Πληροφορίες για το σενάριο

Τάξη: Α’ Λυκείου

Μάθημα: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα

Διδακτικό Αντικείμενο: Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι, Ξενοφώντος Ελληνικά,

Βιβλίο Β, Κεφ.2, §3-4.

Διαθεματική αξιοποίηση: Ιστορία, Αρχαία Ελληνική Γραμματεία (Οδύσσεια Α΄ Γυμνασίου), Πληροφορική.

Αξιοποίηση των ΤΠΕ στη διδασκαλία με τη χρήση: Επεξεργαστή κειμένου,

φυλλομετρητή, προγράμματος παρουσιάσεων

Διάρκεια: τέσσερις διδακτικές ώρες

Σκοποί

–          ικανότητα κατανόησης αρχαίου κειμένου

–          ικανότητα δημιουργίας συνθετικών εργασιών

–          ικανότητα συλλογής δεδομένων – κριτικής αποτίμησής τους – δημιουργικής αξιοποίησής τους για τη συγγραφή πρωτότυπων κριτικών εργασιών

–          ικανότητα συνεργασίας – διαλόγου – κριτικής αντιπαράθεσης – εξαγωγής συμπερασμάτων

–          χρήση εφαρμογών υπολογιστή (επεξεργαστής κειμένου, φυλλομετρητής, πρόγραμμα παρουσιάσεων)

Διδακτικοί στόχοι

Α. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο οι μαθητές επιδιώκεται:

–          να γνωρίσουν την τυπολογία και τις δομές της αρχαίας ελληνικής γλώσσας

–          να καταλάβουν τη συμβολή των παραπάνω στη δημιουργία πλέγματος σχέσεων και νοήματος

–          να συγκρίνουν την αρχαία και τη νέα ελληνική γλώσσα με στόχο την ανάδειξη της συνέχειας της ελληνικής γλώσσας αλλά και τη διευκόλυνση της προσπέλασης του κειμένου

–          να γνωρίσουν τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο και πτυχές του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού (θεσμούς, ηθική, διεξαγωγή πολέμου)

Β. Ως προς τις δεξιότητες οι μαθητές αναμένεται:

–          να απολαμβάνουν την ανάγνωση του κειμένου (λεκτική/γλωσσική νοημοσύνη)

–          να αποτιμούν τη συγγραφική ικανότητα του Ξενοφώντα

–          να αποτιμούν αποφάσεις, κρίσεις, στάσεις με αφορμή την αποτίμηση της άμεσης αντίδρασης των ηττημένων και της απόφασης της εκκλησίας του δήμου (διαπροσωπική νοημοσύνη)

–          να αναπλάσουν την ανθρωπογεωγραφία της Αρχαίας Αθήνας (οπτική νοημοσύνη)

–          να χρησιμοποιούν εφαρμογές  υπολογιστή

–          να πλοηγούνται σε ιστοσελίδες και να αντλούν πληροφορίες

–          να αντλούν πληροφορίες από το διαδίκτυο

–          να γράφουν συνθετικές εργασίες

Γ. Ως προς τις στάσεις οι μαθητές αναμένεται:

–          να διαμορφώσουν ιστορική συνείδηση

–          να διαμορφώσουν πολιτική συνείδηση

–          να αποτιμήσουν τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών

–          να αναγνωρίσουν το σχήμα ύβρις – τίσις στη μοίρα των Αθηναίων

–          να αξιολογούν τις πληροφορίες που αντλούν από το διαδίκτυο

Μέθοδος

Κειμενική, διακειμενική, διερευνητική, διαθεματική, ομαδοσυνεργατική

Περιγραφή της διδακτικής πορείας

Την πρώτη ώρα στην τάξη θα γίνει η ανάγνωση, η γλωσσική εξομάλυνση και μια μεταφραστική προσπάθεια με τη βοήθεια του σχολικού εγχειριδίου των παράλληλων μεταφράσεων.

Δύο ώρες οι ομάδες ασχολούνται με τα φύλλα εργασίας στο εργαστήριο της πληροφορικής.

Τα συμπεράσματα της έρευνας συζητούνται την τέταρτη ώρα στην τάξη.

Προτάσεις προέκτασης σεναρίου

• δραματοποίση (απευθείας μετάδοση των τεκταινομένων στην αρχαία Αθήνα – αντιδράσεις του λαού)
• project με θέμα τη διερεύνηση του σχήματος ύβρις – τίσις χρονολογικά στους αρχαίους συγγραφείς
• project με θέμα την αρχαία και τις σύγχρονες δημοκρατίες
• project με θέμα τη συμπεριφορά των αρχαίων και των σύγχρονων υπερδυνάμεων

Θεματολογία φύλλων εργασίας

1. αποτίμηση της συγγραφικής ικανότητας του Ξενοφώντα – δικαιολόγηση του χαρακτηρισμού του ως ιστορικού δημοσιογράφου
2. διερεύνηση της πορείας της Αθηναϊκής συμμαχίας και της μετατροπής της σε ηγεμονία
3. διερεύνηση των σχέσεων νικητών και νικημένων – ερμηνεία της θέσης των Αθηναίων υπό το πρίσμα του σχήματος ύβρις – τίσις
4. θεσμοί και λειτουργία της Αθηναϊκής δημοκρατίας
5. Αθηναϊκή ανθρωπογεωγραφία
6. αμυντικές και πολιορκητικές μέθοδοι της αρχαιότητας 

Δικτυακές τοποθεσίες

www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Fortification_Walls.aspx (αρχαιολογία της αρχαίας Αθήνας)

www.digitalschool.minedu.gov.gr

www.ekivolos.gr (Η ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ (ΑΦΙΕΡΩΜΑ – Ιστορικά – ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 25, 06 – 04 – 2000)

http: //greek-language.gr

http://e-history.gr

http://ime.gr/chronos/gr και τον κόμβο για την αρχαία αγορά της Αθήνας

www.komvos.edu.gr

http://el.wikipedia.org

www.library.tee.gr (Επιφανειακές εκσκαφές,  επιχωματώσεις και αναχώματα στην αρχαία Eλλάδα)

http://news.kathimerini.gr

Βιβλιογραφία

Bury J.B., Οι αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί, μτφρ.: Φ. Βώρος, Παπαδήμας, Αθήνα 1999

Fr. Chatelet, Η γέννεση της ιστορίας Ι-ΙΙ, Σμίλη, 1992-2001

C. Mosse, Αθήνα. Ιστορία μιας δημοκρατίας, ΜΙΕΤ, 1983

C. Mosse, Το τέλος της Αθηναϊκής δημοκρατίας, Παπαζήσης, 1978

Πανοπούλου Φ., Ξενοφών, Ιστορικός, φιλόσοφος ή δημοσιογράφος;, Σαββάλας,

Αθήνα 2005

G.E.Underhill, Commentary on Hellenica of Xenophon, N. York, 1974

Vidal-Naquet P., Οι Έλληνες, οι ιστορικοί, η δημοκρατία. Η μεγάλη απόκλιση, μτφρ.: Α. Μεθενίτη, Α. Στεφανής, Πατάκης, Αθήνα, 2002 

1^ο Φύλλο εργασίας

αποτίμηση της συγγραφικής ικανότητας του Ξενοφώντα – δικαιολόγηση του χαρακτηρισμού του ως ιστορικού δημοσιογράφου 

1. Αναζητήστε τον ορισμό των εννοιών ιστορία και δημοσιογραφία στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://el.wikipedia.org/
2. Με βάση τους ορισμούς αυτούς προσπαθήστε να προσδιορίσετε τα χαρακτηριστικά και τις υποχρεώσεις του ιστορικού και του δημοσιογράφου.
3. Με βάση τα συμπεράσματά σας προσπαθήστε να βρείτε τα στοιχεία του αποσπάσματος του Ξενοφώντα που το εντάσσουν στην ιστορία και τα στοιχεία που μας επιτρέπουν να το χαρακτηρίσουμε κείμενο δημοσιογραφικό.
4. Αναδιατυπώστε το απόσπασμα δύο φορές – την πρώτη δώστε ένα κείμενο ιστορικό και τη δεύτερη ένα κείμενο δημοσιογραφικό.
5. Διαβάστε στην ομάδα τα κείμενα σας, αλλά και το κείμενο του Ξενοφώντα και προσπαθήστε να προσδιορίσετε τις αρετές καθενός από αυτά.

2^ο Φύλλο εργασίας 

     διερεύνηση της πορείας της Αθηναϊκής συμμαχίας και της μετατροπής                της σε ηγεμονία

1. Πληκτρολογήστε την ηλεκτρονική διεύθυνση της ελεύθερης εγκυκλοπαίδειας Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org/ και αναζητήστε τον ορισμό της Έννοιας ηγεμονία.
2. Αναζητήστε λεπτομέρειες για τη δημιουργία της Αθηναϊκής Συμμαχίας στις ηλεκτρονικές σελίδες http: //greek-language.gr → θεωρία & ιστορία →δημιουργία της ελληνιστικής κοινής → Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία  (πρωτεργάτες, σκοποί) και στην ηλεκτρονική σελίδα της ελεύθερης εγκυκλοπαίδεις Βικιπαιδεία  http://el.wikipedia.org
3. Λαμβάνοντας υπόψη σας τα παραπάνω και αφού μελετήσετε τα αποσπάσματα της Ιστορίας του Θουκ. 5.84-116 στην ηλεκτρονική διεύθυνση http: //greek-language.gr → Αρχαία Ελληνική → σώματα κειμένων → Θουκυδίδης προσδιορίστε την τροπή που πήρε η Αθηναϊκή συμμαχία.Συγκρίνετε τους αρχικούς στόχους και την ωμή κατάληξη.
4. Συγκρίνετε την πορεία αυτή με την πορεία των σύγχρονων μεγάλων δυνάμεων αναζητώντας σχετικό υλικό στην ηλεκτρονική σελίδα της ελεύθερης εγκυκλοπαίδεις Βικιπαιδεία  http://el.wikipedia.org στο λήμμα υπερδύναμη.
5. Προβληματιστείτε για την πορεία και την εξέλιξη των πολιτισμών και των υπερδυνάμεων λαμβάνοντας υπόψη σας όσα αναφέρονται στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://news.kathimerini.gr → η παρατεταμένη παρακμή της δύσης → η κυκλική ανέλιξη

3^ο Φύλλο εργασίας

διερεύνηση των σχέσεων νικητών και νικημένων – ερμηνεία της θέσης των Αθηναίων υπό το πρίσμα του σχήματος ύβρις – τίσις    

1. Αναζητήστε την έννοια των λέξεων ύβρις – τίσις στην ηλεκτρονική σελίδα του ψηφιακού σχολείου www.digitalschool.minedu.gov.gr → Kατάλογος Μαθημάτων→ Γ΄ Γυμνασίου→ Αρχαία Ελληνικά→ Λεξικό Αρχαίας Ελληνικής
2. Εντοπίστε το σχήμα αυτό στην άνοδο και την πτώση της Αθήνας.
3. Μελετήστε τη δημηγορία του Διοδότου Θουκ. Γ 42, 1-48,1 και κυρίως όσα λέει για την ανθρώπινη φύση.
4. Λαμβάνοντας υπόψη σας τα παραπάνω καθώς και τα συμπεράσματα της δεύτερης ομάδας σχετικά με την τροπή που πήρε η Αθηναϊκή συμμαχία ερμηνεύστε την άνοδο και την πτώση της Αθήνας. 

4^ο Φύλλο εργασία

     θεσμοί και λειτουργία της Αθηναϊκής δημοκρατίας 

1. Αναζητήστε τους θεσμούς της Αθηναϊκής δημοκρατίας στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις http: //greek-language.gr, http://ime.gr, http://e-history.gr
2. Περιγράψτε σύντομα το σκοπό καθενός από αυτούς.
3. Σχολιάστε τη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών την ύστατη στιγμή της καταστροφής.
4. Σε ποια συμπεράσματα οδηγείστε για τον παιδευτικό ρόλο της Αθηναϊκής δημοκρατίας;

5^ο Φύλλο εργασίας

Αθηναϊκή ανθρωπογεωγραφία

 Αναζητήστε πληροφορίες για τον πολεοδομικό σχεδιασμό της αρχαίας  Αθήνας και του Πειραιά μέσα στο κείμενο.

1. Συμπληρώστε τις πληροφορίες αυτές, ώστε να αποδώσετε με πληρότητα τον τρόπο με τον οποίο ήταν οργανωμένη η αρχαία Αθήνα και ο Πειραιάς. www.eie.gr/archaeologia/gr/02_DELTIA/Fortification_Walls.asp (αρχαιολογία της αρχαίας Αθήνας), http://ime.gr/chronos/gr και τον κόμβο για την αρχαία αγορά της  Αθήνας
2. Αναζητήστε και άλλες ψηφιακές αναπαραστάσεις της αρχαίας Αθήνας   και   προσπαθήστε να αναπλάσετε την καθημερινή ζωή του αρχαίου Αθηναίου.
3. Ποιες σκέψεις σας δημιουργούνται και σε ποια συμπεράσματα οδηγείστε για την καθημερινότητα του Αθηναίου πολίτη και τις προτεραιότητες της Αθηναϊκής πολιτείας;

6^ο Φύλλο εργασίας

   αμυντικές και πολιορκητικές μέθοδοι της αρχαιότητας 

1. Προσδιορίστε με βάση το κείμενο τις αμυντικές ενέργειες στις οποίες προβαίνουν οι Αθηναίοι.
2. Ενημερωθείτε για τους τρόπους αντιμετώπισης έκτακτων κρίσεων κατά την αρχαιότητα στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις www.library.tee.gr (Επιφανειακές εκσκαφές,  επιχωματώσεις και αναχώματα στην αρχαία Eλλάδα)
3. Συμβουλευτείτε την αναπαράσταση της αρχαίας Αθήνας της πέμπτης ομάδας και στη συνέχεια αξιολογείστε τις αποφάσεις που παίρνει η εκκλησία του δήμου ως προς την αποτελεσματικότητα τους.
4. Αν  συμμετείχατε σε εκείνη την εκκλησία του δήμου, θα προτείνατε κάτι διαφορετικό; Εξηγήστε γιατί.