Οι εποχές αλλάζουν, τα βιώματα και οι συνήθειες μας διαφέρουν αρκετά από αυτά των προηγούμενων δεκαετιών και οι πιεστικοί παράγοντες γύρω μας γίνονται ολοένα και πιο απειλητικοί για την ψυχική μας υγεία. Το αποτέλεσμα της δυσκολίας διαχείρισης των δυσκολιών της ζωής μας είτε οικονομικών είτε συναισθηματικών είτε δυσκολιών σχέσεων είναι το σώμα μας να εμφανίζει σημάδια ότι κάτι δε πάει καλά με μας και στο τρόπο που διαχειριζόμαστε τον εαυτό μας και τα συναισθήματά μας. Οι κρίσεις πανικού είναι ίσως το πιο συχνό φαινόμενο και ο πιο συχνός λόγος επίσκεψης στις μέρες μας σε ένα ψυχολόγο. Δεν έχουμε όμως μόνο εμείς οι ενήλικες το ¨προνόμιο ¨να βιώνουμε δυσκολίες στην καθημερινότητά μας.
Στη σύγχρονη εποχή και τα παιδιά και οι έφηβοι με την πληθώρα των ερεθισμάτων γύρω τους αλλά και την ταχύτητα που καλούνται να τα διαχειριστούν σε ένα περιβάλλον γεμάτο ανταγωνισμό και επίκριση είναι πολύ ευάλωτα στην εμφάνιση κρίσεων πανικού.
Πώς όμως εμφανίζονται τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού στα παιδιά; Αλήθεια διαφέρουν από αυτά των ενηλίκων;
Τα πιο κοινά συμπτώματα μιας κρίσης πανικού σε ένα παιδί ή έφηβο είναι
1. Έντονος φόβος τον οποίο δε μπορεί να διαχειριστεί ότι κάτι κακό θα συμβεί
2. Ταχυκαρδία και αίσθηση ότι η καρδιά του θα σπάσει
3. Δύσπνοια
4. Ζαλάδες
5. Μυρμήγκιασμα στα άκρα
6. Φόβος λιποθυμίας ή ακόμα και θανάτου
Ποιοι όμως είναι οι κυριότεροι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν ένα παιδί ή ένα έφηβο σε μια κρίση πανικού; Οι κυριότεροι παράγοντες θεωρούνται οι ακόλουθοι:
1. Ιδιοσυγκρασιακοί παράγοντες. Δηλαδή αυτό που συμπυκνωμένα ονομάζουμε ο χαρακτήρας του παιδιού. Τα παιδιά λοιπόν που είναι πιο εσωστρεφείς χαρακτήρες άρα χαρακτήρες που δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους εύκολα είναι πολύ πιο πιθανό να εμφανίσουν μια κρίση πανικού καθώς σωματοποιούν αρνητικά συναισθήματα μέσω των κρίσεων που εμφανίζουν.
2. Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Πιο συγκεκριμένα αναφερόμαστε στο οικογενειακό, κοινωνικό και σχολικό περιβάλλον του παιδιού και κατά πόσο πιεστικό είναι αυτό για το παιδί. Πόσο απαιτητικό είναι για βαθμούς στο σχολείο, πόσο απαιτητικό είναι να ¨μοιάσει¨ με τους συμμαθητές και τα όσα αυτοί έχουν και πως μπορεί το παιδί να διαχειριστεί συγκρούσεις και απογοητεύσεις
3. Ψυχολογικοί παράγοντες. Όταν αναφερόμαστε σε ψυχολογικούς παράγοντες επικεντρωνόμαστε κυρίως στον τρόπο που το παιδί ή ο έφηβος διαχειρίζεται μια πιθανή πίεση ή αποτυχία και κυρίως τα αρνητικά συναισθήματα που πηγάζουν από αυτή. Η αυτοεκτίμηση εδώ παίζει πολύ σημαντικό ρόλο.
Μια μεμονωμένη κρίση πανικού ή ακόμα περισσότερο συχνά και επίμονα κρούσματα κρίσεων πανικού είναι πολύ πιθανόν να διαταράξουν τη ζωή του παιδιού ή του εφήβου σε όλους τους τομείς. Τη σχολική επίδοση, τον τρόπο που σχετίζονται με τους φίλους και τους συμμαθητές τους, τη διάθεσή τους αλλά κυρίως το πόσο ασφαλείς νιώθουν όταν είναι μόνοι τους. Έτσι είναι πολύ συχνές οι περιπτώσεις που παιδιά και έφηβοι προσκολλώνται έντονα στους γονείς τους, αρνούνται να παρακολουθήσουν σχολικές ή άλλες δραστηριότητες και έτσι απομονώνονται και ζουν μια φοβική ζωή.
Τα δεν πρέπει…
Όταν ένα παιδί ή ένας έφηβος βιώσει μια κρίση πανικού είναι σχεδόν σίγουρο πως θα ξανά συμβεί ή αν όχι τα επίπεδα του γενικότερου άγχους θα είναι πιο ψηλά σε σύγκριση με άλλους εφήβους. Σίγουρα οι γονείς είναι άνθρωποι και μπορεί να νιώσουν άβολα με το ξέσπασμα μιας κρίσης από το παιδί τους ή ακόμα και φόβο.
Φράσεις όπως: «Έλα τώρα ηρέμησε. Ξέχασε το!» ή «με τρομάζεις έτσι όπως κάνεις» δεν πρέπει να λέγονται σε στιγμές που το παιδί χάνεται μέσα σε μια κρίση πανικού.
Άλλωστε, και το ίδιο σκέφτεται πόσο θα ήθελε να μπορεί να ελέγξει τον φόβο του, αλλά αδυνατεί να το κάνει, ειδικά, σε περιπτώσεις όπου δεν έχει ζητηθεί η κατάλληλη βοήθεια από Ψυχολόγο ή Ψυχίατρο, είτε από άγνοια είτε λόγω φόβου του στίγματος.
Μπορεί το παιδί μετά από κάθε κρίση να θέλει να μείνει μόνο, κάτι που πρέπει να γίνει σεβαστό ή μπορεί να θέλει τη σιωπηλή παρουσία του γονέα στο πλευρό του, που εκείνη τη στιγμή είναι κάτι που πραγματικά μπορεί να βοηθήσει. Έρευνες έχουν δείξει ότι η πιο αποτελεσματική διαχείριση των κρίσεων πανικού στην παιδική/ εφηβική ηλικία είναι ένας συνδυασμός Γνωσιακής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας με φαρμακευτική αγωγή, όπου αυτό κρίνεται απαραίτητο.
Όμως τι μπορώ να κάνω σαν γονιός τη στιγμή που συμβαίνει…;
Αρχικά θα πρέπει να αποδεχθείτε και μην αμφισβητήσετε τα συναισθήματα φόβου που βιώνει το παιδί σας εκείνη τη στιγμή. Ακόμα και αν θεωρείτε τον φόβο του εντελώς παράλογο, πρέπει να είστε εκεί ακόμα και αν δεν μπορείτε να το καταλάβετε. Μια φράση που μπορεί να βοηθήσει είναι: «Νιώθω ότι κάτι σε αγχώνει πολύ. Φοβάσαι; Πες μου πως μπορώ να βοηθήσω;». Επιπλέον, μετά το πέρας της κρίσης πανικού μπορείτε να ρωτήσετε το ίδιο το παιδί σας τι θα έβρισκε βοηθητικό και ευεργετικό για το ίδιο.
Κάποιες πρακτικές συμβουλές μπορεί να περιλαμβάνουν, την μείωση της θερμοκρασίας του παιδιού κατά τη διάρκεια της κρίσης με την τοποθέτηση μιας κρύας πετσέτας στο μέτωπο του, αερόβια άσκηση για 20’, όταν το παιδί αρχίζει να νιώθει πως μια κρίση πανικού είναι κοντά, καθώς η αύξηση των καρδιακών παλμών θα μειώσει το κύμα άγχους και φόβου. Τέλος, η ελεγχόμενη αργή αναπνοή με 5-6 βαθιές ανάσες το λεπτό μπορεί να ηρεμήσει σταδιακά το παιδί και βοηθήσει στον έλεγχο μιας κρίσης πανικού.
Όταν το παιδί/ έφηβος αντιμετωπίζει κρίσεις πανικού η πιο σωστή προσέγγιση είναι η επίσκεψη σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας είτε ψυχολόγο είτε ψυχίατρο (ανάλογα με την ένταση και τη συχνότητα των συμπτωμάτων), ώστε να δοθούν συμβουλές υποστήριξης με βάση τα ατομικά χαρακτηριστικά ανά περίπτωση.
