Το Σταυρίν ήταν ιστορική κωμόπολη των κρυπτοχριστιανών της Χαλδίας που ανήκε στην διοίκηση Αργυρουπόλεως. Σήμερα ονομάζεται Ουγούρτασι και βρίσκεται στην περιφερειακή διοίκηση Γκουμούσχανε της Τουρκίας.
Το Σταυρίν ήταν γενέτειρα μεταλλωρύχων που διέπρεψαν εκτός από το Σταυρί και σε δεκάδες οικισμούς που ίδρυσαν στον Πόντο και τη Μικρά Ασία.
Το όνομά του πιθανόν το απέκτησε από την μονή του Τιμίου Σταυρού (που καταστράφηκε το 1769), μετόχι της Μονής Βαζελώνος, στη δικαιοδοσία της οποίας υπαγόταν παλιότερα.
Οι κάτοικοι στο Σταυρί κατά το 17ο και 18ο αι. εξισλαμίσθηκαν κρατώντας όμως κρυφά την παραδοσιακή τους θρησκεία, τον Χριστιανισμό. Μετά την έκδοση του Χάττ-ι-Χουμαγιούν, το 1856 και κυρίως μετά τη λήξη του ρωσοτουρκικού πολέμου το 1878, πολλοί από τους κρυπτοχριστιανούς του Σταυρίου αποκάλυψαν τη χριστιανική τους πίστη και έστειλαν τα παιδιά τους σε χριστιανικά σχολεία. Κάποια χρόνια αργότερα όμως, το 1899, οι Τούρκοι αποπειράθηκαν να τους εγγράψουν και πάλι ως μουσουλμάνους. Τότε οι Σταυριώτες αρνήθηκαν και απευθύνθηκαν στο Πατριαρχείο, σταματώντας έτσι την πίεση των αρχών. Το ίδιο σκηνικό έμελλε να επαναληφθεί τον Απρίλιο του 1902, μαζί με την ακύρωση και όλων των γάμων που είχαν τελεστεί ως τότε με χριστιανικά έθιμα. Οι Σταυριώτες επέμειναν… και οι 19 πρόκριτοι εξορίστηκαν. Παρά τη μεσολάβηση του Πατριαρχείου οι καταδιώξεις συνεχίστηκαν. Τελικά η Πύλη ανακάλεσε από την εξορία τους απελαθέντες αλλά αρνήθηκε να εγγράψει στα βιβλία της τους Σταυριώτες ως χριστιανούς.
Η αντίδραση των οθωμανικών αρχών υπήρξε έντονη απέναντι στους Τενεσούρ, όπως τους αποκαλούσαν οι ίδιοι (οι Έλληνες τους αποκαλούσαν Κλωστούς ή Γυριστούς).
Στη βιβλιογραφία η λέξη Σταυριώτης έγινε συνώνυμη με το κρυπτοχριστιανός, λόγω του έντονου φαινομένου στο Σταυρί. Το Σταυριωτικό ζήτημα δεν λύθηκε παρά μόνο με την Ανταλλαγή, οπότε όσες οικογένειες είχαν φανερωθεί θεωρήθηκαν ανταλλάξιμες ενώ οι υπόλοιπες παρέμειναν εκεί ως μουσουλμανικές.
Υπάρχει βάσιμη εικασία πως ελάχιστοι από αυτούς βρίσκονται ακόμα και τώρα στην σημερινή Τουρκία.
Με την Ανταλλαγή οι Σταυριώτες, επειδή δεν μετακινήθηκαν ομαδικά, δεν εγκαταστάθηκαν σε κοινό οικισμό με το όνομα της πατρίδας τους. Πολλοί έχουν εγκατασταθεί στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Πτολεμαΐδα, το Κιλκίς, τη Δράμα και αλλού.
Στο παρακάτω δημοτικό τραγούδι, η Πόντια μάνα αποκαλύπτει στην κόρη της το μυστικό της ελληνικής καταγωγής του υποψήφιου Τούρκου γαμπρού, μ’ έναν ξεχωριστό δικό της τρόπο:
Σιόνα μ’ μη τυραννίεσαι, και μ’ έης βαρύν καρδίαν
Θ’ αλλάεις το χρυσόν όνομα σ’ και τούρκικον θα βάλεις
θα παίρτς άντραν ολόχρυσον, χριστιανού παιδίν εν
Σα φανερά Mαχμούτ αγάς και σα κρυφά Nικόλας
Σο μοναστήρ’ μεσανυχτί θα πάτε στεφανούζ’ νε”.
Πηγές: Βικιπαίδεια, Ο λαθρόβιος Ελληνισμός του Πόντου. Κώστας Φωτιάδης
