου (μάντη) ἦταν ἰδιαίτερα τιμητική. Τό ἴδιο συνέβαινε καί σέ ἄλλους λαούς τῆς ἀρχαιότητας. Ἡ Καινή Διαθήκη ἀναφέρεται σέ περιπτώσεις μάγων τῆς ἐποχῆς, ὅπως ὁ Σίμων (Πράξ. 8,9-24), ὁ Ἐλύμας (Πράξ. 13,8), ἡ «μαντευομένη» τῶν Φιλίππων (Πράξ. 16, 16) κ.ἄ. Ἡ Παλαιά Διαθήκη μαρτυρεῖ σαφῶς γιά τήν εὐρεία διάδοση τοῦ φαινομένου (Ἐξοδ. 7, 10-12). Στόν Μεσαίωνα εἶχε προσλάβει τεράστιες διαστάσεις στήν Εὐρώπη καί ἀλλοῦ. Ἀκόμη καί σήμερα σέ πρωτόγονες φυλές τῆς Ἀφρικῆς ὁ μάγος τοῦ χωριοῦ συγκεντρώνει στό πρόσωπό του ὅλες τίς ἐξουσίες: εἶναι ὁ «ἱερεύς», ὁ «πρόεδρος», ὁ «ἰατρός», ὁ «δικαστής», ὁ ἄνθρωπος στόν ὁποῖο καταφεύγουν οἱ πάντες γιά τή «λύση» ὅλων τῶν προβλημάτων τους. Ὁ μάγος αὐτός ἐνδέχεται νά εἶναι καί ἕνα μικρό παιδί! Στήν ἐποχή μας οἱ διαστάσεις τῆς μαγείας μεταξύ τῶν πολιτισμένων λαῶν πιστοποιοῦνται ἀπό τήν πληθώρα ἀναφορῶν γιά μάγους, μέντιουμ, μελλοντολόγους, ἀστρολόγους κ.λ.π. σέ περιοδικά, ἐφημερίδες καί μέσα ἐνημερώσεως (τηλεόραση), ἀπό τή συνεχῶς αὐξανόμενη ἐκδοτική παραγωγή ἀποκρυφιστικῶν βιβλίων, πού ἔχει κατακλύσει τήν ἐκδοτική ἀγορά, καί ἰδιαίτερα ἀπό τήν εὑρύτατη χρήση σύγχρονων ἡλεκτρονικῶν μέσων, ὅπως τό διαδίκτυο (internet). Πρόκειται γιά ὁλόκληρο κύκλωμα ἀποκρυφισμοῦ, πού διακινεῖ τεράστια χρηματικά ποσά ἀπό ἐκμετάλλευση συνανθρώπων μας. Στόν ἐξωχριστιανικό χῶρο ἡ μαγεία ἀποτελεῖ συνήθως προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου νά ἐλέγξει ἄγνωστες (ἀπόκρυφες) ἤ «θεϊκές» δυνάμεις, θέτοντάς τες στήν ὑπηρεσία του. Οἱ ἀγνοοῦντες τή χριστιανική πίστη δέν ἀντιλαμβάνονται, προφανῶς, ὅτι αὐτές οἱ ἀπόκρυφες ἤ «θεϊκές» δυνάμεις δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά δαιμονικές δυνάμεις.
Στόν Ὀρθόδοξο χῶρο ἡ ὕπαρξη τῆς μαγείας συνδέεται ἄρρηκτα μέ τήν πραγματική ὕπαρξη τοῦ διαβόλου: ἄν ὑπάρχει ὁ διάβολος, ὑπάρχει καί μαγεία (ἀφοῦ ἡ μαγεία εἶναι ἕνα ἀπό τά κατ’ ἐξοχήν «ἔργα» τοῦ διαβόλου). Ὅπως εἶναι γνωστό, ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση δέχεται, ὅτι ὁ διάβολος ὑπάρχει πραγματικά. Δέν εἶναι μιά ἀφηρημένη ἔννοια ἤ εἰκόνα ἤ προσωποποίηση τοῦ κακοῦ. Εἶναι συγκεκριμένη ὕπαρξη, ἤ μᾶλλον πολλές συγκεκριμένες ὑπάρξεις, ἀφοῦ ὑπάρχουν πολλά δαιμόνια («λεγεῶνες» δαιμονίων). Ὁ διάβολος εἶναι δημιούργημα τοῦ Θεοῦ μέ ἀγγελική φύση, πού ἐξέπεσε, ὅμως, ἀπό τήν κατάσταση τῆς δόξης, στήν ὁποία τόν ἔθεσε ὁ Θεός, κάνοντας κακή χρήση τῆς ἐλευθερίας του, καί ἔγινε ἄγγελος σκοτεινός καί ἐργάτης τοῦ κακοῦ. Ἡ πτώση τοῦ Ἑωσφόρου (τοῦ πρώτου τῶν Ἀγγέλων) συμπαρέσυρε ὁλόκληρο τάγμα στήν ἴδια κατάσταση, μέ ἀποτέλεσμα ἕνα πλῆθος Ἀγγέλων νά μεταβληθεῖ σέ δαίμονες. Ὁ διάβολος ἐμφανίζεται ἀμέσως μετά τή δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου καί τόν συμπαρασύρει στήν πτώση. Ἡ πτώση τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς «ἀπάτης τοῦ ὄφεως», λένε οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, γι’ αὐτό μετά ἀπ’ αὐτήν ὁ διάβολος κυριάρχησε στόν κόσμο (Ἰω. 12, 31, Ἐφεσ. 6,12), ὑποδουλώνοντας ὄχι μόνο ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα, ἀλλά καί τήν ἄλογη κτίση (Ρωμ. 8, 20-22). Ἡ κυριαρχία τοῦ διαβόλου ἐπέφερε τή γενική ἐπικράτηση τῶν δαιμονικῶν «ἔργων», ὅπως ἡ ἁμαρτία, οἱ δαιμονικές τεχνικές τῆς μαγείας, τῆς μαντείας καί τοῦ ἀποκρυφισμοῦ γενικά, ἡ ἴδια ἡ λατρεία τοῦ διαβόλου (σατανισμός) καί πολλά ἄλλα, μέσῳ τῶν ὁποίων ὁ διάβολος καταδυναστεύει τόν κόσμο.
Πῶς, ὅμως, καταδυναστεύει ὁ διάβολος; Ποιά δύναμη ἔχουν τά δαιμονικά «ἔργα»; Μποροῦν οἱ δαιμονικές τεχνικές (ἡ μαγεία) νά προξενήσουν κακό; Κατά τήν Ὀρθόδοξη Παράδοση ὁ διάβολος δέν ἔχει μόνο πραγματική ὕπαρξη, ἀλλά καί πραγματική δύναμη. Ἡ δύναμή του ὑπερβαίνει κατά πολύ τήν ἀνθρώπινη. Μπορεῖ νά προκαλέσει καταστροφές, μπορεῖ νά προκαλέσει ἀσθένειες, μπορεῖ νά προκαλέσει ἀκόμη καί τόν θάνατο, ὅπως βλέπουμε στό βιβλίο τοῦ Ἰώβ (κεφ. 1 καί 2). Βέβαια, ἡ δύναμη αὐτή δέν εἶναι ἀνεξέλεγκτη. Ἔχει ὅρια καί περιορισμούς καί δρᾶ, ὅσο τῆς ἐπιτρέπει ὁ Θεός (Ἰώβ, 1,12 καί 2,6)· γιατί, παρά τή γενική κυριαρχία τοῦ διαβόλου στόν κόσμο, ἔσχατος κυρίαρχος παραμένει ὁ Θεός. Ἡ δύναμη τοῦ διαβόλου, ὅπως ἐκδηλώνεται μέσῳ τῶν δαιμονικῶν τεχνικῶν (μαγεία, ἀποκρυφισμός), μπορεῖ νά ἐπηρεάσει ἄμεσα ὅσους τοῦ παραχωροῦν δικαιώματα μέ τίς προσωπικές τους ἁμαρτίες καί δέν εἶναι κατοχυρωμένοι μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ. Αὐτό σημαίνει ὅτι δέν πρέπει νά ὑποτιμοῦμε τή δύναμη τῆς μαγείας. Ὁ ἅγιος Κυπριανός ἦταν μάγος πρίν γίνει Χριστιανός. Ἀσκοῦσε συστηματικά τή μαγεία καί ἡ ἄσκησή της εἶχε στήν περίπτωσή του ὁρατά ἀποτελέσματα! Δέν ἀποκλείονται, βέβαια, καί οἱ περιπτώσεις ἀπάτης: κάποιοι δηλ. προσποιοῦνται τόν μάγο, χωρίς νά ἔχουν πραγματική σχέση με τή μαγεία, μέ σκοπό τήν οἰκονομική ἐκμετάλλευση τῶν ἀφελῶν. Ἀπαιτεῖται, λοιπόν, διάκριση, γιατί ὅ,τι ἐμφανίζεται ὡς μαγεία δέν εἶναι πάντοτε μαγεία.
Εἴδη μαγείας ὑπάρχουν πολλά. Στό Εὐχολόγιο τῆς Ἐκκλησίας ἀναφέρονται ἡ φαρμακεία, ἡ εἰδωλολατρία, ἡ ἀστρομαντεία, ἡ ἀστρολογία, ἡ νεκρομαντεία, ἡ ὀρνεοσκοπία. Σ’ αὐτά μπορεῖ νά προστεθοῦν καί κάποιες φαινομενικά ἀκίνδυνες τεχνικές, ὅπως τό «ξεμάτιασμα» (μέ διάφορες μεθόδους καί ὄχι μέ τήν «Εὐχή ἐπί βασκανίαν», πού διαβάζεται ἀπό Ἱερεῖς), τό «ρίξιμο τῶν χαρτιῶν», ἡ «μελέτη τοῦ καφέ», ἡ χρησιμοποίηση «φυλακτῶν», ὅπως χάντρες «γιά τό μάτι», ἀντικείμενα πού φέρνουν «γούρι» κ.ἄ. Κοινό χαρακτηριστικό ὅλων αὐτῶν εἶναι ἡ δαιμονική προέλευση καί ὅτι ἀπ’ αὐτά ἐπιτελεῖται τό κακό (μόνο τό κακό), πού εἶναι τό κατ’ ἐξοχήν ἔργο τοῦ διαβόλου. Συνήθως ἡ μαγεία διακρίνεται σέ λευκή καί μαύρη. Κάποιοι πιστεύουν ὅτι κακή εἶναι μόνο ἡ μαύρη, ἐνῶ ἡ λευκή εἶναι καλή μαγεία (γίνεται «γιά καλό»). Ἄλλοι πιστεύουν ὅτι ἡ μαύρη μαγεία ἐπικαλεῖται κακά πνεύματα, ἐνῶ ἡ λευκή ἐπικαλεῖται καλά πνεύματα καί ἄλλοι πιστεύουν ὅτι ἡ μαύρη μαγεία «δένει», ἐνῶ ἡ λευκή «λύνει» τά μάγια. Ὅμως, ὅπως ἤδη ἀναφέραμε, ἡ μαγεία (τόσο ἡ μαύρη, ὅσο καί ἡ λευκή) ἔχει δαιμονική προέλευση καί σχετίζεται μόνο μέ τό κακό. Δέν ὑπάρχει, λοιπόν καλή μαγεία, οὔτε μαγεία πού «λύνει» τά μάγια. Ἡ μαγεία γίνεται πάντα γιά κακό. Ἡ μόνη διαφορά μεταξύ λευκῆς καί μαύρης μαγείας εἶναι ὅτι στή μαύρη τό κακό φαίνεται, ἐνῶ στή λευκή τό κακό κρύβεται, ἐμφανίζεται δηλ. μέ τό προσωπεῖο τοῦ καλοῦ. Πρόκειται γιά πολύ γνωστή τακτική τοῦ διαβόλου: «αὐτός γάρ ὁ σατανᾶς μετασχηματίζεται εἰς ἄγγελον φωτός», λέει ἡ Ἁγία Γραφή (Β’ Κορ. 11,14). Κατά τόν ἴδιο τρόπο, τά ὄργανά του, οἱ μάγοι, «μετασχηματίζονται ὡς διάκονοι δικαιοσύνης» (Β’ Κορ. 11,15): λένε ὅτι «λύνουν» μάγια καί ὅτι κάνουν «τό καλό». Ἡ δαιμονική ἀπάτη, πού κρύβεται κάτω ἀπό Ὀρθόδοξο χριστιανικό προσωπεῖο, φθάνει κάποιες φορές σέ σημεῖο, ὥστε πολλοί μάγοι νά ἔχουν τόν χῶρό τους γεμᾶτο μέ ἱερές εἰκόνες καί ἄλλα χριστιανικά σύμβολα ἤ νά δίνουν ἀκόμη καί «πνευματικές συμβουλές» («Γιά νά λυθεῖ τό πρόβλημά σου, πρέπει νά κάνεις τόσα Εὐχέλαια, τόσες Λειτουργίες, νά κοινωνήσεις τόσες φορές!» κ.λ.π).
Ὑπάρχουν ἀγαθά πνεύματα στόν «ἀπόκρυφο» κόσμο; Ἡ Ὀρθόδοξη Παράδοση κάνει λόγο γιά ἀόρατο καί ὄχι γιά ἀπόκρυφο κόσμο καί ἀπόκρυφες δυνάμεις. Στόν κόσμο αὐτό, ἐκτός ἀπό τόν Θεό (τόν Δημιουργό τοῦ ἀόρατου κόσμου), ὑπάρχουν μόνο οἱ Ἄγγελοι, οἱ δαίμονες καί οἱ ψυχές τῶν ἀνθρώπων (τῶν κεκοιμημένων). Τίποτε ἄλλο ἀπ’ αὐτά δέν ὑπάρχει. Καί οἱ μόνες δυνάμεις (ἐνέργειες), πού ὑπάρχουν γενικά στόν κόσμο, εἶναι οἱ θεϊκές, οἱ δαιμονικές καί οἱ φυσικές δυνάμεις. Ὁ τρόπος ἐπικοινωνίας μέ τούς Ἀγγέλους εἶναι γνωστός: γίνεται μέ τήν προσευχή, μέ τήν ταπείνωση, μέ τήν ἄσκηση, μέ τόν ἐκκλησιαστικό βίο, μέ τή μυστηριακή ζωή. Ἡ ἐπικοινωνία μέ τούς Ἀγγέλους (μέ τούς Ἁγίους, μέ τόν Θεό) δέν ἔχει ἐξαναγκαστικό χαρακτῆρα, δηλ. δέν ἐξαναγκάζουμε τούς Ἀγγέλους νά ἐπικοινωνήσουν μαζί μας μέ κάποιες τεχνικές, ὅπως συμβαίνει στόν χῶρο τῆς μαγείας (ὅπου ἰσχύει ἡ ἀρχή τῆς συναλλαγῆς: «do ut des», «δός μου γιά νά σοῦ δώσω»). Οὔτε ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού ἔχουν εἰδικό «χάρισμα» νά ἐπικοινωνοῦν μέ τά πνεύματα. Γιά ὅλους ἰσχύουν οἱ ἴδιες ἀκριβῶς προϋποθέσεις. Πέρα ἀπό τόν τρόπο πού περιγράψαμε, κάθε ἄλλη μορφή ἐπικοινωνίας μέ ἀόρατες ἤ «ἀπόκρυφες» δυνάμεις ἤ μέ πνεύματα (πονηρά ἤ «ἀγαθά») εἶναι ἐπικοινωνία μέ δαιμονικά πνεύματα καί μέ δαιμονικές δυνάμεις!

Συνέπειες καί ἐπιπτώσεις τῆς μαγείας

Γιά νά κατανοήσουμε τίς συνέπειες καί ἐπιπτώσεις τῆς μαγείας, πρέπει νά γνωρίζουμε, ὅτι ἰσχύει ὡς γενική καί ἀπαράβατη ἀρχή ὅτι «τίποτε καλό δέν προέρχεται ἐκ τοῦ διαβόλου». Ἡ ὑμνολογία τῆς Ἐκκλησίας μας τονίζει χαρακτηριστικά ὅτι ὁ διάβολος εἶναι γιά μᾶς ὁ «ἐχθρός» καί ὁ «ἀνθρωποκτόνος» (αὐτός πού θέλει τόν θάνατό μας). Ὁ «ἐχθρός» ποτέ δέν θέλει τό καλό. Πολλές φορές προσποιεῖται τόν φίλο, γιά νά τόν ἐμπιστευθοῦμε καί νά μᾶς ἐξοντώσει. Ὅ,τι «καλό», προέρχεται ἐνδεχομένως ἀπό τή μαγεία, ἀποτελεῖ μέθοδο ἀπάτης γιά νά ἀκολουθήσει μεγαλύτερο κακό. Ὅπως ἔχει χαρακτηριστικά εἰπωθεῖ, «ὁ διάβολος ἴσως δανείζει, ἀλλά οὐδέποτε χαρίζει». Ὅ,τι δίνει, τό ξαναπαίρνει, καί τό ξαναπαίρνει μέ πολύ ὑψηλό τόκο! Μόνο ὁ Θεός χαρίζει. Μόνο ὁ Θεός παρέχει «δωρεάν» (χωρίς νά ἀπαιτεῖ ἀνταπόδοση ἤ ἐπιστροφή). Μόνο ἀπό τόν Θεό προέρχεται «πᾶν δώρημα τέλειον» (κάθε πλῆρες καί ὁλοκληρωμένο δῶρο). Μόνο ὁ Θεός δίνει τά δῶρα Του «εἰς πλησμονήν» (μέχρι πού νά χορτάσει πλήρως ὁ ἄνθρωπος).
Τό κακό, πού προέρχεται ἀπό τή μαγεία, εἶναι ἡ δυστυχία τοῦ ἀνθρώπου στήν παροῦσα ζωή (φυσικός κίνδυνος), μέ διάφορες μορφές κακοῦ, ἀσθένειες, ἀτυχήματα, διαζύγια, ἔριδες, διαμάχες, καταστροφές κ.ἄ., καί ἡ αἰώνια κόλαση στή μέλλουσα ζωή (πνευματικός κίνδυνος). Φυσικούς κινδύνους διατρέχουν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι γενικά. Τούς κατ’ ἐξοχήν κινδύνους, δηλ. τούς πνευματικούς, διατρέχουν ἐπιπλέον α) ὅσοι ἐξασκοῦν τή μαγεία καί β) ὅσοι καταφεύγουν σέ μάγους γιά βοήθεια καί συμβουλές. Ἄς δοῦμε τίς δύο αὐτές περιπτώσεις, πού συνιστοῦν ἔκπτωση ἀπό τήν χριστιανική πίστη μέ ἄμεσες ἐπιπτώσεις στή σωτηρία.
Στό ἅγιο Βάπτισμα ἔχουμε δώσει φρικτές ὑποσχέσεις ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ ὅτι «ἀποτασσόμεθα τῷ σατανᾶ καί πᾶσι τοῖς ἔργοις αὐτοῦ καί πάσῃ τῇ λατρείᾳ αὐτοῦ καί πᾶσι τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ καί πάσῃ τῇ πομπῇ αὐτοῦ». Ὑποσχεθήκαμε δηλ. ὅτι ἀρνούμεθα ὅλα, ὅσα ἔχουν σχέση μέ τόν σατανᾶ (τά πάντα) καί ὅτι δέν θέλουμε νά ἔχουμε καμμία σχέση μαζί του. Δέν ἔχει σημασία, ἄν τίς ὑποσχέσεις αὐτές, τίς ἔδωσε γιά μᾶς ὁ Ἀνάδοχος (ὁ Νουνός μας), σημασία ἔχει ὅτι οἱ ὑποσχέσεις αὐτές συνδέονται μέ τή χριστιανική μας ἰδιότητα: ὅσο τίς τηροῦμε, συνεχίζουμε νά εἴμαστε Χριστιανοί, καί ἄν τίς ἀθετήσουμε, παύουμε νά εἴμαστε Χριστιανοί. Ἡ ἐπιστροφή, λοιπόν, στά δαιμονικά «ἔργα» ἀποτελεῖ ἄρνηση τοῦ Χριστοῦ καί ἀθέτηση τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας θεωροῦν τήν κατάσταση ὅσων καταφεύγουν σέ μάγους γιά βοήθεια ὅμοια μέ αὐτή τῶν «πεπτωκότων» τῆς ἐποχῆς τῶν διωγμῶν, ὅσων δηλ. ἀρνήθηκαν τόν Χριστό καί θυσίασαν στά εἴδωλα! Χειρότερη εἶναι, ὁπωσδήποτε, ἡ κατάσταση ὅσων ἐξασκοῦν τή μαγεία: «τίς δέ κοινωνία φωτί πρός σκότος; τίς δέ συμφώνησις Χριστῷ πρός Βελίαλ» (Β’ Κορ. 6,14: τί σχέση μπορεῖ νά ἔχει τό φῶς μέ τό σκοτάδι, ὁ Χριστός μέ τόν διάβολο;). Λέει χαρακηριστικά ὁ ἅγ. Γρηγόριος Νύσσης ὅτι ὅσοι καταφεύγουν σέ μάγους, πιεζόμενοι ἀπό κάποια «ἀνυπόφορον ἀνάγκην», πρέπει νά ἀντιμετωπίζονται μέ μεγαλύτερη ἐπιείκεια, δηλ. ὅπως, ὅσοι ἀρνήθηκαν τόν Χριστό μετά ἀπό βασανιστήρια («διά βασάνων»). Ὅσοι, ὅμως, καταφεύγουν σέ μάγους ἀπό περιφρόνηση (ἀμφιβάλλοντας ὅτι ὁ Χριστός εἶναι Θεός καί ὅτι μπορεῖ νά τούς ἀπελευθερώσει ἀπό κάθε κάκωση καί συμφορά) πρέπει νά ἀντιμετωπίζονται ὅπως ὅσοι ἀρνήθηκαν τόν Χριστό μέ τή θέλησή τους, δηλ., ἄν μετανοήσουν, νά μήν κοινωνοῦν σέ ὅλη τους τή ζωή, παρά μόνο, ὅταν πλησιάζει ὁ θάνατος, καί νά μήν προσεύχονται στήν Ἐκκλησία μαζί μέ τούς ἄλλους Χριστιανούς, ἀλλά μόνοι τους στό σπίτι (Πηδάλιον, ἔκδ. Ἀστήρ, 1982, σ. 275).
Τό ἴδιο αὐστηροί εἶναι καί οἱ κανόνες τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ ξα’ τῆς Πενθέκτης Οἰκ. Συνόδου ἐπιβάλλει ἕξι χρόνια ἀποχῆς ἀπό τή Θ. Κοινωνία σέ ὅσους καταφεύγουν σέ μάγους ἤ ἐξασκοῦν ἁπλές μορφές μαντείας. Ὁ λβ’ τοῦ ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Νηστευτοῦ περιορίζει τό ἐπιτίμιο σέ τρία χρόνια, προσθέτωντας, ὅμως, μετάνοιες καί αὐστηρή νηστεία (ξηροφαγία) γιά κάθε μέρα. Ὁ οβ’ τοῦ Μ. Βασιλείου κανονίζει τό ἴδιο ἁμάρτημα ὅμοια μέ τό ἁμάρτημα τοῦ φόνου. Οἱ ἱεροί κανόνες χρησιμοποιοῦν μιά χαρακτηριστική ἔκφραση γιά ὅσους καταφεύγουν σέ μάγους: «οἱ μάντεσιν ἑαυτούς ἐκδιδόντες», δηλ. αὐτοί πού παραδίδουν τόν ἑαυτό τους (τήν ψυχή καί τό σῶμά τους) στούς μάντεις (Πηδάλιον, σ. 272).

Ἡ ἀντιμετώπιση τοῦ φαινομένου

Ἡ δύναμη τοῦ διαβόλου, ὅπως εἴδαμε, εἶναι μεγάλη, ὅμως πολύ μεγαλύτερη εἶναι ἡ δύναμη τοῦ Χριστοῦ. Ἡ δαιμονική δύναμη δέν ἀντιμετωπίζεται μέ ἀνθρώπινες δυνάμεις. Ὅταν μετά τήν πτώση ὁ διάβολος καί τά δαιμονικά «ἔργα» κυριάρχησαν στόν κόσμο, ὁ ἄνθρωπος δέν μποροῦσε νά κάνει τίποτε γιά τή σωτηρία του. Ὅμως ὁ Θεός, πού εἶναι ἀγάπη κατά τήν Ἁγ. Γραφή (Α’ Ἰω, 4,8), δέν ἤθελε νά βλέπει «τυραννούμενον ὑπό τοῦ διαβόλου τό γένος τῶν ἀνθρώπων». Ἀποφάσισε, λοιπόν, νά ἔλθει ὁ Ἴδιος στόν κόσμο καί νά γίνει ἄνθρωπος, γιά νά διαλύσει τά δαιμονικά «ἔργα»: «εἰς τοῦτο ἐφανερώθη ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου, ἵνα λύσῃ τά ἔργα τοῦ διαβόλου» (Α’ Ἰω. 3,8). Μέ τήν Ἀνάστασή Του ὁ Χριστός «ἔδησε τόν ἰσχυρόν» (Ματθ. 12,29) καί «κατήργησε τόν διάβολον» (Ἑβρ. 2,14). Γιά τόν Χριστό, ὁ πρώην ἰσχυρός, εἶναι τώρα δεμένος καί ἡ δύναμη του ἔχει ἤδη καταργηθεῖ! Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά ὅσους εἶναι μαζί μέ τόν Χριστό, γιά τούς πραγματικούς Χριστιανούς. Σ’ αὐτούς δέν ἔχει ἐξουσία ὁ διάβολος ἤ οἱ ἐνέργειές του καί ἡ μαγεία δέν ἔχει καμμία ἐπίδραση. Ἀντίθετα, γιά ὅσους δέν εἶναι μαζί μέ τόν Χριστό ἰσχύει ὅ,τι ἴσχυε πρίν ἔλθει ὁ Χριστός στόν κόσμο. Ἄς δοῦμε ἕνα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Ὁ ἅγ. Κυπριανός ἦταν μάγος καί ἡ ἁγία Ἰουστίνα ἦταν μιά νεαρή Χριστιανή. Πίστευε στόν Χριστό, κοινωνοῦσε τακτικά καί ἀγωνιζόταν, ὅσο μποροῦσε, ἐναντίον τῆς ἁμαρτίας. Ὁ Κυπριανός ἐφάρμοσε ὅλα τά τεχνάσματα τῆς μαγικῆς «τέχνης» ἐναντίον της, ἐπικαλέσθηκε τά πιό ἰσχυρά δαιμόνια. Ὅμως, στήν Ἁγία δέν εἶχαν καμιά ἐπίδραση, ἐνῶ σ’ ὅλους τούς ἄλλους εἶχαν! Κατάλαβε τότε ὅτι ὑπάρχει μιά δύναμη πολύ πιό ἰσχυρή ἀπ’ αὐτήν πού γνώριζε ὡς τότε, ἡ δύναμη τοῦ Χριστοῦ. Ἀποφάσισε, λοιπόν, νά γίνει Χριστιανός! Καί ἔγινε ὄχι μόνο Χριστιανός, ἀλλά καί Ἅγιος, μέ τό χάρισμα νά ἐκδιώκει τά πονηρά πνεύματα καί νά ἀπαλλάσσει ἀπό τίς ἐπιδράσεις τῆς μαγείας!
Τί πρέπει νά κάνει κάποιος γιά νά εἶναι οὐσιαστικά ἑνωμένος μέ τόν Χριστό καί ἀπαλλαγμένος ἀπό κάθε δαιμονική ἐπίδραση; Ἡ ἕνωση μέ τόν Χριστό δέν γίνεται μέ κανέναν ἄλλο τρόπο, παρά μόνο μέ τά Μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας, ἰδιαίτερα μέ τό Βάπτισμα καί τή Θεία Εὐχαριστία. Στό Βάπτισμα ὁ ἄνθρωπος «ἐνδύεται» τόν Χριστό καί στή Θ. Εὐχαριστία ἑνώνεται συνεχῶς μαζί Του, κοινωνώντας τό Σῶμα καί τό Αἷμά Του. Τίποτε ἄλλο δέν μπορεῖ νά μᾶς ἑνώσει μέ τόν Χριστό, οὔτε ἡ πίστη, οὔτε τά καλά μας ἔργα, οὔτε ἡ «ἀγάπη» μας πρός Αὐτόν. Ὅλα αὐτά εἶναι, βέβαια, προϋποθέσεις γιά τή συμμετοχή στά Μυστήρια (π.χ. δέν μπορεῖ νά κοινωνεῖ κάποιος ἄν δέν πιστεύει στόν Χριστό, ἤ ἄν ὑπόκειται σέ βαριά ἁμαρτήματα), δέν εἶναι ὅμως ἱκανά νά μᾶς ἑνώσουν μαζί Του. Τακτική, λοιπόν, (συνεχής) Θεία Κοινωνία εἶναι τό ἰσχυρότερο ὅπλο ἐναντίον τῆς μαγείας.
Ἐπίσης ἀπόλυτα ἀπαραίτητη εἶναι ἡ ἱερά Ἐξομολόγηση, τό Μυστήριο πού μᾶς καθαρίζει ἀπό κάθε ἁμαρτία. Ἡ Ἐξομολόγηση πρέπει νά εἶναι καθαρή (εἰλικρινής). Χωρίς αὐτήν ἡ Θ. Κοινωνία εἶναι ἀνώφελη καί πολλές φορές βλαπτική (Α’ Κορ. 11, 27-31))! Ἀλλά καί ὁ ἄμεμπτος βίος εἶναι προϋπόθεση γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς μαγείας (ἡ πλήρης ἀποχή ἀπό τά μεγάλα ἁμαρτήματα καί ἡ κατά τό δυνατόν ἀποφυγή τῶν μικρῶν), δεδομένου ὅτι ἡ ἁμαρτία ἀνοίγει τήν θύρα γιά τήν εἴσοδο τῶν δαιμονικῶν ἐπιδράσεων. Ὅπου διαπιστώνονται συγκεκριμένες ἐπιδράσεις (μαγικά ἀντικείμενα κ.λ.π), πρέπει νά προσκαλεῖται ὁ Ἱερεύς καί νά διαβάζει τίς εἰδικές Εὐχές γι’ αὐτές τίς περιπτώσεις. Ἐπίσης ἀπαραίτητος εἶναι ὁ τακτικός ἐκκλησιασμός, ἀφοῦ ἐκεῖ «καθαιροῦνται αἱ δυνάμεις τοῦ σατανᾶ» κατά τόν ἅγ. Ἰγνάτιο (ΒΕΠΕΣ, τ. 2, σ. 266).
Αὐτά εἶναι τά πνευματικά ὅπλα, μέ τά ὁποῖα ἀντιμετωπίζεται ἡ μαγεία. Ὅποιος τά χρησιμοποιεῖ, μπορεῖ νά λέει μαζί μέ τόν Ψαλμωδό: «Κύριος φωτισμός μου σωτήρ μου, τίνα φοβηθήσομαι; Κύριος ὑπερασπιστής τῆς ζωῆς μου, ἀπό τίνος δειλιάσω;» (Ψαλμ. 26,1).

Ἱερεύς Σωτήριος Ὀ. Ἀθανασούλιας