Το υποκείμενο
Οι μορφές του υποκειμένου:
Υποκείμενο ονομάζεται η λέξη που δηλώνει ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση, π.χ. Οι Έλληνες είναι φιλόξενος λαός.
** Το υποκείμενο μπορεί να είναι ουσιαστικό ή οποιαδήποτε άλλη λέξη ή πρόταση, με άρθρο ή χωρίς άρθρο:
1] ουσιαστικό, π.χ. Ο Γιώργος κοιμάται.
2] αντωνυμία, π.χ. Αυτός κοιμάται.
3] επίθετο, π.χ. Ο ξένος έφτασε.
4] μετοχή, π.χ. Ο πεινασμένος καρβέλια ονειρεύεται.
5] άκλιτη λέξη (επίρρημα), π.χ. Τα παρακάτω είναι περιττά.
6] Άρθρο με πρόταση : Είναι φανερό το πόσο έχει αλλάξει .
7] Άρθρο που συνοδεύει άλλο μέρος του λόγου : Με ζάλισε το πάνω κάτω . Το « Αθώοι και φταίχτες »είναι μυθιστόρημα της Μάρως Δούκα .
8] πρόταση, π.χ. Πρέπει να έρθεις.
* Το υποκείμενο βρίσκεται πάντα σε πτώση ονομαστική.
* Το υποκείμενο συχνά παραλείπεται όταν είναι πρώτο ή δεύτερο πρόσωπο και ο ομιλητής ή ο συγγραφέας δε θέλει να δώσει έμφαση σε αυτό (επειδή εννοείται εύκολα από την κατάληξη του ρήματος), π.χ. Θα επιστρέψω το βράδυ (ενν. εγώ).
* Το τρίτο πρόσωπο παραλείπεται συνήθως στις εξής περιπτώσεις: όταν εννοείται εύκολα από τα συμφραζόμενα, π.χ. – Τι κάνει ο Νίκος; – Είναι πολύ καλά (ενν. Ο Νίκος).
* όταν είναι μια γενική έννοια ή όταν μπορεί να εννοηθεί μόνο ένα υποκείμενο, π.χ. Eίναι 6 μμ. (ενν. H ώρα). όταν το ρήμα δείχνει κάποιο φυσικό φαινόμενο, π.χ. βρέχει
* Τα απρόσωπα ρήματα (πρέπει, αρκεί, ενδέχεται, φαίνεται, απαγορεύεται, επιτρέπεται, πιστεύεται κ.λπ.) έχουν υποκείμενο δευτερεύουσα πρόταση (που εισάγεται με το ότι, το πως ή με το να), π.χ. Πρέπει να έρθεις. Συμφωνία Υποκειμένου και ρήματος
** Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενό του σε πρόσωπο και αριθμό, π.χ. Η Ευγενία παίζει στην αυλή. (Το υποκείμενο Η Ευγενία είναι γ’ πρόσωπο ενικού αριθμού, όπως και το ρήμα παίζει)
** Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα, το ρήμα μπαίνει σε πληθυντικό αριθμό, π.χ. Η Ευγενία και ο Περικλής παίζουν στην αυλή.
** Όταν υπάρχουν πολλά υποκείμενα σε διάφορα πρόσωπα (α’, β’, γ’), το ρήμα μπαίνει στο επικρατέστερο πρόσωπο (το α’ πρόσωπο είναι επικρατέστερο του β’ και το β’ επικρατέστερο του γ’), π.χ. Εμείς και εσείς θα πάμε εκδρομή.
** Η συμφωνία Υποκειμένου και ρήματος ως προς το πρόσωπο και τον αριθμό μπορεί να μην τηρείται στις παρακάτω περιπτώσεις:
** Όταν το υποκείμενο είναι περιληπτικό όνομα, π.χ. Μεγάλος αριθμός ανθρώπων περίμεναν να έρθει η σειρά τους.
** Όταν ένα υποκείμενο ενικού αριθμού συνδέεται με άλλα πρόσωπα ή πράγματα, π.χ. Εγώ με τους φίλους μου πήγαμε στον κινηματογράφο.
** Όταν υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα τα οποία μπορούν να θεωρηθούν ενιαίο σύνολο, π.χ. Η εξυπνάδα και η καλοσύνη του εκτιμήθηκε από όλους.
- Βρείτε τα υποκείμενα των υπογραμμισμένων ρημάτων και συμπληρώστε τα στον παρακάτω πίνακα :
| ΠΡΟΤΑΣΗ /ΠΕΡΙΟΔΟΣ | ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ | ΜΟΡΦΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ |
| 1. Επιβάλλεται να συμμετάσχετε στην εκδήλωση | ||
| 2. Δεν περιγράφεται το τι ακολούθησε | ||
| 3. Η τρομακτική κουστωδία των συγκεντρωμένων οπαδών του φασισμού διέσχιζαν με στρατιωτικό βηματισμό την πόλη | ||
| 4. Να περάσει γρήγορα ο επόμενος | ||
| 5. Είναι ανεπίτρεπτο να μη σέβεστε τους συμμαθητές σας | ||
| 6. Είναι απαράδεκτο το ότι έγιναν τόσες απουσίες | ||
| 7. Αξίζει να δείτε όλα τα μνημεία και να δοκιμάσετε τις ντόπιες νοστιμιές | ||
| 8. Συννεφιάζει και το πάει για βροχή | ||
| 9. Κάποιος μονίμως παριστάνει τον αδιάφορο |
- Συμπληρώστε τα ρήματα που λείπουν με βάση τα υποκείμενά τους:
α. Εγώ, η Μαρία και ο Γιάννης ……………………………………………….. (πηγαίνω) απόψε σινεμά. Η Μαρία κι εσύ πώς …………………………………………… ( διασκεδάζω ) ;
β. Εσύ και η φίλη σου συνήθως με ……………………………………………. ( εκνευρίζω) με τις ανοησίες σας.
γ. Εμείς, εσείς και τα ξαδέρφια σας ………………………………………………. ( εργάζομαι ) τον επόμενο μήνα για την εκδήλωση του πολιτιστικού συλλόγου .
δ. Καλό θα ήταν να …………………………………………….. ( προσέχω) στο μάθημα εσύ κι ο διπλανός σου .
ε. Κι εσείς κι αυτοί …………………………………… (ευθύνομαι ) εξίσου για ό,τι συνέβη .
στ. Ο Γιάννης και η Μαρία …………………………………………….. ( φεύγω) σύντομα. Εγώ και η Κατερίνα ……………………………………………. ( μένω) λίγο ακόμα .
