“μαθητική ζωή”
Εφημερίδα του Γυμνασίου Πολυκάστρου
Έντυπη και Διαδικτυακή Έκδοση
Γυμνάσιο Πολυκάστρου, Δ/νση Β/θμιας Εκ/σης Κιλκίς
email: mail [at] gym-polyk . kil . sch . gr
Ιστοσελίδα: https://blogs.sch.gr/gympolka/
9^ο φύλλο, Μάρτιος 2012

αφιερωμένο στους λεύτερους Έλληνες

Επανάσταση ξεσπάει στην Ελλάδα

Το κλίμα τις παραμονές του σηκωμού

Σύμφωνα με το γενικό σχέδιο των  Φιλικών, η Επανάσταση έπρεπε να εκραγεί τις πρώτες πενήντα μέρες του 1821, όταν ο Υψηλάντης θα έφτανε στη Μάνη για ν’ αναλάβει την αρχηγία. Ήδη στο τέλος του 1820 έφτασε στην Ελλάδα ο εξουσιοδοτημένος από τη Φιλική για την προετοιμασία των συνειδήσεων αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος Παπαφλέσσας, και στις 6/19 του Γενάρη* περνά στο Μοριά, από τη Ζάκυνθο ειδοποιημένος μυστικά από τον παράνομο μηχανισμό των Φιλικών, ο Θ. Κολοκοτρώνης. Και οι δυο αλωνίζουν το Μοριά και φλογίζουν τις ψυχές, μιλώντας σε πόλεις και χωριά. Ο Κολοκοτρώνης πραγματώνει συγκεντρώσεις καπεταναίων από τη Μεσσηνία, το Μιστρά, το Λιοντάρι, την Καρύταινα, την Τριπολιτζά και τους ενημερώνει για τον επικείμενο αγώνα, ζητώντας τους να ’ναι έτοιμοι ‘‘στο φτερό’’ και να πάρουν τα όπλα μόλις τους δοθεί το σύνθημα…Η στιγμή φαίνεται κατάλληλη. Η ανταρσία του Αλή βρίσκεται στο κορύφωμά της. Ο Χουρσίτ πασάς του Μοριά εκστρατεύει από την Τριπολιτζά εναντίον του Αλή στα Γιάννενα (5/18 Ιανουαρίου 1821). Ο τόπος απογυμνώνεται από τις πιο αξιόμαχες εχθρικές δυνάμεις…Η στιγμή είναι η πιο κατάλληλη για να κινηθούν και στο Μοριά οι επαναστατικές δυνάμεις.

*: Νέο και παλαιό ημερολόγιο

Η σύναξη στη Βοστίτσα

Κι ενώ η ατμόσφαιρα είναι πυκνή από επαναστατικό πυρετό, οι κοτζαμπάσηδες κωλυσιεργούν και ρίχνουν πίσω την ημερομηνία της εξέγερσης, περιμένοντας να ιδούνε την έκβαση των γεγονότων στα πριγκιπάτα και ελπίζοντας στο βάθος της καρδιάς τους πως θα καταφέρουν να μη γίνει πολεμικό θέατρο ο Μοριάς, αχρηστεύοντας, έτσι, το σχέδιο της Φιλικής, που δεν το συμπαθούσαν καθόλου. Με την αδιάκοπη κωλυσιεργία τους, εχθρική ανοιχτά προς το κήρυγμα και τη δράση του Παπαφλέσσα, καταφέρνουν να σπρώξουν τις μέρες, ώσπου στις 26 Γενάρη-7 Φλεβάρη καλούν την περιβόητη σύναξη των κοτζαμπάσηδων του Μοριά στη Βοστίτσα (Αίγιο) στο αρχοντικό του Λόντου, αποφασισμένοι να ζητήσουν από τον Παπαφλέσσα, που τον καλούσαν ειδικά στη σύσκεψη, να σταματήσει κάθε επαναστατική ζύμωση, ειδάλλως θα τον έκλειναν φυλακή, αν δεν έχανε και το κεφάλι του…. Ο Παπαφλέσσας, πηγαίνοντας στη σύναξη της Βοστίτσας έπαιζε το κεφάλι του και το ήξερε. Ωστόσο πήγε και τους αντιμετώπισε….Η συνεδρίαση άρχισε στις 26 Γενάρη (7 Φεβρουαρίου) στο σπίτι του Λόντου… Ο Παπαφλέσσας ήρθε για καλό και για κακό τελευταίος, έχοντας έτοιμη την κουμπούρα του κάτω από το ράσο για να πουλήσει ακριβά το τομάρι του….Με τις πρώτες συζητήσεις, ξεκαθάρισαν οι παρατάξεις. Οι Κοτζαμπάσηδες και οι δεσποτάδες δεν ήθελαν να ακούσουν κουβέντα για σηκωμό δίχως σαφείς ρωσικές εγγυήσειςεπέμβασης. Οι καπετάνιοι, αντίθετα τάχθηκαν ευθύς με το μέρος του Παπαφλέσσα…Οι κοτζαμπάσηδες πρότειναν να περιμένουν την άφιξη του Υψηλάντη για να αρχίσει ο αγώνας…. Η κεντρική τους σκέψη ήταν ότι ενδεχόμενη επαναστατική εξέγερση θα είχε επιπτώσεις στη δική τους κυριαρχία. Το φόβο αυτό τον εξέφρασε στη σύσκεψη ο Χαραλάμπης, λέγοντας: Ποιον θα’ χουμε ανώτερο άμα διώξουμε τον Τούρκο; Ο ραγιάς μόλις πάρει τα όπλα, δε θα μας σέβεται και θα πέσουμε στα χέρια εκείνων που ως τα χτες δεν μπορούσαν να κρατήσουν το πιρούνι”! Ο Παπαφλέσσας, αγνοώντας τους προσωπικούς κινδύνους, προχώρησε στο εθνοδιαφωτιστικό του έργο απτόητος και ξεσήκωνε το Μοριά.

Ο σπινθήρας που άναψε την επαναστατική φωτιά στο Μοριά. Πέφτουν η Πάτρα και η Καλαμάτα.

Στα μέσα του Μάρτη ο Παπαφλέσσας είχε τελειώσει τον κύκλο των εθνεγερτικών του περιοδειών και βρίσκεται, μαζί με τον Αναγνωσταρά, στη Μεσσηνία, στο τελικό πόστο που τον έταξε η Φιλική. Στην Πάτρα κρύβεται … ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, έτοιμος να αναλάβει δράση, ο Κολοκοτρώνης βρίσκεται στο πόστο της Μάνης, οι άλλοι Φιλικοί αλλού. Δεν λείπει παρά ο σπινθήρας που θα βάλει στο συσσωρευμένο επαναστατικό πνεύμα των μαζών. Και το έναυσμα δίνεται μέσα στο δεκαήμερο 15-25 Μαρτίου σε διαφορετικά μέρη του Μοριά. Πρώτος ο Φιλικός Ν. Σουλιώτης χτυπάει στο χωριό Πόρτα των Καλαβρύτων τους χαρατζήδες (φοροεισπράκτορες ) των Τούρκων… Οι παλιότεροι ιστορικοί έχουν δημιουργήσει το θρύλο ότι η Επανάσταση άρχισε τελετουργικά με πρωτοβουλία των κοτζαμπάσηδων και του Π. Πατρών στην Αγία Λαύρα. Όπως βεβαιώνουν νεότερες έρευνες, αυτό δεν είναι σωστό… στις 25 Μαρτίου δε συνέβη τίποτε στην Αγιά Λαύρα. Στις 21 Μάρτη (2 Απρίλη) ξεσηκώνεται η Πάτρα, με επικεφαλής το λαϊκό ηγέτη Παναγιώτη Καρατζά… Στις 23 Μάρτη (4 Απρίλη) ξεσηκώνεται η Μάνη. Ψυχή της ο Κολοκοτρώνης, ο Παπαφλέσσας, ο Νικηταράς, ο Κεφάλας…. εξοπλίζουν 2.000 Μανιάτες και Μεσσήνιους και στις 23 μπαίνουν στην Καλαμάτα. Τους επαναστάτες ακολουθεί και ο μπέης της Μάνης Πέτρος Μαυρομιχάλης, που τοποθετείτε επικεφαλής της “Μεσσηνιακής Γερουσίας”. Πρώτη πράξη της νέας εξουσίας είναι να στείλει έγγραφο προς τα χριστιανικά έθνη ζητώντας τη βοήθεια τους. Το ντοκουμέντο αυτό είναι ή πρώτη διεθνούς δικαίου πράξη της Επανάστασης.

Στρατηγικός στόχος: Τριπολιτζά

Με τα γεγονότα της Καλαμάτας κλείνει ο κύκλος του επαναστατικού σπινθήρα στο Μοριά…Στο πολεμικό συμβούλιο που συνήλθε στη Μεσσηνία, ο Κολοκοτρώνης, με το στρατηγικό του ένστικτο, προτείνει να κινηθούν αμέσως όλες οι δυνάμεις εναντίον του πολιτικού και στρατιωτικού κέντρου εξουσίας και καρδιά της ισχύος της, την Τριπολιτζά. Ο Πετρόμπεης διαφωνεί, κι ο Κολοκοτρώνης με 300 ενόπλους ξεκινάει για μια πορεία στρατολογίας μέσα από την Αρκαδία… Στις 29 Μάρτη (10 Απρίλη) έχει συγκεντρώσει έξι χιλιάδες ντουφέκια έξω από την Καρύταινα… Στην πρώτη τουρκική επίθεση, όμως, το απειροπόλεμο αυτό πλήθος σκορπάει… ο Κολοκοτρώνης εκπονεί σχέδιο μακροπρόθεσμο, αρχίζοντας από την εγκατάσταση πολιορκητικών στρατοπέδων στις προσβάσεις της πρωτεύουσας του Μοριά και εγκαθιστώντας πολιορκητικές φρουρές στο βουνό Μαίναλο,… Πάνω σ’ αυτό το κρίσιμο σημείο της εξόρμησης , οι Τούρκοι παίρνουν τα πρώτα μεγάλης κλίμακας μέτρα αντεπίθεσης… Εξίμισι χιλιάδες πεζοί και χίλιοι πεντακόσιοι καβαλαραίοι είναι η δύναμη των Τούρκων προς την Τριπολιτζά, με αρχηγό… το Μουσταφάμπεη. Οι Τούρκοι χτυπούν στην πρώτη φάση στο Βαλτέτσι… Όμως έσπασαν τα μούτρα τους. Η νίκη στο Βαλτέτσι σταθεροποίησε το μέτωπο του Μοριά και συντήρησε το επαναστατικό πνεύμα των μαζών. Δίκαια τη χαρακτηρίζουν λοιπόν οι ιστορικοί του αγώνα σαν “ακρογωνιαίο λίθο” της εξόρμησης για την ελευθερία μας.

Η ολιγαρχία οικειοποιείται τις νίκες των μαζών

Η ταξική πάλη στον Ελληνικό Χώρο είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο… Πίσω από τις αγωνιζόμενες μάζες των αγροτών ο κοτζαμπασισμός καιροφυλακτούσε. Και, ευθύς ως απελευθερωνόταν μια περιοχή, εκμεταλλευόμενος την αδυναμία των μαχητών να παγιώσουν μια λαϊκή εξουσία, έσπευδε να εγκαταστήσει το δικό του αντιδραστικό μηχανισμό διοίκησης… Παντού έχοντας την πείρα εξουσίας, προλαβαίνουν να κυριαρχήσουν… μετά τις νίκες στο Βαλτέτσι και στα Δολιανά, ενισχύεται το ταξικό μέτωπο της λαϊκής παράταξης, και η εξουσία των κοτζαμπάσηδων υποχρεώνεται να συμπτυχθεί. Η άνοδος της ακτινοβολίας των λαϊκών δυνάμεων… αρχίζει πλέον ν’ ανησυχεί σοβαρά τους φορείς του, που βλέπουν να διαγράφεται… η τάση να μην περιοριστεί ο αγώνας στην αποτίναξη μόνο του τουρκικού ζυγού, αλλά και στο ξήλωμα του προνομιακού καθεστώτος των κοτζαμπάσηδων… Στις 26 Μάη/7 Ιούνη 1821 τριάντα έξι κοτζαμπάσηδες του Μοριά συγκεντρώνονται στις Καλτεντζές για να σχηματίσουν κυβέρνηση ικανή να υποτάξει καθέναν που δε θα ήταν διατεθειμένος να αναγνωρίσει την εξουσία τους. Στις Καλτεντζές παίρνουν απόφαση για την σύμπτυξη ενιαίας κυβέρνησης, που την ονομάζουν “Πελοποννησιακή Γερουσία”… Το κοτζαμπάσικο μέτωπο ενισχύεται επειγόντως με τον ερχομό του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, του κακού αυτού δαίμονα της Ελληνικής Επανάστασης, εχθρού των λαϊκών μαζών, μηχανορράφου της πολιτικής και φανατικού υπέρμαχου της αγγλικής επιρροής στην Ελλάδα…το πνεύμα που επικρατούσε μέσα στις γραμμές του κοτζαμπασισμού, ο οποίος ήθελε να ξεριζώσει κάθε ίχνος δημοκρατικής ιδεολογίας από τον κορμό της Επανάστασης.

Ο Κολοκοτρώνης παίρνει την Τριπολιτζά

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα των ταξικών αντιθέσεων και των κοτζαμπάσικων μηχανορραφιών οι πολεμικές επιχειρήσεις συνεχίζονται… Στις 23 Ιουλίου/4 Αυγούστου πέφτει το κάστρο της Μονεμβασιας… και στις 6/18 Αυγούστου το κάστρο του Ναβαρίνου… Στο μεταξύ, η πρωτεύουσα του Μοριά περνά δύσκολες ώρες εξαιτίας της πολιορκίας. Η πείνα και οι αρρώστιες θερίζουν τους πολιορκούμενους. Στις 23 Σεπτεμβρίου/5 Οκτωβρίου…Ο Π. Δούνιας… καταφέρνει… με μια ομάδα πολιορκητών να σκαρφαλώσει στα τείχη και ν’ ανοίξει την “πόρτα τ’ Αναπλιού”. Ευθύς, χιλιάδες Έλληνες ορμούν μέσα στην πόλη και αρχίζει μια γενική σφαγή των κατοίκων της που κράτησε τρεις μέρες. Παρά τις προσπάθειες του Κολοκοτρώνη να σταματήσει τη σφαγή, 10.000 Τούρκοι σκοτώθηκαν κατά τρόπο άγριο, ενώ τα πάντα στην πρωτεύουσα του Μοριά διαρπάχτηκαν… Στην Τριπολιτζά οι Έλληνες ανταπόδωσαν κατά τον σκληρότερο τρόπο αιώνων μαρτύρια και καταπιέσεις. Ωστόσο, η σφαγή της Τριπολιτζάς, είχε δυσμενείς επιπτώσεις στο εξωτερικό… Η πτώση της Τριπολιτζάς υπήρξε η πρώτη νίκη μεγάλης κλίμακας της Επανάστασης…

Πελοποννησιακή Γερουσία: ένας θεσμός ολιγαρχικός

Το συμβιβασμό των δημοκρατικών δυνάμεων της Επανάστασης οι ολιγαρχικοί τον εκμεταλλεύονται… για μια κυριαρχία της κοτζαμπασικής πολιτικής… Κάτω από τις δυσμενέστατες αυτές συνθήκες για τη δημοκρατική παράταξη άρχισε στις 20 Δεκέμβρη/1 Γενάρη 1822 η Α΄ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου, που δεν ήταν στην ουσία αντιπροσωπευτικό σώμα του μαχόμενου Ελληνικού λαού, αλλά κατασκεύασμα του αρχοντολογιού…Τα διοικητικά μέτρα που ψηφίστηκαν στην Επίδαυρο παγίωσαν οριστικά την εξουσία στα χέρια των ολιγαρχικών… Για να εδραιώσουν… το καθεστώς τους… και να απομονώσουν περισσότερο τις ατίθασες λαϊκές μάζες, οι κοτζαμπάσηδες βιάστηκαν… να αναζητήσουν ένα βασιλιά στις ευρωπαϊκές αυλές… Οι αποστολές αυτές… δεν τελεσφόρησαν, φυσικά… Στο μεταξύ, η Πύλη επεξεργαζόταν σύντομα το σχέδιο της κατάπνιξης της Επανάστασης… και ήταν πολύ απλό στη σύλληψη του: ενώ ο τούρκικός στόλος θα απέκλειε τα νησιά… ο Χουρσίτ πασάς θα κατέβαινε στο Μοριά…

Εξέγερση και καταστροφή της Χίου

Στις 30 Μάρτη/11 Απρίλη (1822)… έφτασε αιφνιδιαστικά στη Χίο ο Τούρκος ναύαρχος Καρά Αλής… Αποβίβασε το στρατό του στο νησί και έριξε τις εμπειροπόλεμες δυνάμεις του εναντίον των επαναστατών, με αποτέλεσμα να κάμψει αμέσως την εξέγερση. Άρχισε τότε γενική σφαγή. Κάπου 23.000 Χιώτες σφάχτηκαν από τους Τούρκους και 47.000 αιχμάλωτοι στάλθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της ανατολής. Η Χίος ερημώθηκε…

Μια μεγάλη νίκη του λαού: η καταστροφή του Δράμαλη

Ότι δεν μπόρεσε να κάνει ο Μαυροκορδάτος διαιρώντας τους Έλληνες… το πέτυχε ο Κολοκοτρώνης και οι καπεταναίοι που έβγαιναν από τα σπλάχνα του αγωνιζόμενου λαού…Η νίκη του Κολοκοτρώνη κατά του πανίσχυρου Δράμαλη με αποκλειστικό στήριγμα του τις λαϊκές δυνάμεις ξανάδωσε κύρος στο λαό και στην ηγεσία του. Οι μαχητές τον ανακήρυξαν και πάλι αρχιστράτηγο και τα νομοθετικά σώματα της κυβέρνησης αναγκάστηκαν να επικυρώσουν το διορισμό του.

Το πρόβλημα της εξουσίας

Μέσα στη Β’ Εθνοσυνέλευση διαμορφώνονται … τρία κόμματα: 1) Το κόμμα των Φιλικών με τους Κολοκοτρώνη, Υψηλάντη, Παπαφλέσσα, Αναγνωσταρά… κλπ., που τους ακολουθούν όλα τα δημοκρατικά στοιχεία. Άνισο, χωρίς συνεπή ιδεολογία και συγκεκριμένους πολιτικούς στόχους πάλης… 2) Το κόμμα των κοτζαμπάσηδων, που μ’ αυτό συνέπραττε, ως ένα σημείο, παρά τις βασικές προσωπικού και συμφεροντολογικού χαρακτήρα διαφορές, και το κόμμα των Υδραίων μεγαλοκαπεταναίων. Το πρόβλημα της εξουσίας ήταν καταδικασμένο να κερδηθεί αμαχητί από τους κοτζαμπάσηδες εξαιτίας της συντριπτικής τους υπεροχής με ψήφους μέσα στην Εθνοσυνέλευση… Η Εθνοσυνέλευση πριν κλείσει τις εργασίες της, εξέλεξε το νέο Εκτελεστικό, την κυβέρνηση, δηλαδή, της χώρας. Πρόεδρος ορίστηκε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και μέλη οι κοτζαμπάσηδες Σωτήρης Χαραλάμπης, Ανδρέας Ζαΐμης, Ανδρέας Μεταξάς. Γραμματέας του Εκτελεστικού -το πραγματικό, δηλαδή, κλειδί της εξουσίας- τοποθετήθηκε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και “μινίστροι” (υπουργοί) των Εσωτερικών ο Παπαφλέσσας και του Πολέμου ο Αναγνωσταράς. Ήταν, άλλωστε, οι δύο μοναδικές θέσεις που έπαιρνε η παράταξη των Φιλικών, αλλά κι αυτές βραχυκυκλωμένες από τους κοτζαμπάσηδες, που είχαν την συντριπτική πλειοψηφία στην κυβέρνηση… Η Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους βάθυνε περισσότερο το χάσμα ανάμεσα στους ολιγαρχικούς και στους Φιλικούς. Οι πρώτοι, πανίσχυροι, αφού κρατούσαν σταθερά τα κλειδιά της εξουσίας, έχοντας συμπτύξει μέτωπο κοτζαμπάσηδων-μεγαλοκαπεταναίων, εργάζονται κρυφά και φανερά να εκμηδενίσουν την δημοκρατική παράταξη και να παγιώσουν τη θέση τους στη χώρα, για πάντα. Για να το πετύχουν, αποφάσισαν, πρώτο, να δεθούν στενότερα με τους Άγγλους (προς την κατεύθυνση αυτή εργάζονταν με μεθόδους πράκτορα ο Μαυροκορδάτος) και, δεύτερο, να βρουν με κάθε μέσο ένα βασιλιά, που, κατά τη γνώμη τους, η παρουσία του στην Ελλάδα θα επενεργούσε κατευναστικά στις μάζες σαν “ταμπού”.

Το νέο σχέδιο του Σουλτάνου

Οι αλλεπάλληλες αποτυχίες των Τούρκων στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των ετών 1821-1824 αποτέλεσαν όχι μόνο όνειδος για την Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά και αποδεικτικό στοιχείο της θανάσιμης κρίσης που περνούσε το άλλοτε ισχυρό κράτος των Σουλτάνων…Για να αποπλύνει, λοιπόν το όνειδος των επανειλημμένων στρατιωτικών ηττών και για να ανακτήσει η αυτοκρατορία το κύρος της ανάμεσα στους υποτελείς της λαούς… αποφασίστηκε να δοθεί ένα τέλος στην Ελληνική Επανάσταση στις αρχές του 1825, με ένα ισχυρό και οριστικό στρατιωτικό πλήγμα. Το σχέδιο στηρίχτηκε στην κινητοποίηση μεγάλων στρατιωτικών δυνάμεων. Την επεξεργασία του ανέλαβαν Γάλλοι και Αυστριακοί επιτελείς… Αρχηγός μιας πανίσχυρης …στρατιάς… ορίστηκε ένας εξέχων Τούρκος στρατηγός…ο Ρεσίντ πασάς, ο γνωστός στην ιστορία μας ως Κιουταχής. Η στρατιά του…θα εξουδετέρωνε απαραίτητα τη σκληρή εστία αντίστασης του Μεσολογγίου και, αφού ξεκαθάριζε όλη τη Ρούμελη…θα περνούσε στο Μοριά, όπου θα ενώνονταν με τον Ιμπραήμ. Άλλη στρατιά…θα έβγαινε…στην Πελοπόννησο και, αφού τη “χτένιζε” κυριολεκτικά, θα ενωνόταν με τον Κιουταχή στις βόρειες ακτές του Μοριά. Μετά την οριστική υποταγή της Ελλάδας θα εκτελούνταν συμφωνία…βάσει της οποίας ο πληθυσμός του Μοριά θα μεταφέρονταν στην Αίγυπτο και ο τόπος θ’ αποικιζόταν από Αιγύπτιου φελάχους.

Η προδοτική κίνηση να πουληθεί η Ελλάδα στους Άγγλους. Ο ρόλος του Μαυροκορδάτου

Και, ενώ το καλοκαίρι του 1825 η Επανάσταση κρεμόταν από μια κλωστή και ο Κολοκοτρώνης πάσχιζε να τη σώσει από το χείλος της αβύσσου, ενώ το Μεσολόγγι είχε αρχίσει να χαροπαλεύει πιασμένο στον πολιορκητικό δόκανο του Ρεσίντ Μεχμέτ Κιουταχή, οι Άγγλοι, εκμεταλλευόμενοι την κρίση έβαλαν μπροστά μια μεγάλη επιχείρηση να καταβροχθίσουν την Ελλάδα και να τη μετατρέψουν σε προτεκτοράτο. Ο πολύς Τζορτζ Κάννινγκ, πρωθυπουργός τότε της Μ. Βρετανίας, προετοίμασε μεθοδικά όλο το σχέδιο μαζί με τον…Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο…Το σχέδιο του Μαυροκορδάτου, ντοκουμέντο εθελοδουλίας και μοναδικής στην ιστορία αγοραπωλησίας ενός ευρωπαϊκού λαού, η πτοημένη κυβέρνηση του Αναπλιού το είδε σαν σανίδα σωτηρίας και το υπέγραψε αυθωρεί. Ο Μαυροκορδάτος, για να του δώσει περισσότερο κύρος, πήρε και τις υπογραφές των βουλευτών, των ιεραρχών και μερικών οπλαρχηγών και το έστειλε στην Αγγλία. Να το επαίσχυντο τελευταίο μέρος εκείνου του κειμένου: Αον. Το ελληνικό έθνος δυνάμει της παρούσης πράξεως θέτει εκουσίως την ιεράν παρακαταθήκην της αυτού ελευθερίας, εθνικής ανεξαρτησίας και της πολιτικής αυτού υπάρξεως, υπό την μοναδική υπεράσπισην της Μ. Βρεταννίας… Ο Τζορτζ Κάννιγκ μεταχειρίστηκε σατανικά μέσα για να αποσπάσει τις υπογραφές όσων διαφωνούσαν. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο Κολοκοτρώνης. Στην αρχή ήταν αμετάπειστος. Για να τον κάμψουν, τον έριξαν στην περιπέτεια της μάχης των Τρικόρφων και της ήττας. Μετά τη συντριβή του αναγκάστηκε να υπογράψει σαν λύση απελπισίας το έγγραφο.

Δεύτερη Πολιορκία και Πτώση του Μεσολογγίου – Η Έξοδος

Μνημειώδες για την ευψυχία του είναι το σχέδιο δράσης της Εξόδου, που το αποδέχτηκαν ομόφωνα όλοι οι Μεσολογγίτες. Το μεταφέρουμε εδώ γιατί είναι ένα από τα ιερότερα ντοκουμέντα του Έλληνικού έθνους:

Εν ονόματι της Αγίας Τριάδος.

Βλέποντες τον εαυτό μας, το στράτευμα και τους πολίτας εν γένει μικρούς και μεγάλους παρ’ ελπίδα υστερημένους από όλα τα κατεπείγοντα αναγκαία της ζωής των προ 40 ημέρας και ότι εκπληρώσαμεν τα χρέη μας ως πιστοί στρατιώται της πατρίδος εις την στενήν πολιορκίαν ταύτην και ότι, εάν μίαν ημέρα υπομείνομεν περισσότερον θέλουσιν αποθάνει όρθιοι εις τους δρόμους όλοι. Θεωρούντες εκ του άλλου ότι μας εξέλιπεν κάθε ελπίς βοήθειας και προμηθείας τόσον απο την θάλασσαν όσον και την ξηράν ώστε να δυνηθώμεν να βαστάξομεν, ενώ ευρισκόμεθα νικηταί του εχθρού, αποφασίσαμεν ομοφώνως: Η έξοδος μας να γίνει βράδυ εις τας δύο ώρα της νυκτός 10 Απριλίου, ημέραν Σάββατον και ξημερώνοντας των Βαΐων, κατά το εξής σχέδιον έλθη ή δεν έλθη βοήθεια. Α΄….

Ο Κολοκοτρώνης σώζει την επανάσταση

Τα παρτιζάνικα τμήματα του Κολοκοτρώνη χτυπούν παντού τον εχθρό και τον φθείρουν. Μεγάλες οι καταστροφές, αλλά και η πάλη των ένοπλων αγροτών θαυμαστή και ηρωική. Αυτό ακριβώς το πνεύμα της καθολικής εθνικής αντίστασης εκφράζει και ο Κολοκοτρώνης όταν γράφει στον Ιμπραήμ:

Όχι τα κλαριά να μας κόψεις, όχι τα δέντρα, όχι τα σπίτια που μας έκαψες, μόνο πέτρα στην πέτρα απάνω να μη μείνει, εμείς δεν προσκυνούμε. Τι, τα δέντρα μας αν τα κόψεις, τη γη δεν θέλει τη σηκώσεις και η ίδια η γη που τα έθρεψε, αυτή η ίδια η γη μένει δική μας και τα ματακάνει. Μόνο ένας Έλληνας να μείνει, πάντα θα πολεμούμε και μην ελπίζεις πως τη γη μας θα την κάνεις δική σου, βγάλτο από το νου σου!

Ατρόμητος και ακούραστος, ηγέτης απτόητος και πελωριος σε εθνικό και ηθικό ανάστημα, χτυπάει καίρια παντού τον επιδρομέα.

“Δεν εστεκόμουν πουθενά” λέει ο ίδιος “ποτέ εις την Καλαμάτα, ποτέ εις την Μεσσηνία, εισ το Λιοντάρι, Πάτρα, Καλαβρυτα, ποτέ δεν εξεκαβάληγα. Δι’ έξη μήνες είχα διακόσιους σωματοφύλακες, οι οποίοι με ακολουθούσαν παντού. Από την πολλή καβάλλα αρώστησα, εφούσκωσαν τα ποδιά μου…”

…αργότερα άρχισε η εφαρμογή της συνθήκης της Αλεξάνδρειας και στις 14/26 Σεπτέμβρη άρχισε η αποχώρηση των αιγυπτιακών στρατευμάτων. Από τις 40.000 που είχαν αποβιβαστεί συνολικά στο Μοριά διασώθηκαν και αποχώρησαν 15.000. Είκοσι πέντε χιλιάδες στρατιώτες του Ιμπραήμ άφησαν τα κόκαλά τους στο Μοριά. Ένας διαπρεπής στρατιωτικός ηγέτης της εποχής του, που αποκλήθηκε ο “Μικρός Ναπολέων”, δέχτηκε ισχυρό στρατιωτικό κόλαφο από τους αθάνατους Έλληνες και τη στρατιωτική μεγαλοφυΐα του Γέρου του Μοριά…

Η Γ΄Εθνοσυνέλευση

Η πτώση του Μεσολογγίου κλόνισε ανεπανόρθωτα την άλλωστε ανυπόληπτη μέσα στο λαό κυβέρνηση των Υδραίων κοτζαμπάσηδων. Ο Κουντουρίωτης δε μπορούσε πλέον να στέκει στην εξουσία, και πρώτος ο Κολοκοτρώνης έβαλε ζήτημα Εθνοσυνέλευσης…

”Εβάλαμεν τα μαύρα όλοι” γράφει ο Κολοκοτρώνης ”μισή ώρα εστάθη σιωπή που δεν έκρινε κανένας, αλλά εμέτραε με τον νουν του τον αφανισμόν μας. Βλέποντας εγώ την σιωπήν” συνεχίζει “εσηκώθηκα εις το πόδι και τους ωμίλησα λόγια να εμψυχωθούν. Τους είπα ότι το Μεσολόγγι εχάθη ενδόξως και θα μείνει αιώνας αιώνων η ανδρεία. Εάν βάλωμεν τα μαύρα και οκνεύσωμεν, θα πάρωμεν το ανάθεμα και θα πάρωμεν το αμάρτημα των αδυνάτων όλων. Μου απεκρίθησαν: Το να κάμωμεν τώρα Κολοκοτρώνη; Τι να κάνωμεν; τους λέγω. Την αυγήν να κάμωμεν συνέλευσιν ν’ αποφασίσουμε κυβέρνησιν… Και εμείς οι άλλοι… να πιάσωμεν γενικώς τ’ άρματα ως τα επρωτοπιάσαμεν εις την Επανάστασιν”.

Πράγματι, η Εθνοσυνέλευση όρισε κυβερνητική επιτροπή από τους Ανδρέα Ζαΐμη, Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη…

Καταστροφή του ενωμένου τουρκοαιγυπτιακού στόλου

Στη 1:30 το μεσημέρι της 8ης/20ης Οκτώβρη οι στόλοι των ναυάρχων άρχισαν να εισπλέουν στο Ναβαρίνο με επικεφαλής την Αγγλική μοίρα και τη ναυαρχίδα “Ασία” του Εντ. Κόντρινγκτον. Είκοσι χιλιάδες Τουρκοαιγύπτιοι στρατιώτες είχαν μαζευτεί στην παραλία και παρακολουθούσαν την είσοδο των στόλων στο λιμάνι σε τάξη μάχης. Οι ηγέτες του Τουρκοαιγυπτιακού στόλου…άρχισαν να παίρνουν μέτρα συναγερμού. Η αριθμητική τους υπεροχή τους γεννούσε το αίσθημα της ασφάλειας, γιαυτό παρακολουθούσαν επί αρκετή ώρα τους συμμάχους να μπαίνουν στο λιμάνι, χωρίς να στρέψουν εναντίον τους τα πυροβόλα της Σφακτηρίας και του Ναβαρίνου, οπότε θα δημιουργούνταν δύσκολη κατάσταση για τους επιπλέοντας στόλους. Είχαν πάρει θέσεις μάχης οι Άγγλοι και οι Γάλλοι μέσα στο λιμάνι όταν οι Τούρκοι έριξαν την πρώτη βολή εναντίον τους. Αμέσως άρχισε σκληρή η απάντηση των δύο ναυάρχων, που με τα καλοζυγισμένα πυρά τους τσάκισαν τα πλοία του Αιγύπτιου ναυάρχου Μουχαρέμ μπέη. Ο άνεμος εμπόδισε τον Χέιντεν να μπει αμέσως στη μάχη. Αλλά έφτασε την αποφασιστική στιγμή, όταν είχε κινηθεί κατά των άλλων δύο συμμάχων ο άφθορος ως κείνη τη στιγμή τουρκικός στόλος, υπό τον Ταχίρ πασά. Η ικανότητα των Ρώσων ναυτών και η δύναμη του πυρός των πλοίων του Χέιντεν έδωσε αποφασιστική νίκη. Μέσα σε τέσσερις ώρες ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος είχε συντριβεί…Η ναυμαχία του Ναβαρίνου και η ολοκληρωτική καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου συντάραξε την Ευρώπη. Στην Αγγλική βουλή…μόλις γνώστηκε το αποτέλεσμα της ναυμαχίας, ξεσηκώθηκαν θυελλώδεις επιθέσεις εναντίον της κυβέρνησης, που επέτρεψε στον Κόντρινγκτον να χτυπήσει τους Τουρκοαιγυπτίους… Αντίθετα με τον Κόντρινγκτον, φαίνεται πως ο Χέιντεν είχε εντολή από τον τσάρο να χτυπήσει…Ο Χέιντεν τιμήθηκε εξαιρετικά στην πατρίδα του για την επιτυχή δράση του ρωσικού στόλου στο Ναβαρίνο…Πραγματικά, η μεγάλη εκείνη ναυτική σύγκρουση έκρινε την τύχη του Μοριά.

Ο Καποδίστριας έρχεται στην Ελλάδα. Χάος

Όταν ο Καποδίστριας πάτησε για πρώτη φορά τα χώματα της Ελλάδας (7 Γενάρη 1828 αποβιβάστηκε στο Ανάπλι από αγγλικό πολεμικό), η χώρα, όση είχε απελευθερωθεί ως εκείνη τη στιγμή, έμοιαζε μ’ ένα σωρό ερείπια που καπνίζουν ύστερα από μια καταστρεπτική πυρκαϊά. Στη στεριά επικρατούσε το δίκαιο της αρπακτικότητας του τοπάρχη κοτζάμπαση και στη θάλασσα η πειρατεία. Ο Μοριάς ήταν ρημαδιό. Κάθε μεγαλοκαπετάνιος που κρατούσε ένα κάστρο τυραννούσε σαν κατακτητής το γυμνό και άστεγο πληθυσμό… Ο πληθυσμός είχε καταφύγει στα βουνά και στις σπηλιές …. Στις 11 Γενάρη 1828 ο Καποδίστριας αποβιβάστηκε στην Αίγινα, που τη χρησιμοποίησε για κάμποσο καιρό σαν έδρα του. Εικόνα φρικτών καταστροφών της Ελλάδας, καθαυτό δραματική, δίνει ο ίδιος ο Κυβερνήτης στη συνομιλία του με το Γεωργάκη Μαυρομιχάλη, όπως μας την παραδίδει ο Γ. Τερτσέτης στα “Απόλογα για τον Καποδίστρια”:

Είναι καιροί που πρέπει να φορούμε όλοι ζώνη δερματένια και να τρώμε ακρίδες και μέλι άγριο` είδα πολλά εις την ζωή μου, αλλά σαν το θέαμα όταν έφθασα εδώ εις την Αίγινα δεν είδα τι παρόμοιο ποτέ, και άλλος να μην το ιδεί… “ Ζήτω ο κυβερνήτης, ο σωτήρας μας, ο ελευθερωτής μας!” εφώναζαν γυναίκες αναμαλλίαρες, άντρες με λαβωματιές πολέμου, ορφανά γδυτά, κατεβασμένα απ’ τις σπηλιές. Δεν ήτον το συναπάντημα μου φωνή χαράς, αλλά θρήνος. Η γη εβρέχετο από δάκρυα. Εβρέχετο η μυρτιά και η δάφνη του στολισμένου δρόμου από το γιαλό ως την εκκλησία. Ανατρίχιαζα, μου έτρεμαν τα γόνατα, η φωνή του λαού μου έσχιζε την καρδιά μου. Μαυροφορεμένες γυναίκες, γέροντες, μου εζητούσαν ν’ αναστήσω τους αποθαμένους τους, μανάδες μου έδειχναν εις το βυζί τα παιδιά τους και μου έλεγαν να τα ζήσω και ότι δεν τους απέμεναν παρά εκείνα κι’ εγώ και με το δίκαιο μου εζητούσαν όλα αυτά…

Από πλευράς ιδεολογικής…ήταν ολιγαρχικός και από πλευράς εθνικής συνείδησης Έλληνας, αλλά αφοσιωμένος στον τσάρο… Σαν πολιτικός νους, παρά τις ολιγαρχικές ιδέες του και την έλλειψη κάθε εμπιστοσύνης προς την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, ήταν οξύς και διορατικός. Χαρακτηριζόταν από μία καθολική γνώση των Ελληνικών προβλημάτων και είχε συλλάβει ένα σχέδιο κρατικής και οικονομικής ανόρθωσης της Ελλάδας αρκετά μελετημένο…Με τα μέτρα αυτά εμπέδωσε τη στοιχειώδη έννοια του κράτους και κατάργησε τις τοπικιστικές παντιέρες των κοτζαμπάσηδων, πράγμα που με την υποκίνηση της Αγγλίας…κατάληξε στη δολοφονία του το Σεπτέμβρη του 1831 από τους Μαυρομιχάληδες.

Ο Ρωσοτουρκικός Πόλεμος

Μετά την ναυμαχία του Ναβαρίνου η πρώτη διπλωματική ενέργεια των τριών δυνάμεων ήταν να καλέσουν την Υψηλή Πύλη ν’ αναγνωρίσει το σύμφωνο του Λονδίνου*. Η τουρκική κυβέρνηση αρνήθηκε…Η ρωσική πολιτική για να πετύχει γρήγορα αποτελέσματα, πρότεινε…μια αστραπιαία προέλαση στα ρουμανικά πριγκιπάτα…την πρόταση απέρριψαν οι άλλοι δύο σύμμαχοι…Και η Ρωσία αποφάσισε πλέον να δράσει μόνη…Ο πόλεμος κηρύχτηκε στις 14/26 Απρίλη 1828… Το ζήτημα της Ελλάδας και της κατοχύρωσης της ελευθερίας της και της ανεξαρτησίας της είχε τώρα ένα φλογερό συνήγορο, τα ρωσικά όπλα…τα προελαύνοντα ρωσικά στρατεύματα υπό το στρατηγό Ντείμπιτς… είχαν φτάσει μπροστά στην Αδριανούπολη, που την κατέλαβαν στις 11/23 Αυγούστου 1829. Η Πύλη κατησχυμένη, πριν ακόμη πέσει η Αδριανούπολη, αναγκάστηκε να δηλώσει στις Δυνάμεις ότι αποδέχεται τη συνθήκη του Λονδίνου*… Χάρη στη νίκη των ρωσικών όπλων, η Ελλάδα, μετά επταετή θανάσιμο αγώνα, ήταν ελεύθερη. Λίγες μέρες αργότερα, ο Δ. Υψηλάντης…έδωσε τη μάχη της Πέτρας έξω από τη Λιβαδειά (12/24 Σεπτέμβρη 1829) και νίκησε τους Τούρκους. Η μάχη εκείνη ήταν η τελευταία της Ελληνικής Επανάστασης…

*με την συνθήκη του Λονδίνου η Πύλη κλήθηκε να αναγνωρίσει αυτόνομο Ελληνικό κράτος.

Επίλογος

Το παραπάνω αφιέρωμα στην Ελληνική Επανάσταση βασίστηκε στο βιβλίο του Τάσου Βουρνά “Σύντομη Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης”, και ολοκληρώθηκε με τη βοήθεια των μαθητριών της Γ΄ Γυμνασίου Πολυκάστρου Γκαντίδου Ειρ. και Μυστρίδου Μαρ.

ο συντονιστής του προγράμματος κ. Δεβετζής Λεωνίδας

Υλικό:
Μαθητική Ζωή 09.zip