Γραμματικό – Συντακτικό Φαινόμενο : Η δομή της πρότασης
Υποκείμενο : είναι η λέξη που φανερώνει ποιος ενεργεί, ποιος παθαίνει αυτό που λέει το ρήμα, ποιος είναι κάτι ή ποιος βρίσκεται στην κατάσταση που δηλώνει το ρήμα. Για να βρούμε το υποκείμενο του ρήματος ρωτάμε ποιος κάνει / ποιοι κάνουν, ποιος παθαίνει / ποιοι παθαίνουν αυτό που δηλώνει το ρήμα.
Αντικείμενο : είναι η λέξη που δηλώνει το πρόσωπο, το ζώο ή το πράγμα στο οποίο μεταβαίνει ( πηγαίνει ) η ενέργεια του υποκειμένου. Για να βρούμε το αντικείμενο του ρήματος, κάνουμε την ερώτηση τι / ποιον [ή ποιου] + το ρήμα.
Κατηγορούμενο : είναι το όνομα που δίνει κάποια πληροφορία για το υποκείμενο, που φανερώνει κάποια ιδιότητα του. Η σύνδεση του υποκειμένου με το κατηγορούμενο γίνεται με τη μεσολάβηση ρημάτων, που λέγονται συνδετικά, ακριβώς επειδή συνδέουν τους δύο όρους της πρότασης.
Μεταβατικά και Αμετάβατα ρήματα: Τα ρήματα που χρειάζονται αντικείμενο για να συμπληρωθεί η έννοια τους λέγονται μεταβατικά ( η ενέργεια τους μεταβαίνει σε κάποιο άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα ), ενώ εκείνα που δε χρειάζονται αντικείμενο λέγονται αμετάβατα ( η ενέργεια τους δε μεταβαίνει σε κάποιο άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα ).
Μονόπτωτα και δίπτωτα ρήματα: Ένα μεταβατικό ρήμα μπορεί να συμπληρώνεται από ένα ή δύο αντικείμενα. Όταν το ρήμα χρειάζεται ως συμπλήρωμα ένα μόνο αντικείμενο, λέγεται μονόπτωτο.
Άμεσο και έμμεσο αντικείμενο: Τα δίπτωτα ρήματα συντάσσονται με δύο αντικείμενα, από τα οποία το ένα λέγεται άμεσο, γιατί σ’ αυτό μεταβαίνει άμεσα η ενέργεια του υποκειμένου του ρήματος, ενώ το άλλο λέγεται έμμεσο, γιατί σ’ αυτό μεταβαίνει έμμεσα η ενέργεια του υποκειμένου του ρήματος.
