ΟΜΑΔΑ Α΄
ΘΕΜΑ Α1
Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες. Όπου διαπιστωθεί λάθος να δοθεί η σωστή απάντηση.
α) Στις 15 Μαΐου 1918 ξεκίνησε η απόβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη.
β) Στις 24 Ιουλίου 1923 υπογράφηκε η Σύμβαση της Λωζάννης.
γ) Η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (Ε.Α.Π.) λειτούργησε μέχρι το τέλος του 1930.
δ) Το 1924 ιδρύθηκε η Γενική Διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσμών.
ε) Τον Δεκέμβριο του 1925 υπογράφηκε η Συμφωνία των Αθηνών.
(Μονάδες 10)
ΘΕΜΑ Α2
Να εξηγήσετε γιατί:
α) οι βουλευτές είχαν σημαντική θέση στην πολιτική ζωή κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα.
(Μονάδες 7)
β) το Χάτι Σερίφ και το Χάτι Χουμαγιούν βελτίωσαν μερικώς τη ζωή των Ελλήνων του Πόντου.
(Μονάδες 8)
ΘΕΜΑ Α3
Η οικονομική κρίση του 1929 – 1932: πώς προσπάθησε το ελληνικό κράτος να την αντιμετωπίσει (μονάδες 10)
και ποιες πολιτικές συνέπειες είχε; (Μονάδες 5)
ΘΕΜΑ Α4
Το Κρητικό Ζήτημα (1898 – 1913): πώς οδηγήθηκε το θέμα σε πολιτική λύση μετά το σχηματισμό της «Προσωρινής Κυβερνήσεως της Κρήτης» (Μονάδες 5)
και ποιες άλλες εξελίξεις ακολούθησαν μέχρι και την υπογραφή της συμφωνίας των Μουρνιών; (Μονάδες 5)
ΟΜΑΔΑ Β΄
ΘΕΜΑ Β1
Με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις και τα στοιχεία που σας παρέχουν τα κείμενα, να αναφερθείτε:
α) στα αίτια της διάστασης μεταξύ Βενιζέλου και Κωνσταντίνου ως προς τη σκοπιμότητα ή μη της συμμετοχής της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο;
β) στις εξελίξεις που ακολούθησαν μέχρι την έκπτωση του Κωνσταντίνου.
(Μονάδες 25)
Κείμενο Α
‘Υπόμνημα τοῦ Βενιζέλου πρός τόν Βασιλέα Κωνσταντῖνον
Ἀθῆναι, τήν 17ην Φεβρουαρίου 1915
Μεγαλειότατε,
Ἡ Ὑμετέρα Μεγαλειότης γνωρίζει ἀπό πολλοῦ ποῖαι εἶναι αἱ γνῶμαι μου περί τῆς ἀνάγκης διά τήν ἤδη μάλιστα μεγαλυνθεῖσαν Ἑλλάδα ὅπως προέλθῃ εἰς στενοτέραν ὅσον τό δυνατόν προσέγγισιν πρός τήν Ἀγγλίαν ἥτις, οὔσα ἀναμφισβητήτως ἡ ἰσχυροτέρα μεταξύ τῶν μεγάλων Δυνάμεων, εἶναι συγχρόνως ἐκείνη, ἧς τά συμφέροντα ἄριστα δύνανται νά ἐναρμονισθοῦν πρός τά ὑμέτερα ἐν τῇ ἀνατολικῇ λεκάνῃ τῆς Μεσογείου καί ἥτις συνεπῶς, ἐάν ἐπείθετο ὅτι ἠδύνατο νά στηριχθῇ ἐπί τῆς Ἑλλάδος πρός ὑπεράσπισιν τῶν ἐν τῇ λεκάνῃ ταύτῃ συμφερόντων της, θα ἦτο ὑπέρ πᾶσαν ἄλλην Δύναμιν εἰς θέσιν νά προαγάγῃ τήν πραγματοποίησιν τῶν ἐθνικῶν ἡμῶν βλέψεων. [… ] Καί ἀρξαμένου τοῦ μεγάλου εὐρωπαϊκοῦ πολέμου, ἡ Ὑμετέρα Μεγαλειότης γνωρίζει ὅτι δέν ἔπαυσα οὐδ’ ἐπί στιγμήν πιστεύων ὅτι τά ἑλληνικά συμφέροντα εὑρίσκονται πρός τό μέρος τοῦ συνασπισμοῦ, οὗ μετέχει ἡ Ἀγγλία.
Γεώργιος Βεντήρης, Ἡ Ἑλλάς τοῦ 1910 -1920, Ἴκαρος, 1970, τ. Α΄, σ. 384 -385.
Κείμενο Β
Πάρα πολλά ἐγράφησαν καί ἐλέχθησαν περί τῆς ὑπό τῆς Ἑλλάδος τηρηθείσης πολιτικῆς τῆς οὐδετερότητος κατά τό χρονικόν διάστημα τοῦ μεγάλου πολέμου. Ἡ πολιτική αὕτη τῆς οὐδετερότητος ἦτο ἀποτέλεσμα τῆς πραγματικῆς γνώσεως τῆς καταστάσεως ὄχι τόσον ἀπό πολιτικῆς ἀπόψεως ὅσον καί κυρίως ἀπό στρατωτικῆς καί πολεμικῆς ἀπόψεως. Ἡ στρατιωτική κατάστασις τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ἀναμφισβητήτως παρουσιάζετο τοιαύτῃ, ὥστε ἦτο ἀδύνατον νά προΐδῃ τις ποῖος θά ἐξήρχετο νικητής ἀπό τόν φοβερόν αὐτόν πόλεμον. Κατά τάς προβλέψεις τῶν στρατιωτικῶν τῆς ἐποχῆς ἐκείνης ἡ νίκη ἐφαίνετο ἀμφίρροπος. Οὐδέν τῶν δύο ἀντιμαχομένων μερῶν εἶχε ἐλπίδα νίκης, νίκης πραγματικῆς. Ἡ ἰσχύς τῶν ὅπλων ἔδιδε ἀναμφισβήτητα τήν νίκην εἰς τούς Κεντρικούς καί ἔδιδε τήν νίκην εἰς αὐτούς, διότι πραγματικῶς οὗτοι ἦσαν οἱ κυριαρχοῦντες ἐπί τοῦ στρατιωτικοῦ θεάτρου τοῦ πολέμου. [… ] Ἐσκέφθημεν καί μελετήσαντες μετά προσοχῆς καί τεχνικῶς τό ζήτημα, εὑρέθημεν ἐν τῇ ἀμφιβολίᾳ καί ἡ ἀμφιβολία αὕτη ἐγέννησε τήν ἐπιφυλακτικότητα, ἡ δέ ἐπιφυλακτικότης τήν ἰδέα τῆς πολιτικῆς τῆς οὐδετερότητος.
Βίκτωρ Δούσμανης, Ἀπομνημονεύματα. Ἱστορικαί σελίδες τάς ὁποίας ἔζησα. Ἀθῆναι, 1946, σ. 149-150.
ΘΕΜΑ Β2
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται, να απαντήσετε στα ερωτήματα :
α) πού εντάχθηκε παραταξιακά η πλειονότητα του προσφυγικού κόσμου;
β) πώς συμπεριφέρθηκε εκλογικά και γιατί το 1932 και 1933;
(Μονάδες 25)
Κείμενο Α
Την ατμόσφαιρα αυτού του «ρατσιστικού» μίσους δίνει ανάγλυφα και πιστότερα απ’ όλους ο εγκυρότερος αρθρογράφος του αντιβενιζελισμού, ο εκδότης της Καθημερινής, Γ. Βλάχος. Αντιδρώντας βίαια, πριν από τις εκλογές του 1928, σε προσπάθειες του κόμματός του να προσεταιριστεί εκλογικά και κάποιες ψήφους από την «προσφυγική αγέλη» συμπεριλαμβάνοντας και ένα–δυο πρόσφυγες στο συνδυασμό της Αθήνας, γράφει σε κύριο άρθρο του με τίτλο «Το Λαϊκό* και οι Πρόσφυγες» και τα παρακάτω χαρακτηριστικά: «Μέ ἔκπληξίν μας εἴδομεν εἰς τά χθεσινά φύλλα ὅτι το λαϊκόν κόμμα θα περιλάβῃ τρεῖς πρόσφυγας πολιτευομένους εἰς τόν συνδυασμόν Ἀθηνῶν. Διατί θά τούς περιλάβῃ; Ἐπί τῇ βάσει ποίας ἠθικῆς καί ἐπί τῇ βάσει ποίας σκοπιμότητος; […] Ἀλλά εἶναι Ἕλληνες και ὁμόαιμοι καί ἀδελφοί. Ἀς εἶναι και ἀδελφοί καί ἐξάδελφοι. Ὅταν ἀποκτήσουν συνείδησιν πολιτικήν και θέλησιν πολιτῶν ἐλευθέρων – πρᾶγμα τό ὁποῖον δέν θά συμβῆ ποτέ – τότε θά δικαιοῦνται να θεωροῦνται μεταξύ ἡμῶν, ὄχι μόνον ὡς ἐκλογεῖς ἀλλά καί ὡς ἐκλέξιμοι.
Άλκης Ρήγος, Η Β΄ Ελληνική Δημοκρατία, 1924 – 1935. Κοινωνικές διαστάσεις της πολιτικής σκηνής, Αθήνα: Θεμέλιο, 1988, σ. 228 -229.
Κείμενο Β
[…] Όσο και αν ο Βενιζέλος προσπάθησε να περάσει στους πρόσφυγες την άποψη ότι η απώλεια της πλήρους αποζημίωσής τους ισοσταθμιζόταν από τη δέσμευσή του για «πλήρη αποκατάσταση», η απογοήτευση των προσφύγων ήταν εμφανής και φάνηκε καθαρά στις εκλογές του 1932, όταν το κόμμα των Φιλελευθέρων κατέγραψε σημαντικότατη απώλεια ψήφων, κυρίως στους συνοικισμούς. Το σβήσιμο των ελπίδων για επιστροφή στην πατρίδα και οι οικονομικές συνέπειες του συμψηφισμού των περιουσιών έφεραν για πρώτη φορά ουσιαστική ρήξη ανάμεσα στους πρόσφυγες και το Βενιζέλο.
Κώστας Κατσάπης, «Η πολιτική συμπεριφορά των προσφύγων στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου», στο: Πέρα από την καταστροφή. Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, Αθήνα: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, 2003, σ.140.
*Λαϊκό ήταν το μεγαλύτερο κόμμα της αντιβενιζελικής παράταξης κατά τον Μεσοπόλεμο.
