Η Σάντα, είχε 7 ελληνικά χωριά χτισμένα πάνω στις βουνοπλαγιές. Ιδρύθηκε το 1540 από τους κατοίκους Πλατάνων και Τόνγιας.
Η Σάντα (γνωστή στην αρχαιότητα ως Σίνται) βρίσκεται νοτιοανατολικά της Τραπεζούντας και απέχει απ’ αυτήν 52 χλμ. Σήμερα ονομάζεται Ντουμανλή, λόγω της πυκνής ομίχλης που σκεπάζει την περιοχή, όλες τις εποχές του χρόνου.
Ο μοναδικός ποταμός Γιάμπολης την χωρίζει σε δύο μέρη: Ανατολικά βρίσκεται το χωριό Ζουρνατσάντων και Δυτικά τα υπόλοιπα έξι χωριά.
Διοικητικά υπαγόταν στην Τραπεζούντα, ενώ Εκκλησιαστικά στην Μητρόπολη Αργυρούπολης (Γκιουμουσχανέ), αργότερα στην Εξαρχία της Παναγίας Σουμελά και τελευταία στην Μητρόπολη Ροδοπόλεως – Λιβερά.
Κατά τους ιστορικούς η Σάντα, ιδρύθηκε λίγα χρόνια μετά την πτώση της Τραπεζούντας (που έγινε το 1461).
Κάτοικοι από τα περίχωρα της Τραπεζούντας, από Πλάτανα, Τόνγια, Μούζαινα, θέλοντας ν’ αποφύγουν τις αφόρητες καταπιέσεις των Τούρκων για εξισλαμισμό, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα χωριά τους και ν’ ανηφορίσουν προς τα απρόσιτα και απροσπέλαστα βουνά της Σαντάς.
Με τον καιρό διαδόθηκε ότι στα ορεινά εκείνα μέρη κατοικούν Χριστιανοί κι έτσι οι κατατρεγμένοι από διάφορα άλλα χωριά κατέφευγαν εκεί για να αποφύγουν την τούρκικη μανία. Οι πρώτοι κάτοικοι δέχονταν με αγάπη και στοργή, τους κατατρεγμένους Χριστιανούς αδελφούς και όταν αργότερα οι κάτοικοι έγιναν πολλοί, χωρίστηκαν σε επτά μαχαλάδες, σε επτά χωριά. Έτσι δημιουργήθηκε η «Επτάκωμος Σάντα”.
Θρυλική υπήρξε η αντίστασή των κατοίκων της Σάντας εναντίον των Τούρκων κατακτητών. Ακόμα και οι γυναίκες οπλοφορούσαν για ν’ αντιμετωπίζουν τους Τούρκους.
Πηγές: santeos.blogspot.com, pontiakilelapa.wordpress.com, dreampontos.com
