Οι Δροσουλίτες του Φραγκοκάστελλου
Ένα περίεργο φαινόμενο παρατηρείται περί τα τέλη Μαΐου με αρχές Ιουνίου στο θρυλικό Φραγκοκάστελλο, ανατολικά της Χώρας των Σφακίων στη νότια Κρήτη. Λίγο πριν την ανατολή του ηλίου εμφανίζονται μυστηριώδεις σκιές με μορφές πεζών ή έφιππων πολεμιστών παλαιοτέρων εποχών να κινούνται με κατεύθυνση από τον κάμπο των Σφακίων προς το Φραγκοκάστελλο και μετά να χάνονται στη θάλασσα. Το φαινόμενο παρατηρείται μόνο για ένα δεκάλεπτο περίπου και επειδή συμβαίνει κατά την διάρκεια της πρωινής δροσιάς, οι σκιές αυτές ονομάστηκαν Δροσουλίτες.
Διάφορες επιστημονικές θεωρίες έχουν προσπαθήσει να εξηγήσουν το μυστήριο αυτό. Μία είναι ότι πρόκειται για αντικατοπτρισμό στρατιωτών από τις ακτές της Λιβύης, αλλά η θεωρία αυτή προσκρούει στη μεγάλη απόσταση και στη διαφορετικότητα των σύγχρονων στολών. Άλλη θεωρία εξηγεί το φαινόμενο με την πρωινή διάθλαση του φωτός σε συνδυασμό με την πρωινή δροσιά και τη διαμόρφωση της κορυφογραμμής πίσω από το Φραγκοκάστελλο. Λένε λοιπόν ότι η κορυφογραμμή μοιάζει με τις φιγούρες αυτές , που δια της πρωινής διάθλασης και με την πρωινή δροσιά, εμφανίζεται στον ορίζοντα. Ο θρύλος και η λαϊκή πίστη όμως θέλει τις σκιές αυτές να είναι οι ψυχές των Ελλήνων πολεμιστών, υπερασπιστών του Φραγκοκάστελλου, που έπεσαν κατά τη διάρκεια μιας σφοδρής μάχης εναντίον των Τούρκων, τον Μάιο του 1828, τις ίδιες μέρες κατά τις οποίες εμφανίζεται το φαινόμενο.
Από τις αρχές του 1828 ένα στρατιωτικό σώμα το οποίο είχε δημιουργήσει ο ηπειρώτης έμπορος Χατζημιχάλης Νταλιάνης, και το οποίο αποτελούταν από 600 πεζούς και 70 περίπου ιππείς, το πρώτο οργανωμένο ιππικό σώμα, αποβιβάστηκε στην Κρήτη για να βοηθήσει την επανάσταση. Στα τέλη Μαΐου ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης αποφάσισε να αντιμετωπίσει τον πολυάριθμο στρατό του Μουσταφά που αποτελούταν από 8.000 πολύ καλύτερα εξοπλισμένους μαχητές και να υπερασπιστεί το Φραγκοκάστελλο. Οι Σφακιανοί τον συμβούλεψαν να μην πολεμήσει στα ίσια σε αυτό το ανοιχτό μέρος αλλά να κάνει ανταρτοπόλεμο στα στενά. Εκείνος όμως επέμενε να σταθεί στο κάστρο. Μετά από σκληρές μάχες και μερικές ημέρες πολιορκίας το Φραγκοκάστελλο έπεσε ηρωϊκά, όπως και ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης αφήνοντας στο πεδίο της μάχης 337 Έλληνες και 800 Τούρκους νεκρούς. Εν συνεχεία όμως οι Σφακιανοί κυνηγώντας αποδεκάτισαν τον ταλαιπωρημένο στρατό του Μουσταφά.
Το φαινόμενο των Δροσουλιτών όμως καθώς φαίνεται είχε ανάμειξη και σε πολεμικά γεγονότα, καθώς έτρεψε τρομοκρατημένους τους Τούρκους σε φυγή κατά το 1890, όταν είχε γίνει πολύ έντονα ορατό. Επίσης ανάγκασε Γερμανούς στρατιώτες στην κατοχή να ανοίξουν πανικόβλητοι πυρ εναντίον των…. σκιών!!!
“…Μ’ ακόμη και το σήμερο,
Στις 17 του Μάη
Ούλο τα’ ασκέρι φαίνεται με τον Χατζημιχάλη
Και πολεμούν στα σύννεφα
Κι ακούγονται οι μπουρμπάδες
Φωνές κι αλογοπεταλιές στου Καστελιού τσι μπάντες
Ούλοι οι γιαλαφρόστρατοι
Θωρούν τσι και τρομάζουν
Μα κείνοι Θεός σχωρέσει των, κανέναν δεν πειράζουν
Άραγες είντα θέλουσι και είντα μας εθυμίζουν
Αυτούς που εσφάχτηκαν εκειά και τα βουνά ραΐζουν…”
(Κρητική Μαντινάδα)