Παθητική Σύνταξη- Ποιητικό Αίτιο
ΤΑ ΠΑΘΗΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ
Σα παθητικά ρήματα φανερώνουν ότι το υποκείμενο τους δέχεται μια ε- νέργεια από κάποιο άλλο πρόσωπο ή πράγμα, δηλαδή παθαίνει κάτι. Ο μετασχηματισμός της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική λέγεται παθη-τικοποίηση. Αυτή γίνεται μόνο όταν το ρήμα της αρχικής πρότασης είναι ενεργητικής διάθεσης και μεταβατικό (έχει δηλαδή αντικείμενο). Κατά την παθητικοποίηση γίνονται οι ακόλουθες αλλαγές:
- Σο υποκείμενο της ενεργητικής πρότασης γίνεται στην παθητική προθετικό σύνολο και ονομάζεται ποιητικό αίτιο.(βλ. παρακάτω)
- Σο αντικείμενο γίνεται υποκείμενο (σε ονομαστική).
- Σο ενεργητικό ρήμα τρέπεται σε παθητικό στον αντίστοιχο τύ- πο/ίδιου χρόνου.
Τ Ρ Α
π.χ. Οἱ Ἕλληνες ἐνίκησαν τοὺς Πέρσας : τοὺς Πέρσας → Οἱ Πέρσαι
ἐνίκησαν → ἐνικήθησαν
Οἱ Ἕλληνες → ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων
Τελική μορφή της πρότασης σε παθητική σύνταξη: Οἱ Πέρσαι ἐνικήθησαν ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων.
ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ
Σο ποιητικό αίτιο είναι το αναγκαίο συμπλήρωμα του παθητικού ρήμα- τος, γιατί δείχνει αυτό(ν) που προκαλεί τη μεταβολή που επέρχεται στην
κατάσταση του νέου υποκειμένου. Παρουσιάζεται στο λόγο με τις εξής μορφές:
α. με την πρόθεση ὑπό + γενική (και σπανιότερα με τις προθέσεις ἀπό, ἐκ, παρά, πρός + γενική)
β. με απρόθετη δοτική ονόματος ή αντωνυμίας, συνήθως όταν υ- πάρχει ρήμα συντελικού χρόνου (παρακείμενος, υπερσυντ., συντελ. μελλ.) ή ρηματικό επίθετο σε –τος και –τέος.
π.χ. Ὁ Περικλῆς στρατηγὸς ὑπὸ τῶν Ἀθηναίων ᾑρέθη.
Σοῖς παλαιοῖς ποιηταῖς δεδήλωται τοῦτο.
