Ο Ιανουάριος έχει καθιερωθεί ως διεθνής μήνας ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, μια πρωτοβουλία που στοχεύει στην ενημέρωση και την πρόληψη μιας σοβαρής ασθένειας, η οποία επηρεάζει κυρίως τις γυναίκες άνω των 30 ετών. Ο καρκίνος αυτός είναι από τους λίγους που μπορούν να προληφθούν και να θεραπευτούν, εφόσον διαγνωστεί έγκαιρα και αντιμετωπιστεί σωστά.
Στατιστικά και παγκόσμια εικόνα
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τέταρτος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες παγκοσμίως, με περίπου 604.000 νέες περιπτώσεις το 2020. Οι εκτιμώμενοι θάνατοι φτάνουν τους 342.000, εκ των οποίων το 90% συμβαίνουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Η διαφορά αυτή προκύπτει κυρίως λόγω περιορισμένης πρόσβασης των γυναικών σε υπηρεσίες πρόληψης και υγειονομικής φροντίδας, που συχνά οδηγεί σε καθυστερημένη διάγνωση.
Στην Ευρώπη, και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, τα στοιχεία του ΠΟΥ και του Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου Καρκίνου αναφέρουν ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι η 10η πιο συχνή κακοήθεια στις γυναίκες, ενώ για τις γυναίκες 15-44 ετών, κατατάσσεται ως η 3η πιο συχνή κακοήθεια.
Αιτιολογία και παράγοντες κινδύνου
Η κύρια αιτία του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), με ποσοστό εμφάνισης που αγγίζει το 95%. Ο HPV είναι ένας σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός που μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας, οι οποίες αν δεν αντιμετωπιστούν μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο.
Ορισμένοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο μόλυνσης από HPV και ανάπτυξης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας:
- Πρώιμη έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας: Αυξάνει τις πιθανότητες μόλυνσης από τον ιό HPV.
- Πολλαπλοί σεξουαλικοί σύντροφοι: Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των σεξουαλικών συντρόφων, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος μόλυνσης.
- Κάπνισμα: Σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του τραχήλου.
- Αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα: Γυναίκες με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα ή λήψη φαρμάκων είναι πιο ευάλωτες στη νόσο.
- Άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα: Λοιμώξεις όπως τα χλαμύδια, η γονόρροια και ο HIV αυξάνουν τον κίνδυνο μόλυνσης από HPV.
Παγκόσμια στρατηγική για την εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας
Το 2020, η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας ενέκρινε μια στρατηγική για την εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, με κύριο στόχο την πρόληψη και την έγκαιρη θεραπεία της ασθένειας. Το πλάνο αυτό βασίζεται σε τρεις πυλώνες:
- Πρωτογενής πρόληψη μέσω εμβολιασμού κατά του ιού HPV.
- Δευτερογενής πρόληψη με τακτικούς προληπτικούς ελέγχους.
- Τριτογενής πρόληψη μέσω θεραπείας για τις γυναίκες που έχουν διαγνωσθεί με την ασθένεια.
Οι προτεινόμενες δράσεις αφορούν όλη τη διάρκεια της ζωής των ατόμων. Ειδικότερα, συνιστάται:
- Για παιδιά: Εμβολιασμός των κοριτσιών ηλικίας 9-14 ετών, ιδανικά πριν από την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Στην Ελλάδα, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών προτείνει τον εμβολιασμό και για τα δύο φύλα από την ηλικία των 9 ετών.
- Για σεξουαλικά ενεργούς ενήλικες: Προώθηση της χρήσης προφυλακτικού και ενημέρωση για τους κινδύνους του καπνίσματος.
Έλεγχος και θεραπεία
Για τις γυναίκες από την ηλικία των 30 ετών και τις γυναίκες με HIV από την ηλικία των 25 ετών, συνιστάται τακτικός έλεγχος με αξιόπιστες εργαστηριακές εξετάσεις (HPV DNA test και HPV mRNA) κάθε 5 έως 10 χρόνια. Σε περίπτωση θετικής διάγνωσης, η άμεση θεραπεία είναι απαραίτητη.
Σε περιπτώσεις διηθητικού καρκίνου, η θεραπεία περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία και παρηγορητική φροντίδα.
Ελληνικές κατευθυντήριες οδηγίες
Η Ελληνική Μαιευτική & Γυναικολογική Εταιρεία συνιστά την έναρξη του ελέγχου κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας από την ηλικία των 21 ετών, με εξαίρεση άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπου ο έλεγχος πρέπει να ξεκινά νωρίτερα. Για τις γυναίκες 21-30 ετών, συστήνεται η εξέταση Παπανικολάου κάθε τρία χρόνια, ενώ για τις γυναίκες άνω των 30 ετών συνδυάζεται με εξέταση HPV DNA.
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας μπορεί να προληφθεί με κατάλληλες ενέργειες. Ο εμβολιασμός, η τακτική πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση αποτελούν κλειδιά για τη μείωση των περιπτώσεων και τη διάσωση ζωών. Όπως δήλωσε ο Dr. Nino Berdzuli, Διευθυντής Προγραμμάτων Υγείας του ΠΟΥ: “Ένα μέλλον χωρίς καρκίνο του τραχήλου της μήτρας είναι στα χέρια μας”.