Το Ασβεστοχώρι είναι κωμόπολη της Περιφερειακής ενότητας Θεσσαλονίκης και υπάγεται στον Δήμο Πυλαίας Χορτιάτη. Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Χορτιάτη, 12 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Θεσσαλονίκης και έχει πληθυσμό 6.551 κατοίκους σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2021.
Ο πρώτος οικισμός που ονομάστηκε Νόβα Σελ, δηλαδή Νέο Χωριό, ιδρύθηκε το 1580-1600 με σουλτανικό φιρμάνι, σε μια δασώδη περιοχή στην οποία υπήρχαν οι Βυζαντινοί νερόμυλοι και τα υδραγωγεία που προμήθευαν νερό τη Θεσσαλονίκη. Από εκεί διερχόταν επίσης παρακαμπτήριος της Εγνατία Οδού, από την οποία μεταφερόταν συντομότερα το Ταχυδρομείο, από το Δυρράχιο προς Θεσσαλονίκη-Κωνσταντινούπολη. Η ίδρυση του πρώτου από τα πέντε συνολικά φυλάκια ή κούλιες έγινε με σκοπό τη φύλαξη των υδραγωγείων και των χρηματαποστολών. Οι πρώτοι κάτοικοι ζούσαν με το μισθό του φύλακα και σύμφωνα με την παράδοση, καταγόταν από τη Μάνη.
Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες περίπου το 1680-1700, αρκετοί κάτοικοι της περιοχής στράφηκαν στην εξόρυξη και εκμετάλλευση του ασβέστη. Αποτέλεσμα αυτής της δραστηριότητας ήταν η αλλαγή της ονομασίας του χωριού σε Κιρέτς – Κιόι, δηλαδή Χωριό του Ασβέστη. Αργότερα στην περιοχή εγκαταστάθηκαν σλαβόφωνοι πρόσφυγες από τις τριγύρω περιοχές, Αγραφιώτες και Βλάχοι.
Οι κάτοικοι του Ασβεστοχωρίου συμμετείχαν στην Επανάσταση του 1821 και πολλοί αγωνιστές του πολέμησαν στη Νότιο Ελλάδα.
Το Ασβεστοχώρι έχει πλούσια πνευματική παράδοση. Στις αρχές του 19ου αιώνα πηγές αναφέρουν ότι είχε τρία σχολεία Παρθεναγωγείον, Αρρεναγωγείο καθώς και Νηπιαγωγείο, στο οποίο εφαρμόστηκε για πρώτη φορά η εκπαιδευτική μέθοδος Κάρπεντερ. Οι μετανάστες κάτοικοί του βοηθούσαν σε μεγάλο βαθμό τη λειτουργία των σχολείων και μεταξύ των μεγάλων ανδρών που κατάγονταν από το Ασβεστοχώρι ήταν ο αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Παλαμάς, διευθυντής της Μεγάλης του Γένους Σχολής στην Κωνσταντινούπολη.
Από το 1900 και σε όλη τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα το Ασβεστοχώρι μετείχε ενεργά με δικό του αντάρτικο σώμα. Απελευθερώθηκε από τους Τούρκους στις 27 Οκτωβρίου 1912.
Ο Ασβεστοχωρίτης Τάσος Τούσης, αποτελεί σύμβολο της εργατικής Πρωτομαγιάς. Συμμετείχε στην απεργία και τη διαμαρτυρία της 9ης Μαΐου 1936 και ήταν ο πρώτος νεκρός στην διάρκεια της εργατικής δαδήλωσης στη Θεσσαλονίκη . Η φωτογραφία της μάνας του να θρηνεί πάνω από το σώμα του γιου της έκανε το γύρω του κόσμου. Το γεγονός αυτό θα συγκλονίσει τον ποιητή Γιάννη Ρίτσο και θα αποτελέσει έμπνευση για την συγγραφή της συλλογής του Ο Επιτάφιος.
Κατά την Γερμανική κατοχή, το Ασβεστοχώρι είχε πολλά θύματα με αποκορύφωμα την μαζική εκτέλεση 19 Ασβεστοχωριτών πατριωτών στις 26 Ιουλίου του 1944, από γερμανούς στρατιώτες υπό τις οδηγίες του Φριτς Σούμπερτ.
Μετά το τέλος του Β΄παγκόσμιου πολέμου, το Ασβεστοχώρι, λόγω της παραγωγής και εκμετάλλευσης του βιομηχανικού ασβέστη, γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και νέα εργοστάσια ιδρύθηκαν στην περιοχή. Το 2004, μετά από μακρόχρονη δικαστική διαμάχη που ξεκίνησε με πρωτοβουλία της Οικολογικής Κίνησης Θεσσαλονίκης και της αντίστοιχης του Χορτιάτη , θα σφραγιστεί και η «Κυψέλη» η τελευταία επιχείρηση που δραστηριοποιούνταν στο Ασβεστοχώρι.
Σήμερα στην περιοχή υπάρχουν ακόμα, πλινθόκτιστες καμινάδες που είναι δείγματα μιας πρώιμης βιομηχανικής αρχιτεκτονικής στην περιοχή της Θεσσαλονίκης (1924-1930).
Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια αποκατάστασης, ανάπλασης του χώρου και αξιοποίησης των εγκαταστάσεων και των παλαιών καμίνων, κίνηση που αναμένεται να ωφελήσει τουριστικά την περιοχή και να διατηρήσει την ιστορική μνήμη.
Επιμέλεια κειμένου: Αγκρά Ασπασία
Πηγές
https://asvestochori.blogspot.com/p/blog-page_1729.html
https://asvestochori.blogspot.com/p/blog-page.html
http://lyk-asvest.thess.sch.gr/istoria.htm
https://parallaximag.gr/thessaloniki-news/milisoume-gia-asvestochori