Παραθετικά Επιθέτων-Επιρρημάτων
Παραθετικά επιθέτων -επιρρημάτων Αρχαία ελληνικά
Παραθετικά επιθέτων
Οι βαθμοί των επιθέτων είναι τρεις:
1) θετικός: δίκαιος
2) συγκριτικός: δικαιότερος
3) υπερθετικός: δικαιότατος
Τα παραθετικά των επιθέτων στην αρχαία ελληνική, όπως και στη νέα, σχηματίζονται κανονικά από το θετικό, αφού στο θέμα (του αρσεν. γένους) προστεθούν ορισμένες καταλήξεις που λέγονται παραθετικές καταλήξεις.
Οι πιο συνηθισμένες παραθετικές καταλήξεις είναι:
για το συγκριτικό: -τερος, -τέρα, -τερον·
για το υπερθετικό: -τατος, -τάτη, -τατον.
Δευτερόκλιτα επίθετα:
Συγκριτικός : – ω /ότερος, -α ,-ον
Υπερθετικός :-ω/ότατος ,-η,-ον
| -ότερος,-α,-ον
/ότατος,-η,-ον |
-ωτερος,-α,-ον/
ώτατος,-η,-ον |
| Αν η παραλήγουσα του επιθέτου είναι:
Μακρά συλλαβή |
Αν η παραλήγουσα του επιθέτου είναι:
Βραχεία συλλαβή
Α. βραχύ φωνήεν (ε, ο) π.χ. ἱερός-ἱερώτερος/νέος-νεώτερος, σοφός-σοφώτερος
Β. Στα επίθετα με καταλήξεις: – ιος , -ικος, -ιμος, -ινος, -ακος, – αλός, -αμος, -ανος, -ατος, -αρος, -υρος, -χος |
Τριτόκλιτα επίθετα σε
- –ης,-ης,-ες και -ων, -ων ,-ον
Ο συγκριτικός και υπερθετικός βαθμός των τριτόκλιτων επιθέτων σχηματίζεται με τις καταλήξεις:
-έστερος, -εστέρα, -έστερον
-έστατος, -εστάτη, -έστατον
π.χ: εὐδαίμων, εὐδαιμονέστερος, ευδαιμονέστατος , ἀληθής, ἀληθέστερος, ἀληθέστατος
- –ύς, εια, ύ
-ύτερος, -υτέρα, -ύτερον
-ύτατος, -υτάτη, -ύτατον
Προσοχή: Μερικά επίθετα δε σχηματίζουν παραθετικά γιατί φανερώνουν ιδιότητα, ποιότητα ή κατάσταση. Τέτοια επίθετα είναι όσα φανερώνουν ύλη, τοπική ή χρονική σχέση, μέτρο, καταγωγή , συγγένεια, μόνιμη κατάσταση, μερικά σύνθετα με πρώτο συνθετικό το στερητικό ἀ και μερικά σύνθετα με πρώτο συνθετικό το πᾶς ή το ὑπέρ που από μόνα τους έχουν υπερθετική σημασία. (χερσαῖος, λίθινος, γήινος, θαλάσσιος, ἡμερἠσιος, μητρικός, ἀθάνατος, ἂψυχος, πάνσοφος, ὑπεμεγέθης………)
Όλα τα επίθετα και τα επιρρήματα μπορούν να σχηματίσουν και περιφραστικά παραθετικά: ἐπιμελής, μᾶλλον ἐπιμελής, μάλιστα ἐπιμελής
Ανώμαλα παραθετικά
Σχηματίζουν τα παραθετικά , Συγκριτικός : σε – (ι)ων, (ι)ων, -(ί)ον
Υπερθετικός : -(ί)στος,-η, -ον
αἰσχρός ὁ, ἡ αἰσχίων τὸ αἴσχιον αἴσχιστος
| Θετικός | συγριτικός | Υπερθετικός |
| ἀγαθὸς-ή,-όν | ὁ, ἡ ἀμείνων, τὸ ἄμεινον
ὁ, ἡ βελτίων, τὸ βέλτιον ὁ, ἡ κρείττων, τὸ κρεῖττον ὁ, ἡ λῴων, τὸ λῷον |
ἄριστος
βέλτιστος,-η,-ον κράτιστος,-η,-ον λῷστος,-η,-ον |
| καλός | ὁ, ἡ καλλίων, τὸ κάλλιον | κάλλιστος,-η,-ον |
| κακός | ὁ, ἡ κακίων, τὸ κάκιον
ὁ, ἡ χείρων, τὸ χεῖρον |
κάκιστος,-η,-ον
χείριστος,-η,-ον |
| μέγας | ὁ, ἡ μείζων ,τὸ μεῖζον | μέγιστος,-η,-ον |
| μικρός | ὁ, ἡ ἐλάττων, τὸ ἔλαττον
ὁ, ἡ ἥττων, τὸ ἧττον |
ἐλάχιστος,-η,-ον
επίρρ. ἥκιστα |
| ὀλίγος | ὁ, ἡ μείων ,τὸ μεῖον | ὀλίγιστος,-η,-ον |
| πολὺς | πλείων, τὸ πλέον | πλεῖστος,-η,-ον |
Ο συγκριτικός βαθμός κλείνεται όπως το τριτόκλιτο επίθετο ὁ, ἡ σώφρων, το σώφρον
| Αρσενικό- Θηλυκό | Ουδέτερο |
| ὁ, ἡ βελτίων
τοῦ, τῆς βελτίον-ος τῷ, τῇ βελτίον-ι τόν, τήν βελτίον-α/ βελτίω ὦ βέλτιον |
τό βέλτιον
τοῦ βελτίον-ος τῷ βελτίον-ι τό βέλτιον ὦ βέλτιον |
| οἱ, αἱ βελτίον-ες /βελτίους
τῶν βελτιόν-ων τοῖς, ταῖς βελτίο-σι τούς, τάς βελτίον-ας/ βελτίους ὦ βελτίον-ες/ βελτίους |
τά βελτίον-α/ βελτίω
τῶν βελτιόν-ων τοῖς βελτίο-σι τά βελτίον-α/ βελτίω ὦ βελτίον-α / βελτίω |
Παραθετικά επιρρημάτων:
Α. Ομαλά
| Θετικός | Συγκριτικός | Υπερθετικός |
|
–ως. |
Είναι όμοιος με το ουδέτερο του συγκριτικού βαθμού του επιθέτου στον ενικό. | Είναι όμοιος με το ουδέτερο του υπερθετικού βαθμού του επιθέτου στον πληθυντικό. |
Β. ανώμαλα:
| Θετικός | Συγκριτικός | Υπερθετικός |
| εὖ | ἄμεινον, βέλτιον, κρεῖττον | ἄριστα, βέλτιστα, κράτιστα |
| κακῶς | χεῖρον, κάκιον | χείριστα, κάκιστα |
| καλῶς | κάλλιον | κάλλιστα |
| μάλα | μᾶλλον | μάλιστα |
| ὀλίγον | μεῖον, ἔλαττον, ἧττον | ὀλίγιστα, ἐλάχιστα, ἥκιστα |
| πολύ | πλέον | πλεῖστον, πλεῖστα |
