Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας 2012-13:

Σχολική Επιθετικότητα

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Κούρτη Μαρία ΠΕ6 ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΘεοδωροπούλουΔήμητρα ΠΕ10

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Μέθοδος και στάδια υλοποίησης του προγράμματος

2. Σχολική Επιθετικότητα

3. Ποιοι εμπλέκονται στη σχολική επιθετικότητα

4. Χαρακτηριστικά των ανθρώπινων ομάδων, που εμπλέκονται σε καταστάσεις σχολικής επιθετικότητα

5. Παράγοντες που καθορίζουν τη σχολική επιθετικότητα

6. Συνέπειες της σχολικής επιθετικότητας

7. Τρόποι αντιμετώπισης

8. Συμπεράσματα

9. Ερωτηματολόγιο

10. Επεξεργασία ερωτήσεων

11. Φωτογραφικό υλικό και σκίτσα μαθητών/μαθητριών σχετικά με το θέμα
( ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ )
12. Βιβλιογραφία

1. ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΑΙ ΣΤΑΔΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Οι μαθητές του Γυμνασίου Παραβόλας, ενημερώθηκαν από τις υπεύθυνες καθηγήτριες για το θέμα και αφού έδειξαν ενδιαφέρον, αποφάσισαν να συμμετέχουν στην υλοποίηση του προγράμματος αγωγής υγείας Σχολική επιθετικότητα.
Στην πρώτη συνάντηση οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες και υποομάδες όπου με την καθοδήγηση των καθηγητριών ανέλαβαν διάφορες εργασίες.
Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε με την επίσκεψη στο σχολείο ειδικών από τον ΟΚΑΝΑ ( της κ. Σταθοπούλου Ιωάννας , Κοινωνικής Λειτουργού και του κ. Λουκίδη Χαράλαμπου, Ψυχολόγου ) οι οποίοι μίλησαν στα παιδιά για το φαινόμενο της βίας στα σχολεία και έλυσαν στα παιδιά απορίες που τους δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος.
Στόχος του προγράμματος ήταν να προβληματιστούν οι μαθητές πάνω στο πρόβλημα της σχολικής επιθετικότητας και τις αιτίες που το δημιουργούν, καθώς επίσης και τις λύσεις που θα περιόριζαν την έκταση του φαινομένου.
Το θέμα που επιλέχθηκε συνδέεται με το μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής και το κεφάλαιο που αφορά τα κοινωνικά προβλήματα.

2. ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΟΚΟΤΗΤΑ

Εισαγωγή

Το φαινόμενο της σχολικής επιθετικότητας είναι ένα ζήτημα που απασχολεί σοβαρά όχι μόνο τις μαθητικές κοινότητες και τους ανθρώπους που εμπλέκονται σ’ αυτές – μαθητές και εκπαιδευτικούς – αλλά επίσης το οικογενειακό περιβάλλον των μαθητών καθώς και επιστήμονες που ασχολούνται με την εκπαιδευτική ψυχολογία. Το φαινόμενο της σχολικής επιθετικότητας μπορεί να εξεταστεί σε σχέση με : α) τις προσωπικότητες των ατόμων που εμπλέκονται σε περιπτώσεις σχολικής επιθετικότητας , β ) τους παράγοντες που καθορίζουν μια παραβατική συμπεριφορά και τις συνέπειές της. Τέλος, γίνεται μία σύντομη παρουσίαση διαφόρων τρόπων που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν έτσι ώστε το « εκπαιδευτικό» αυτό πρόβλημα να επιλυθεί όσο είναι δυνατόν.

Τι είναι η σχολική επιθετικότητα
Λαμβάνοντας υπόψη διάφορους ορισμούς που έχουν δοθεί για τη σχολική επιθετικότητα, θα μπορούσαμε να γενικά ορίσουμε ότι : η επιθετική συμπεριφορά μαθητών που παρεκκλίνει από τα φυσιολογικά και δημιουργεί προβλήματα τόσο σε άλλους μαθητές όσο και στο σχολικό περιβάλλον είναι σχολική επιθετικότητα. Η σχολική βία φαίνεται να είναι ένα παγκόσμιο και πολύ σοβαρό πρόβλημα, όχι μόνο εξαιτίας των βραχυπρόθεσμων συνεπειών του που είναι η αναταραχή της σχολικής κοινότητας αλλά και των μακροπρόθεσμων συνεπειών του που είναι τα ψυχολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μαθητές -θύματα και οι μαθητές – θύτες που εμπλέκονται σε επεισόδια σχολικής επιθετικότητας.
Η σχολική επιθετικότητα μπορεί να εκφράζεται με ποικίλους τρόπους, είτε κατ’ επανάληψη είτε περιστασιακά , κάποιες φορές από ένα μαθητή σε ένα άλλο και κάποιες άλλες από ομάδες μαθητών σε συμμαθητές τους. Οι πιο διαδεδομένοι τρόποι μέσα από τους οποίους οι περισσότεροι μαθητές – θύτες επιδεικνύουν επιθετική συμπεριφορά στο σχολείο είναι α) η άσκηση σωματικής βίας, β) η προσβλητική συμπεριφορά απέναντι στο θύμα που μπορεί να φτάσει στη γελοιοποίησή του, γ) η απειλητική και πολλές φορές εκβιαστική συμπεριφορά απέναντι στο θύμα, το οποίο μπορεί να πέσει ακόμα και θύμα ληστείας και δ) ο αποκλεισμός του θύματος από τις μαθητικές ομάδες του σχολείου. Η σχολική λοιπόν επιθετικότητα εκφράζεται βασικά με δύο τρόπους : με τη σωματική επίθεση που μπορεί να προκαλέσει σωματική ζημιά και με τη συμπεριφοριστική επίθεση που μπορεί να οδηγήσει σε απόρριψη μέσα στη σχολική κοινότητα.

3.ΠΟΙΟΙ ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η σχολική επιθετικότητα δεν αφορά απλά τα παιδιά – θύτες και τα παιδιά – θύματα. Είναι και άλλες ομάδες ανθρώπων που άμεσα ή έμμεσα εμπλέκονται στη διαδικασία άσκησης επιθετικής συμπεριφοράς. Άμεσα εμπλεκόμενα άτομα είναι οι θύτες ( bullies ), τα παθητικά θύματα (passive victims) και τα θύματα – θύτες ( bully / victims ). Η τελευταία ομάδα είναι τα άτομα και συγκεκριμένα οι μαθητές που έχουν υπάρξει θύματα σχολικής επιθετικότητας και στη συνέχεια έχουν γίνει τα ίδια θύτες. Από την άλλη πλευρά έμμεσα εμπλεκόμενα άτομα με φαινόμενα σχολικής επιθετικότητας είναι οι γονείς των παιδιών, είτε αυτά είναι θύτες είτε είναι θύματα, καθώς και οι εκπαιδευτικοί της σχολικής μονάδας στην οποία παρουσιάζονται τέτοια περιστατικά. Συχνά οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί δεν είναι σε θέση να αντιληφτούν πολύ σωστά τις καταστάσεις που βιώνουν τα παιδιά στο σχολείο αλλά η συνεισφορά τους στην αντιμετώπιση του προβλήματος είναι σημαντική.

Χαρακτηριστικά των ανθρώπινων ομάδων που εμπλέκονται σε καταστάσεις σχολικής επιθετικότητας.
Αν θεωρήσουμε ότι οι βασικές ομάδες που εμπλέκονται με τη σχολική επιθετικότητα είναι αυτές που προαναφέραμε, μπορούμε να κάνουμε μια σύντομη αναφορά σε κάθε ομάδα ξεχωριστά ώστε να κατανοήσουμε όσο είναι δυνατό τα κύρια χαρακτηριστικά της κάθε μίας. Έτσι θα έχουμε τη δυνατότητα να αναζητήσουμε πιθανές λύσεις στο πρόβλημα αυτό και να προτείνουμε τρόπους αντιμετώπισής του.
Ομάδα Α: θύτες
Τα παιδιά και πιο συγκεκριμένα οι μαθητές που παρουσιάζουν επιθετική συμπεριφορά είναι άτομα με αυτοπεποίθηση που αισθάνονται σίγουρα για τον εαυτό τους ενώ ταυτόχρονα νιώθουν πως βιώνουν εχθρικές συμπεριφορές από άλλους χωρίς να υπάρχει πραγματική αιτία . Έχουν εκρηκτικό ταπεραμέντο και την ικανότητα να κυριαρχούν στη μαθητική κοινότητα που βρίσκονται.΄Ομως, είναι συνήθως μαθητές με χαμηλή σχολική επίδοση που υποφέρουν από κατάθλιψη και δυσκολία προσαρμογής στο σχολικό περιβάλλον.
Ομάδα Β: θύματα ( παθητικά θύματα)
Οι μαθητές που γίνονται παθητικά θύματα παραβατικής και επιθετικής συμπεριφοράς από συμμαθητές και συνομήλικους, είναι συνήθως άτομα με πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση και πολλές ανασφάλειες. Είναι εσωστρεφείς, ήσυχοι, μοναχικοί και ευάλωτοι τύποι που φαίνεται να απολαμβάνουν την απομόνωση και να δυσκολεύονται να αναπτύξουν σχέσεις με τους συνομηλίκους τους. Τα θύματα είναι συνήθως παιδιά που παρουσιάζουν κάποια διαφορετικότητα είτε σωματική : παιδιά μικρόσωμα, παχύσαρκα, με κάποια σωματική ανικανότητα ή αναπηρία είτε φυλετική : παιδία διαφορετικής καταγωγής, φυλής και κουλτούρας. Υπάρχει βέβαια και η περίπτωση αυτών των παιδιών πέφτουν θύματα σχολικής επιθετικότητας εξαιτίας της καλής τους σχολικής επίδοσης. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν και μελέτες που αναφέρουν πως τα παιδιά που παρουσιάζουν κάποια διαφορετικότητα δεν αποτελούν θύματα σχολικής επιθετικότητας. Πολλές φορές τα θύματα προσπαθούν να αιτιολογήσουν και να εξηγήσουν την επιθετική συμπεριφορά εναντίον τους με δυο κυρίως τρόπους : α) κατηγορούν τη συμπεριφορά τους σε συγκεκριμένες καταστάσεις και β) κατηγορούν το χαρακτήρα τους. Η πεποίθηση ενός παιδιού ότι ο χαρακτήρας του είναι αιτία για την παθητική του συμπεριφορά, έχει πολύ αρνητικές συνέπειες στην ψυχολογία του παιδιού και μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη και μοναξιά.

Ομάδα Γ: θύματα – θύτες
Τα θύματα – θύτες είναι τα παιδιά που υπήρξαν θύματα σχολικής επιθετικότητας και στη συνέχεια έγιναν τα ίδια θύτες . Χαρακτηρίζονται σαν άτομα με διπλή ταυτότητα καθώς μοιράζονται γνωρίσματα τόσο των θυτών όσο και των θυμάτων αλλά το πλέον εντυπωσιακό είναι ότι τα άτομα αυτά υποφέρουν από κατάθλιψη σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από τα παθητικά θύματα. Συγκεκριμένα , έρευνες έχουν δείξει ότι τα θύματα – θύτες υποφέρουν από κατάθλιψη και πολύ άγχος όπως και οι θύτες. Είναι τα παιδιά που έχουν λίγους φίλους στο σχολείο και γενικά δεν είναι ούτε αρεστοί ούτε αποδεκτοί από τους συμμαθητές τους.
Σε σχέση με τη σχολική επίδοση έχει εκτιμηθεί ότι οι θύτες και τα θύματα – θύτες έχουν χαμηλή επίδοση σε αντίθεση με τα παθητικά θύματα που παρουσιάζουν υψηλή επίδοση στο σχολείο. Τα θύματα – θύτες όπως και οι θύτες αποδίδουν συνήθως τις αιτίες σχολικής επιθετικότητας σε εξωγενείς παράγοντες ( σε γονείς , καθηγητές , τυχαία περιστατικά , ακόμα και στα θύματα) χωρίς να καταλογίζουν ευθύνες σε δικές τους συμπεριφορές. Αυτό βέβαια μπορεί να τους προστατεύει συναισθηματικά από ενοχές και ανασφάλειες αλλά δε δημιουργεί εύκολα τις σωστές προϋποθέσεις για αναμόρφωση και βελτίωση της συμπεριφοράς τους.

4.ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ
Οι παράγοντες που καθορίζουν τη σχολική επιθετικότητα θα μπορούσαν να διακριθούν σε τρεις βασικές κατηγορίες : την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών , τους οικογενειακούς και τους σχολικούς παράγοντες.
Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες
Η επιθετικότητα συνδέεται άμεσα με την ψυχοκοινωνική προσαρμογή των παιδιών κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης τους από την ηλικία των 6 – 18 ετών. Σύμφωνα με τη θεωρία της Αναπτυξιακής Ψυχολογίας ( Σταυρινίδης , 2006 ) – αν θεωρήσουμε ότι η ηλικία των 6 – 18 είναι η περίοδος κατά την οποία παρουσιάζονται κυρίως κρούσματα σχολικής επιθετικότητας – ο κάθε άνθρωπος αυτή την ηλικιακή περίοδο βιώνει την κρίση του εγώ του όπου κυρίως ψάχνει να βρει ποιος είναι , ποια είναι τα πιστεύω του και ποια είναι τα συναισθήματά τόσο για τον εαυτό του όσο και για τους άλλους. Είναι η περίοδος της όπου ξεκινάει η σχολική ζωή και οι κοινωνικές συνθήκες μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ψυχολογία ενός ατόμου είτε θετικά είτε αρνητικά. Έτσι , ένα οικογενειακό περιβάλλον αλλά και ένα σχολικό περιβάλλον που προσφέρει ασφάλεια , σταθερότητα , ηθικά και σωστά πρότυπα μπορεί να επηρεάσει θετικά τη διαμόρφωση του χαρακτήρα ενός ατόμου και να συνεισφέρει θετικά στην ανακάλυψη της ταυτότητας του. Αντίθετα , ένα περιβάλλον ανασφάλειας και αστάθειας μπορεί να έχει αρνητικά αν όχι καταστροφικά αποτελέσματα στην ψυχοκοινωνική εξέλιξη ενός ατόμου. Πιο συγκεκριμένα , ο Εrikson 1902 προσεγγίζει την ανάπτυξη της ταυτότητας του κάθε ανθρώπου μιλώντας για στάδια , όπου η κρίση του εγώ έχει πρώτα να κάνει με την επιτυχία ή την κατωτερότητα, και στη συνέχεια με τη σύγχυση των ρόλων και του φύλου. Αναφέρει την πρώιμη σχολική ηλικία και εφηβεία αντίστοιχα σαν στάδια 4 και 5, όπου η αναζήτηση της ταυτότητας του ανθρώπου μπορεί να τον οδηγήσει σε τέσσερα βασικά στάδια :
α ) στη διαφοροποίηση δηλαδή στην αμφισβήτηση και απόρριψη του οικογενειακού περιβάλλοντος ,
β ) στον πειραματισμό δηλαδή στην προσπάθεια των εφήβων να κατανοήσουν ποιες είναι οι πιθανές συμπεριφορές ( καλές ή κακές ) με τις οποίες μπορεί να ταυτιστούν ,
γ) στην επαναπροσέγγιση , δηλαδή στην προσπάθεια των εφήβων συμβιβαστούν με οικογενειακές κυρίως συμπεριφορές , και
δ)στη διαμόρφωση του εαυτού , δηλαδή στην ανάπτυξη της προσωπικής ταυτότητας.
Κατά τη διάρκεια αυτών των σταδίων είναι λογικό τα παιδιά να παρουσιάζουν μια αστάθεια στο χαρακτήρα και στη συμπεριφορά τους που μπορεί να τα οδηγήσει σε σχολική παραβατικότητα είτε σα θύτες είτε σα θύματα. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα συναισθηματικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι έφηβοι είναι η κύρια αιτία εκδήλωσης τόσο επιθετικής συμπεριφοράς ( θύτες) όσο και παθητικής συμπεριφοράς (θύματα). Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι θύτες παρουσιάζουν μία διάχυση ταυτότητας αναπτύσσοντας μία αρνητική ταυτότητα , όπου υπάρχει απόρριψη των κοινωνικών ρόλων της οικογένειας και της σχολικής κοινότητας ενώ τα θύματα παρουσιάζουν συμπεριφορές κατωτερότητας.

Οικογενειακοί παράγοντες.
Το οικογενειακό περιβάλλον είναι σίγουρα καθοριστικό για την συναισθηματική εξέλιξη των παιδιών και την περαιτέρω ανάπτυξη συμπεριφορών που μπορεί να είναι θετικές ή αρνητικές. Η έλλειψη στοργής, προσοχής, και επίβλεψης καθώς και η επιθετική συμπεριφορά από την πλευρά των γονιών μπορούν να οδηγήσουν τα παιδιά σε παραβατικές συμπεριφορές. Στις σημειώσεις Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας ο Σταυρινίδης κάνει λόγο για Διαλεκτικούς , Αυταρχικούς , Παραχωρητικούς και Αδιάφορους γονείς. Οι αυταρχικοί γονείς φαίνεται να αποφεύγουν την επικοινωνία με το παιδί , να έχουν μεγάλες απαιτήσεις από αυτό και να επικρίνουν διαρκώς τη συμπεριφορά του. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα , το παιδί να έχει μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό του και στο σχολείο να παρουσιάζει χαμηλή επίδοση και επιθετική συμπεριφορά. Οι αδιάφοροι γονείς δεν επιβλέπουν και δεν ελέγχουν τα παιδιά τους με αποτέλεσμα να μη μπορούν να τους παρέχουν κατευθυντήριες γραμμές , χρήσιμες σε κάθε περίοδο της ζωή τους. Η αρνητική λοιπόν γονεϊκή συμπεριφορά επηρεάζει αρνητικά τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών και όπως προαναφέραμε τα παιδιά με συναισθηματικά προβλήματα είναι αυτά που εμπλέκονται σε καταστάσεις σχολικής επιθετικότητας.

Σχολικοί παράγοντες
Το σχολικό περιβάλλον είναι εξίσου καθοριστικό στην ανάπτυξη και εμφάνιση επιθετικών συμπεριφορών εφόσον είναι ο κατεξοχήν τόπος πραγματοποίησης σχολικής επιθετικότητας. Σε ένα περιβάλλον όπου υπάρχει έλλειψη επίβλεψης και εποπτείας από τους εκπαιδευτικούς παρατηρείται απουσία πρόληψης ή παρέμβασης σε περιστατικά παραβατικότητας. Κατά συνέπεια η σχολική κοινότητα φαίνεται να αποδέχεται επιθετικές συμπεριφορές ή να μη μπορεί να τις αντιμετωπίσει αποτελεσματικά.

5. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΠΑΡΑΒΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ
Οι συνέπειες της σχολικής επιθετικότητας είναι οι δυσκολίες προσαρμογής και τα συναισθηματικά προβλήματα που παραδόξως αποτελούν και την κύρια αιτία που μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά σε εμπλοκή καταστάσεων σχολικής παραβατικότητας είτε σαν θύματα είτε σαν θύτες. Δυστυχώς η εμπλοκή αυτή είναι που στη συνέχεια έχει σαν κύρια συνέπεια την ανάπτυξη ψυχολογικών προβλημάτων και τη χαμηλή σχολική επίδοση για τους θύτες κυρίως. Συγκεκριμένα, τονίζεται ότι οι καταστάσεις σχολικής παραβατικότητας δεν είναι παρά το αποτέλεσμα της προσπάθειας του παιδιού να αναπτύξει την κοινωνικότητά του και να ολοκληρώσει την προσωπικότητά του ((Stavrinidis , 2001 :734). Πιο συγκεκριμένα όμως, η προσπάθεια αυτή μπορεί να οδηγήσει τα θύματα σε ακραίες καταστάσεις όπως η αυτοκτονία και τους θύτες σε μια ενήλικη εγκληματική συμπεριφορά. Η ανάγκη λοιπόν , αντιμετώπισης του προβλήματος είναι επιτακτική και πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη και από τους γονείς και από τους εκπαιδευτικούς.

6.ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ.
Τα επεισόδια σχολικής επιθετικότητας είναι συνήθως δύσκολο να προβλεφθούν έγκαιρα τόσο από τους γονείς όσο και από την εκπαιδευτική κοινότητα. Οι τρόποι αντιμετώπισης τέτοιων επεισοδίων μπορούν να αφορούν : α) την πρόληψη και β) το χειρισμό της σχολικής επιθετικότητας.
α ) πρόληψη σχολικής επιθετικότητας
Η πρόληψη θα μπορούσε να περιλαμβάνει τα παρακάτω βήματα και παρεμβατικές δράσεις :
1) Ενημερωτικές εκστρατείες για εκπαιδευτικούς και γονείς. Η διοίκηση του κάθε σχολείου θα μπορούσε να οργανώσει ενημερωτικές συναντήσεις και διαλέξεις για το φαινόμενο της σχολικής επιθετικότητας έτσι ώστε να υπάρξει σωστή ενημέρωση για το πρόβλημα από ειδικούς ψυχολόγους και παιδαγωγούς.
2) Συστηματική επικοινωνία ανάμεσα σε γονείς και εκπαιδευτικούς. Η κάθε σχολική κοινότητα θα μπορούσε να ορίσει σε δεκαπενθήμερη βάση τη συνάντηση γονέων και εκπαιδευτικών ώστε να έχουν και οι δυο πλευρές τη δυνατότητα να αναφέρουν και να επισημάνουν αλλαγές στη συμπεριφορά των μαθητών.
3) Βελτίωση της επίβλεψης των μαθητών κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων. Ο αριθμός των εκπαιδευτικών που κάνουν εφημερία στα διαλλείματα θα μπορούσε να αυξηθεί έτσι ώστε να υπάρχει επαρκής εποπτεία στο χώρο του σχολείου. Θα μπορούσε επίσης να υπάρχει αρχείο καταγραφής παραβατικών περιστατικών από το οποίο θα ενημερώνονται όλοι οι εκπαιδευτικοί σε εβδομαδιαία βάση, έτσι ώστε να μπορούν να παρατηρήσουν και να αξιολογήσουν συμπεριφορές που πιθανόν να χρειάζονται ιδιαίτερο χειρισμό.
4) Δημιουργία ενός θετικού σχολικού κλίματος όπου οι μαθητές θα έχουν την ευκαιρία να αναδείξουν τις δεξιότητές τους και οι εκπαιδευτικοί θα έχουν την ευκαιρία να επικροτήσουν τις σωστές συμπεριφορές των μαθητών. Θα μπορούσε η σχολική κοινότητα να συμμετέχει σε διάφορα προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων ( πολιτιστικά , περιβαλλοντικά, ευρωπαϊκά και άλλα) έτσι ώστε όλοι οι μαθητές να συμμετέχουν ενεργά στην θετική ανάδειξη του σχολείου τους. Για παράδειγμα, μέσα από την έκδοση μιας σχολικής εφημερίδας ή την παρουσίαση ενός θεατρικού έργου στο ευρύ κοινό οι μαθητές νιώθουν πως συμβάλλουν στο άνοιγμα της σχολικής κοινότητας στην κοινωνία και πως ο ρόλος τους στο σχολείο πρέπει να δημιουργικός.

β)χειρισμός σχολικής επιθετικότητας
Ο χειρισμός της σχολικής επιθετικότητας θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός γιατί διαφορετικά μπορεί να οδηγήσει σε χειρότερες καταστάσεις και θα μπορούσε να περιλαμβάνει τα παρακάτω βήματα:
1) Άμεση παρέμβαση τόσο στη συμπεριφορά του θύτη όσο και του θύματος. Αυτό σημαίνει πως σε καμία περίπτωση δε πρέπει οι εκπαιδευτικοί να παραβλέπουν τέτοιες συμπεριφορές όταν πέφτουν στην αντίληψή τους. Η παρέμβασή τους θα πρέπει να είναι άμεση και να η συζήτηση του περιστατικού θα πρέπει να γίνεται χωριστά με το θύτη και το θύμα έτσι ώστε να μην έχουν πάλι την ευκαιρία αντιπαράθεσης που πιθανόν θα φέρει το θύμα σε πιο δύσκολη και άβολη θέση. Υπάρχει η πολύ μεγάλη πιθανότητα αν ο θύτης και το θύμα βρεθούν μαζί για να παρουσιάσουν και να αιτιολογήσουν το περιστατικό , το μεν θύμα να βιώσει μια επιπλέον υποβάθμιση της αυτοπεποίθησης και προσωπικότητάς του , ενώ ο θύτης να βιώσει τόνωση του εγώ του.
2) Διαβεβαίωση στο θύμα ότι το πρόβλημα θα επιλυθεί και στο θύτη ότι θα αντιμετωπίσει τις συνέπειες των πράξεων του. Το θύμα έχει την ανάγκη της στήριξης της σχολικής κοινότητας και για το λόγο αυτό θα πρέπει οι εκπαιδευτικοί να ενημερώσουν άμεσα την οικογένειά του έτσι ώστε να υπάρξει από την πλευρά τους συναισθηματική βοήθεια. Στη συνέχεια θα πρέπει με επιχειρήματα να πείσουν το θύμα πως δεν είναι δικό του λάθος η ανάρμοστη συμπεριφορά του θύτη και να προσπαθήσουν να ανυψώσουν την αυτοεκτίμησή του συζητώντας πιθανές αξιέπαινες πράξεις του ή τονίζοντας τα ιδιαίτερα ταλέντα του. Ανάλογα θα πρέπει να ενημερωθεί και η οικογένεια του θύτη ώστε να παρέμβει δυναμικά. Στη συνέχεια θα πρέπει με επιχειρήματα να πείσουν το θύτη τόσο για την ανάρμοστη συμπεριφορά του αλλά και για την υποχρέωσή του να αναδεικνύει τον καλό του εαυτό και τα ιδιαίτερα ταλέντα του στο σχολικό χώρο.
3) Η επιβολή τιμωρίας στο θύτη. Αν και πολλοί ειδικοί διαφωνούν για την αποτελεσματικότητα της τιμωρίας σα μέσο διαπαιδαγώγησης θα μπορούσαμε να πούμε ότι η άμεση και συνεπής τιμωρία δείχνει στο μαθητή ότι η συμπεριφορά του δεν είναι αποδεκτή. Αυτό είναι πολύ σημαντικό και σίγουρα βοηθάει το παιδί να καταλάβει ότι η συμπεριφορά του είναι λανθασμένη. Φυσικά, η τιμωρία πρέπει να είναι ανάλογη του παραπτώματος και να συνοδεύεται με ανάδειξη των δεξιοτήτων των παιδιών έτσι ώστε να μην οδηγήσει σε επιπλέον επιθετικότητα ή κατάθλιψη. Θα μπορούσαμε για παράδειγμα να τιμωρήσουμε ένα μαθητή με μία ημέρα αποβολή από το σχολείο αλλά ταυτόχρονα να του ζητήσουμε να κάνει ένα μικρό πίνακα ζωγραφικής για διακοσμήσουμε το διάδρομο του σχολείου , γνωρίζοντας ότι έχει ικανότητες στον τομέα αυτό. Μ ε τον τρόπο αυτό, ο μαθητής συνειδητοποιεί ότι το σχολείο έχει συνέπεια και τιμωρεί τις αξιόποινες πράξεις αλλά από την άλλη αναγνωρίζει τα ιδιαίτερα προσόντα του κάθε μαθητή και επιθυμεί ο κάθε μαθητής να είναι ενεργό μέλος της σχολικής κοινότητας.

7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Η σχολική επιθετικότητα είναι ένα φαινόμενο με πολύπλευρες διαστάσεις και ένα πρόβλημα που μπορεί να διαταράξει την ομαλή λειτουργία ενός σχολικού περιβάλλοντος. Πάραυτα, η έγκαιρη ενημέρωση και παρέμβαση των γονιών και των εκπαιδευτικών , μπορεί να βελτιώσει μια λανθάνουσα κατάσταση και να αποτρέψει τις βραχυπρόθεσμες ( απόρριψη , άγχος , κατάθλιψη ) αλλά και μακροπρόθεσμες συνέπειες του προβλήματος που είναι η συνέχιση των ψυχολογικών προβλημάτων και των λανθανουσών συμπεριφορών ( π.χ. εγκληματική συμπεριφορά ) και στην ενήλικη ζωή ενός ανθρώπου.

8. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

ΦΥΛΟ: ΑΓΟΡΙ ΚΟΡΙΤΣΙ

ΗΛΙΚΙΑ: ΚΑΤΑΓΩΓΗ: ________________________
ΑΔΕΛΦΙΑ:

1.Έχεις γίνει θύμα σχολικής βίας ;
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

2.Αν ναι, ποιας μορφής βίας;
• Σωματικής
• Λεκτικής
• Ψυχολογικής
• Διαδικτυακής

3.Έχεις ασκήσει ποτέ οποιαδήποτε μορφή βίας;
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

4. Έχεις γίνει ποτέ μάρτυρας ενός περιστατικού βίας;
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

5. Αν ναι τι είδους περιστατικό ήταν;
• Σπρωξίματα, κλωτσιές, μπουνιές
• Χειρονομίες
• Κοροϊδία, βρισιές, σαρκασμό, συκοφαντίες, γελιοποίηση, απειλές

6. Πώς αντέδρασες;
• Προσπάθησα να βοηθήσω και μπλέχτηκα στο επισόδειο
• Ζήτησα βοήθεια από κάποιον ενήλικα (γονέα – δάσκαλο )
• Δεν έκανα τίποτα, για να μη γίνω κι εγώ στόχος
• Άλλο (Αν κάνατε κάτι άλλο, το γράφετε στη γραμμή που ακολουθεί.)
________________________________________

7.Θεωρείς την ύπαρξη της σχολικής βίας σωστή;
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

8.Η παρέα σου αποτελείται από άτομα που έχουν ή συνεχίζουν να βιαιοπραγούν σε βάρος συμμαθητών/ συμμαθητριών σου;
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

9. Γνωρίζεις συμμαθητές σου που γράφουν προσβλητικά σχόλια για άλλα παιδιά στο διαδίκτυο ή στέλνουν προσβλητικά μηνύματα με το κινητό τους.
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

10.Θεωρείς αστείο να βλέπεις να κοροϊδεύουν ένα παιδί που δεν μπορεί να αμυνθεί;
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

11. Φοβάσαι να υπερασπιστείς ένα παιδί που το κοροϊδεύουν ή το χτυπούν άλλα παιδιά;
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

12. Αισθάνεσαι ασφαλής στο σχολείο σου;
• Ποτέ
• Μερικές φορές
• Συχνά
• Καθημερινά

13.Οι μαθητές που συμπεριφέρονται επιθετικά σε πιο αδύναμους συμμαθητές τους συνήθως δημιουργούν κι άλλα προβλήματα στο σχολείο;
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

14. Πιστεύεις πως τα Μ.Μ.Ε. επηρεάζουν αρνητικά τη συμπεριφορά των νέων με αποτέλεσμα να προκαλούν βία;
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

15. Συμβάλλει το σχολείο στην καταπολέμηση της σχολικής βίας;
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

16. Πιστεύεις πως άτομα με εθνική ή θρησκευτική ετερότητα γίνονται συχνά θύτες ή θύματα σχολικής βίας;
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ

Αν ναι ποσοτικά τους χαρακτηρίζεις ως
• Θύτες
• Θύματα

17. Πιστεύεις πως άτομα με διαφορετικότητα π.χ. εξωτερική εμφάνιση, συνεσταλμένη συμπεριφορά γίνονται συχνά θύματα ή θύτες σχολικής βίας;
□ ΝΑΙ □ ΟΧΙ
Αν ναι ποσοτικά τους χαρακτηρίζεις ως
• Θύτες
• θύματα

9. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ

Στο ερωτηματολόγιο που δόθηκε απάντησαν 91 μαθητές από τους οποίους οι 47 είναι αγόρια και τα 44 κορίτσια. Τα περισσότερα, 87,91% έχουν αδέλφια και είναι ελληνικής καταγωγής (90,10%).
Οι πλειοψηφία των μαθητών απάντησαν πως αισθάνονται ασφαλείς στο σχολείο τους και πως δεν θεωρούν καθόλου αστείο να βλέπουν άλλους να κοροϊδεύουν ένα παιδί που δεν μπορεί να αμυνθεί, 94,5%, και ούτε συμφωνούν με την ύπαρξη βίας στο σχολείο.
Παρόλα αυτά το 19,78% των παιδιών έχει γίνει θύμα σχολικής βίας κυρίως σωματικής και λεκτικής.
Το 35,16% έχει ασκήσει βία ενώ το 70,32% των παιδιών έχει γίνει μάρτυρας ενός περιστατικού βίας. Από τα παιδιά αυτά το 28% περίπου ζήτησε τη βοήθεια κάποιου ενήλικα και το 29% προτίμησε να μην κάνει τίποτα για να μην γίνει και αυτό στόχος.
Στην ερώτηση 8 του ερωτηματολογίου το 14,28% των παιδιών απαντούν πως έχουν στην παρέα τους παιδιά που βιαιοπραγούν σε βάρος άλλων και το 35,16% γνωρίζει συμμαθητές τους που γράφουν προσβλητικά σχόλια στο διαδίκτυο ή στέλνουν προσβλητικά μηνύματα από το κινητό τους σε άλλα παιδιά.
Το 81,3% των παιδιών θεωρεί πως τα παιδιά που ασκούν βία στο σχολείο δημιουργούν κι άλλα προβλήματα μέσα σε αυτό και το 63,73% πιστεύει πως τα ΜΜΕ επηρεάζουν αρνητικά τη συμπεριφορά των νέων προβάλλοντας πρότυπα βίας.
Στις ερωτήσεις 16 και 17 τα παιδιά απάντησαν,78,02%, πως η εθνική ή θρησκευτική ετερότητα όπως και η διαφορετικότητα στην εξωτερική εμφάνιση ή στη συμπεριφορά κάνουν κάποιον τόσο θύτη όσο και θύμα, με περισσότερο ποσοστό όμως στο θύμα (76% και 63,38% για τις ερωτήσεις 16 και 17 αντίστοιχα). Το 65,93% των παιδιών πιστεύει όμως πως το σχολείο συμβάλλει στην καταπολέμηση της σχολικής βίας.

Βιβλιογραφία

Σταυρινίδης Παναγιώτης Σημειώσεις Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας σελ. 40 – 46 [Downloaded from http://backboard. ucy.ac.cy]

Σταυρινίδης Παναγιώτης 2006 Σημειώσεις Αναπτυξιακής Ψυχολογίας ΙΙ σελ 10 – 13[Downloaded from http://backboard. ucy.ac.cy]

ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΠΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΙΧΑΝ ΣΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

1 Γιολδάσης Βασίλειος
2 Κακούρης Αριστείδης
3 Κολοβού Μαρία
4 Μαμασούλας Βίκτωρ
5 Μαυραγάννης Αριστείδης
6 Μερεγκλίτση Ελένη
7 Μουτάφη Παρασκευή
8 Μπάδας Σωτήριος
9 Νικοδημητρόπουλος Γρηγόρης
10 Νικολόπουλος Ιωάννης
11 Ράπτης Δημήτριος
12 Σελιμά Ελένη-Μαρία
13 Σουλιώτης Χρήστος
14 Σταμάτη Αρετή
15 Τσούπι Έστερ

16 Δεληγιάννη Μαρία
17 Δεληγιάννη Μαρία
18 Δεληγιάννη Μαρία
19 Κανσουζιάν Κριστίνα
20 Κιρκιλέση Σοφία
21 Μαμασούλα Μαρία
22 Ντζούφρα Παναγιώτα
23 Παναγιωτόπουλος Αθαν. – Θεόδωρος
24 Παπαϊωάννου Χαρίλαος
25 Σκιαδάς Δημήτριος
26 Σουλιώτη Σοφία
27 Τασιούλης Γεώργιος
28 Τόσκα Ντιονης
29 Τσιουραντάνης Γεράσιμος
30 Τσολάκης Δημήτριος

Πολιτιστικό πρόγραμμα 2012-13 ‘Ελληνική τέχνη στους τοίχους του σχολείου μας’

Βασικά στοιχεία προγράμματος

Στόχος του προγράμματος είναι να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με τρεις Έλληνες ζωγράφους με διαφορετικό στυλ: Θεόφιλο Χατζημιχαήλ, Δημήτρη Μυταρά και Αλέξη Ακριθάκη. Κατανόησαν την έννοια του παραδοσιακού και του μοντέρνου, του παραστατικού και του αφηρημένου. Επίσης καλλιέργησαν δεξιότητες σε σχέση με υλικά και τεχνικές ζωγραφικής.

Οι τομείς γνώσεις που σχετίζονται με το πρόγραμμα είναι η ζωγραφική, η ιστορία και η τεχνολογία.

Η μεθοδολογία υλοποίησης ακολούθησε τα παρακάτω στάδια:

§  Τεχνολογία χρωμάτων

§  Χρωματικοί συνδυασμοί

§  Τεχνικές ζωγραφικής με υδατοδιαλυτά χρώματα

§  Έργα βασισμένα σε έργα μεγάλων ζωγράφων σε χαρτί

§  Εκπόνηση τοιχογραφιών

Τεχνολογία χρωμάτων

Οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με χρώματα που αναμειγνύονται με νερό και δοκίμασαν αναμείξεις και διάφορες τεχνικές.

Στην οικογένεια των χρωμάτων που αναμειγνύονται με νερό ανήκουν οι τέμπερες,τα ακρυλικά,τα πλαστικά και άλλα. Οι μαθητές δοκίμασαν να αναμείξουμε τα βασικά χρώματα μεταξύ τους και να βγάλουν τα λεγόμενα συμπληρωματικά.

Κατόπιν ανέμειξαν τα χρώματα με το μαύρο και το άσπρο και δημιούργησαν τις αποχρώσεις τους.Ανακάλυψαν ότι τα χρώματα σκουραίνουν με το μαύρο και γίνονται πιο ανοικτόχρωμα με το άσπρο.

Ζωγραφική από έργα μεγάλων ζωγράφων

Μετά τους πειραματισμούς με τα χρώματα, οι μαθητές αποπειρώνται να ζωγραφίσουν παρατηρώντας έργα μεγάλων ζωγράφων,όπως του Βαν Γκονγκ, του Θεόφιλου και του Τουλούζ Λωτρέκ. Συγκρίνουν τεχνικές στην απόδωση των χρωμάτων, στη ζωγραφική του προσώπου, στις αποχρώσεις κ.λπ.

Τοιχογραφία

Θεόφιλος

Ο πρώτος ζωγράφος που επιλέχθηκε για την τοιχογραφία είναι ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ.Έζησε από το 1870 μέχρι το 1934.Το έργο του αναπαριστά το μάζεμα των ελιών στην πατρίδα του Μυτιλήνη, μια συνηθισμένη εικόνα και στην κοινότητα της Παραβόλας και των γύρω χωριών. Ο Θεόφιλος δεν σπούδασε ζωγραφική και τα έργα του φαίνονται,αλλά δεν είναι απλά.Συνεχίζει τη βυζαντινή παράδοση της χώρας μας,δηλαδή τη ζωγραφική που βλέπουμε στις εκκλησίες. Ένα παράδειγμα αυτής της τεχνοτροπίας είναι η σκιά που βάζει γύρω από το πρόσωπο, κάτι που συναντούμε και στις αγιογραφίες. Τα θέματά του είναι παρμένα από την καθημερινότητα των ανθρώπων, από το ένδοξο παρελθόν της Ελλάδας, αλλά και από θέματα που αντιγράφει από κάρτες.

Ο Θεόφιλος έζησε φτωχός και πολλές φορές ζωγράφιζε σε μαγαζιά και ταβέρνες για να βγάζει το ψωμί του.Πολλοί τον κορόιδευαν και του φέρονταν σκληρά επειδή ήταν αριστερόχειρας!Σήμερα θεωρείται από τους μεγαλύτερους Έλληνες ζωγράφους και στη Βαρειά της Μυτιλήνης υπάρχει μουσείο του.Για το έργο του έγραψαν αναλύσεις άνθρωποι των γραμμάτων,όπως ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης.

Επιλέχθηκε ένα μέρος του έργου του Θεόφιλου για να ζωγραφιστεί στον τοίχο του σχολείου, καθώς πρόκειται για μεγάλη ζωγραφιά. Η εικόνα αυτή συνδέει την παράδοση της Ελληνικής ζωγραφικής με το μάζεμα των ελιών, μιας αγροτικής εργασίας που συνεχίζεται σχεδόν ίδια και στις μέρες μας.

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη και δυσκολότερη τοιχογραφία, λόγω μεγέθους,αλλά και θέματος. Τα πρόσωπα και οι ανθρώπινες μορφές είναι από τα πιο δύσκολα θέματα για ζωγραφική. Επίσης, τόσο στα πρόσωπα όσο και στο τοπίο υπήρχαν αποχρώσεις χρωμάτων και σκιές. Οι μαθητές πρότειναν δικά τους στοιχεία, όπως το πανί που μαζεύουν τις ελιές ή λεπτομέρειες στα ρούχα των αγροτών που θυμίζουν περισσότερο το σύγχρονο ντύσιμο. Οι μαθητές αναμείγνυαν βασικά χρώματα για να δημιουργήσουν τις διάφορες αποχρώσεις. Μία από τις δεξιότητες που απέκτησαν ήταν να δημιουργούν ξανά την απόχρωση ενός χρώματος,αφού τους είχε τελειώσει.

Το μάζεμα των ελιών στη Μυτιλήνη

Εικόνες από την πορεία της τοιχογραφίας:

Το τελικό αποτέλεσμα:

Δημήτρης Μυταράς

Ο Δημήτρης Μυταράς γεννήθηκε στη Χαλκίδα το 1934.Εκτός από τη ζωγραφική,ασχολείται και με σκηνικά και κοστούμια για θεατρικές παραστάσεις,ενώ διδάσκει στην σχολή Καλών Τεχνών.Η ζωγραφική του είναι μοντέρνα,γιατί μας παρουσιάζει βέβαια μορφές που αναγνωρίζουμε από τον πραγματικό κόσμο,αλλά με έναν ξεχωριστό δικό του τρόπο που τα κάνει να διαφέρουν από μία φωτογραφία.

Το 2006 ζωγράφισε αυτές τις μορφές ανέμων σε ένα εκκλησάκι στην Παλαιά Φώκαια Αττικής,το οποίο ονομάζει ‘Παναγία Καταφυγιώτισσα’.Χωρίς να είναι αγιογράφος, να ζωγραφίζει δηλαδή εικόνες όπως αυτές που βλέπουμε στην εκκλησία,δηλώνει την πίστη του με το δικό του τρόπο.Εδώ βλέπουμε μορφές ανέμων,γιατί όπως λέει ο ίδιος ο ζωγράφος,στέκεται κανείς μέσα στο εκκλησάκι και αισθάνεται την παρουσία του Θεού,σαν τον άνεμο.

Το έργο βρίσκεται αριστερά από την τοιχογραφία του Θεόφιλου και αποτελεί ένα, κατά κάποιο τρόπο, αντίβαρο, μία αντίθεση στο αγροτικό θέμα με το θαλασσινό αέρα που αποπνέει. Το μοντέρνο έργο μπορεί να δείχνει πιο απλοποιημένο από το ρεαλιστικό, αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι. Ήταν δύσκολο να αποδοθεί ο τρόπος που ο Μυταράς ζωγραφίζει το καράβι, έτσι που δεν είναι καθορισμένες οι γραμμές των καταρτιών ή των πανιών. Για το λόγο αυτό, στην τοιχογραφία οι γραμμές είναι πιο πειθαρχημένες, αλλά ακολουθούν όσο μπορούν το στυλ του ζωγράφου.

Τοιχογραφία στην Παναγία Καταφυγιώτισσα στην παλαιά Φώκαια Αττικής

Εικόνα από το ζωγράφισμα της τοιχογραφίας του Μυταρά:

Το τελικό αποτέλεσμα:

Αλέξης Ακριθάκης

Το τελευταίο έργο της τοιχογραφίας μας είναι εμπνευσμένο από τον ‘Κήπο και φωτιά’ του Αλέξη Ακριθάκη. Ο Ακριθάκης έζησε από το 1939 μέχρι το 1994. Η ζωγραφική του είναι μοντέρνα και αφηρημένη,γιατί στο έργο του δε βλέπουμε μια εικόνα του πραγματικού κόσμου,αλλά σχήματα και χρώματα που δημιουργούν ένα χαρούμενο,σχεδόν παιδικό αποτέλεσμα.Επειδή ο τοίχος που θα ζωγραφίζαμε είναι μακρόστενος,το έργο του ‘κόπηκε’ στα τρία.

Το αφηρημένο αυτό έργο άρεσε στους μαθητές. Φαίνεται εύκολο στην εκτέλεση, καθώς ουσιαστικά πρόκειται για ‘γέμισμα’ σχημάτων με χρώμα. Ωστόσο το έργο απαιτεί ακρίβεια στο σχεδιασμό των περιθωρίων, προσεκτικό ζωγράφισμα και σταθερότητα, δεξιότητες τις οποίες επέδειξαν με επιτυχία οι μαθητές.

Κήπος και φωτιά

Η πορεία του έργου:

Και το τελικό αποτέλεσμα: