Περιγραφή- Αφήγηση- επιχειρηματολογία-περίληψη-πολυτροπικότητα

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

► Είναι η αναπαράσταση μέσω του λόγου χώρων, προσώπων, αντικειμένων, φαινομένων κ.λπ. Η περιγραφή ως είδος κειμένου συνδέεται με το χώρο.

► Η περιγραφή τοπίου

•    Ακολουθεί πορεία από το γενικό στο ειδικό.

Οργανώνεται:

 α. με βάση ένα σταθερό σημείο περιγραφής, όταν ο συγγραφέας μένει ακίνητος

β. με βάση την κίνηση προς ένα τέρμα

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ

► Η γλώσσα της περιγραφής χαρακτηρίζεται από:

•    σαφήνεια, ακρίβεια

•    χρήση επιθέτων (για σταθερές ιδιότητες) που προσδίδουν ζωντάνια και παραστατικότητα,

•     κυριαρχία του ενεστώτα και εξακολουθητικών ρημάτων που δηλώνουν τη διάρκεια, τη μονιμότητα του αντικειμένου που περιγράφεται συχνή χρήση βοηθητικών ρημάτων (είμαι, έχω)

•     χρήση επιρρημάτων για προσωρινές ιδιότητες των περιγραφόμενων στοιχείων.

ΕΙΔΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ

α. Η αντικειμενική περιγραφή χρησιμοποιείται σε κείμενα πληροφοριακά

(π.χ. εγκυκλοπαίδειες, τεχνικά εγχειρίδια, ρεπορτάζ, δελτία καιρού κ.ά.). Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της είναι:

–     η κυριαρχία του γ’ προσώπου και η παθητική σύνταξη.

β. Η υποκειμενική περιγραφή χρησιμοποιείται κυρίως στη λογοτεχνία. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της είναι:

–     η παρουσία του α’ προσώπου, η χρήση ποιητικής γλώσσας, το έντονο προσωπικό-βιωματικό στοιχείο, η έκφραση συναισθημάτων ή η διατύπωση προσωπικών κρίσεων και σχολίων.

 ΑΦΗΓΗΣΗ

► είναι η προφορική ή γραπτή παρουσίαση ενός γεγονότος ή μιας σειράς γεγονότων πραγματικών είτε φανταστικών.

► Η αφήγηση οργανώνεται με άξονα το χρόνο, αλλά τα γεγονότα ή οι καταστάσεις που εξιστορούνται συνδέονται αιτιολογικά μεταξύ τους.

► Η αφήγηση στηρίζεται στην ακόλουθη δομή:

Α. Πληροφορίες για τους «πρωταγωνιστές/ήρωες», το χώρο, το χρόνο, την κατάσταση από την οποία ξεκινά η αφήγηση.

Β. Η εξέλιξη της αφήγησης και η έκβασή της.

Γ. Η λύση (το τέλος της ιστορίας) και η κρίση του αφηγητή για το νόημα της ιστορίας. Πολλές φορές η κρίση του αφηγητή μπορεί να συμπίπτει με τη λύση.

► χρόνος της αφήγησης: αόριστος και ο ιστορικός ενεστώτας στη θέση του αορίστου, για να δοθεί ζωντάνια στην αφήγηση.

Γλώσσα της αφήγησης

► Στην αφήγηση χρησιμοποιούνται συνδετικές λέξεις ή φράσεις που δείχνουν:

α. τη χρονική σειρά των γεγονότων (π.χ. ύστερα, μετά, στη συνέχεια κ.λπ.)∙

β. την αιτιολογική σχέση μεταξύ τους (π.χ. επειδή, καθώς, αφού, ενώ, έτσι κ.λπ.).

 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

►Είναι η συμπύκνωση (η απόδοση με σύντομο τρόπο) του βασικού περιεχομένου ενός ευρύτερου κειμένου.

• Στόχος μας είναι να συγκρατήσουμε όλες τις βασικές πληροφορίες διαχωρίζοντας τα ουσιώδη (σημαντικά) στοιχεία από τα επουσιώδη (τα λιγότερο σημαντικά).

Η ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

► Τα βασικά βήματα για τη συγγραφή περίληψης είναι:

α. Η προσεκτική ανάγνωση του κειμένου.

β. Ο εντοπισμός του θεματικού του κέντρου.

γ. Η μελέτη της δομής της παραγράφου του κειμένου και η υπογράμμιση των λέξεων-κλειδιών.

δ. Η γραφή σύντομων πλαγιότιτλων σε κάθε παράγραφο.

ε. Η γραφή της περίληψης

προσέχω:

• ξεκινώ με αναφορά στο κείμενο/ συγγραφέα και στη συνέχεια δίνω το θέμα του κειμένου
• χρησιμοποιώ τις κατάλληλες συνδετικές λέξεις ( π.χ. σε περίληψη αφηγηματικού κειμένου: στην αρχή, στη συνέχεια, στο τέλος)
• επιλέγω τις βασικές ιδέες και αποφεύγω λεπτομέρειες
• δεν αντιγράφω φράσεις απ’ το κείμενο
• δεν σχολιάζω, δε γράφω τη γνώμη μου
• το ύφος μου είναι πληροφοριακό, δε μιμούμαι τον συγγραφέα
• κινούμαι στα όρια των λέξεων που μου ζητούνται

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

• Επιχείρημα είναι μια προσπάθεια, να παρουσιασθούν με τη βοήθεια προφορικού ή γραπτού λόγου, οι απόψεις μας για ένα θέμα ή πρόβλημα, οι οποίες καταλήγουν σ’ ένα αιτιολογημένο συμπέρασμα. Η χρήση των επιχειρημάτων μάς βοηθάει:

α. να κατανοήσουμε ποιες θέσεις είναι ορθότερες ή πιο σημαντικές από άλλες β. να πείσουμε τους άλλους για την ορθότητα των θέσεων μας (στόχος μας δηλαδή είναι να μεταβάλουμε τη γνώμη και τη στάση του συνομιλητή μας απέναντι στο θέμα που συζητάμε).

ΔΟΜΗ ΤΟΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

Α. Εισαγωγή: παρουσίαση της θέσης πάνω σ’ ένα θέμα.

Β. Δεδομένα: χρήση επιχειρημάτων για τη στήριξη της θέσης.

Γ. Ανασκευή: αντίκρουση αντίθετων θέσεων – επιχειρημάτων.

Δ. Κατάληξη: τελική θέση – συμπέρασμα και προϋποθέσεις –  συνθήκες για να ισχύσει η θέση αυτή

► γλώσσα των επιχειρηματολογικών κειμένων

α. χρήση ρητορικών ερωτήσεων

β. την επανάληψη στοιχείων δομής ή περιεχομένου

γ. τη χρήση συνδετικών λέξεων ή φράσεων που:

–      δηλώνουν ανάλογη σημασία: επίσης, συνεπώς, φυσικά, με αποτέλεσμα κ.ά.

–      εκφράζουν πιθανότητα: μπορεί, ενδέχεται, είναι δυνατόν, πιστεύω, υποθέτω κ.ά.

–      που εκφράζουν δεοντολογία (κάτι που πρέπει να γίνει): πρέπει, χρειάζεται, κρίνεται απαραίτητο, επιτρέπεται κ.λ.π

 

 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

► Είναι κείμενα  που εκτός από το λόγο χρησιμοποιούν και άλλους τρόπους έκφρασης και μεταφοράς ενός μηνύματος, όπως πίνακες, σχεδιαγράμματα, χάρτες και κυρίως εικόνες. Χωρίς αυτά τα στοιχεία τα κείμενα μερικές φορές δεν έχουν νόημα ή δε μεταφέρουν αποτελεσματικά το μήνυμα του.

►  ρόλος της εικόνας

–     άλλοτε συμπληρώνει το νόημα των λέξεων (ιδιαίτερα όταν το κείμενο μας δίνει πληροφορίες) κάνοντας έτσι πιο κατανοητό το μήνυμα για τον αναγνώστη,

–     άλλοτε ενισχύει το μήνυμα που επιδιώκει να μεταφέρει το κείμενο επηρεάζοντας συναισθηματικά το δέκτη (συνήθως σε διαφημίσεις ή αφίσες ευαισθητοποίησης σε κοινωνικά ζητήματα,

–     και άλλοτε κάνει απλώς πιο ελκυστικό το κείμενο.

ΠΡΟΣΟΧΗ! Υπάρχει περίπτωση οι λέξεις απλώς να επεξηγούν την εικόνα, οπότε η εικόνα να παίζει τον κύριο ρόλο, ενώ το κείμενο βοηθητικό.