Σημεία Στίξης
Τελεία
Ο γράφων χρησιμοποιεί την τελεία:
- για να δηλώσει το τέλος περιόδου:
Σε ορισμένες περιπτώσεις πλήρων προτάσεων η τελεία δεν χρησιμοποιείται:
- σε τίτλους
- σε λεζάντες φωτογραφιών
- στις συντομογραφίες
Ε.Μ.Π.
Ε.Ε. αλλά
ΔΕΗ
ΔΕΚΟ
Θαυμαστικό
Ο γράφων χρησιμοποιεί το θαυμαστικό:
- σε προστακτικές:
Βάλε και λίγο κόκκινο!
- κατά την προσφώνηση προσώπων (σε ελλειπτική πρόταση):
Γιάννη!
- για να αποδώσει έμφαση:
Η Οδύσσεια της ξεκίνησε όταν προσπάθησε να συνδεθεί με το τηλεφωνικό κέντρο τού νοσοκομείου. Ματαίως!
- για να δηλώσει έντονα συναισθήματα (φόβο, χαρά, οργή κ.λπ.) σε επιφωνήματα ή επιφωνηματικές πράξεις.
Ο Θεός να βάλει το χέρι του!
- για να δηλώσει ειρωνεία ή σαρκασμό
Ή δικαιώνουμε την ύπαρξή μας μέσα στο σύμπαν ή τη μηδενίζουμε. Και να σκεφτεί κανείς πως θα τη μηδενίσουμε ίσως, αφού πρώτα έχουμε πάρει άριστα στα μαθηματικά!
- για να δηλώσει απορία
Λέει ότι πήγε στην Αθήνα από τη Θεσ/ νίκη σε τρεις ώρες!
Ερωτηματικό
Ο γράφων χρησιμοποιεί το ερωτηματικό:
- στο τέλος ευθείας ερωτηματικής πρότασης:
Ποιος θα διευθύνει την ορχήστρα από 100 κιθάρες στο Ηρώδειο;
- επίσης σε ρητορικές ερωτήσεις. (Η ρητορική ερώτηση διατυπώνεται για να προβάλει μια θέση ή γνώμη. Δεν αναμένουμε απάντηση. Ουσιαστικά, δεν πρόκειται για ερώτηση, αλλά για έμμεση διατύπωση ισχυρισμού):
Ποιος θα τολμούσε να αντιμιλήσει στον προϊστάμενό του;
Άνω τελεία
Ο γράφων χρησιμοποιεί την άνω τελεία (ή άνω στιγμή) για να δηλώσει την ημιπερίοδο. Στον γραπτό λόγο, περίοδος θεωρείται το διάστημα ανάμεσα σε δύο τελείες. Ημιπερίοδος είναι το διάστημα μεταξύ τελείας και άνω τελείας.
.
Παράλληλα, η άνω τελεία χρησιμοποιείται για να ξεχωρίσει ή ομαδοποιήσει φράσεις στις οποίες παρουσιάζουμε δραστηριότητες, στάδια, διαδικασίες κ.λπ. Με την άνω τελεία ομαδοποιούμε και ταυτόχρονα διαφοροποιούμε τις πληροφορίες που λαμβάνει ο αναγνώστης.
Δίστιγμο (άνω κάτω τελεία)
Ο γράφων χρησιμοποιεί το δίστιγμο (ή άνω-κάτω τελεία, άνω-κάτω στιγμή, δύο τελείες, διπλή τελεία) για να:
- προαναγγείλει και να δώσει έμφαση
- εισάγει
- για να δώσει έμφαση σε μία λέξη, φράση, πρόταση.
Μετά την ολονύκτια συνεδρίαση, ένα μόνο πράγμα μπορούσε να τον συνεφέρει: ο καφές.
- σε ένα τίτλο άρθρου:
Συμβασιούχοι: Αίσθηση από την απόφαση Πρωτοδικείου
Κόμμα
Ο γράφων χρησιμοποιεί το κόμμα:
- μεταξύ στοιχείων σε ασύνδετο σχήμα:
Οι αλλαγές αυτές χρειάζονται σκέψη, συζήτηση, διαβούλευση και ωρίμαση.
- μεταξύ προτάσεων που συνδέονται παρατακτικά μέσω του αλλά:
Το ζήτημα τής παιδείας απασχόλησε τα μέλη τής επιτροπής, αλλά η συζήτηση δεν οδήγησε σε σαφείς αποφάσεις.
- στο αναφορικό ό,τι, όπου και ονομάζεται υποδιαστολή:
Ο αέρας παρέσυρε ό,τι βρήκε μπροστά του.
Τα ακόλουθα στοιχεία τοποθετούνται μεταξύ κομμάτων. Όταν ένα από τα όρια τους συμπίπτει με την αρχή ή το τέλος της πρότασης, το κόμμα παραλείπεται:
- η επιρρηματική εξαρτημένη πρόταση:
Αν προχωράει κάποιος πεζός μπροστά σας πολύ αργά, μην τον παρακάμψετε!
Ενωτικό
Ο γράφων χρησιμοποιεί το ενωτικό:
- για να δηλώσει την ένωση στοιχείων:
Βορειοδυτικοί-δυτικοί άνεμοι 3 έως 5 μποφόρ στα δυτικά
- για να δηλώσει διάζευξη:
Μετά τη συναυλία το συγκρότημα αφιέρωσε τρία-τέσσερα κομμάτια στο κοινό.
Η μονή ή διπλή παύλα
Ο γράφων χρησιμοποιεί τη μονή ή διπλή παύλα:
- για να προσθέσει και υπενθυμίσει σημαντικές πληροφορίες στον αναγνώστη.
Η σκέψη δε συμπτίπτει άμεσα με τη γλωσσική έκφραση. Το νόημα -όπως και η γλώσσα- δε συνίσταται από μεμονωμένες λέξεις.
- για την οριοθέτηση παρενθετικών προτάσεων:
Ύστερα από πολύ -πόσο πολύ, άραγε;- καιρό υποδεχτήκαμε και πάλι τη μουσική δωματίου στον χώρο τού Ηρωδείου.
Η μονή παύλα χρησιμοποιείται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- για να δοθεί έμφαση σε ερώτηση στο τέλος περιόδου.
Είμαστε υποχρεωμένοι να παρακολουθήσουμε την αλματώδη εξέλιξη της τεχνολογίας –αλλά με τι κόστος;
- για να διατυπωθεί ένα συμπέρασμα ή μια γενίκευση στο τέλος περιόδου.
Χρήματα, φήμη, δύναμη –αυτοί ήταν οι στόχοι της ζωής του.
- για να παρουσιαστεί μια απρόσμενη τροπή των γεγονότων στο τέλος περιόδου ή παραγράφου.
Σχεδίαζε αυτό το ταξίδι για μήνες με κάθε λεπτομέρεια –και στο τέλος το ακύρωσε.
Παρένθεση
Με την παρένθεση διακόπτουμε τη ροή του κειμένου:
- Για να δώσουμε δευτερεύουσες πληροφορίες (δίνουμε επεξηγηματικά στοιχεία)
- Για να σχολιάσουμε άποψη που προηγείται
- Για να διαφοροποιήσουμε τις βασικές πληροφορίες από τις δευτερεύουσες.
Αγκύλες
Ο γράφων χρησιμοποιεί τα διάφορα είδη αγκυλών (τετράγωνες αγκύλες [ ], αγκιστροειδείς αγκύλες { }, γωνιώδεις αγκύλες < >) για να απομονώσει από το κείμενο ειδικές πληροφορίες παρενθετικού τύπου:
Η Κύπρος μνημονεύεται χαρακτηριστικά στον επίλογο [στ. 292].
Εισαγωγικά
Ο γράφων χρησιμοποιεί τα εισαγωγικά:
- για να παραθέσει κείμενο που έχει διατυπωθεί από κάποιον άλλο ομιλητή / γράφοντα:
«Ό,τι έπρεπε να λάβουμε υπόψη μας το λάβαμε» είπε εκείνη και αποχώρησε.
- για να δηλώσει αποστασιοποίηση του γράφοντος από τα γραφόμενα:
Περιορισμένα «κέρδη» αφήνουν οι Αγώνες για την πρωτεύουσα..
- για να δηλώσει ότι μια λέξη τού κειμένου εμφανίζεται σε μεταφορική χρήση:
«Φούσκα» αποδείχτηκε για 9 στις 10 μετοχές η περσινή χρηματιστηριακή έκρηξη.
- για να σχολιάσει ειρωνικά, αμφισβητήσει ή μειώσει το κύρος μιας λέξης ή φράσης.
Δέκα στρατιώτες σκοτώθηκαν από «φιλικά πυρά».
- για επωνυμίες:
Την ανάγκη δημιουργίας πρασίνου τόνισε στην «Ε» ο καθηγητής Πολεοδομίας στο Ε.Μ.Π.
Θα περιμένουμε να επαναδρομολογηθούν τα πλοία «Πάτμος» και «Ρόδος».
Αποσιωπητικά
Ο γράφων χρησιμοποιεί τα αποσιωπητικά (ή τρεις τελείες):
- για να δηλώσει ότι αποσιωπά ένα μέρος του μηνύματος:
Με τις επιχειρήσεις να βάζουν το πιστόλι στον κρόταφο των εργαζομένων για να εργαστούν περισσότερο ή …, ο Κορεάτης πρωθυπουργός υπόσχεται ότι θα κάνει στόχο τής πολιτικής του τον επαναπατρισμό των θέσεων εργασίας.
- για να δηλώσει ότι το μήνυμα περιέχει κάποιο υπονοούμενο, το οποίο πρέπει να συμπεράνει ο αναγνώστης, δημιουργώντας κλίμα αβεβαιότητας:
Πάντως, και παρότι η πρόσκληση είχε ανακοινωθεί από καιρό, ο υπουργός δεν παρέστη στα εγκαίνια…
- για να δηλώσει απρόσμενη μεταβολή στην εξέλιξη του νοήματος. Σε αυτή τη χρήση καταφεύγει όταν θέλει να τονίσει την υπερβολή ή να δημιουργήσει ένα κωμικό αποτέλεσμα. Σε αυτήν την περίπτωση, βάζει αποσιωπητικά πριν από τη λέξη που προξενεί αυτήν την απρόσμενη μεταβολή.
Οι πορτοκαλιές πινακίδες έγιναν… μαύρες.
Πρώτοι οι Έλληνες, αλλά … στο κάπνισμα.