ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

2ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΧΡΥΣΟΥΠΟΛΗΣ
ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ

Αρχεία για 23 Φεβρουαρίου 2018

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΠΟΝΤΙΑΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ στις 23 Φεβρουαρίου 2018 από ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

 

 

 

Γνωριμίες

-Πώς λένε σε; Πώς έν’ τ’ όνομα σ’; Χάρτσον με τ’ όνομα σ’.

-Απόθεν είσαι; Πόθεν κρατείς;

-Ντο δουλείαν ευτάς; (Ντο ογρασεύ’ς;)

-Πώς είσαι; Ντ’ευτάς; Ντο ’φτας;

-Άμον ντο είδα τον, εγνώρτσα ’τον.

 

 

Χαιρετισμοί

-Καλημέρα. Καλόν βράδον. Υείαν κ’ ευλογίαν. Υείαν κ’ ευλοΐαν.

-Υείας και χαιρετίας. Δόσ’ τα δέοντα ση μάνα σ’.

-Φως τ’ ομμάτα σ’. Φως σ’ ομμάτα σ’.

 

Χαριεντισμοί

-Χαρεντερίζω το μωρόν να μη κλαίει.

-Τσικάρι μ’. Λελεύω σε. Τσιέρι μ’ λελεύω σε. Να τρώω τα κάκαλα σ’.

-Να τρώω τα ψήα σ’. Τρώγω την ψήσ’. Να τρώω τα κατσία σ’.

 

Ευχές-χαρές

-Να χαίρουμες το παιδίν εμουν. Να χαίρεσαι το στέφανο σ’.

-’Λαφρύν η νύχτα τ’. (για νεκρό).

-Μάνα, δώσ’ με την ευχήσ’.

-Ο ποπάς ευχάζ’ τ’ οσπίτα .

-Ο Θεόν να δί’ σε τ’ εφτά καλά.

-Να έεις τ’ εφτά ευλοΐας.

 

Παρακλήσεις

-Θέ μ’ για ποίσον με έναν χάρην.

-Ποίσον με ήντεν θέλτς, μόνον σον τόπο μ’ αφ’ς με!

 

Συγγνώμες

-Σ’ χωράτε με. Παρέξ’ και τη προσωπί’ σ’ (έκφραση σεβασμού).

 

Προσφωνήσεις

-Άφεντα!, Νέπε, νέτση, νέ κουτσή!

-Ψήμ’, Ψόπα μ’.

-Πουλί μ’, πουλόπο μ’, λελεύω σε!

 

Όρκοι

-Να μη χάρουμαι τα μωρά μ’.

-Ο Κωνσταντίνον ώμοσεν σ’ άγια και σα βαγγέλα.

-Όρκ’σα ’τον σο βαγγέλον.

-Ομνώ και κατορκίσκουμαι.

-Ευτάγω όρκον κι όμνυσμαν.

 

Κατάρες-αναθέματα

-Αφορεσμένε.

-Δίγω σε την κατάρα μ’.

-Να μη προκάντς και χαίρεσαι.

-Ανάθεμα τον κύρη σ’!

-Σ’ ανάθεμαν να πας!

 

Βρισιές

-Τη σκύλ’ ο γιον. Εσκυλολόεσα ’τον. Εσκατοφάϊσε με.

-Τη Τσούνας το κουτάβ’. Τη τσούνας το μωρόν.

-Ανευλόετε ήανευλόητε ήανευλόγητε.

-Σκύλ’ παιδίν. Τσούνας θεγατέρα ήθαγατέρα ήθυγατέρα.

-Εύκαιρε, σεύτελε. Απασάρευτε.

 

Διάφορες εκφράσεις

-Απαγκέσ’ είπα ’το.

-Πάτ’ απάν’!

-Επεσκευάριξα την πεθερά μ’ (Ξέκανα την πεθερά μου)

-Επεστάθε με τα φαΐν

-Επευκερώθα και είπα το (το είπα άθελά μου)

-Καλώς έρθετεν! Καλώς ευρέθαμε! Καλώς κάθουστουν!

-Γιάτι θέλτε να μαθάνετε ποντιακά; Θα μαθίζω σας ποντιακά.

-Ντό ευτάς; Ντό εποίκες: Ντ’ έποικες; Ντό ’ίνεται;

-Πολλά μη νουνίζετε. Ξάι μη πουγαλεύκουστουν. ’Κ’ έχω τον καιρό μ’

(«αδιαθετώ» και μεταφορικά «είμαι σε κακήοικονομικήκατάσταση»).

-Τ’ Αβραάμ και τη Ισαάκ τ’ αγαθά.

-Άφ’ς ατον, ατός εξαπέης έν’ (επιπόλαιος). Εξάμωσεν (προσπάθησε)

να κρούει με. Μ’ εξαμούσαι μετ’εμέν (μη τα βάζεις).

-Πολλά μη καλατζεύ’ς. Μη τρως την καρδία σ’ (μη στενοχωριέσαι).

-Απ’ εμέν ο κόσμον εδέβεν. Κανείται, ενεγκάστα. Κράτ’ το στόμα σ’.

-Κρούει ατο ση μασχαρείαν (το γυρίζει στ’ αστείο). Λαγγεύ’ και σ’κούται.

-Ελαΐστα (κουνήθηκα)και στέκω (κουράστηκα).

-Ελιγώθεν α σα γέλ’τα. -Ελύεν η καρδία τ’ (φοβήθηκε). –Εκόπεν η ψη μ’.

-Εχπαράγα

-Επεσκευάριξα την πεθερά μ’.

 

Β) Απλές προτάσεις με βασικά ρήματα.

-Ντό ελέπ’ς; Ντο ακούς; Ντό μυρίχκεσαι; Παίρτς μύραν; Ντό σίλεγον (τι λογής)έν’;

-Ποίος καλατζεύ΄; Ντό λέει; Ποίος τσαΐζ’; Τίναν κουΐζ’;

-Ντ’ ώραν έρθες; Μέρ’ πας; Με τίναν γονουσεύ’ς; Πώς επέρασες;

-Ποίος έν’ ατός πη δαβαίν’; ήΠοίος έν’ ατός πη περάν;

-Ντο έν’ κ’ εμπαίντς κ’ εβγαίντς; Ντ’ έπαθες;

 

Άλλα ρήματα, που χρησιμοποιούνται συχνά:

Δίγω, νουνίζω, ριγώ, ζεστάσκουμαι, εβγάλλω, γράφτω, δεβάζω, εθαρ­ρώ, κλώσκουμαι, εξέρω, παίρω, επορώ, τελένω, αρχινώ, χάνω, σκου­ντουλίζω. ποδεδίζω, φουρκίζω, κνέσκουμαι, τσουρμουλίζω, φογούμαι, ζαντύνω, λαΐσκουμαι, λάσκουμαι, κείμαι κα, σ’κούμαι, τερώ, αναπάου­μαι, ’υροκλώσκουμαι, τσερίζω, πορπατώ, ανασπάλω, κομπώνω.

 

 

Από το

Ε Γ Χ Ε Ι Ρ Ι Δ Ι Ο διδασκαλίας της Π Ο Ν Τ Ι Α Κ Η Σ διαλέκτου σε

Ε Ν Η Λ Ι Κ Ε Σ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΠΟΝΤΙΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ

 

ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΓΝΩΜΙΚΑ

ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ στις 23 Φεβρουαρίου 2018 από ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

 

 

Ξηρανθήτω ημίν ο λάρυγξ, εάν επιλαθώμεθά σου ω Πάτριος Ποντία γη

(Λεωνίδας Ιασονίδης)

Να ξεραίνεται η γούλα μ’ αν ανασπάλλω την πατρίδα μ’, τον Πόντον

(Κώστας Π. Μαυρόπουλος)

                                                                                                        

Αβάπτιστον στούδιν  ’ς σον παράδεισον  ’κι πάγει.

Αβάπτιστο κόκκαλο στον παράδεισο δεν πάει.

Αυτός που δεν βαπτίζεται όσο καλός άνθρωπος κι αν είναι δεν πάει στον παράδεισο.

                                                                                                       

Αβάσταος άνθρωπος η ψη ατ’ απάν’ ατ’  ’κ’ εχωρεί.

Ο ασυγκράτητος άνθρωπος η ψυχή επάνω του δεν χωράει.

                                                                                                      

Αβάφτιστον κόκαλον  ’ς σον παράδεισον  ’κι πάει.

Αβάπτιστο κόκαλο στον παράδεισο δεν πάει.

Ο μη Χριστιανός όσο καλός άνθρωπος κι αν είναι δεν πάει στον παράδεισο.

                                                                                                     

Άβουλα του θεού φύλλον  ’κι λαΐσκεται.

Χωρίς τη θέληση του θεού φύλλο δεν κουνιέται.

                                                                                                     

Άκ’σον κι αγόρασον ντο λέγ’νε οι μειζετέρ’.

Άκουσε κι αγόρασε τι λένε οι μεγαλύτεροι.

Άκουσε με προσοχή τα λόγια των μεγαλυτέρων.

                                                                                                     

Αν έντρισες νούνιξον και την χερεία σου.

Αν παντρεύτηκες σκέψου και τη χηρεία σου.

                                                                                                     

Άνθρωπος με τα έργατά του αγαπίεται και μισίεται.

Κάθε άνθρωπος με τις πράξεις του αγαπιέται και μισείται.

                                                                                                      

Αν  ’κι παθάντζ,  ’κι μαθάντζ.

Αν δεν πάθεις δεν μαθαίνεις.

                                                                                                      

Απ’ όθεν  ’κι τρώει άβρωτον έν’.

Απ’ όπου δεν τρώει είναι ακατάλληλο για φάγωμα.

Ο λαίμαργος ότι δεν μπορεί να φάει το χαρακτηρίζει ακατάλληλο για φάγωμα.

                                                                                                      

Απουβραδής γιόρτασέ με και την αυγή κατέλυσέ με.

Από το βράδυ γιόρτασέ με και το πρωί κατάργησέ με.

Οφείλουμε να διακόπτουμε την εργασία μας από το απόγευμα της παραμονής της γιορτής.

                                                                                                         

Απρίλτς κι αν κατεπράεσεν, απρινάρευτος  ’κ’ εξέβεν.

Ο Απρίλιος όσο κι αν μαλακώσει, δεν βγαίνει χωρίς θέρμανση.

                                                                                                     

Αργάτες πάντα τον ήλεν τερεί.

Ο εργάτης πάντα τον ήλιο κοιτάζει.

Πότε θα βασιλέψει για να σχολάσει.

                                                                                                    

Ας σο γαλελόν το ποτάμ’ να φογάσαι.

Από το ήσυχο ποτάμι να φοβάσαι.

                                                                                                    

Ας σον άχρηστον τον άνθρωπον αγόρασε την χρήση σου.

Απ’ τον άχρηστο άνθρωπο αγόρασε την χρήση σου.

Οι κακοί γίνονται παράδειγμα για τους καλούς.

                                                                                                     

Ατζαμής κι ο παλαλόν έναν είν’.

Ο ατζαμής κι ο τρελός ένα είναι (το ίδιο είναι).

Ο αμαθής δεν ενεργεί λόγω άγνοιας κι ο τρελός από έλλειψη κρίσεως.                                                                                                                    

Αυτοκράτορας γίνεσαι, στομοκράτορας  ’κι γίνεσαι.

Αυτοκράτορας γίνεσαι, στομοκράτορας δεν γίνεσαι.

 

Είναι πιο εύκολο να γίνεις αυτοκράτορας από το να κρατήσεις κλειστό το στόμα σου.

                                                                                                    

Αχαριστία  ’ς σον ουρανόν κράζ’ και πάει.

Η αχαριστία στον ουρανό φωνάζει και πάει.

Την ακούει αμέσως ο θεός.

                                                                                                    

Για τον οκνέαν πάντα έξεργος έν’.

Για τον τεμπέλη πάντα αργία (γιορτή) είναι.

                                                                                                    

 

Δέκα φοράς νούντζον και μίαν καλάτσεψον.

Δέκα φορές σκέψου και μια φορά μίλα.

                                                                                                   

 

Εκείνος  ’πη θέλ’ το καλό σ’ ευτάει σε και κλαις.

Εκεί που θέλει το καλό σου σε κάνει και κλαις.

Επισημαίνοντας τις κακές πράξεις, για να μη επαναλειφθούν

                                                                                                 

Ζαρωτά κάθκα και ίσα κρίνον.

Στραβά κάτσε και ίσια (σωστά) κρίνε.

Για τον με γνώσει κρίνοντα άδικα για διαφορά μεταξύ του εαυτού του και άλλου ή μεταξύ ξένων.

                                                                                                 

Και τη πεντικού το κατούρεμαν, ’ς σην θάλασσαν σύμφερον έν’.

Και του ποντικού το κατούρημα στη θάλασσα συμφέρον είναι.

Και η μικρότερη συμβολή στην παραγωγή μεγάλου έργου έχει αξία.

                                                                                                 

Νεγκασμένα γόνατα κι αναπαυτικόν καρδίαν.

Κουρασμένα γόνατα κι ήσυχη καρδιά.

Προτιμότερο κουρασμένο σώμα και ήσυχος νους παρά το αντίθετο.

                                                                                                 

Ο Γιαχουτής τον δάβολον πα κομπών’.

Ο Εβραίος και τον διάβολο τον εξαπατά.

                                                                                                 

Ο παθός μαθός.

Όποιος παθαίνει μαθαίνει.

                                                                                                 

 

Ο Θεόν δί’ το τέρτ’, δί’ και το τερμάν’.

Ο Θεός δίνει το βάσανο, δίνει και την ψυχική δύναμη.

                                                                                                 

Ο σκύλον π’ υλάζ’ ’κι αρπάζ’.

Ο σκύλος που γαβγίζει δεν αρπάζει.

Σκυλί που γαβγίζει δεν δαγκώνει.

                                                                                                

 

Οψεζ’νοί είμες κι οσημερ’νοί  ’κ’ είμες.

Χθεσινοί είμαστε και σημερινοί δεν είμαστε.

Άδηλη η ζωή

                                                                                                 

Ουντάν έν’ αίχτρα, φοέθετε, οπίσ’ βρεχή έν’, ουντάν έν’ λίβος,

μη φογάσαι, οπίσ’ αίχτρα έν’.

Όταν είναι αιθρία να φοβάσαι, κατόπιν είναι βροχή, όταν είναι συννεφιά μη φοβάσαι, κατόπιν είναι αιθρία.

                                                                                               

 

Ο μισαφίρτς τον μισαφίρ’  ’κι θέλ’ κι οσπιτανόν κανέναν.

Ο μουσαφίρης δεν θέλει τον μουσαφίρη κι ο νοικοκύρης κανέναν.

                                                                                               

Πολλά που νουνίζει, πολλά παθάνει

Όποιος σκέφτεται πολύ, παθαίνει πολλά.

                                                                                            

 

Π’ αγληγορεί πολλά, αργώς απομέν’.

Αυτός που βιάζεται πολύ, μένει πίσω.

                                                                                            

 

’Σ σην ξερασίαν το χαλάζ’ πα καλόν έν’.

Στην ξηρασία και το χαλάζι καλό είναι.

Για ασήμαντο πράγμα που αποκτά μεγάλη αξία ελλείψει του κανονικού

                                                                                            

Την έμορφον μίαν τερούν, την προκομμέντζαν δύο.

Την όμορφη μια φορά την κοιτούν την προκομμένη δύο.

Έχουν μεγαλύτερη αξία τα εσωτερικά χαρίσματα από τα εξωτερικά.

 

 

Το άρθρο το βρήκαμε στο  mavropouloskostas.wordpress.com .Πατήστε στον παρακάτω σύνδεσμο για να δείτε το άρθρο και πολλά άλλα ενδιαφέροντα άρθρα  και κείμενα για τον Πόντο.

https://mavropouloskostas.wordpress.com/%CF%80%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AC-%CE%B3%CE%BD%CF%89%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AC/

 

 

 

ΔΕΝΔΡΑ- ΦΥΤΑ-ΦΡΟΥΤΑ-ΧΟΡΤΑ ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ

ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ στις 23 Φεβρουαρίου 2018 από ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

 

 

Αγγούρι = αγγούρ’

Άνηθο = αντισόν

Αρακάς = πιζέλ’ 

Αχλαδιά, αχλάδι = απίδ’

Βερυκοκιά, βερύκοκο = Ζερτέλ’ και καΐσ

Βλήτα = χοσχοράνα

Βυσσινιά,βύσσινο = βύσνα 

Γλυκάνισο = άνισον

Δαμασκηνιά,δαμάσκηνο = κοκκύμελον 

Δυόσμος = δέσμον

Έλατο = τεβόρ’

Ελιά = ελαία

Καλαμπόκι = λαζούδ’

Καρότο = δαυκίν

Καρπούζι = καρπούζ’

Καρυδιά, καρύδι = καρύδ’

Καστανιά, κάστανο = κάστανον

Κερασιά, κεράσι = κεράσ’

Κορομηλιά, κορόμηλο = κοκκύμελον

Κουκιά = φάβατα

Κρανιά, κράνι = κράν’

Κρεμμύδι = κρομύδ’

Κυδωνιά, κυδώνι = κυδών’

Κυπαρίσσι = σελβίν

Λεμονιά, λεμόνι = λεμόν’

Μαϊντανός = γάραμσον

Μανιτάρια = κουκουβάκας και βαζάμα

Μανταρινιά, μανταρίνι = νεράντζα

Μαρούλι = μαρούλ’

Μελιτζάνες = μαντζάνας

Μηλιά, μήλο = μήλον

Μουριά, μούρο = συκάμενον και τουτ’

Μουσμουλιά, μούσμουλο = μέσπιλον, νέσπιλον, πεμπελίδ’

Παντζάρι = σεύτελον, και κοκκινογούλ’

Πατάτα = καρτόφ’

Πεπόνι = καβούν’

Πορτοκαλιά, πορτοκάλι = πορτοκάλ’

Πράσο = πράσον

Ρεβίθια = νοχούτα

Ρίγανη = ρεχάν’

Ροδακινιά, ροδάκινο = ροδάκ’

Ροδιά, ρόδι = ρουδ’

Ρεπάνι = ρέφανον

Σέλινο = κερεβίζ’

Σινάπι = λαμψάν’

Σταφύλι = σταφύλ’  τσαμπί = βοτρύδ’

Σταφίδες = τσαμίντζα

Συκιά, σύκο = Σύκον

Φακές = φακή

Φασόλια = φασούλα

Φουντουκιά, φουντούκι = λεφτοκάρ’

Φραγκοστάφυλο = ζαβίρ’

Φράουλες = χαμούφτας

Χαμομήλι = φαναρίτα

Χόρτα άγρια φαγώσιμα = παλτουράνα

 

 

Το άρθρο το βρήκαμε στη σελίδα του συλλόγου Ποντίων Ευόσμου «Παναγία Κρεμαστή».

Πατήστε στο σύνδεσμο για να δείτε το άρθρο και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα για τον Πόντο:

http://www.pontioievosmou.gr/index.php/arxiki/dentra-fyta-xorta/203-dentra-fyta-frouta-xorta

 

ΣΚΕΥΗ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΚΟΥΖΙΝΑΣ

Χωρίς κατηγορία στις 23 Φεβρουαρίου 2018 από ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Οικιακά Σκεύη: Τα τυπικά οικιακά σκεύη που αποτελούσαν το νοικοκυ­ριό ενός Ποντιακού σπιτιού, ήταν συνήθως τα εξής:

 

 

ΜΕΤΑΛΛΙΝΑ

Βέτρα: Κουβάς μετάλλινος για την άντληση και για τη μεταφορά      νερού.
Δίλαβον: Ρηχή χύτρα με δύο λαβές και σκέπασμα.
Δίλαβον χαλκόν: Καζάνι μεγάλο με δύο λαβές.
Εμπροσπά: Σιδερένιος τρίποδας πάνω στον οποίο τοποθετούσαν σκεύη του μαγειρέματος (π.χ. σάτζ’).
Εσγάρα ή σγάρα: Σχάρα από λαμαρίνα .
Ιμπρίκ’: Χάλκινη μικρή κανάτα που τη χρησιμοποιούσαν για το νίψιμο.
Ισκιρά: Βαθύ χάλκινο τάσι στο οποίο έβαζαν γάλα, γιαούρτι ή ζουμερά φαγητά όταν ήθελαν να τα μεταφέρουν.
Κεφκίρ ή σιρκέτσ’: Το τρυπητό, σουρωτήρι.
Κλωστοτήγανον: Τηγάνι με τοιχώματα ψηλά, λαδή και καπάκι (στραφτάρ’). Γύρω γύρω απ’ τη στεφάνη είχε χείλια ώστε να ταιριάζει ακριβώς σ’ αυτά το σκέπασμα. Το καπάκι του χρησίμευε στο να γυρίζονται απ’ την άλλη μεριά φαγητά όπως οι ομελέτες.
Κουκούμια: Χάλκινες στάμνες που μετέφεραν μ’ αυτές νερό, μέσα και σης οποίες το ζέσταιναν.
Λακάνα: Λεκάνη χάλκινη σε διάφορα μεγέθη και για διάφορες χρήσεις.
Λαχανοκούταλον: Τρυπητή κουτάλα.
Μαστραπά: Μεγάλο χάλκινο ποτήρι νερού.
Μαχαίρα: Τα μαχαίρια του φαγητού.
Ξύστρα: Ξύστρα με λαβή, συνήθως φτιαγμένη από σίδερο. Μ’ αυτήν έξυ­ναν το πλαϊνό μέρος απ’ το ζύμωτρο για να ξεκολλήσουν τη ζύμη (ζουμάρ’). Μ’ αυτήν ακόμη γύριζαν τα λαβάσα για να ψηθούν κι από την άλ­λη πλευρά.
Παλτάς: Ο μπαλντάς.
Παρχάτσ’: Μεταλλικό δοχείο με χερούλι για τη μεταφορά φαγητού, νε­ρού κτλ. σε απόσταση.
Περόνα: Τα πιρούνια.

Πηγέλον: Κουβάς από λαμαρίνα με χερούλι για τη μεταφορά νερού.
Ρεντέ: Τρίφτης από λαμαρίνα.
Σατούρ’ ή σατίρ’: Μεγάλο, βαρύ και πλατύ μαχαίρι με το οποίο τεμάχιζαν το κρέας.
Σάτζ’ ή σάτσ’: Δίσκος κυρτός, τις περισσότερες φορές φτιαγμένος από λαμαρίνα. Πάνω του έψηναν λαβάσα, φύλλα ζύμης κτλ. ενώ άναβε από κάτω φωτιά. Για να μειώσουν τη δύναμη της φωτιάς και να μην καίγονται τα φαγητά, εσαχτάρωναν το σάτσ’, δηλ. το άλειβαν από κάτω με στάχτη βρεγμένη με νερό.
Σαχάνια: Πρώτα χάλκινα κασσιτερωμένα, ρηχά για σερβίρισμα φαγητού.
Σινίν: Δίσκος χάλκινος σε διάφορα μεγέθη με χείλη γύρω γύρω στη στε­φάνη. Σ’ αυτόν έβαζαν τα κόλλυβα, τα δώρα που πήγαιναν στο γάμο κτλ. Παλαιότερα, σε μεγάλα σινία απίθωναν τα φαγητά. Έβαζαν τα σινιά πά­νω σε χαμηλούς τρίποδες και έτρωγαν, καθισμένοι κατάχαμα γύρω γύρω.
Σιρπόσια: Χάλκινα Βαθιά πιάτα με σκέπασμα και χείλη για να κουμπώνει ακριβώς το καπάκι που χρησίμευε στο να διατηρούνται ζεστά τα φαγητά μέχρι να καταναλωθούν.
Ταβά: Χάλκινη κασσιτερωμένη κατσαρόλα, ρηχή, με μεγάλη επιφάνεια Βάσης. Είχε στα πλάγια χερούλια και υπήρχε σε διάφορα μεγέθη.
Τσάινικα: Τα τσαγερά.
Τανοκούταλον: Κουτάλα ειδική για τη μεταφορά του τάν’ από ένα δοχείο στο άλλο.
Ταψίν ή τεψίν: Δίσκος χάλκινος που πότε είχε και πότε δεν είχε χείλη. Κατασκευαζόταν σε διάφορα μεγέθη και χρησίμευε για το ψήσιμο των γλυκών και των φαγητών στο φούρνο. Ταψίν έλεγαν και το δίσκο με τον οποίο κερνούσαν τους επισκέπτες.
Τένζερη ή τεντζερέ: Χάλκινη χύτρα σε διάφορα μεγέθη. Μαγείρευαν διάφορα φαγητά σην τεντζερέ.
Τζοβζέ ή τζοζβέ: Σκεύος για την παρασκευή του καφέ (μπρίκι).
Τέτσια: Χάλκινα δοχεία κασσιτερωμένα όπου φυλάσσονταν οι καβουρμάδες.
Χαρατσοτήγανον ή τηγάν’: Ήταν χάλκινο τηγάνι και παρασκεύαζαν σ’ αυτό το χαράτσωμα, δηλ. το καρύκευμα (π.χ. έκαιγαν λάδι ή βούτυρο μαζί με κρεμμύδι) για ορισμένα φαγητά, όπως τανωμένον σιρβά.
Χαλκέρ ή χαβάν: Χάλκινο γουδί με το γουδοχέρι.

Χαλκόν: Το καζάνι. Αν είχε χερούλια στα πλάγια, το έλεγαν δίλαβον. Σ’ αυτό έβραζαν νερό για την πλύση και έκαναν φαγητά σε μεγάλες ποσότητες για γάμους, μνημόσυνα κτλ. Σ’ αυτό, επίσης, έβραζαν τα ρετσέλια, τις μαρμελάδες κτλ.
Χελβανή: Σκεύος χάλκινο με καπάκι και χείλη πεπλατυσμένα. Ο κορμός της ήταν λίγο διαφορετικός από του τεντζερέ.
Χεροχάλκ’: Το έφτιαχναν οι χαλκωματάδες σε διάφορα μεγέθη και ήταν το κύριο μαγειρικό σκεύος. Σ’ αυτό μαγείρευαν τα σουρβάδας, τα λάχανα τα  όσπρια και άλλα φαγητά. Το ονόμαζαν έτσι, γιατί έμοιαζε με καζάνι (χαλκόν) και είχε λαβή για να πιάνεται. Αντί σκεπάσματος, χρησιμοποιούσαν μια ειδική σανίδα. Το χαλκοπούλ’ ήταν επίσης σκεύος ιδίου σχήματος μόνο που ήταν αρκετά μικρότερο, γι’ αυτό και το χρησιμοποιούσαν οι ολίγομελείς οικογένειες.
Χουλάρα: Τα κουτάλια.

Η φωτογραφία από pontos-news

 

ΠΗΛΙΝΑ

Γκουδέτσα ή κιουβέτσια: Αγγεία από πηλό, πλατιά και σε διάφορα μεγέθη, στα οποία έψηναν φαγητά στο φούρνο.
Κεραμίδα: Κεραμίδες, πάνω στις οποίες έψηναν τα ψάρια στο φούρνο.
Λαγήνα: Πήλινες στάμνες που χρησίμευαν για τη μεταφορά του νερού. Όταν είχαν δύο λαβές λέγονταν “διλαβήτσας”, ενώ όσες είχαν λεπτό λαι­μό λέγονταν και “χαλχανίστρας”, προφανώς απ’ το θόρυβο που δημι­ουργείται απ’ την εκροή του νερού απ’ το στόμιο.
Λαγηνόπα, αποκαλού­σαν τα μικρά πήλινα σταμνάκια.
Λακάνας: Πήλινες λεκάνες.
Μελιτολάηνον: Πήλινο βαθύ δοχείο, βερνικωμένο, κυρίως για μέλι (μελιτοδοχείο).
Πουλούλι: Μεγάλο πήλινο δοχείο αλειμμένο εσωτερικά κι εξωτερικά με καθαρή πίσσα. Διατηρούσαν σ’ αυτό γαλακτοκομικά, στύπα κτλ.
Προζυμερόν: Μικρό δοχείο όπου φυλασσόταν το προζύμι για το επόμε­νο ζύμωμα. Μάλιστα, για να μην κολλάει στα τοιχώματα το ζυμάρι, πα­σπάλιζαν τα τοιχώματα με αλεύρι, το προσάλευρον.
Σκουτέλ’: Επίσημο πήλινο πιάτο, βερνικωμένο, πιάτο φαγητού.
Σταμνία: Στάμνες πήλινες για τη μεταφορά νερού.

Τσανάκα: Πήλινα πιάτα σε διάφορα μεγέθη.
Τσαοπότηρα: Πήλινες κούπες για το τσάι.

Τσορτανογλίστα: Πήλινη λεκάνη μέσα στην οποία έλιωναν με χλιαρό νε­ρό τα τσορτάνα για να κάνουν το τανοσίρβ’ (τα τσορτάνια ήταν σβόλοι από πασκιτάν’ ή υλιστόν, στεγνωμένοι στον ήλιο).
Φλιντζάνα: Τα φλιτζάνια του καφέ που τα ‘λεγαν επίσης και “ποτήρα τη καβάς”.
ΞΥΛΙΝΑ

Αλμεχιέρ‘: Ξύλινος κουβάς για το άρμεγμα των ζώων.
Βαρέλα: Βαρέλια από ξύλο. Χρησίμευαν για τη φύλαξη του βουτύρου (βουτυροβάρελον), για μυζήθρα (μιντζοβάρελον) καθώς και για τη φύλαξη άλ­λων ρευστών υλικών.
Γαβάνα: Δοχεία με κυκλικά τοιχώματα, πλατύτερα στην κορυφή με σκέπασμα εφαρμοστό. Έβαζαν σ’ αυτά συνήθως το βούτυρο.
Εγδίν: Ξύλινο γουδί με γουδοχέρι. Μ’ αυτό κοπάνιζαν συνήθως σκόρ­δο.
Ζούμωτρον ή ζύμωτρον: Ξύλινη σκάφη για το ζύμωμα.
Καρσάνα: Στρογγυλές λεκάνες, σε πολλά μεγέθη, που τις χρησιμοποι­ούσαν για διάφορες δουλειές, όπως ζύμωμα, πλύσιμο χόρτων και λαχα­νικών κτλ.
Κενέσ’ ή κενέτσ’ ή κουτάλ’: Μεγάλη ξύλινη κουτάλα για το ανακάτεμα και το σερβίρισμα του φαγητού.
Κοβλάκα: Δοχεία στρογγυλού σχήματος με χερούλι ή δίχως (τα χωρίς χε­ρούλι τα έλεγαν καλιστέρα), συνήθως με πυθμένα πρόσθετο και στεφάνη στα χείλη. Σ’ αυτά τοποθετούσαν Βούτυρο, γάλα, γιαούρτι κτλ.
Κοσκίνα: Τα κόσκινα, που διαχωρίζονταν σε είδη, ανάλογα με την κατα­σκευή και τον προορισμό τους (φασούλι κοσκίν’, αλεύρι κοσκίν’, κορκοτi κοσκίν’ κτλ.).
Κούφας: Οι ξύλινοι κουβάδες.
Κρεατοκούρ‘: Χονδρό σανίδι πάνω στο οποίο τεμάχιζαν το κρέας.
Ξυλλάγγ‘: Μεγάλο ξύλινο επίμηκες δοχείο, μέσα στο οποίο χτυπούσαν το ξύγαλαν (γιαούρτι) για να βγάλουν το βούτυρο. Το έλεγαν και δουρβάνιν ή δουρβάν.
Ξύλινο τανακούταλον: Για τη μετάγγιση του τάν’ από ένα δοχείο σ’ άλλο.
Πινάκ‘: Ξύλινος δίσκος όπου έβαζαν το ψωμί, κομμένο σε φέτες. Τον το­ποθετούσαν στο τραπέζι κατά τη διάρκεια του γεύματος.
Πινακωτή: Ξύλινο σκεύος επίμηκες με χωρίσματα όπου τοποθετούσαν τα ψωμιά αμέσως μετά το ζύμωμα και τα μετέφεραν στο φούρνο.
Πλαστρέα: Ειδικό τραπέζι για το άνοιγμα των φύλλων της ζύμης.
Τεπούρ‘: Μεγάλος μονοκόματος ξύλινος δίσκος για τον καθαρισμό των σιτηρών .
Υλιστοκάρσανον: Η ξύλινη λεκάνη όπου τοποθετούσαν το υλιστόν (στραγ­γιστό γιαούρτι που διατηρεί όλο του το βούτυρο).

Υλισιέρ: Ειδικό ξύλινο σουρωτήρι για το γάλα και το γιαούρτι. Είχε ξύλινο περίβλημα και εσωτερικά αραιό ύφασμα για να επιτελείται το στράγγισμα.
Υλιστερόξυλον: Σανίδα στενή με τρύπα στη μέση όπου τοποθετούσαν το υλιστέρ.
Χλαού: Ξύλινη βέργα κυλινδρική με τη βοήθεια της οποίας άνοιγαν τα φύλλα τη ζύμης, πλάστης.
Χουλάρα: Ξύλινα κουτάλια.
Ψαροσάνιδον: Χονδρό σανίδι, πάνω στο οποίο καθάριζαν και τεμάχιζαν τα μεγάλα ψάρια.

ΓΥΑΛΙΝΑ

Σισσιά: Γυάλινη φιάλη για ξίδι και διάφορα ποτά.
Στακάν: Γυάλινο ποτήρι ποτού.
Καυκίν: Φλιτζάνι του καφέ ή ποτήρι ποτού.

 

 

Το άρθρο το βρήκαμε στη σελίδα του συλλόγου Ποντίων Ευόσμου “Παναγία Κρεμαστή”.

Πατήστε στο σύνδεσμο για να δείτε το άρθρο και άλλα ενδιαφέροντα άρθρα για τον Πόντο:

http://www.pontioievosmou.gr/index.php/arxiki/skevi-pontiakis-kouzinas/207-skevi-pontiakis-kouzinas

 

 


Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση
Μετάβαση σε γραμμή εργαλείων