ΑΡΓΥΡΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ – ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
1.Η ΕΝΕΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ
2. ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
(ΔΥΟ ΜΑΘΗΜΑΤΑ)
Η ΕΝΕΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ
Διδακτικοί στόχοι (Αξιοποίηση του βιβλίου καθηγητή για τις ανάγκες της τηλεκπαίδευσης)
- Να κατανοήσετε τη σημασία της παραχώρησης προνομίων στη Βενετία και τις άλλες ιταλικές ναυτικές πόλεις για το εμπόριο και την οικονομία του Βυζαντινού Κράτους.
- Να προβληματιστούν οι μαθητές για τα αίτια και τις συνέπειες του σχίσματος των Εκκλησιών.
Επισημάνσεις για την πορεία διδασκαλίας
Το πρώτο μέρος της ενότητας εξετάζει τα εμπορικά προνόμια που παραχώρησε ο Αλέξιος Α’ με το χρυσόβουλο του έτους 1082 στους Βενετούς και τις ολέθριες συνέπειες που είχαν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα αυτά τα προνόμια για το εμπόριο και την οικονομία της Βενετίας και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στον μεσογειακό κόσμο.
Να κατανοήσετε τη δύσκολη θέση στην οποία είχε ευρεθεί η αυτοκρατορία κατά το έτος αυτό (1082), εξαιτίας της νορμανδικής απειλής στα παράλια της Αλβανίας και της Ηπείρου. Η μελέτη του πρώτου παραθέματος, με τη βοήθεια ενός χάρτη και σε συνδυασμό με τη σπουδή των δύο εικόνων με τους εμπόρους και τα πλοία των Βενετών, επιτρέπει στους μαθητές να συζητήσουν τα διάφορα προνόμια και να εκτιμήσουν τη σημασία τους. Φυσικά η πλήρης απαλλαγή των Βενετών από δασμούς και φόρους στα λιμάνια της βυζαντινής επικράτειας είναι το σημαντικότερο από όλα αυτά τα προνόμια και κάλλιστα μπορεί να συγκριθεί με τις διομολογήσεις, προνομιακές εμπορικές συμφωνίες που υπέγραψαν οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις με την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά τους Νεότερους Χρόνους. Η αρνητική σημασία που είχε για το Βυζάντιο η συμφωνία του 1082 υπογραμμίζεται και από τα αντίμετρα που έλαβαν οι διάδοχοι του Αλεξίου Α’, προκειμένου να περιορίσουν τη ναυτική παντοδυναμία των Βενετών.
Το δεύτερο μέρος της ενότητας πραγματεύεται τα καθέκαστα, τις αιτίες και τις ολέθριες συνέπειες του εκκλησιαστικού Σχίσματος μεταξύ Κωνσταντινούπολης και Ρώμης. Η ανάλυση του δεύτερου παραθέματος μπορεί να διαφωτίσει τους μαθητές σχετικά με τις λειτουργικές και δογματικές διαφορές μεταξύ των δύο εκκλησιών. Ωστόσο με τις διαφορές αυτές δεν εξαντλούνται και οι αιτίες της ρήξης. Σ’ αυτές πρέπει να προστεθούν η εγωπαθής και αλαζονική συμπεριφορά των δύο διαπραγματευτών, οι βαθιές διαφορές πολιτισμού, γλώσσας και νοοτροπίας, καθώς και η μακρόχρονη αποξένωση μεταξύ των δύο εκκλησιών και των δύο κόσμων, της Ανατολής και της Δύσης.
Σχολιασμός του υποστηρικτικού υλικού
Το πρώτο παράθεμα είναι απόσπασμα από τη συνθήκη-αυτοκρατορικό χρυσόβουλο του έτους 1082, ένα επίσημο και απόλυτα αξιόπιστο έγγραφο. Έχουν χαθεί τόσο το ελληνικό πρωτότυπο όσο και το λατινικό αντίγραφο αυτού του εγγράφου. Το τελευταίο πάντως, προτού χαθεί, είχε αναγνωστεί, αντιγραφεί και εκδοθεί από ερευνητές και έτσι σήμερα γνωρίζουμε σε γενικές γραμμές το περιεχόμενό του.
Το παρατιθέμενο εκτεταμένο απόσπασμα αναφέρεται στην παραχώρηση προς τους Βενετούς των εμπορικών καταστημάτων και των τριών αποβαθρών που βρίσκονταν μεταξύ της Εβραϊκής και της Πύλης της Βίγλας καθώς και των 32 λιμανιών, όπου οι Βενετοί μπορούσαν να διεξάγουν ελεύθερο εμπόριο χωρίς να πληρώνουν κανένα φόρο! Το δικαίωμα αδασμολόγητου εμπορίου στα λιμάνια του Βυζαντίου είχε κολοσσιαία σημασία για την οικονομική-εμπορική γιγάντωση της Βενετίας και την οικονομική-εμπορική αποδυνάμωση του Βυζαντινού Κράτους. Ορισμένοι μελετητές επικρίνουν έντονα την πολιτική αυτή, καθώς θεωρούν ότι υπονόμευσε με μαθηματική ακρίβεια την οικονομική ζωτικότητα της αυτοκρατορίας.
Το δεύτερο παράθεμα είναι απόσπασμα από επιστολή του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μιχαήλ Κηρουλάριο προς τον πατριάρχη Ιεροσολύμων και αναφέρεται στις κατά την εκτίμησή του πλάνες των Λατίνων. Ουσιαστικά το κείμενο αυτό συμπληρώνει το δεύτερο παράθεμα. Επισημαίνονται με τη σειρά οι ακόλουθες πλάνες των Λατίνων: η χρήση των αζύμων, η θεωρία για την εκπόρευση του Αγίου Πνεύματος και εκ του Υιού (filioque), η αγαμία του κλήρου και η συμμετοχή του στον πόλεμο.
Το εικονογραφικό υλικό της διδακτικής ενότητας αποτελείται από την εικόνα των βενετών εμπόρων (από μικρογραφία του χειρογράφου του έργου του Μάρκο Πόλο) στην Πόλη και τη μακέττα δικάταρτου εμπορικού πλοίου. Η παρατήρηση και μελέτη των δύο εικόνων πρέπει να συνδυαστεί με την αναφορά στο ζήτημα της παραχώρησης προνομίων στους Βενετούς από τον Αλέξιο Α’ Κομνηνό.
Και μια βόλτα στο διαδίκτυο
BYZANTINA ΧΡΥΣΟΒΟΥΛΑ: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9155
ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΠΗΓΩΝ, ΧΡΥΣΟΒΟΥΛΟ ΑΛΕΞΙΟΥ Γ΄ ΚΟΜΝΗΝΟΥ: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9157
Iταλοί έμποροι: Eμπορικοί σταθμοί: http://www.ime.gr/chronos/10/gr/o/ob/ob2c.html
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΟΥ 1054: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/9361
ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ – ΠΑΠΑΣ: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8806
ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ: http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8820
ΕΡΓΑΣΙΑ
Να απαντήσεις σε έγγραφο word στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1,2,3. Την 4 μπορείς να την δουλέψεις σε χάρτη:
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο χάρτης της προηγούμενης ενότητας: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B107/755/4958,22612/
ΟΙ ΣΤΑΥΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Διδακτικοί στόχοι(Αξιοποίηση του βιβλίου καθηγητή)
- Να εκτιμήσουν οι μαθητές το χαρακτήρα, τα αίτια, την εξέλιξη και τις συνέπειες των σταυροφοριών.
- Να γνωρίσουν τις συνθήκες πραγματοποίησης της πρώτης Άλωσης της Πόλης (1204).
Επισημάνσεις για την πορεία διδασκαλίας (Αξιοποίηση του βιβλίου καθηγητή για τις ανάγκες της τηλεκπαίδευσης)
Η διδασκαλία της ενότητας μπορεί να ξεκινήσει από τον ορισμό της έννοιας σταυροφορία και τους παράγοντες των σταυροφοριών. Επρόκειτο αρχικά για κίνηση με θρησκευτικό περιεχόμενο, αφού απέβλεπε πρωτίστως στην απελευθέρωση των Αγίων Τόπων που είχαν περάσει στους Τούρκους. Η επιδίωξη αυτή αποτελεί και την σταυροφορική ιδέα που γεννήθηκε στη διάρκεια του 11ου αι. από το συνδυασμό διαφόρων ιδεών αλλά και υπό την επίδραση αντικειμενικών παραγόντων.
Σε συνάρτηση με την α’ σταυροφορία η πνευματικότητα και ο έντονος θρησκευτικός της χαρακτήρας προκύπτει από το κήρυγμα του πάπα στην Κλερμόν (1095). Από τον ίδιο λόγο προκύπτει όμως ότι υπήρχαν και συγκεκριμένοι υλικοί λόγοι που ώθησαν τους Ευρωπαίους να ανταποκριθούν στο κάλεσμα του πάπα: Έλλειψη γης και υπερπληθυσμός, διαρκείς ενδοευρωπαϊκοί πόλεμοι και ανάγκη ειρήνευσης.
Ο χαρακτήρας των σταυροφοριών μεταβάλλεται ανάμεσα στην Α’ και τη Δ’ σταυροφορία. Τα πνευματικά-θρησκευτικά κίνητρα και το σταυροφορικό πάθος υποχωρούν βαθμιαία και δίνουν τη θέση τους σε υλικά κίνητρα. Με την εξέλιξη αυτή συνδέεται το ζήτημα της εκτροπής της Δ’ σταυροφορίας από τον αρχικό της στόχο και το ρόλο που έπαιξαν σ’ αυτό οι φιλοδοξίες και οι δολοπλοκίες του Ερ. Δάνδολου, δόγη της Βενετίας, και οι συμπτώσεις. Σημαντικό επίσης ζήτημα είναι τα αποτελέσματα της δ’ σταυροφορίας για το Βυζάντιο: Διάλυση και διανομή των εδαφών του Βυζαντινού Κράτους (Partitio Romaniae).
Σχολιασμός του υποστηρικτικού υλικού
Το πρώτο παράθεμα προέρχεται από τον Θεόδωρο Σκουταριώτη, ιστορικό του 13ου αι., και αναφέρεται στην πολιτική που ακολούθησε ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός έναντι των Δυτικών. Με κατάλληλα επιχειρήματα ο αυτοκράτορας έπεισε καταρχήν τους Δυτικούς να οργανώσουν σταυροφορία εναντίον των Τούρκων. Έτσι παρακίνησε μυριάδες από αυτούς να διασχίσουν το Ιόνιο και να φτάσουν στην Κωνσταντινούπολη. Ακολούθως υπέγραψε μαζί τους ένορκες συμφωνίες. Δυνάμει των συμφωνιών αυτών και μετά τις επιτυχίες των σταυροφόρων αποκατέστησε τη βυζαντινή κυριαρχίαστο δυτικό τμήμα της Μ. Ασίας.
Το δεύτερο παράθεμα προέρχεται από τον χρονογράφο Γουλιέλμο Βιλλεαρδουίνο και περιλαμβάνει τη συμφωνία μεταξύ του βενετού δόγη Ερρίκου Δάνδολου, αρχηγού της Δ’ σταυροφορίας, και των εκπροσώπων του έκπτωτου βυζαντινού αυτοκράτορα Ισαάκιου Κομνηνού και του γιου του Αλέξιου. Οι τελευταίοι ζήτησαν τη συνδρομή των σταυροφόρων για την ανάκτηση του θρόνου και σε αντάλλαγμα υποσχέθηκαν χρήματα, στρατό για τη σταυροφορία και υποταγή της ανατολικής στη δυτική εκκλησία.
Το εικονογραφικό υλικό της ενότητας αποτελείται από μια μικρογραφία που δείχνει τον πάπα Ουρβανό Β’ κατά την επίσκεψή του στη Γαλλία, ένα ψηφιδωτό με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 και μία μικρογραφία του 14ου αι. που απεικονίζει την κατάληψη της Αντιόχειας από τους σταυροφόρους της Α’ Σταυροφορίας.
Και μια βόλτα στο διαδίκτυο
- Οι σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Πόλης
Διαβάστε το περιεχόμενο της ενότητας και στο βιβλίο σας αλλά και στο ψηφιακό βιβλίο: http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B107/755/4959,22614/
- «Ο πάπας κηρύσσει τη Σταυροφορία», στο: Ιστορία του Μεσαιωνικού και Νεότερου κόσμου, Β΄ Λυκείου (Γενικής Παιδείας):
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B131/756/4972,22661/
- «Η Έφοδος, η Κατάληψη και η Λεηλασία της Πόλης», στο: Οι Σταυροφορίες και η πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204», Εκπαιδευτικό σενάριο, Διαδίκτυο και Διδασκαλία:
http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8975
- Σταυροφορίες (Χάρτες)
http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8975
- Οι Σταυροφορίες
http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/8805
- Ο ΙΠΠΟΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-9130
- ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ – ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΜΜΗ ΔΕΣΠΟΤΑΤΟΥ ΤΟΥ ΜΥΣΤΡΑ
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-9164
- ΤΟ ΣΧΙΣΜΑ
http://photodentro.edu.gr/aggregator/lo/photodentro-lor-8521-8820
- ΚΟΜΝΗΝΟΙ – ΑΡΒΕΛΕΡ
https://www.youtube.com/watch?v=Ax2mQyxzdw8
- ΙΣΤΟΡΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ: 1071-1453
https://www.youtube.com/watch?v=hxO2V5IbXh4
ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Να απαντήσεις στις ερωτήσεις του σχολικού βιβλίου 1 και 4.
