Απαρέμφατο

1. Είδος απαρεμφάτου

Α. Τελικό απαρέμφατο λέγεται το απαρέμφατο που ισοδυναμεί με πρόταση επιθυμίας, μεταφράζεται με το να και δέχεται άρνηση μη

Β. Ειδικό απαρέμφατο λέγεται το απαρέμφατο που ισοδυναμεί με ειδική πρόταση, μεταφράζεται με το ότι και δέχεται άρνηση οὐ

2. Συντακτικός ρόλος: Το άναρθρο απαρέμφατο χρησιμοποιείται ως:υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων και εκφράσεων, 2. αντικείμενο
3. Υποκείμενο απαρεμφάτου:
4. Απρόσωπη σύνταξη:  Απρόσωπα ρήματα λέγονται όσα απαντούν συνήθως ή μόνο  στο γ΄ ενικό πρόσωπο και δεν έχουν υποκείμενο όνομα που φανερώνει πρόσωπο ή πράγμα.

Οι απρόσωπες εκφράσεις,  ισοδύναμες προς τα απρόσωπα ρήματα, σχηματίζονται:

• α. από ένα ουσιαστικό + ἐστί (καιρός ἐστι, ἀνάγκη ἐστί, ἔργον ἐστί)
• β. από ένα ουδέτερο επιθέτου + ἐστί (ἄξιόν ἐστι, δίκαιόν ἐστι, δεινόν ἐστι)
• γ. από ένα ουδέτερο ρηματικού επιθέτου + ἐστί (βιωτόν εστί, διδακτέον εστὶ)
• δ. από ένα ουδέτερο μετοχής + ἐστί (εἰκός εστί, πρέπον εστί, δέον εστι)
• ε. από ένα τροπικό επίρρημα + ἔχει (καλῶς ἔχει, ῥαδίως ἔχει, εὖ ἔχει )
• *  Μερικά από τα πιο συχνά απρόσωπα ρήματα είναι: χρὴ, δεῖ (=πρέπει), δοκεῖ (φαίνεται καλό), προσήκει (=ταιριάζει), λέγεται, ὁμολογεῖται κ.ά.
• * Μερικές από τις πιο συχνές απρόσωπες εκφράσεις είναι: δέον ἐστί (=πρέπει να), καιρός ἐστι ή ὥρα ἐστί (=είναι κατάλληλη στιγμή να), ῥάδιόν ἐστι (=είναι εύκολο να), εἰκός εστί (= είναι φυσικό / λογικό να) κ.ά.                                                                                                                    *   Ως υποκείμενο στα απρόσωπα ρήματα και στις απρόσωπες εκφράσεις τίθεται συνήθως:

α. άναρθρο απαρέμφατο, ειδικό ή τελικό  π.χ. Κῦρος λέγεται σὺν  πολλοῖς δακρύοις ἀποχωρῆσαι

β. ονοματική πρόταση (ειδική, ενδοιαστική, πλάγια ερωτηματική)    π.χ. Ἀρκεῖ ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς.                                                                                                      *   Με τα απρόσωπα ρήματα και τις απρόσωπες εκφράσεις συνάπτεται συνήθως ένας προσδιορισμός σε δοτική, που ονομάζεται δοτική προσωπική ∙ δηλώνει το πρόσωπο, στο οποίο αναφέρεται το ρήμα και από αυτήν συχνά εννοείται σε αιτιατική το υποκείμενο του εξαρτημένου απαρεμφάτου.

π.χ. Οὐ ῥάδιον ἦν Ἀλκιβιάδῃ (δοτ. προσ.) σῶσαι τὴν πόλιν.  Ἀλκιβιάδην= υποκείμενο του απαρεμφάτου.

Ασκήσεις

1. Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσετε τα απρόσωπα ρήματα και τις απρόσωπες εκφράσεις και να βρείτε τη δοτική προσωπική (όπου υπάρχει).

α. Προσήκει τοῖς πολίταις προθύμως πείθεσθαι τῷ ἄρχοντι.

β. Τοῖς φαύλοις ἐνδέχεται τὰ τυχόντα ποιεῖν.

γ. Ἄξιόν ἐστιν ἡμῖν ἐπαινέσαι τὴν ἀρετὴν τῶν προγόνων.

δ. Καλόν ἐστι τοῖς εὐδαίμοσι τοὺς τάλανας οἰκτίρειν.

ε. Οὐ χρὴ τῶν διδασκαλικῶν λόγων ἀμελεῖν.

στ. Ἀνάγκη ἐστὶν ἡμῖν τὰς πύλας φυλάττειν.

ζ. Χρὴ τοὺς εὐγενεῖς γενναίως φέρειν τὰς συμφοράς.

η. Χαλεπόν ἐστιν ἑαυτὸν γνῶναι.

θ. Δῆλόν ἐστι τὴν οἰκοδομίαν κατὰ σπουδὴν γενέσθαι.

ι. Φόβος ἐστὶ τοῖς γονεῦσι μὴ στερηθῶσι τῶν οἰκειοτάτων γηροτρόφων.

ια. Δῆλόν ἐστιν ὡς ἑκάτεροι διετέθησαν.

ιβ. Ἀναγκαῖόν ἐστι πείθεσθαι τοῖς νόμοις.

ιγ. Χρὴ ἡμας τοὺς θεοὺς σέβειν.

ιδ. Δοκεῖ αὐτοῖς τὴν εἰρήνην δέχεσθαι.

ιε. Ἄξιόν ἐστι σὲ ὑμνεῖν.

ιστ. Δεῖ ἡμῖν ἐξ ἀρχῆς τῶν πραγμάτων ἀκοῦσαι.

ιζ. Καλόν ἐστὶ τοὺς ἀνθρώπους ἀγαθοὺς εἶναι.

ιθ. Προσήκει τοῖς πολίταις πείθεσθαι τοῖς νόμοις.

κ. Καιρὸς ἐστὶν ἡμῖν πράττειν τὰ δέοντα.

κα. Ἔξεστιν παντὶ ἀνθρώπῳ ἀγορεύειν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ.

κβ. Δεῖ ἡμας θεραπεύειν τοὺς θεούς.

κγ. Ἀνάγκη ἐστὶ φυλάττειν τὰς πύλας.

κδ. Χρὴ ἡμῖν ἐπαινεῖν τοὺς δικαίους ἄνδρας.

κε. Ἀδύνατόν ἐστι φεύγειν πεπρωμένον.

κστ. Καλῶς ἔχει μένειν ἐν τούτῳ τῷ τόπῳ.

κζ. Οὐ προσήκει τοῖς νεανίαις μὴ ἀκούειν τοῖς αὑτῶν διδασκάλοις.

κη. Δοκεῖ ἡμῖν συμμαχίαν λῦσαι.

κθ. Λέγεται Κῦρον εἰσβαλεῖν εἰς τὴν Κιλικίαν.

λ. Νῦν ἔξεστιν ὑμῖν εὐεργέτας φανῆναι.

λα. Οὐ ῥάδιον ἐστὶν τινὰ (=κάποιος) ἀγαθὸν πολίτην γενέσθαι ἄνευ δικαιο-

σύνης.

λβ. Οὐ δοκεῖ μοι ὠφέλιμον τὸν πόλεμον εἶναι.

2. Να βρείτε τι είδος της σύνταξης (ταυτοπροσωπία – ετεροπροσωπία) υπάρχει στις παρακάτω προτάσεις.

α) Ἀντισθένης ἔλεγεν οὐδένα ἄνθρωπον ἀθάνατον εἶναι.

β) Χρὴ πάντας ἡμ᾵ς τοὺς θεοὺς σέβειν.

γ) Ἐβούλετο μόνος αὐτὸς τοῖς ἄρχουσι ἀγγέλειν τὴν νίκην.

δ) Δυνατόν ἐστιν ὑμῖν λαβόντας ὅπλα εἰς κίνδυνον ἐμβαίνειν.

ε) Κρίνω σε συμβουλεύειν τούτοις καλῶς.

στ) Ἀναγκάζεις με δεσπότην τὸν ἐμὸν κτείνειν οὐκ ἐθέλοντα.

ζ) Ὁμολογοῦμεν ἄδικοι εἶναι καὶ πλεονέκται.

η) Οὐ πολλοῦ δέω χάριν ἔχειν (= σχεδόν χρωστώ ευγνωμοσύνη) τῷ κατηγόρῳ.

3. Να αναγνωρίσετε τα απαρέμφατα (ειδικό – τελικό) και να εντοπίσετε σε ποιες από τις παρακάτω φράσεις υπάρχει ταυτοπροσωπία και σε ποιες ετεροπροσωπία:

α. Καλλικρατίδας ἔφη διαλλάξειν Ἀθηναίους καὶ Λακεδαιμονίους.

β. Οἱ ἀδύνατοι (=ανάπηροι) οὐ δύνανται ἱππεύειν.

γ. Σωκράτης βούλεται ἀπελθεῖν.

δ. Οὗτος ἔλεγε ταῦτα ψευδῆ εἶναι.

ε. Τὸ σιγᾶν κόσμος τῇ γυναικί ἐστι.

στ. Βούλομαι ὀλίγῳ μακρότερα περὶ τῶν πόλεων εἰπεῖν.

ζ. Οἱ Λακεδαιμόνιοι οὐδενί φασι πολέμιοι ἥκειν.

η. Λύσανδρος ἐκέλευσεν αὐτοὺς εἰς Λακεδαίμονα ἰέναι.

θ. Κῦρος ὑπέσχετο δώσειν πέντε μνᾶς.

ι. Σωκράτης πάντα ἡγεῖτο θεοὺς εἰδέναι.

ια. Οἱ Αἰγινῆται λέγουσιν οὖκ εἶναι αὐτόνομοι.

ιβ. Ἀναξαγόρας ἔφη τὸν ἥλιον λίθον εἶναι.

ιγ. Σωκράτης ἔλεγεν οὐκ εἶναι διδάσκαλος.

ιδ. Ὤμοσαν (= ορκίστηκαν) μὴ προδώσειν ἀλλήλους.

ιε. Πρωταγόρας ἔλεγεν ἄνθρωπον πάντων χρημάτων (=πραγμάτων) μέτρον εἶναι.

 

4. Να αναγνωρίσετε το είδος (τελικό, ειδικό) των απαρεμφάτων που υπάρχουν στις παρακάτω προτάσεις.

α. Σωκράτης ἔλεγεν διδάσκειν τὴν ἀρετήν.

β. Οἱ Ἀθηναῖοι ἐνόμιζον πείσειν τοὺς Λακεδαιμονίους.

γ. Οἱ στρατηγοὶ ἐκέλευσαν τοὺς στρατιώτας μένειν ἐν τῆ μάχῃ.

δ. Πολλάκις ἐσυμβουλεύσαμεν ἡμᾶς μὴ λῦσαι τὰς σπονδάς.

ε. Οἱ νεανίαι μανθάνουσιν ὑπὸ τοῦ διδασκάλου γράφειν.

στ. Ἐβουλόμην ἂν (=θα ήθελα) βοηθησαί σοι.