Μαρία Ζήνα
Η Ελένη του μύθου και η καινή Ελένη του Ευρυπίδη: Να καταγράψουμε τα
χαρακτηριστικά τους και να αναπτύξουμε σε ποια σημεία ο Ευρυπίδης συμφωνεί με τη
μυθική παράδοση και σε ποια αποκλίνει από αυτήν. Τι θα προσέχατε πιο πολύ, αν
τύχαινε αυτό το καλοκαίρι να παρακολουθήσετε σε ένα αρχαίο θέατρο μία παράσταση
της Ελένης;
Ο Όμηρος και ο Ευριπίδης διατυπώνουν διαφορετικές απόψεις για την ιστορία
της Ωραίας Ελένης. Από την μία πλευρά, ο Όμηρος υφαίνει την ιστορία με δεδομένο
το ότι η Ελένη βρισκόταν πάντα στην Τροία, αφού ακολούθησε τον Πάρη, ενώ από
την άλλη, ο Ευριπίδης υποστηρίζει πως δεν ήταν ποτέ στον Τρωϊκό Πόλεμο, αλλά ο
ίσκιος της, το είδωλό της. Η Ελένη του μύθου δεν ήταν πιστή στον σύζυγο της
Μενέλαο, ενώ η Ελένη του Ευριπίδη παρέμεινε ταπεινή, έντιμη και ηθική. Επίσης, ο
Όμηρος χαρακτηρίζει την Ελένη ως αίτια του πολέμου, αφού αυτή φταίει που
προκάλεσε τον αφανισμό πολλών ηρώων. Αντιθέτως, ο Ευριπίδης τονίζει πιο πολύ το
γεγονός ότι η Ελένη ήταν πιόνι των θεών διακηρύσσοντας το αντιπολεμικό του
μήνυμα.
Μια ομοιότητα που παρουσιάζεται και στις δύο ερμηνείες είναι η ψυχολογική
κατάσταση της ηρωίδας. Είναι ευαίσθητες και συναισθηματικές, κλαίνε, νοσταλγούν
τους δικούς τους και νιώθουν μετανιωμένες για τις συμφορές που προκάλεσαν. Αν
και η Ελένη του Ευριπίδη φαίνεται ευάλωτη, στο Γ’ επεισόδιο χαρακτηρίζεται ως
πονηρή και έξυπνη, καθώς χρησιμοποιεί τον δόλο ως κύριο μέρος του σχεδίου της με
στόχο την εξαπάτηση.
Ο Ευριπίδης, σε πολλά σημεία της συγγραφής του βλέπουμε ότι αμφισβητεί
τον μύθο, ιδίως στον Πρόλογο που εκμυστηρεύεται συνεχώς ότι στην Τροία δεν ήταν
η πραγματική Ελένη, αλλά το όνομα της , δηλαδή ένα ομοίωμα που το έλεγαν
«Ελένη». Εξάλλου, ο ίδιος ο ποιητής υποστηρίζει ότι ο Ερμής σύμφωνα με την
βούληση της Ήρας αρπάζει την τραγική ηρωίδα μας και την παραδίδει στον βασιλιά
Πρωτέα για να την προστατέψει.
Αν υπήρχε πιθανότητα να παρευρεθώ το καλοκαίρι σε μία παράσταση της
Ελένης σε ένα αρχαίο θέατρο, αυτό στο οποίο θα έδινα περισσότερη προσοχή θα
ήταν ο Χορός, διότι στο έργο τεκμηριώνεται η γυναικεία αλληλεγγύη ανάμεσα σε
αυτόν και την Ελένη, οπότε θα ήθελα να δω αν δείχνουν αρκετό ενδιαφέρον για την
ψυχολογική κατάσταση της ηρωίδας και πόσο την υποστηρίζουν στο κάθε της βήμα.
Τέλος αλλά εξίσου σημαντικό, θα έδινα έμφαση στην ερμηνεία, στις κινήσεις, τις
χειρονομίες των ηρώων, για να διαπιστώσω αν οι ήρωες με τη γλώσσα του σώματος
αναδεικνύουν τον ρόλο τους.
