«Η κυρία Νίτσα», Μ. Καραγάτσης

Αφηγητής: ομοδιηγητικός (εσωτερική εστίαση = από την οπτική γωνία του αφηγητή – του ενηλίκου, του παρόντος). Προσοχή στη συνεχή επικοινωνία του αφηγητή με τον αναγνώστη (διαλέγεται μαζί του – χρήση β΄ πληθ. προσώπου).

Αφηγηματικές τεχνικές:  περιγραφή, αφήγηση, εσωτερικός μονόλογος,«φανταστικός» διάλογος.

Εκφραστικά μέσα: μεταφορές, προσωποποιήσεις,παρομοιώσεις, αντιθέσεις, εικόνες, επαναλήψεις

Γλώσσα: απλή, καθημερινή

Ύφος: ζωντανό, ανάλαφρο, τρυφερό, νοσταλγικό, εξομολογητικό, με κάποια χιουμοριστική και ειρωνική διάθεση

Αναδρομική  αφήγηση–διαρκής κίνηση ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν της αφήγησης.

4θεματικές ενότητες: 1. Η πρώτη μου αγάπη …ξέρω κι εγώ….  2. Ήταν ένα λευκό διάφανο … σαν μια πνοή καθαρού αέρα. 3. Το μάθημα της κυρίας Νίτσας …του ελληνικού αλφαβήτου. 4. Το τέλος του ειδυλλίου …ότι δεν την αγαπώ πια.

Θεματικό κέντρο: Η πρώτη αγάπη και η απομυθοποίησή της. Δομείται πάνω στις αντιθέσεις: παρόν ≠ παρελθόν, παιδική ηλικία ≠ ενηλικίωση, αίσθημα αδυναμίας ≠ ανωτερότητας.

Δασκάλα: παρουσιάζεται εξιδανικευμένη λόγω του πλατωνικού έρωτα του αφηγητή.  Λεπτή, αέρινη, με εκφραστικά μάτια, υποβλητική φωνή, γεμάτη γοητεία, όμορφη σύμφωνα με τα ρομαντικά πρότυπα ομορφιάς της εποχής (την παρομοιάζει με ηρωίδα ρομαντικών μυθιστορημάτων ή ζωγραφικών πορτραίτων).Το μάθημά της έμοιαζε με ιεροτελεστία. Δεν επιβαλλόταν με την αυστηρότητα, αλλά η φωνή της και η γοητευτική της εμφάνιση δημιουργούσαν μια υποβολή στα παιδιά, ώστε να τους δημιουργείται διάθεση για μάθημα («το ρουφούσαν σα μέλι») και ο αφηγητής να τη βλέπει περισσότερο σαν οπτασία. Αργότερα, όταν δεν είναι πια ερωτευμένος και βρίσκεται έξω από τη μαγική ατμόσφαιρα της τάξης, αποκαθιστά την αντικειμενική της εικόνα. Είναι μια όμορφη γυναίκα, με σύζυγο, παιδί και πεζή καθημερινότητα.

Αφηγητής:διαχωρίζει το μαθητή του τότε από τον τωρινό εαυτό του, με το επιχείρημα ότι η χρονική απόσταση επηρεάζει πολύ, ώστε να δίνεται η εντύπωση ότι πρόκειται για δυο διαφορετικά πρόσωπα. Προκειμένου να μεταφέρει στον αναγνώστη τα συναισθήματα του παιδιού αναλύει σε βάθος τις ενδόμυχες σκέψεις, συναισθήματά του, κάνοντας ένα είδος ψυχανάλυσης και ανοίγοντας έναν φανταστικό διάλογο τόσο με τη δασκάλα, όσο και με τον αναγνώστη, όπου φανερώνονται καλύτερα και με μεγαλύτερη αμεσότητα όσα κρύβει η παιδική ψυχή: ανησυχούσε για την αφηρημάδα της, στεναχωριόταν που δεν τον πρόσεχε αρκετά και αδιαφορούσε για τις δυσκολίες του στην καλλιγραφία σε βαθμό να την κακίζει που αγαπά κάποιον άλλον και ξέχασε τους μαθητές της! Ακόμα και ως ενήλικος έχει το απωθημένο ότι η κ. Νίτσα δεν μπόρεσε να διαβάσει την ψυχή του… Η αγάπη της για τον υπολοχαγό του προκαλεί ζήλεια, φθόνο, παράπονο που εκφράζονται με κλαψουρίσματα για να κινήσει την προσοχή της… Η αγάπη του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε να θεωρήσει τον προβιβασμό του αρνητικό γεγονός! Τελικά, ως ενήλικας αντιμετωπίζει με τρυφερότητα και αυτοειρωνεία το συμβάν αυτό και το απομυθοποιεί. Η απομυθοποίηση επιτυγχάνεται αναφερόμενος στο παρόν και αντιστρέφοντας τους ρόλους: ο τότε μικρός και ανίσχυρος εαυτός του βρίσκεται πλέον σε θέση ισχύος. Επιμένοντας πάλι στο θέμα της ηλικίας, θεωρεί ότι αυτή τη φορά η διαφορά της ηλικίας τους είναι πλεονέκτημα γι΄ αυτόν: εκείνη είναι απλώς μια ευτυχισμένη σύζυγος συνταγματάρχη και μητέρα, με μια πεζή ζωή, ενώ ο αλλοτινός μαθητής της είναι νεώτερος, έχοντας το μέλλον μπροστά του (στο παρελθόν η μικρή του ηλικία ήταν γι΄ αυτόν μειονέκτημα στη σχέση του με την κ. Νίτσα) και μεγαλύτερος, δηλαδή αναγνωρισμένος σαν συγγραφέας.

1^ο Φύλλο  (κοινό)

1. Παρατηρήστε την εικόνα στη σελίδα 177 του βιβλίου σας. Με ποιον τρόπο φαίνεται να συνομιλεί με το κείμενο;
2. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο για κάθε θεματική ενότητα που σας δίνεται:

1^η. Η πρώτη μου αγάπη …ξέρω κι εγώ….

…………………………………………………………………………………………………………………..

2^η. Ήταν ένα λευκό διάφανο … σαν μια πνοή καθαρού αέρα.

……………………………………………………………………………………

3^η Το μάθημα της κυρίας Νίτσας …του ελληνικού αλφαβήτου.

……………………………………………………………………………………

4^η Το τέλος του ειδυλλίου …ότι δεν την αγαπώ πια.

……………………………………………………………………………………

 

3. Στο διάγραμμα που ακολουθεί, ποιες από τις πληροφορίες είναι σωστές, παρουσιάζοντας ένα στοιχείο από το κείμενο που το επιβεβαιώνει

Πληροφορία	Σωστό/ Λάθος	Στοιχεία από το κείμενο
Η λειτουργία του χρόνου στο διήγημα είναι ευθύγραμμη και εστιάζει στο παρόν
Ο αφηγητής- συγγραφέας χρησιμοποιεί στοιχεία χιούμορ στην αφήγησή του
Ο συγγραφέας διατηρεί σε όλο το κείμενο μια διαλογική σχέση με τον αναγνώστη
Οι εσωτερικές σκέψεις και οι κρυφές επιθυμίες του μικρού μαθητή μεταφέρονται στον αναγνώστη μέσω του διαλόγου

4. Να αντιστοιχίσετε τα αποσπάσματα με τα εκφραστικά μέσα που ακολουθούν και να γράψετε τον λειτουργικό τους ρόλο: παρομοίωση, μεταφορά, ασύνδετο, επανάληψη, εικόνα

απόσπασμα	Εκφραστικό μέσο	ρόλος
Η τάξη μας ήταν ένα γωνιακό δωμάτιο, πάντα γιομάτο ήλιο, όταν δεν ήταν συννεφιά. Η σόμπα στη γωνιά τραβούσε με θόρυβο, και κάπνιζε όλη την κάμαρα
άνοιγε η πόρτα, και έμπαινε, ωχρή, παγωμένη, τυλιγμένη στο φτωχικό δασκαλικό παλτό της, η κυρία Νίτσα.
Η απαλή και γλυκιά φωνή της, μιλούσε μέσα στις άγουρες ψυχές μας.
Το μάθημα το ρουφούσαμε σαν μέλι από το στόμα της.
Θέλουμε, θέλουμε, χωρίς να ξέρουμε τι θέλουμε.

5. Να αναγνωρίσετε και να γράψετε δίπλα σε κάθε απόσπασμα τον αφηγηματικό τρόπο που υπάρχει ( αφήγηση, εσωτερικός μονόλογος, διάλογος, φανταστικός διάλογος, περιγραφή):

Α. Η τάξη μας ήταν ……… που δε θα ‘ρχόταν η «κυρία». :……………………………………………………………..

Β.   – Τι είναι, Γιαννάκη; :…… …………………………………………………………….

Γ.  Το τέλος του ειδυλλίου …….μιας άσκημης γεροντοκόρης: ………………………………………………………..

Δ. Τι συλλογιζότανε;…. Μας ξέχασε;…………………………………………………………………………………………

Ε. Μα δεν είχες καιρό. ….κακή κυρία Νίτσα. ……………………………………………………………………………….

6. Ποιον ακούμε να μας αφηγείται και ποια είναι η οπτική γωνία της αφήγησης;

 

2^ο  φύλλο

1^η ομάδα

 

1. «Ήταν ένα λευκό…..εννοούμαστε» και «το κέρινο γοητεία»: Να περιγράψετε την εξωτερική εικόνα της δασκάλας όπως μας τη μεταφέρει ο αφηγητής.
2. Πώς σχεδίαζαν να περάσουν την ημέρα τους οι μαθητές, σε περίπτωση που η δασκάλα τους απουσίαζε;
3. ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: Η κ. Νίτσα αφηγείται στο προσωπικό της ημερολόγιο την ημέρα που έζησε στο σχολείο κάνοντας μάθημα στην τάξη του αφηγητή.

 

2^η ομάδα

1. Ποιες πληροφορίες για το σχολείο της εποχής αντλούμε από την αφήγηση;
2. Να καταγράψετε τα συναισθήματα του μικρού μαθητή κατά την ώρα του μαθήματος, κάνοντας σχετικές αναφορές στο κείμενο.
3. ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: Να γράψετε μία επιστολή, την οποία ο αφηγητής, μεγάλος πια, στέλνει στην κ. Νίτσα και της εξομολογείται τα συναισθήματα που είχε γι’ αυτή, όταν ήταν παιδί.

 

3^η ομάδα

 

1. «Το μάθημα της κ. Νίτσας….σαν μέλι από το στόμα της»: Ποια χαρακτηριστικά της δασκάλας φαίνεται να ασκούν έλξη στους μαθητές και πόσο σημαντικά είναι για την ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας;
2. Το ύφος του συγγραφέα είναι εξομολογητικό και οικείο με στοχαστική διάθεση. Να επιβεβαιώσετε τα παραπάνω με στοιχεία από το κείμενο.
3. ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: Σκεφτείτε και γράψτε ένα διαφορετικό τέλος για το κείμενο, ξεκινώντας την αλλαγή από τη φράση: «Το τέλος του ειδυλλίου ήταν οιχτρό..»

 

4^η ομάδα

• . Στο τέλος της σχολικής χρονιάς ο αφηγητής δοκιμάζει μια μεγάλη απογοήτευση. Αφού γράψετε ποια είναι και πού οφείλεται, να καταγράψετε τα δικά σας συναισθήματα, όπως τα βιώνετε στο τέλος κάθε σχολικής περιόδου.

2. Πώς αντιμετωπίζει ο μικρός μαθητής την αγάπη της κυρίας Νίτσας για το λοχαγό;
3. ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: Σκεφτείτε και γράψτε ένα διαφορετικό τέλος για το κείμενο, ξεκινώντας την αλλαγή από τη φράση: «Το τέλος του ειδυλλίου ήταν οιχτρό..»

 

5^η ομάδα

1. Ενώ ο αφηγητής είχε αρχικά εξιδανικεύσει τη δασκάλα του, στη συνέχεια την απομυθοποίησε τελείως. Ποιοι λόγοι συνέβαλαν σε αυτό;
2. Εντοπίστε τα χωρία του διηγήματος όπου ο μικρός μαθητής καταγράφει τις εσωτερικές σκέψεις και τις κρυφές επιθυμίες του. Πώς πετυχαίνει ο συγγραφέας να μεταφέρει τα συναισθήματα του παιδιού στον αναγνώστη;
3. ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ: Αφηγηθείτε σε μία παράγραφο μια δική σας εμπειρία από τη σχολική ζωή στο δημοτικό. Στην παράγραφο, δοκιμάστε τη μέθοδο του συγγραφέα που απευθύνεται στον αναγνώστη και χρησιμοποιεί φράσεις, όπως « θα μου πείτε», «ίσως παρατηρήσετε», «βλέπετε» κλπ.