Στο Γυμνάσιο Ζαχάρως και σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους υλοποιήθηκε την τρέχουσα σχολική χρονιά το πρόγραμμα «Νερό που ξεπηδάει από τους αιώνες» από την κα Αγνή Στρουμπούλη και τον κο Σταύρο Παργινό που επισκέφθηκαν το σχολείο μας στις 5-12-2022.

Αρχικά, οι μαθητές και οι μαθήτριες που εκδήλωσαν ενδιαφέρον για να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα, κατέγραψαν προφορικές μαρτυρίες από την περιοχή και συγκέντρωσαν πλούσιο υλικό, μέσα από το οποίο αναδεικνύεται η δύναμη και η αξία του νερού. Περιγραφές και αφηγήσεις που σχετίζονται με τα ποτάμια της περιοχής, τη λίμνη του Καϊάφα, με πηγές και πηγάδια, με βρύσες, με πλημμύρες και καταστροφές, αλλά και με την αέναη προσπάθεια του ανθρώπου να φέρει το νερό στην καθημερινότητά του και άλλες φορές να δαμάσει τη δύναμή του.

http://stroumpouli.blogspot.com/

Οι μαθητές και οι μαθήτριες παρουσίασαν τις εργασίες τους και στη συνέχεια η κα Αγνή Στρουμπούλη μας μίλησε για την αξία του νερού και μέσα από αφηγήσεις παραμυθιών και πάντα με την υποστηρικτική δύναμη της μουσικής του κου Σταύρου Παργινού μας ταξίδεψε, μας ενημέρωσε και μας υπενθύμισε τη μεγάλη σπουδαιότητα του νερού.

Παραθέτουμε εδώ τις σημαντικότερες καταγραφές των παιδιών που αναδεικνύουν μια σημαντική διάσταση του υδάτινου στοιχείου για την τοπική μας ιστορία. Επισημαίνουμε δε, ότι στις περισσότερες από αυτές έχουμε διατηρήσει αρκετά από τα στοιχεία της ντοπιολαλιάς μας.

Το πηγάδι του παππού μου

Ο παππούς μου μού είπε την ακόλουθη ιστορία για το πηγάδι του σπιτιού:

«Στις αρχές του 1981 πήρα την απόφαση να ανοίξω ένα πηγάδι, για να έχω καθαρό νερό στο σπίτι μου. Τα πρώτα τέσσερα μέτρα τα έσκαψα μόνος μου και τα άλλα πέντε-έξι με τη βοήθεια εργατών.  Μετά σκάψαμε μια τρύπα, για να μπει ο σωλήνας που θα τράβαγε νερό με το μοτέρ. Όταν την ανοίξαμε πήραμε το μοτέρ και δίπλα στο πηγάδι χτίσαμε το μοτερόσπιτο που μέσα είχε τον ηλεκτρολογικό πίνακα και τον μετρητή κατανάλωσης. Το μοτέρ από την άλλη κατέβηκε τέρμα κάτω στο πηγάδι και δίπλα του εγκαταστάθηκε μία κεντρόφυγκα που το προστάτευε από τα χαλίκια. Τράβηξα μια σωλήνα μεγαλύτερη των δύο ιντσών, η οποία έβγαινε στην επιφάνεια. Όταν βάλαμε πρώτη φορά το μοτέρ να δουλέψει, το νερό έβγαινε μπόλικο και εγώ χαιρόμουνα που οι κόποι μου δεν πήγανε χαμένοι! Δυστυχώς όμως αυτό δεν κράτησε για πολύ…

Λόγω  της κλιματικής αλλαγή η στάθμη κατέβηκε, με αποτέλεσμα το πηγάδι να στερέψει και να χρειάζεται και άλλο σκάψιμο. Στα τέσσερα μέτρα σταματήσαμε και πήραμε τον σωλήνα, ώστε να ανοίξουμε μια τρύπα που θα παίρνει νερό το μοτέρ. Όμως τότε κάτι πολύ κακό συνέβη.  Ο σωλήνας βρήκε σε πέτρες! Προσπαθούσαμε απεγνωσμένα , χτυπώντας με βαριοπούλες, να πάει πιο κάτω, αλλά μάταια.

Μετά από δύο μέρες δοκιμών αφήσαμε την κεντρόφυγκα και το μοτέρ εκεί, αλλά είχαμε πολλά προβλήματα. Η κεντρόφυγκα βούλωνε συνέχεια από τα χαλίκια και στην επιφάνεια έτρεχε λίγο νερό. Αναγκαζόμουνα να κατεβαίνω  οκτώ μέτρα κάτω από τη γη, για να ξεβουλώνω την κεντρόφυγα από τα χαλίκια. Αυτό γινόταν για πολλά χρόνια, ώσπου μια μέρα μια εταιρεία που έκανε γεωτρήσεις ήρθε στην περιοχή μας! Ήμουν από τους πρώτους που έκανα γεώτρηση ! Από τότε δεν ξανασχολήθηκα. Απλά πατάω ένα κουμπί, το μοτέρ παίρνει μπρος και γεμίζω το καζάνι που τροφοδοτεί το σπίτι και δεν κάνω τίποτα άλλο! Το παλιό πηγάδι υπάρχει ακόμη, ανενεργό πια, δίπλα στη γεώτρηση.

Η καταγραφή έγινε από τον μαθητή της Α΄ τάξης  Άγγελο Κυριαζή από τον παππού του Χρηστίδη Μακρυγιάννη.

Η βρύση του Λώρη στη Ζαχάρω

Σημαντικά σημεία αναφοράς της παλιότερης εποχής ήταν ο θρυλικός πλάτανος της Κορδορούγας και τη βρύση του Λώρη, την οποία κάποτε την έλεγαν και «βρύση της Καλλιρρόης». Παλιά η βρύση αυτή ήταν ένα από τα σημεία συνάντησης των νέων στη Ζαχάρω, όπου τα κορίτσια είχαν ως δικαιολογία ότι πάνε να πιάσουν νερό έτσι ώστε να συναντήσουν εκεί τον αγαπημένο τους. Ήταν με λίγα λόγια το νυφοπάζαρο. Επίσης κάθε Κυριακή, μετά την εκκλησία, πήγαιναν στο καφενείο του Λώρη, που υπήρχε τότε εκεί, για να παίξουν χαρτιά ή να φάνε. Κάθε πρωτομαγιά μαζεύονταν οι γυναίκες για να φτιάξουν στεφάνια. Επιπλέον οι νέοι έπαιζαν ντάλια – μπίλια, κρυφτό, κυνηγητό και άλλα παιχνίδια της εποχής. Τοτε οι κάτοικοι της Ζαχάρως έπαιρναν νερό για το σπίτι από τις βρύσες και τα πηγάδια του δήμου και αυτή ήταν η μοναδική βρύση στη Ζαχάρω. Υπήρχαν και κάποια λίγα πηγάδια και οι κάτοικοι καμιά φορά πήγαιναν και στη βρύση στην Αρήνη να μαζέψουν νερό σε στάμνες και παγούρια .

Η καταγραφή έγινε από τη μαθήτρια της Γ’ τάξης Κατερίνα Κρανίτη από την κα Βελούδω Κοκκώνη

Η βρύση της Αρήνης

Μετά από μια συζήτηση που είχα με τον πατέρα μου έμαθα αρκετές σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τις πηγές της Αρήνης. Στο χωριό μου, στην Αρήνη, κάτω από την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου βρίσκεται η βρύση του χωριού, η κεντρική πηγή νερού για όλους τους κατοίκους. Το νερό της Αρήνης έρχεται από το βουνό «Ανεμόμυλος». Το νερό αυτό είναι πολύ φημισμένο και έρχονται κάτοικοι από όλη την περιοχή και όλα τα χωριά, για να πιούν και να γεμίσουν τα δοχεία τους. Πολλοί άνθρωποι το χρησιμοποιούν και είναι γι’ αυτούς πολύτιμη πηγή ζωής.

Σύμφωνα με μαρτυρίες τα παλιά τα χρόνια υπήρχε ένα έθιμο στη βρύση του χωριού μας σχετικό με τον γάμο, που είχε ως εξής: Τη Δευτέρα το πρωί, μετά το γάμο, το ζευγάρι, μαζί με τους συγγενείς πήγαινε στη βρύση με τραγούδια, για να πάρουν νερό για το σπίτι. Εάν η νύφη είχε έρθει από άλλο χωριό, οι συμπέθεροι έπρεπε να φορέσουν ή να κρατάνε κάτι από τα προικιά της νύφης και να πάνε στη βρύση του χωριού μαζί της. Η νύφη πρέπει να πάρει μια κανάτα, ψωμί, τυρί και κρασί και τραγουδώντας όλοι μαζί πάνε στη βρύση. Στον δρόμο οι συμπεθέροι πετάγανε κλαδάκια μικρά για να τα πατήσει η νύφη και να είναι δροσερή σαν τα κλαριά.  Όταν έφταναν, έπλεναν την κουρούτα της βρύσης και εκεί η νύφη έριχνε κάποια κέρματα που τα μικρά παιδιά προσπαθούν να τα πιάσουν με το στόμα τους. Ό,τι έπιανε κάθε παιδί το κρατούσε δικό του. Μετά η νύφη γέμιζε την κανάτα με νερό και όλοι μαζί έτρωγαν το ψωμί, με το τυρί, έπιναν το κρασί και επέστρεφαν στο σπίτι με τραγούδια και χορούς.

Η καταγραφή έγινε από τη μαθήτρια της Γ΄ τάξης  Παύλου Δήμητρα από τον μπαμπά της Παύλο Αργύρη.

Οι πηγές της Μοφκίτσας

Στην Μοφκίτσα ή αλλιώς Άνω Ταξιάρχες υπάρχουν 4 πέτρινες βρύσες, μία στο Πλατανούλι, μία στο Περδικόνερο, μία στο κέντρο,  στην πλατεία του χωριού και μία στην Ιτιά. Παλαιότερα όλες οι γυναίκες του χωρίου μαζεύονταν στην κεντρική πλατεία με τα τσουκάλια τους και τα βαρέλια τους, για να κουβαλήσουν νερό για το σπίτι τους. Επιπλέον, έπλεναν όλες μαζί τα ρούχα τους και τα χαλιά τους στην κεντρική βρύση με τα χαρανιά τους, καθώς ήταν αδύνατο να κουβαλήσουν τόσο νερό στα σπίτια τους. Οι βρύσες του χωριού λειτουργούσαν και ως σημείο συνάντησης για τα ζευγάρια της εποχής. Οι άνδρες έβρισκαν αφορμές για να πηγαίνουν εκεί, άδειαζαν για παράδειγμα τα βαρέλια με το νερό έτσι ώστε όταν πήγαιναν να τα ξαναγεμίσουν να συναντήσουν τις κοπέλες. Ακόμα υπήρχε ένας μύθος, που εξακολουθεί να λέγεται μέχρι και σήμερα, πως κάτω από την εκκλησία του Αγίου Ανδρέα βγαίνει νερό, το οποίο θεωρούσαν πως είναι γιατρικό, κάτι σαν  φάρμακο δηλαδή. Οι μητέρες όταν αρρώσταιναν τα παιδία τους τα πήγαιναν εκεί, άφηναν τα ρούχα τους και τα έκαναν μπάνιο. Έπειτα τα έντυναν με άλλα ρούχα και θεραπεύονταν. Αυτό συμβαίνει ακόμα και σήμερα, μετά την λειτουργία οι γυναίκες παίρνουν με μπουκάλια νερό για το σπίτι τους και βάζουν νερό στο πρόσωπό τους. Επίσης ένα έθιμο της εποχής ήταν πως όταν μια κοπέλα παντρευόταν οι φίλες της πήγαιναν στην κεντρική βρύση του χωριού και σαπούνιζαν όλα τα ρούχα και τα πράγματα της νύφης, μετά από αυτό έστηναν ένα μεγάλο τραπέζι για να το γιορτάσουν.

Η καταγραφή έγινε από τη μαθήτρια της Γ΄ τάξης Χαρά Ψαρρού από τον παππού Ψαρρό Δημήτριο και τη γιαγιά Μπαντέ Χαρίκλεια

Η βρύση στη Μοφκίτσα

Στο χωριό του πατέρα μου υπάρχει μία καταπληκτική εκκλησία και μία πανέμορφη βρύση. Το χωριό λέγεται Μοφκίτσα ή Ταξιάρχες. Όταν μπαίνεις στο χωριό και πηγαίνεις στην εκκλησία βλέπεις μία πέτρινη πλατεία, την οποία έφτιαξαν εκεί, στην οποία έχουν γίνει και κάποιες γιορτές, αλλά και αρκετά πανηγύρια. Από εκείνη την πλατεία κατεβαίνεις τρία σκαλιά και βλέπεις μία πανέμορφη βρύση. Αυτή είναι μία παραδοσιακή βρύση που είναι πέτρινη με καμάρα και από κει χύνεται το νερό και πέφτει στο πέτρινο αυλάκι, δίπλα στο μονοπάτι που έχουν δημιουργήσει πολύ όμορφες κατασκευές, όπως έναν μικρό καταρράκτη και πιο κάτω παγκάκια, για να μπορείς να κάθεσαι και να απολαμβάνεις την πανέμορφη θέα.

Ακριβή Μανώλη μαθήτρια της Α τάξης από τη μητέρα της Μαρία Μανώλη.