Τι ήταν η Αναγέννηση;

Στη Δύση και κυρίως στις πλούσιες Ιταλικές πόλεις, παρουσιάζεται κατά τον 15ο αιώνα με 17ο αιώνα ένα πολιτιστικό κίνημα που χαρακτηρίζεται από μια στροφή στα γράμματα και στις τέχνες. Έφερε την άνθηση της λογοτεχνίας, της επιστήμης, της τέχνης, της θρησκείας και της πολιτικής επιστήμης, καθώς και την αναβίωση της μελέτης κλασικών συγγραφέων, την ανάπτυξη της γραμμικής προοπτικής στη ζωγραφική και τη σταδιακή μεταρρύθμιση στην εκπαίδευση.

Γιατί ονομάστηκε έτσι;

Γιατί στο κίνημα αυτό ξανα-ανακαλύπτουν τον αρχαίο ελληνορωμαϊκό πολιτισμό και μέσα από το ενδιαφέρον τους για την ομορφιά, τη φύση και τον άνθρωπο, στοιχεία που βρίσκουν μέσα στον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό, θεωρούν ότι αυτός ξαναγεννιέται στο χώρο της Δύσης.

Πώς εμφανίστηκε η Αναγέννηση; Ποια  ήταν τα αίτια της εμφάνισής της;

Την εποχή αυτή χάνουν σταδιακά τη δύναμή τους οι Φεουδάρχες ενώ σχηματίζονται τα ευρωπαϊκά κράτη με απολυταρχικά πολιτεύματα (μοναρχία).  Οι φεουδάρχες και οι μονάρχες έχουν συσσωρεύσει  πολύ μεγάλα πλούτη από τη φορολογία και από το εμπόριο και αναζητούν νέους εμπορικούς δρόμους και νέες πηγές πλούτου. Ανταγωνίζονται λοιπόν χρηματοδοτώντας ριψοκίνδυνες εξερευνητικές αποστολές για να φτάσουν στις Ινδίες (τον τόπο των πολύτιμων μπαχαρικών) χωρίς να διασχίσουν την Μεσόγειο που την ελέγχουν οι Οθωμανοί.

Όμως, οι ίδιες οι κοινωνικές δυνάμεις που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια του μεσαίωνα, οι ίδιες αυτές δυνάμεις ήθελαν να τον ξεπεράσουν, σαν κοινωνική οργάνωση και σαν αντίληψη.

Ο πλούτος που συσσωρεύτηκε από τους φόρους που εισέπρατταν οι φεουδάρχες και οι βασιλείς, οι εξερευνήσεις και η ανάπτυξη του εμπορίου, είχαν σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση της αστικής (εμπορευματικής τάξης). Αυτοί, ασφυκτιούσαν μέσα στα πλαίσια του μεσαίωνα.

Ιδιαίτερα οι ιταλικές πόλεις, που είχαν συσσωρεύσει πολύ πλούτο από το εμπόριο και τις σταυροφορίες,  οργανώνονται  σαν μικρά κράτη με δημοκρατικό πολίτευμα, όπου την εξουσία διεκδικεί πλέον αυτή η νέα τάξη των εμπόρων  και των τραπεζιτών και ζητά μια νέα ταυτότητα που θα την διαχωρίζει από την παλιά αριστοκρατία.

Χρειαζόταν, λοιπόν,  μια άλλη «κουλτούρα», που να στρέφεται στον άνθρωπο, στη φύση, στην ομορφιά, στην πραγματική ζωή. Διψούσαν για νέα γνώση. Οι αντιλήψεις και η ιδεολογία που στήριξε το μεσαίωνα ήταν φραγμός σε όλα αυτά. Στράφηκαν, λοιπόν, στο παρελθόν, πριν από το μεσαίωνα, στον αρχαίο Ελληνορωμαϊκό πολιτισμό.

Οι πλούσιοι άρχοντες και ηγεμόνες των Ιταλικών πόλεων αλλά και άλλων ευρωπαϊκών κρατών χρηματοδοτούν, λοιπόν, γλύπτες, αρχιτέκτονες και ζωγράφους για να φτιάξουν λαμπρά έργα (έτσι όπως χρηματοδοτούσαν και τις μεγάλες εξερευνητικές αποστολές ώστε να βρεθούν νέοι εμπορικοί δρόμοι και νέες πηγές πλούτου).

Το πεπρωμένο σαν αντίληψη που κρατά τον άνθρωπο σε αβεβαιότητα και στασιμότητα αντικαθίσταται από τον άνθρωπο ως δημιουργό, ικανό να αλλάξει τη μοίρα του και να καθορίσει την ιστορία του. Αναπτύσσεται έτσι ο ουμανισμός.  Ουμανισμός σημαίνει «ανθρωπισμός». Είναι ο πολιτισμός που εξυψώνει το ανθρώπινο πνεύμα. Οι ουμανιστές πίστευαν στη λογική, στην «ανθρώπινη ευφυΐα… τη μοναδική και ασυνήθιστη δύναμη του ανθρώπινου μυαλού». Μελετούσαν την ελληνική γλώσσα , γραμματική, ρητορική, ιστορία, ποίηση και φιλοσοφία.  Σκοπός του ουμανισμού ήταν να δημιουργήσει ένα καθολικό άνθρωπο ο οποίος θα συνδυάζει πνευματική και φυσική τελειότητα και θα είναι ικανός να λειτουργεί έντιμα σε κάθε περίσταση.

Η Σχολή των Αθηνών, ή Scuola di Αtene στην ιταλική γλώσσα, είναι μια από τις διασημότερες νωπογραφίες του Ιταλού καλλιτέχνη της Αναγεννησιακής τέχνης, Ραφαήλ. Η Νωπογραφία διακοσμεί έναν τοίχο δωματίου στο Βατικανό. Ο ίδιος ο Ραφαήλ έδωσε άλλο όνομα στην νωπογραφία, γράφοντας δύο λέξεις: “Causarum Cognitio”, «Αιτίες Γνώριζε», δηλαδή προσπάθησε να συνειδητοποιείς και να γνωρίζεις τις αιτίες.

“Η Αλληγορία της Άνοιξης” είναι ένα έργο τέμπερας μεγάλων διαστάσεων (203×314 cm) του  Σάντρο Μποτιτσέλι ^[1] και χρονολογείται περίπου το 1478 μ.Χ. Ο πίνακας εκτίθεται σήμερα στην Πινακοθήκη Ουφίτσι στη Φλωρεντία. Θεωρείται ότι πρόκειται για μια αλληγορία της χρυσής εποχής της ανάπτυξης Φλωρεντίας^[2] υπό τον Οίκο των Μεδίκων, των αρχόντων της Φλωρεντίας.  

Ποιοι άλλοι παράγοντες συντέλεσαν στην εμφάνιση αυτού του πολιτιστικού κινήματος;

Την στροφή στον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό βοήθησε η μετακίνηση των λογίων (μορφωμένων ανθρώπων) του Βυζαντίου στη Δύση, λόγω του Οθωμανικού κινδύνου. (Μανουήλ Χρυσολωράς, Κων/νος Λάσκαρης, Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθωνας, Βησσαρίωνας). Άλλωστε, οι μορφωμένοι άνθρωποι της εποχής ψάχνουν στις βιβλιοθήκες των μοναστηριών αλλά και στα εδάφη της πρώην Βυζαντινής Αυτοκρατορίας να βρουν τα αρχαία λογοτεχνικά, φιλοσοφικά και ρητορικά κείμενα.

Το 1450 ο Γουτεμβέργιος εφευρίσκει την τυπογραφία και τυπώνει την Βίβλο. Η ανάπτυξη της τυπογραφίας,  πουείχε σαν αποτέλεσμα να «πέφτουν βιβλία» στο κεφάλι ανθρώπων που δεν ήταν διανοούμενοι, βοήθησε πολύ στην ανάπτυξη αυτού του κινήματος. Διαδό θηκαν ακόμα τα αρχαία κείμενα που τυπώθηκαν.

Ο σχηματισμός των εθνικών γλωσσών (οι λεγόμενες “χυδαίες λαϊκές γλώσσες”) επέτρεψε στους Ευρωπαίους να εκφράζονται καλύτερα και με μεγαλύτερη ευκολία και αυτό βέβαια είχε σαν αποτέλεσμα την επιτάχυνση της ανάπτυξης των γραμμάτων.

Οι εξερευνήσεις: Η ανακάλυψη μιας νέας ηπείρου, της Αμερικής, από τον Κολόμβο, το 1492, αλλάζει τον τρόπο που σκέφτονται οι άνθρωποι. Ο γνωστός κόσμος μεγαλώνει γρήγορα μέσα από τις εξερευνήσεις και την κατάκτηση των νέων χωρών.

Καλές τέχνες.

Την περίοδο αυτή, η μεσαιωνική τέχνη θεωρείται βάρβαρη και περιφρονείται. Ωστόσο, οι πρόδρομοι της Αναγέννησης και ιδιαίτερα της Ιταλικής, εμφανίζονται από το μεσαίωνα. Επικρατεί ο «ρυθμός της αναγέννησης». Οι Ιταλικές πόλεις πρωταγωνιστούν.

Η φύση, ο άνθρωπος, η χαρά της ζωής μπαίνουν στη θεματολογία της Αναγεννησιακής τέχνης. Μελετάται το ανθρώπινο σώμα, η εικαστική του ανατομία και δημιουργούνται έργα εξαιρετικής τέχνης.

Σημαντικότεροι καλλιτέχνες είναι

Ο Λεονάρδο Ντα Βίντσι (1452-1519)  που δεν ήταν μόνο ζωγράφος και γλύπτης αλλά και αρχιτέκτονας, μουσικός, εφευρέτης, κατασκευαστής γεφυριών, πλοίων, οχυρωματικών έργων.

Μόνα Λίζα (1503-1519, Λούβρο). 

Σχέδιο του Ντα Βίντσι για την κατασκευή ενός ελικόπτερου, 

Ο Μιχαήλ Άγγελος, σπουδαίος γλύπτης, αρχιτέκτονας, ζωγράφος και ποιητής που τα έργα του προκαλούν συγκίνηση και ταραχή.

“Ιστσρίες της Γένεσης-Η δημιουργία του Αδάμ”, νωπογραφία στον θόλο της  Καπέλα Σιξτίνα, το παπικό παρεκκλήσι στο Βατικανό, τον οποίο ανέλαβε να διακοσμήσει ο Μιχαήλ Άγγελος, κάτι που έκανε σε τέσσερα χρόνια (1508-1512) κατά τη διάρκεια των οποίων λέγεται ότι δεν βγήκε καθόλου έξω από το παρεκκλήσι. . 

Pieta (1499), γλυπτό στο Βατικανό, στην Βασιλική του Αγίου Πέτρου ) (σπουδαίος ναός, που απεικονίζει την Παναγία να κρατά στα χέρια της το σώμα του Χριστού μετά τη σταύρωση. H πιετά συνέβαλε καθοριστικά στην καταξίωσή του Μικελάντζελο, ενώ αποτελεί και το μοναδικό έργο που φέρει την υπογραφή του, χαραγμένη με τις λέξεις MICHEL ANGELUS BONAROTUS FLORENT FACIBAT.

Ο Ντα Βίντσι και ο Μικελάντζελο χαρακτηρίζουν τον ιδανικό άνθρωπο της Αναγέννησης, τον Homo Universalis, τον  άνθρωπο με πολύπλευρη μόρφωση, γνώσεις και ικανότητες που έχει κριτικό πνεύμα και τείνει να ερευνά και να καταπιάνεται με όλες τις τέχνες και τις επιστήμες.

Ο Τιτσιάνο, ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της Βενετίας. Τα έργα του διακρίνονται από τη δύναμη των χρωμάτων τους και την αγάπη τους για κίνηση και ζωή.

Μαθητής του Τιτσιάνο ήταν ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Ελ Γκρέκο), Κρητικός στην καταγωγή που όμως σπούδασε στην Ιταλία δίπλα στον Τιτσιάνο και αργότερα στη Ρώμη. Κατέληξε στην Ισπανία της οποίας θεωρείται και εκπρόσωπος στη ζωγραφική της Αναγέννησης. Το έργο του «Η συναυλία των Αγγέλων» βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη.

Συγγραφείς

Σπουδαίοι συγγραφείς του μεσαίωνα θεωρούνται πρόδρομοι, όπως ο Ιταλοί Φλωρεντιανοί ποιητές Δάντης στο 13ο αιώνα («θεία κωμωδία», που αφηγείται το φανταστικό ταξίδι του Δάντη στον Άδη, με οδηγούς τον Βιργίλιο και τη Βεατρίκη) και Πετράρχης (ο οποίος  θεωρείται ιδρυτής του ουμανισμού και της Αναγέννησης στην Ιταλία, Ήταν ο πρώτος που δημιούργησε συλλογές βιβλίων σε βιβλιοθήκες, συγκέντρωνε νομίσματα και διατηρούσε χειρόγραφα, αντιγράφοντας με το χέριόσα δεν μπορούσε να αγοράσει, ενώ ταυτόχρονα είχε μισθωμένους αντιγραφείς και προέτρεπε τους συγχρόνους του στη συλλογή αρχαίων εγγράφων και στη μελέτη της κλασικής ελληνικής και ρωμαϊκής λογοτεχνίας.) και ο πεζογράφος Βοκάκιος («Δεκαήμερο»).

Ακολουθούν οι συγγραφείς της Αναγέννησης. Ο Ολλανδός Έρασμος  που έγραψε στη λατινική γλώσσα και τύπωσε πολλά αρχαιοελληνικά κείμενα. Το έργο του «έπαινος της μωρίας» σατιρίζει την αμάθεια και τη σχολαστικότητα των καθηγητών του μεσαίωνα.

Την εποχή αυτή, οι συγγραφείς αφήνουν σιγά σιγά τη λατινική γλώσσα και αρχίζουν να γράφουν στις εθνικές τους γλώσσες οπότε αρχίζει να καλλιεργείται η εθνική λογοτεχνία.

Στην Ιταλία ο Νικολό Μακιαβέλλι γράφει το έργο «ο ηγεμόνας» που στηρίζει ιδεολογικά τη μοναρχία. Στον άρχοντα όλα είναι επιτρεπτά λόγω των πολιτικών του επιδιώξεων. Η θεωρία αυτή ονομάζεται «Μακιαβελισμός».

Από τους υπόλοιπους ξεχωρίζουν ο Σαίξπηρ στην Αγγλία, που δημιούργησε δραματικά έργα («Ρωμαίος και Ιουλιέτα», «Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας», «Άμλετ», «Ο έμπορος της Βενετίας» και άλλα) που θεωρούνται κλασσικά και παίζονται και σήμερα.

Στην Ισπανία ο Μιχαήλ Θερβάντες έγραψε τον «Δον Κιχώτη».

Ανθίζει επίσης η Ιπποτική ποίηση (Αριόστο, Τουρκουάτο Τάσο).

Επιστήμη

Την εποχή αυτή αρχίζει η ανάπτυξη των επιστημών. Οι ανακαλύψεις των νέων χωρών αφυπνίζουν το διερευνητικό πνεύμα. Αρχίζει να χρησιμοποιείται το πείραμα και η παρατήρηση.

Το 1543 ο Κοπέρνικος με το έργο του «Περί της περιστροφής των ουράνιων σφαιρών» εκφράζει την επαναστατική άποψη για την εποχή του ότι είναι η Γη που κινείται γύρω από τον Ήλιο (κάτι που  πρώτος είχε αναφέρει ο αρχαίος Έλληνας Αρίσταρχος ο Σάμιος το 280 π.χ.)

Ο Ελβετός Παράκελσος θα ασχοληθεί με τη χημεία και ο Βέλγος Αντρέ Βεζάλ με την ανατομία.

Ωστόσο, η αλχημεία και η μαγεία συνόδευαν ακόμα τις επιστήμες.

Εν κατακλείδι, οι διανοούμενοι της Αναγέννησης ανακάλυψαν ένα νέο σκοπό για την ανθρωπότητα. Ο άνθρωπος γίνεται εξερευνητής και μετά από μια χιλιετία χριστιανικού δογματισμού, αιρέσεων, εκκλησιαστικού δεσποτισμού και ασκητισμού  ο άνθρωπος επαναστατεί και μπαίνει στο κέντρο των εξελίξεων. Η Αναγέννηση αναγγέλει την αυγή μιας νέας εποχής.

Τι ήταν η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση; 

Οι ιδέες της Αναγέννησης άρχισαν να επηρεάζουν και τη θρησκεία. Στις αρχές του 16^ου αιώνα, οι Προτεστάντες (Διαμαρτυρόμενοι), με αρχηγό το Λούθηρο εναντιώθηκαν στην εξουσία του Πάπα και τις καταχρήσεις της Καθολικής εκκλησίας και δημιούργησαν δική τους εκκλησία, την Προτεσταντική. Τότε ξεκίνησαν πόλεμοι ανάμεσα στους Προτεστάντες και τους Καθολικούς, που χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη αγριότητα.

Ο Μαρτίνος Λούθηρος (1483 – 1546) καλείται σε απολογία στη Δίαιτα της Βορμς (1521), όπου και αρνείται να ανακαλέσει τις θέσεις του. Έργο του Άντον φον Βέρνερ, 1877.

Με λίγα λόγια :

Η Αναγέννηση και η Θρησκευτική Μεταρρύθμιση

Αναγέννηση : η άνθηση των γραμμάτων και των τεχνών. Η Αναγέννηση ήταν πολιτιστικό κίνημα που ξεκίνησε από τις ιταλικές πόλεις (Φλωρεντία, Νάπολη) και εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη ανάμεσα στο 14ο και το17ο αιώνα.

 Την εποχή αυτή, αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα η λογοτεχνία, η επιστήμη, η θεολογία και οι τέχνες (ζωγραφική, γλυπτική, αρχιτεκτονική). Πολλοί μορφωμένοι άνθρωποι στράφηκαν στη μελέτη των αρχαίων ελλήνων και ρωμαίων συγγραφέων. Έτσι αναπτύχθηκε το κίνημα το Ουμανισμού.

Πηγές: Βικιπαίδεια, d.daskalosda.gr, digitalzoot.weebly.com, elesxi-archive.wixsite.com/last-bell