ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΠΟΝΤΙΑΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ
Γνωριμίες
-Πώς λένε σε; Πώς έν’ τ’ όνομα σ’; Χάρτσον με τ’ όνομα σ’.
-Απόθεν είσαι; Πόθεν κρατείς;
-Ντο δουλείαν ευτάς; (Ντο ογρασεύ’ς;)
-Πώς είσαι; Ντ’ευτάς; Ντο ’φτας;
-Άμον ντο είδα τον, εγνώρτσα ’τον.
Χαιρετισμοί
-Καλημέρα. Καλόν βράδον. Υείαν κ’ ευλογίαν. Υείαν κ’ ευλοΐαν.
-Υείας και χαιρετίας. Δόσ’ τα δέοντα ση μάνα σ’.
-Φως τ’ ομμάτα σ’. Φως σ’ ομμάτα σ’.
Χαριεντισμοί
-Χαρεντερίζω το μωρόν να μη κλαίει.
-Τσικάρι μ’. Λελεύω σε. Τσιέρι μ’ λελεύω σε. Να τρώω τα κάκαλα σ’.
-Να τρώω τα ψήα σ’. Τρώγω την ψήσ’. Να τρώω τα κατσία σ’.
Ευχές-χαρές
-Να χαίρουμες το παιδίν εμουν. Να χαίρεσαι το στέφανο σ’.
-’Λαφρύν η νύχτα τ’. (για νεκρό).
-Μάνα, δώσ’ με την ευχήσ’.
-Ο ποπάς ευχάζ’ τ’ οσπίτα .
-Ο Θεόν να δί’ σε τ’ εφτά καλά.
-Να έεις τ’ εφτά ευλοΐας.
Παρακλήσεις
-Θέ μ’ για ποίσον με έναν χάρην.
-Ποίσον με ήντεν θέλτς, μόνον σον τόπο μ’ αφ’ς με!
Συγγνώμες
-Σ’ χωράτε με. Παρέξ’ και τη προσωπί’ σ’ (έκφραση σεβασμού).
Προσφωνήσεις
-Άφεντα!, Νέπε, νέτση, νέ κουτσή!
-Ψήμ’, Ψόπα μ’.
-Πουλί μ’, πουλόπο μ’, λελεύω σε!
Όρκοι
-Να μη χάρουμαι τα μωρά μ’.
-Ο Κωνσταντίνον ώμοσεν σ’ άγια και σα βαγγέλα.
-Όρκ’σα ’τον σο βαγγέλον.
-Ομνώ και κατορκίσκουμαι.
-Ευτάγω όρκον κι όμνυσμαν.
Κατάρες-αναθέματα
-Αφορεσμένε.
-Δίγω σε την κατάρα μ’.
-Να μη προκάντς και χαίρεσαι.
-Ανάθεμα τον κύρη σ’!
-Σ’ ανάθεμαν να πας!
Βρισιές
-Τη σκύλ’ ο γιον. Εσκυλολόεσα ’τον. Εσκατοφάϊσε με.
-Τη Τσούνας το κουτάβ’. Τη τσούνας το μωρόν.
-Ανευλόετε ήανευλόητε ήανευλόγητε.
-Σκύλ’ παιδίν. Τσούνας θεγατέρα ήθαγατέρα ήθυγατέρα.
-Εύκαιρε, σεύτελε. Απασάρευτε.
Διάφορες εκφράσεις
-Απαγκέσ’ είπα ’το.
-Πάτ’ απάν’!
-Επεσκευάριξα την πεθερά μ’ (Ξέκανα την πεθερά μου)
-Επεστάθε με τα φαΐν
-Επευκερώθα και είπα το (το είπα άθελά μου)
-Καλώς έρθετεν! Καλώς ευρέθαμε! Καλώς κάθουστουν!
-Γιάτι θέλτε να μαθάνετε ποντιακά; Θα μαθίζω σας ποντιακά.
-Ντό ευτάς; Ντό εποίκες: Ντ’ έποικες; Ντό ’ίνεται;
-Πολλά μη νουνίζετε. Ξάι μη πουγαλεύκουστουν. ’Κ’ έχω τον καιρό μ’
(«αδιαθετώ» και μεταφορικά «είμαι σε κακήοικονομικήκατάσταση»).
-Τ’ Αβραάμ και τη Ισαάκ τ’ αγαθά.
-Άφ’ς ατον, ατός εξαπέης έν’ (επιπόλαιος). Εξάμωσεν (προσπάθησε)
να κρούει με. Μ’ εξαμούσαι μετ’εμέν (μη τα βάζεις).
-Πολλά μη καλατζεύ’ς. Μη τρως την καρδία σ’ (μη στενοχωριέσαι).
-Απ’ εμέν ο κόσμον εδέβεν. Κανείται, ενεγκάστα. Κράτ’ το στόμα σ’.
-Κρούει ατο ση μασχαρείαν (το γυρίζει στ’ αστείο). Λαγγεύ’ και σ’κούται.
-Ελαΐστα (κουνήθηκα)και στέκω (κουράστηκα).
-Ελιγώθεν α σα γέλ’τα. -Ελύεν η καρδία τ’ (φοβήθηκε). –Εκόπεν η ψη μ’.
-Εχπαράγα
-Επεσκευάριξα την πεθερά μ’.
Β) Απλές προτάσεις με βασικά ρήματα.
-Ντό ελέπ’ς; Ντο ακούς; Ντό μυρίχκεσαι; Παίρτς μύραν; Ντό σίλεγον (τι λογής)έν’;
-Ποίος καλατζεύ΄; Ντό λέει; Ποίος τσαΐζ’; Τίναν κουΐζ’;
-Ντ’ ώραν έρθες; Μέρ’ πας; Με τίναν γονουσεύ’ς; Πώς επέρασες;
-Ποίος έν’ ατός πη δαβαίν’; ήΠοίος έν’ ατός πη περάν;
-Ντο έν’ κ’ εμπαίντς κ’ εβγαίντς; Ντ’ έπαθες;
Άλλα ρήματα, που χρησιμοποιούνται συχνά:
Δίγω, νουνίζω, ριγώ, ζεστάσκουμαι, εβγάλλω, γράφτω, δεβάζω, εθαρρώ, κλώσκουμαι, εξέρω, παίρω, επορώ, τελένω, αρχινώ, χάνω, σκουντουλίζω. ποδεδίζω, φουρκίζω, κνέσκουμαι, τσουρμουλίζω, φογούμαι, ζαντύνω, λαΐσκουμαι, λάσκουμαι, κείμαι κα, σ’κούμαι, τερώ, αναπάουμαι, ’υροκλώσκουμαι, τσερίζω, πορπατώ, ανασπάλω, κομπώνω.
Από το
Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο διδασκαλίας της Π Ο Ν Τ Ι Α Κ Η Σ διαλέκτου σε
Ε Ν Η Λ Ι Κ Ε Σ
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ
