ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1

 ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΛΟΓΟΥ

Ένα τμήμα του λόγου που εκτείνεται από τελεία σε τελεία λέγεται περίοδος.

H περίοδος μπορεί να αποτελείται μόνο από μία ή και από περισσότερες προτάσεις.

KΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Μια πρόταση που δεν εξαρτάται από καμιά άλλη λέγεται κύρια/ανεξάρτητη πρόταση. Μια πρόταση που συμπληρώνει το νόημα μιας άλλης και εξαρτάται από αυτήν λέγεται εξαρτημένη/δευτερεύουσα πρόταση.

ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ

Oι λέξεις που συνδέουν κύριες ή δευτερεύουσες προτάσεις μεταξύ τους λέγονται σύνδεσμοι, π.χ. και, όμως, ότι, μήπως κτλ.

ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ-ΠΕΡΙΟΔΩΝ

Όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις συνδέονται με  παρατακτικούς συνδέσμους, όπως οι σύνδεσμοι:

και, ούτε, ή, είτε, αλλά, παρά, όμως, δηλαδή, όχι μόνο – αλλά και, λοιπόν, ωστόσο,

τότε λέμε ότι συνδέονται παρατακτικά.

Παρατακτικά συνδέονται όμοιες προτάσεις, δηλαδή κύριες με κύριες ή δευτερεύουσες με δευτερεύουσες.

Η ΣΤΙΞΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ

Πριν από τους συνδέσμους και, ή / είτε συνήθως δε βάζουμε κόμμα.

Συνήθως δε βάζουμε κόμμα πριν από το όμως, ενώ βάζουμε κόμμα πριν από το αλλά.

Bάζουμε πάντα κόμμα πριν από το αλλά και (π.χ. όχι μόνο νίκησαν, αλλά και θριάμβευσαν).

Συνήθως με το ωστόσο αρχίζει νέα περίοδος και έτσι πριν από αυτό υπάρχει τελεία.

ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ

Ασύνδετο σχήμα έχουμε, όταν λέξεις ή φράσεις βρίσκονται στο λόγο η μία μετά την άλλη χωρίς κάποια συνδετική λέξη ανάμεσά τους. Όταν γράφουμε τις λέξεις ή φράσεις αυτές, πάντα τις χωρίζουμε με κόμμα.

 ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Όταν δύο ή περισσότερες προτάσεις δεν είναι ισοδύναμες (η μία εξαρτάται από την άλλη), συνδέονται μεταξύ τους με κάποιον από τους υποτακτικούς συνδέσμους ή με μια αναφορική αντωνυμία. Αυτός ο τρόπος σύνδεσης των προτάσεων ονομάζεται υποτακτική σύνδεση.

Συνηθισμένοι υποτακτικοί σύνδεσμοι είναι οι:

ότι, πως, να, μήπως, γιατί, επειδή, όταν, αφού, ώστε κ.ά.

 ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΩΝ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ

Α. ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ

Είναι οι δευτερεύουσες  προτάσεις που  λειτουργούν κυρίως  ως αντικείμενο ή υποκείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης. Τέτοιες είναι οι ειδικές, οι βουλητικές, οι ενδοιαστικές, οι πλάγιες ερωτηματικές και οι ονοματικές  αναφορικές προτάσεις.

π.χ. Είπε ότι θα φύγει από τον τόπο του. (ειδική)

Β. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ

Είναι οι δευτερεύουσες  προτάσεις που  λειτουργούν  ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί·

Oι επιρρηματικές δευτερεύουσες προτάσεις δηλώνουν:

1. χρόνο, οι χρονικές, π.χ.Ότανκατηφορίζεις την Ερμού, έχεις όλη την πόλη μπροστά σου.
2. αιτία, οι αιτιολογικές, π.χ.Θύμωσε,επειδή ο Γιάννης αποφάσισε να φύγει.
3. σκοπό, οι τελικές, π.χ.Τα καράβια έρχονταν(για) να φορτώσουν ξυλεία.
4. αποτέλεσμα, οι αποτελεσματικές ή συμπερασματικές, π.χ.Μιλά πολύ σιγά,ώστε μόλις ακούγεται.
5. υπόθεση, οι υποθετικές, π.χ.Ανπάτε στη Μυτιλήνη, θα περάσετε ωραία.
6. εναντίωση, οι εναντιωματικές, π.χ.Αν καιπερνάει δύσκολα, δεν αφήνει τον τόπο του.

ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΣΤΗΝ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ

Όταν μια δευτερεύουσα πρόταση λειτουργεί ως αντικείμενο ή υποκείμενο στο ρήμα μιας άλλης πρότασης, τότε οι δύο προτάσεις δε χωρίζονται με κόμμα, π.χ. Λέγεται ότι οι πρώτοι Κορίνθιοι χρησιμοποίησαν το σημερινό τρόπο κατασκευής των καραβιών. (κείμ. 5)

Όταν η δευτερεύουσα πρόταση δηλώνει κάποια επιρρηματική σχέση (χρόνο, αιτία, σκοπό κ.λπ.), τότε συνήθως χωρίζεται με κόμμα από την πρόταση που προσδιορίζει, π.χ. O κόσμος της αγοράς απλώνεται μπροστά μας, καθώς κατηφορίζουμε την οδό Ερμού. (κείμ. 3)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ

ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ:

Ο σύνδεσμος και πριν από φωνήεν στον γραπτό λόγο, αλλά και στον προφορικό, μετατρέπεται σε κι, π.χ. Πήγε κι αυτός στη συναυλία.

Οι ειδικοί σύνδεσμοι πως και που, καθώς και ο συμπερασματικός που, δεν τονίζονται, ενώ τα ερωτηματικά επιρρήματα πώς και πού τονίζονται, π.χ. Ξέρω πως τώρα διαβάζει. Πώς να είναι άραγε; Μου είπε που πήρες μέρος στους αγώνες. Δεν ξέρω πού να πάω.

Ο ειδικός σύνδεσμος ότι γράφεται χωρίς υποδιαστολή (κόμμα), ενώ η αναφορική αντωνυμία ό,τι γράφεται με υποδιαστολή. π.χ. Υποστηρίζει ότι δεν ήταν εκεί. Θα κάνει ό,τι του πεις.

ΠΗΓΕΣ

Συντακτικό της Νεοελληνικής Γλώσσας (Ο.Ε.Δ.Β.)

Γραμματική Νεοελληνικής Γλώσσας (Ο.Ε.Δ.Β.)

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 6 Οκτωβρίου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

Γιώργος Ιωάννου Να ‘σαι καλά δάσκαλε

Ανάγνωση του αποσπάσματος από τον ηθοποιό Γρ. Βαλτινό

Απόσπασμα από την ταινία “ο κύκλος των χαμένων ποιητών”

ΣΧΟΛΙΑ:

1. Γιώργος Ιωάννου: Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1927. Πήρε πτυχίο φιλολογίας από το Α.Π.Θ. Το 1960 διορίστηκε φιλόλογος και δούλεψε σε διάφορα μέρη.  Στα γράμματα εμφανίστηκε το 1954 με μια μικρή ποιητική συλλογή («Ηλιοτρόπια»). Κυρίως ασχολήθηκε με την πεζογραφία. Παράλληλα, έκανε μεταφράσεις αρχαίων κειμένων, εξέδωσε συλλογές δημοτικών τραγουδιών, παραμυθιών, Καραγκιόζη και έγραψε θεατρικά έργα, χρονογραφήματα και μελέτες. Πέθανε στην Αθήνα το 1985.

2.  Το απόσπασμα προέρχεται από το έργο του: “Εφήβων και μη” 1982

3. Θέμα διηγήματος: Το ενδιαφέρον και η αγάπη που καλλιεργεί ένας καθηγητής στους μαθητές μιας τάξης σχολείου της επαρχίας για το λαϊκό πολιτισμό και τη λαϊκή λογοτεχνική παράδοση.

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 6 Οκτωβρίου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 3: Τα επαγγέλματα των αρχαίων Αθηναίων, η ετυμολογία των λέξεων (παραγωγή και σύνθεση), τόνοι και πνεύματα, κανόνες τονισμού, δασυνόμενες λέξεις

ΚΕΙΜΕΝΟ-ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

© Γιάννης Παπαθανασίου-Κατερίνα Πρανδέκου

Η ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ

1. Οι περισσότερες λέξεις σχηματίστηκαν από άλλες με παραγωγή ή με σύνθεση:

α) με παραγωγή: δίκη – δικάζω, δικαστής, δικαστικός·

β) με σύνθεση: (λόγος + γράφω) λογογράφος, (ξίφος + μάχαιρα) ξιφομάχαιρα.

2. Το μέρος της γραμματικής που εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους σχηματίζονται οι λέξεις λέγεται ετυμολογικό.

3. Κατά την παραγωγή και τη σύνθεση δεν παίρνονται συνήθως ακέραιες οι λέξεις, παρά θέματα λέξεων. Π.χ.

παραγωγή: από τη λέξη βαίνω (θέμα βα-) σχηματίζεται η λέξη βα-τός·

σύνθεση: από τις λέξη ναῦ-ς + πήγ-νυμι σχηματίζεται η λέξη ναυ-πηγ-ός.

4. α) Η λέξη που από το θέμα της σχηματίζεται με παραγωγή μια νέα λέξη λέγεται ως προς αυτή πρωτότυπη. Η νέα λέξη που παράγεται λέγεται παράγωγη: δίκη (πρωτότυπη) – δικάζω (παράγωγη).

β)   Το αρχικό θέμα που απ’ αυτό βγαίνει μια σειρά από παράγωγες λέξεις με διάφορους μετασχηματισμούς λέγεται ρίζα.

Π.χ. ρίζα γραφ-: γράφ-ω, γραφ-εύς, γραφ-εῖον, γραφ-ή, γραφ-ίς (γεν. γραφ-ίδος), γραφ-ίδ-ιον, γραφ-ικός, γραπ-τός, γραμ-μή, γραμ-μ-ικός, γράμ-μα (γεν. γράμματ-ος), γραμματ-ίζω (= διδάσκω γράμματα), γραμματ-ιστής, γραμματ-εύς, γραμματεύ-ω κτλ., όπου από τη ρίζα γραφ- βγαίνουν τα θέματα γραφ-, γραφίδ-, γραπ-, γραμ-, γραμματ-, γραμματευ- κτλ.

γ)   Η λέξη που δεν παράγεται από άλλη, παρά σχηματίζεται απευθείας από κάποια ρίζα, όταν προστεθεί σ’ αυτή μια κατάληξη, λέγεται ριζική λέξη.

Π.χ. γράφ-ω, φη-μί, (ἐσ-μί) εἰ-μί, ναῦ-ς, φλόγ-ς, λίθο-ς κ.ά.

5. α) Η λέξη που σχηματίζεται από δύο άλλες (ριζικές, πρωτότυπες ή παράγωγες) με την ένωση των θεμάτων τους, λέγεται σύνθετη λέξη. Έτσι π.χ. από το φιλῶ και τιμὴ έγινε η σύνθετη λέξη φιλότιμος· από το ναῦ-ς και μάχ-ομαι έγινε η σύνθετη λ. ναυμάχος.

β) Κάθε λέξη που δεν είναι σύνθετη λέγεται απλή λέξη. Η απλή λέξη μπορεί να είναι ριζική (δίκη, γράφω) ή παράγωγη (δίκαιος, γραφεύς).

6. Οι δύο λέξεις που ενώνονται και σχηματίζουν μια σύνθετη λέξη λέγονται συνθετικά μέρη. Η πρώτη απ’ αυτές λέγεται πρώτο συνθετικό (μέρος) και η δεύτερη λέγεται δεύτερο συνθετικό (μέρος). Έτσι π.χ. της σύνθετης λέξης βιβλιοπώλης συνθετικά μέρη είναι οι λέξεις βιβλίον (α΄ συνθετικό) και πωλῶ (β’ συνθετικό).

ΠΗΓΗ:http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2340/Grammatiki-Archaias-Ellinikis_Gymnasiou-Lykeiou_html-apli/index_03_01.html

ΤΟΝΟΙ 

1.Σε κάθε λέξη που έχει δύο ή περισσότερες συλλαβές μία από αυτές τονίζεται, δηλ. προφέρεται πιο δυνατά από τις άλλες. Για να φανερώσουμε στο γραπτό λόγο ποια είναι η συλλαβή που τονίζεται, γράφουμε πάνω στο φωνήεν ή το δίφθογγο της συλλαβής αυτής ένα σημάδι που λέγεται τόνος: φέ-ρω, φε-ρό-με-θα, φε-ρο-μέ-νη, φεῦ-γε, ἀ-πό-φευ-γε, ἀ-γα-θός, ἀ-νήρ.

 2.Οι τόνοι είναι τρεις: η οξεία (′), η βαρεία (‵) και η περισπωμένη(~): Ἀρταξέρξης καὶ Κῦρος.

3. Ονομασία των λέξεων από τον τόνο τους: Σε κάθε λέξη πάνω στο φωνήεν ή το δίφθογγο της συλλαβής που τονίζεται σημειώνουμε κάθε φορά έναν ορισμένο τόνο. Κατά τη θέση που έχει ο τόνος σε μια λέξη και κατά το είδος του η λέξη αυτή λέγεται:

α) οξύτονη, αν έχει οξεία στη λήγουσα: πατήρ·

β) παροξύτονη, αν έχει οξεία στην παραλήγουσα: μήτηρ·

γ) προπαροξύτονη, αν έχει οξεία στην προπαραλήγουσα: λέγομεν·

 Τονισμός. Γενικοί κανόνες τονισμού

Ο τονισμός των λέξεων στην αρχαία ελληνική γίνεται κατά τους εξής γενικούς κανόνες:

α) Καμιά λέξη δεν τονίζεται πιο πάνω από την προπαραλήγουσα (όπως και στην κοινή νέα ελληνική): λέγομεν, ἐλέγομεν, ἐλεγόμεθα, ἐπικίνδυνος, ἐπικινδυνότατος.

β) Η προπαραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει πάντοτε οξεία: τιμώμεθα, παρήγορος, πείθομαι.

γ) Κάθε βραχύχρονη συλλαβή (ε, ο), όταν τονίζεται, παίρνει πάντοτε οξεία: νέφος, τόπος, ἀγαθός.

δ) Η μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει οξεία εμπρός από μακρόχρονη λήγουσα: θήκη, κώμη, παιδεύω, κλαίω.

ε) Η μακρόχρονη παραλήγουσα, όταν τονίζεται, παίρνει περισπωμένη εμπρός από βραχύχρονη λήγουσα: κῆπος, χῶρος, φεῦγε, κῶμαι.

Πνεύματα

1. Κάθε λέξη που αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο ή από το σύμφωνο ρ παίρνει πάνω σ’ αυτό ένα ιδιαίτερο σημάδι, που λέγεται πνεύμα.

2. Τα πνεύματα είναι δύο, η ψιλή (‘) και η δασεία (‛): ἀήρ, εἰκὼν – ἁγνός, εὑρίσκω· ῥέω.

3. Λέξεις με ψιλή και λέξεις με δασεία: Από τις λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο οι περισσότερες παίρνουν ψιλή. Δασύνονται (δηλ. παίρνουν δασεία) κανονικά:

α) Οι λέξεις που αρχίζουν από υ ή από ρ: ὑβρίζω, ῥόδον.

β) Τα άρθρα ὁ, ἡ, αἱ και οι δεικτικές αντωνυμίες ὅδε, ἥδε, οἵδε, αἵδε· οὗτος, αὕτη.

γ) Οι αναφορικές αντωνυμίες και τα αναφορικά επιρρήματα (εκτός από τα ἔνθα, ἔνθεν): ὅς, ἥ, ὃ κτλ., ὅπου, ὅθεν κτλ..

δ) Οι τύποι της προσωπικής αντωνυμίας ἡμεῖς, ἡμῶν κτλ., οι αντωνυμίες ἕτερος, ἑκάτερος, ἕκαστος και οι λέξεις που σχηματίζονται από αυτές (ἡμέτερος, ἑαυτοῦ, ἑτέρωθεν, ἑκάστοτε κτλ.).

ε) Οι σύνδεσμοι ἕως, ἡνίκα, ἵνα, ὅμως, ὅποτε, ὅπως, ὅτε, ὅτι, ὡς, ὥστε.

στ) Τα αριθμητικά εἷς, ἕν, ἕξ, ἑπτά, ἑκατόν· επίσης τα παράγωγα από αυτά· ἕνδεκα, ἑξακόσιοι, ἑβδομήκοντα, ἑκατοντάκις κτλ.

ζ) Οι ακόλουθες λέξεις (και όσες είναι παράγωγες από αυτές ή σύνθετες με α΄ συνθετικό τις λέξεις αυτές):

Α.- ἁβρός, ἅγιος, ἁγνός, ᾍδης, ἁδρός, ἁθρόος (στην αττική διάλεκτο), αἷμα, Αἷμος, αἱρέω-ῶ, αἱ ἁλαὶ (= η αλυκή), ἅλας, Ἁλιάκμων, γεν. –ονος, Ἁλίαρτος, ἁλιεύω (μτγν.), Ἁλικαρνασσός, ἅλις (= αρκετά), ἁλίσκομαι- ἅλωσις, ἅλλομαι (= πηδῶ), Ἁλόννησος, ἁλουργίς, γεν. –ίδος (μτγν.), ὁ ἅλς, γεν. τοῦ ἁλὸς (= αλάτι· συχνά σε πληθ. οἱ ἅλες = αλάτι, αλυκή), ἡ ἅλς, γεν. τῆς ἁλὸς (= θάλασσα), ἁλτήρ, πληθ. ἁλτῆρες, ἅλυσις, ἡ ἅλως (= αλώνι), ἅμα, ἅμαξα, ἁμαρτάνω, ἅμιλλα, ἅμμα (= δέσιμο, κόμπος· από το ἅπτω), ἁνύτω (αλλά και ἀνύ(τ)ω), ἁπαλός, ἅπαξ, ἁπλοῦς, ἅπτω-ἅπτομαι, ἅρμα, ἁρμόζω, ἁρμονία, ἁρμός, ἅρπαξ – ἁρπάζω, ἁφή, ἁψίκορος, ἁψίς, γεν. –ιδος.

Ε.– (Ἑβραῖος), τὸ ἕδος (= θρόνος, ναός, άγαλμα), ἕδρα, ἑδώλιον, ἕζομαι (= κάθομαι), εἱλόμην (αόρ. β΄ του αἱροῦμαι), εἵμαρται – εἱμαρμένη, εἵργνυμι και εἱργνύω (= εμποδίζω την έξοδο, κλείνω μέσα· ενώ εἴργω = εμποδίζω την είσοδο, αποκλείω), εἱρκτή, Ἑκάβη, ἑκάς (= μακριά), Ἑκάτη, ἑκών, Ἑλένη, Ἑλικών (γεν. –ῶνος), ἡ ἕλιξ, ἑλίττω (= τυλίγω, στρέφω), ἕλκος, ἕλκω (μεταγ. ἑλκύω), Ἑλλάς, Ἕλλην, ἡ ἕλμινς (γεν. –ινθος = σκουλήκι των εντέρων), τὸ ἕλος, ἕνεκα ή ἕνεκεν, ἑξής, ἕξω (μέλλ. του ρ. ἔχω), ἑορτή, ἕρκος (= φραγμός), ἕρμα, ἑρμηνεύω, Ἑρμῆς, ἕρπω, ἑσπέρα, ἕσπερος, ἑσπόμην (αόρ. β’ του ἕπομαι), ἑστιάω-ῶ, ἑταῖρος, ἕτοιμος και ἑτοῖμος, εὑρίσκω, ἑφθός (= βραστός· για τα μέταλλα = καθαρισμένος με φωτιά, καθαρός), ἕψω (= βράζω), ἕωλος (= παλιός, όχι πρόσφατος), ἡ ἕως (= πρωί).

Η.- Ἥβη, ἡγέομαι –οῦμαι, ἥδομαι, ἥκιστα, ἥκω, ἧλιξ (= συνομήλικος, σύντροφος), Ἡλιαία, ἥλιος, ἧλος (= καρφί), ἡμέρα, ἥμερος, ἡμι- (αχώριστο μόριο), ἥμισυς, ἡ ἡνία και τὰ ἡνία (= χαλινός), ἧπαρ, Ἥρα, Ἡρακλής, Ἡρόδοτος, ἥρως, Ἡσίοδος, ἥσυχος, ἧττα, ἡττάομαι -ῶμαι, ἥττων, Ἡφαιστος.

Ι.- ἱδρύω, ἱδρώς, ἱέραξ, ἱερός, ἵημι, ἱκανός, ἱκέτης, ἱκνέομαι –οῦμαι, ἱλάσκομαι, ἱλαρός, ἵλεως, ἱμάς, ἱμάτιον, ἵμερος (=.πόθος), ἵππος, (μεταγεν. ἵπταμαι), ἵστημι, ἱστός – ἱστίον, ἱστορία, ἱστορέω -ῶ, ἵστωρ (γεν. –ορος = έμπειρος, γνώστης).

Ο.– ὁδός, ὁλκάς (= πλοίο που ρυμουλκείται, φορτηγό), ὁλκή (= έλξη, εισπνοή, βάρος), ὁ ὁλκός (= μηχάνημα με·το οποίο έσερναν τα πλοία, λουρί, χαλινός, τροχιά, αυλάκι), ὅλμος, ὅλος, ὁρμαθός, ὁρμή, ὁ ὅρμος, ὁ ὅρος, τὸ ὅριον, ὁρίζω, ὁράω -ῶ, ὅσιος.

Ω.– ὥρα, ὡραῖος, ὥριμος.

4. Θέση του τόνου και του πνεύματος

α) Στα απλά φωνήεντα και τους καταχρηστικούς διφθόγγους, όταν γράφονται με μικρά γράμματα, ο τόνος ή το πνεύμα σημειώνεται από πάνω: ἀρετή, ἑορτή, τῷ ἀνθρώπῳ, ἠώς, ᾠδεῖον· όταν είναι κεφαλαία, σημειώνεται εμπρός και προς τα πάνω: Ἁθηνᾷ, Ἑλλάς, Ἠώς, Ὠιδεῖον ή Ὠδεῖον.

β) Στους κύριους διφθόγγους ο τόνος ή το πνεύμα σημειώνεται πάνω στο δεύτερο φωνήεν: αὐτός, αἱρετός, εὑρίσκω, ναύτης, σφαῖρα, Αἰγεύς.

γ) Όταν ο τόνος και το πνεύμα βρίσκονται στην ίδια συλλαβή, τότε η οξεία ή η βαρεία σημειώνεται ύστερ’ από το πνεύμα και η περισπωμένη από πάνω του: ἄνθρωπος, Ἕλλην, αὔριον, Αἴας ὅς ἥρως ἦν, εὖρος, Ἥρα, ἧπαρ.

δ) Ο τόνος και το πνεύμα παραλείπονται σε λέξεις που γράφονται ολόκληρες με κεφαλαία: ΕΛΛΑΣ, ΑΙΓΙΝΑ, ΠΑΡΘΕΝΩΝ.

ΠΗΓΗ:http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2340/Grammatiki-Archaias-Ellinikis_Gymnasiou-Lykeiou_html-apli/index_01_03.html

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 5 Οκτωβρίου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΜΕΤΟΧΕΣ

 ΟΙ ΜΕΤΟΧΕΣ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

Η μετοχή είναι επίθετο και ρήμα, μετέχει δηλαδή και στα δύο. Ως επίθετο έχει γένος, αριθμό και πτώση. Ως ρήμα έχει φωνή, διάθεση και χρόνους.

ΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ

Μετοχή έχουν:

• Ο ενεστώτας στην ενεργητική φωνή με κατάληξη –οντας (π.χ. τρέχοντας) όταν αυτή τονίζεται στην προπαραλήγουσα και –ώντας (π.χ. γεννώντας) όταν τονίζεται στην παραλήγουσα.
• Ο ενεστώτας σπανιότερα στην παθητική φωνή με καταλήξεις -όμενος, -η, -ο (π.χ. αναπτυσσόμενες), αλλά και -ούμενος, -η, -ο (π.χ. μιμούμενος) και -άμενος, -η, -ο (π.χ. τρεμάμενος).
• Ο παρακείμενος οτην παθητική φωνή με κατάληξη -μένος, -η, -ο (π.χ. χαμένοι).

Η ενεργητική μετοχή είναι άκλιτη, ενώ οι παθητικές είναι κλιτές, έχουν τρία γένη και δύο αριθμούς.

 ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

Η σημασία της μετοχής:

Η μετοχή χρησιμοποιείται:

• με επιθετική σημασία, δηλαδή όπως κάθε επίθετο, και λέγεται επιθετική μετοχή. Επιθετικές είναι οι μετοχές της παθητικής φωνής.
• με επιρρηματική σημασία, δηλαδή δηλώνει τρόπο, χρόνο, αιτία, υπόθεση και εναντίωση και λέγεται επιρρηματική μετοχή. Επιρρηματική είναι η μετοχή του ενεργητικού ενεστώτα.

ΠΗΓΗ: https://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2298/Neoelliniki-Glossa_B-Gymnasiou_empl/en8_3.html

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1 Οκτωβρίου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΩΝ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΩΝ

Τι είναι οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί;

Επιρρηματικοί προσδιορισμοί ονομάζονται τα ονοματικά σύνολα που συμπληρώνουν την έννοια του ρήματος, ώστε να γίνει πιο σαφής.

Π.χ. Σήμερα κάνει κρύο. Ο Γιάννης κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη

Πώς λειτουργούν τα επιρρήματα μέσα στην πρόταση;

Τα επιρρήματα λειτουργούν μέσα στην πρόταση ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί και δείχνουν τόπο, χρόνο, τρόπο, ποσό, βεβαίωση, δισταγμό ή πιθανότητα, άρνηση.

Ποια μορφή μπορεί να έχουν γενικά οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί;

1. Επιρρήματα π.χ. θα σε δω απόψε.
2. Απλή αιτιατική ή σπανιότερα γενική ενός ουσιαστικού π.χ. το βράδυ θα βγούμε – θα έρθω του χρόνου – ώρες αγνάντευε το πέλαγος.
3. Προθετικά σύνολα π.χ. κατέρρευσε από απογοήτευση – με το να θυμώνεις δεν πετυχαίνεις τίποτα 4. 4. Συνδυασμός επιρρήματος με προθετικό σύνολο ή δύο επιρρημάτων μαζί π.χ. καυγαδίζαμε έξω από τον κινηματογράφο– περπατούσε αργά- αργά.
4. Επιρρηματικές μετοχές π.χ. Συγύριζε τραγουδώντας.
5. Επίθετα (ως επιρρηματικά κατηγορούμενα ) π.χ. Γύρισε κεφάτος.
6. Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις π.χ. Είχα διαβάσει τόσο καλά, ώστε δε με προβλημάτισε καμιά ερώτηση.
7. Διπλή πτώση π.χ. Στάθηκε άκρη- άκρη.
   Τι μπορεί να δηλώνουν οι επιρρηματικοί πρπσδιορισμοί;

Τόπο : Στο Ηράκλειο ο καιρός είναι υγρός.

Χρόνο : Έφυγε χθες.

Τρόπο : Με το να μιλάς ( ή : μιλώντας ) διαρκώς επιβαρύνεις τη θέση σου.

Αιτία : Δάκρυσε από συγκίνηση.

Σκοπό : Πήγε στο Παρίσι για σπουδές.

Ποσό : Κουράστηκα πολύ. Όσο προσπαθείς, τόσο βελτιώνεσαι.

Αποτέλεσμα : Ήταν τόσο στενοχωρημένη, που δεν έβλεπε μπροστά της.

Αναφορά : Μιλήσαμε για σένα.

Όρο – προϋπόθεση : Αν δεν έχεις δουλειά, πέρασε να τα πούμε.

Εναντίωση – παραχώρηση : Αν και καθυστέρησε, πρόλαβε την παράσταση.

Βεβαίωση : Βεβαιότατα, σωστά , ασφαλώς, σίγουρα θα πάμε ταξίδι. Δεν το χάνω.

Άρνηση : Μην το ξαναπείς. Όχι , κάθε άλλο.

Δισταγμό – πιθανότητα : Πιθανόν, ίσως, ενδεχομένως να συμβεί αυτό.

Επίσης μπορεί να δηλώνουν παρομοίωση, συνοδεία, αφαίρεση, ποσό κατά προσέγγιση κλπ.

Πώς ξεχωρίζω το αντικείμενο από τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς;

Επειδή τόσο οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί όσο και το αντικείμενο συμπληρώνουν την έννοια του ρήματος, είναι βασικό για να μην τα μπερδεύουμε να έχουμε ξεκαθαρίσει ότι με τους επιρρ. προσδιορισμούς απαντούμε σε ερωτήσεις που αποκαλύπτουν επιρρηματικές σχέσεις ( πού, πότε, με ποιον όρο, γιατί, για ποιο σκοπό κλπ. )  ενώ με το αντικείμενο καλύπτουμε την απάντηση σε ερωτήματα του τύπου : ποιον, σε ποιον , τι, κλπ.

ΠΗΓΕΣ

http://synodoiporos.weebly.com/

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1 Οκτωβρίου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα

Κείμενο- Μετάφραση

2η ενότητα, Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα 

© Γιάννης Παπαθανασίου-Κατερίνα Πρανδέκου

Πώς έγραφαν οι αρχαίοι Έλληνες;

• Οι αρχαίοι Έλληνες έγραφαν με κεφαλαία γράμματα («μεγαλογράμματη» ή «κεφαλαιογράμματη» γραφή).

Η μικρογράμματη γραφή (η οποία συνδέεται με τη συστηματική χρήση τόνων, πνευμάτων και κενών μεταξύ των λέξεων) εισάγεται τον 9ο αι. μ.Χ.

• Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποίησαν τρεις κυρίως τρόπους γραφής: α) από δεξιά προς τα αριστερά, β) βουστροφηδόν (γραφή της οποίας η φορά αλλάζει σε κάθε γραμμή) και γ) από αριστερά προς τα δεξιά (όπως και σήμερα).

Γ. Φθόγγοι και γράμματα

Οι φθόγγοι της α.ε. παριστάνονται με 24 γράμματα, που είναι τα ίδια με αυτά της ν.ε.  Οι φθόγγοι της α.ε. διαιρούνται σε φωνήεντα και σε σύμφωνα.

Φωνήεντα

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 30 Σεπτεμβρίου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Το ταξίδι των λέξεων στον χρόνο

© Γιάννης Παπαθανασίου-Κατερίνα Πρανδέκου

ΑΝΤΙΔΑΝΕΙΑ

Αντιδάνεια: λέξεις που δανείστηκαν σε άλλην γλώσσα και μετά επιστρέφουν ως δάνεια. Οι ταξιδεύτριες λέξεις!

Π.χ.

παρλάρω < (άμεσο δάνειο) ιταλική parlare (μιλώ) < υστερολατινική parabolare < λατινική parabola < αρχαία ελληνική παραβολή

σκίτσο < (άμεσο δάνειο) ιταλική schizzo < λατινική schedium < αρχαία ελληνική σχέδιον

ΠΗΓΗ: https://el.wiktionary.org/

Βασικά σημεία ενότητας

• Η ιστορία της ελληνικής γλώσσας αρχίζει πριν από 40 αιώνες περίπου. Τα παλαιότερα μνημεία της είναι οι πινακίδες της γραμμικής γραφής Β΄ (περ. 1450-1200 π.Χ.), που ήταν γραμμένες σε συλλαβογραφικό αλφάβητο.
• Το φοινικικό αλφάβητο εισάγεται στην Ελλάδα κατά την περίοδο ακμής των σχέσεων Φοινίκων και Ελλήνων, δηλ. μεταξύ 12ου και 9ου αι. π.Χ. Ήταν ένα συμφωνογραφικό – συλλαβογραφικό αλφάβητο, το οποίο περιλάμβανε 21 συλλαβογράμματα, καθένα από τα οποία αντιστοιχούσε και σε κάποιες συλλαβές, π.χ. το τ = τ, τα, τε, το, τι. Τα γράμματα Ξ, Φ, Χ, Ψ, Ω έλειπαν, ενώ υπήρχαν επιπλέον το δίγαμμα (F) και το κόππα (Ϙ).
• Οι Έλληνες έκριναν ότι το αλφάβητο αυτό θα προκαλούσε δυσκολίες. To προσάρμοσαν, λοιπόν, στις δικές τους φωνητικές ανάγκες και το συμπλήρωσαν μετατρέποντάς το σε φωνολογικό. Δηλαδή, κάθε γράμμα αντιστοιχούσε πλέον σε έναν φθόγγο, φωνήεν ή σύμφωνο, οπότε επιτυγχανόταν ακρίβεια και ευκολία στην εκμάθηση. Το νέο αλφάβητο ονομάστηκε ελληνικό.
• Τα πρώτα σωζόμενα γραπτά μνημεία της ελληνικής γλώσσας στο ελληνικό αλφάβητο είναι η επιγραφή του ποτηρίου του Νέστορος (πιθ. 740-720 π.Χ.) και της οινοχόης του Διπύλου (735-725 π.Χ.).
• Η Αρχαία Ελληνική παρουσιάζει ποικιλία διαλέκτων. Από τον 4ο αι. π.Χ. άρχισε να επικρατεί η Αττική, που διαμορφώθηκε στην Αθήνα. Από αυτήν προήλθε η Ελληνιστική Κοινή (323 π.Χ.-330 μ. Χ.), την οποία ακολούθησε η Βυζαντινή-Μεσαιωνική (330-1453 μ.Χ.),  εξέλιξη της οποίας είναι η Νέα Ελληνική (από το 1453 και μετά τυπικά και  από τον 10ο αιώνα ουσιαστικά).                                                                                     ΠΗΓΗ: Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Α΄ Γυμνασίου ΟΕΔΒ

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 29 Σεπτεμβρίου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ: Να μου το πάρεις, ύπνε μου

Γραμματολογικά στοιχεία

• Δημοτικό τραγούδι της Χίου.
• Καταγράφηκε από τον Κλοντ Φοριέλ το 1825.
• Περιλήφθηκε στη συλλογή «Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού» του Ν.Γ. Πολίτη (1914).
• Ανήκει στην κατηγορία νανουρισμάτων.

 Θέμα – Περιληπτική απόδοση

Η μάνα καλεί τον Ύπνο να κοιμίσει το παιδί της και βάζει τρεις φρουρούς να το προσέχουν: τον Ήλιο, τον αετό και τον κυρ Βοριά. Η μάνα του Βοριά ανησυχεί για τις απουσίες του γιου της, αλλά εκείνος αποκαλύπτει ότι έλειψε επειδή φύλαγε το παιδί.

Δομή

• Χώρος: απροσδιόριστος – συνδυάζει γήινα στοιχεία (κούνια) και ουράνια (ήλιος, άστρα, φεγγάρι).
• Χρόνος: απροσδιόριστος.
• Ενότητες:
  1. Στίχοι 1-6 → Ορισμός των φρουρών.
  2. Στίχοι 7-12 → Διάλογος του Βοριά με τη μάνα του.
• Πρόσωπα: η μάνα, το παιδί, οι προσωποποιημένοι φύλακες (Ήλιος, αετός, Βοριάς), η μάνα του Βοριά, άστρι, φεγγάρι, αυγερινός.

 Ερμηνευτική προσέγγιση

1. Οι φρουροί του παιδιού
   • Ήλιος → επιβλέπει από τα βουνά.
   • Αετός → φρουρός στον κάμπο.
   • Κυρ Βοριάς → προστάτης στα πελάγη.
     ➝ Όλα συμβολίζουν τη δύναμη και την αντρεία, προσφέροντας ασφάλεια σε στεριά και θάλασσα.
2. Γιατί εξωπραγματικοί φρουροί;
   • Για να τονιστεί η αγωνία και η αγάπη της μάνας.
   • Για να δείξει τον πόθο να γίνει και το παιδί της γενναίο όπως αυτοί.
3. Η αξία του παιδιού
   • Προβάλλεται με τη φροντίδα της μάνας,
   • Με τους δυνατούς φρουρούς που επιλέγει,
   • Με τη μεγαλοπρεπή εικόνα του παιδιού (χρυσόν υγιόν, αργυρή κούνια).
4. Γνωρίσματα δημοτικών τραγουδιών
   • Ισομετρία (κάθε στίχος έχει ολοκληρωμένο νόημα).
   • Τριαδικό σχήμα (τρεις φρουροί, τρεις νύχτες).
   • Άστοχα ερωτήματα («Μήνα με τ’ άστρι μάλωνες…»).
   • Υπερβολή και προσωποποιήσεις.
   • Αριθμός τρία με μαγική/συμβολική διάσταση.
5. Ο διάλογος Βοριά – μάνας του
   • Προσθέτει τρυφερότητα και αγωνία.
   • Δείχνει πως ακόμη και ο «αντρειωμένος» Βοριάς είναι γιος που λείπει και ανησυχεί τη μάνα του.
   • Τονίζει μεταφορικά την αξία του παιδιού που φύλαγε.

Τεχνικές αφήγησης – Εκφραστικά μέσα

• Αφήγηση: εναλλαγή β΄ προσώπου (μάνα → Ύπνο), τριτοπρόσωπης αφήγησης (παρατηρητής), και διαλόγου (Βοριάς – μάνα του).
• Γλώσσα – Ύφος: απλή δημοτική, λιτό ύφος, παρατακτική σύνταξη, έμφαση σε ουσιαστικά και ρήματα.
• Στιχουργική: ιαμβικός 15σύλλαβος, χωρίς ομοιοκαταληξία.
• Εκφραστικά μέσα:
  • Προσωποποιήσεις (Ύπνος, Ήλιος, Βοριάς, άστρα, φεγγάρι).
  • Μεταφορές («χρυσόν υγιόν»).
  • Άσύνδετο (παράθεση φρουρών).
  • Τριαδικό σχήμα.

Συμπέρασμα
Το νανούρισμα εκφράζει την αγάπη, την τρυφερότητα και την αγωνία της μάνας για την ασφάλεια του παιδιού της. Μέσα από τον φανταστικό κόσμο των προσωποποιημένων στοιχείων της φύσης, προβάλλεται η αξία του παιδιού και ο βαθύς δεσμός μητέρας – γιου.

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ

1. Εκφράζουν το συναισθηματικό κόσμο του λαού.
2. Ο στίχος τους είναι ιαμβικός 15σύλλαβος.
3. Έχουν εικόνες και θέματα εμπνευσμένα από τη φύση.
4. Γράφονται σε απλή λαϊκή γλώσσα με στοιχεία τοπικής διαλέκτου.
5. Έχουν ταχεία εξέλιξη υπόθεσης.
6. Έχουν συχνές επαναλήψεις με ίδιες ή συνώνυμες λέξεις, καθώς και υπερβολές (σχήμα αδυνάτου).
7. Υπάρχει συμμετοχή της  φύσης.
8. Επαναλαμβάνεται το νόημα του πρώτου ημιστιχίου στο δεύτερο ημιστίχιο.
9. Προσωποποιούνται στοιχεία  φυσικού κόσμου  (π.χ. συχνά τα ζώα  παίρνουν ανθρώπινη λαλιά).
10. Η αφήγηση εναλλάσσεται  με τον διάλογο.
11. Οι προτάσεις  είναι σύντομες, απλές, παρατακτικές.

ΠΗΓΕΣ:

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αγάθη Γεωργιάδου-Κική Δεμερτζή

https://media.public.gr/Books-PDF/9786180313192-1308114.pdf

ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ

https://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/6532

ΨΗΦΙΑΚΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΝΛ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ- ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ:   https://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2218/Keimena-Neoellinikis-Logotechnias_G-Gymnasiou_html-empl/index01_00.html

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 18 Σεπτεμβρίου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΕΝΟΤΗΤΑ 6 ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ, ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

ΜΕΡΟΣ Β1: ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

Τι είναι οι αντωνυμίες;

Αντωνυμίες, όπως δείχνει και η ετυμολογία της λέξης, είναι οι λέξεις που χρησιμοποιούμε αντί για ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα).

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

Ποιο συντακτικό ρόλο έχουν στην πρόταση;

Οι περισσότερες ανήκουν στα κλιτά μέρη του λόγου και λειτουργούν στην πρόταση όπως και τα ονόματα: είναι υποκείμενα, αντικείμενα, κατηγορούμενα, επιθετικοί προσδιορισμοί, γενικές προσδιοριστικές ή συνοδεύουν προθέσεις. Δηλαδή τις συναντάμε ως:

Υποκείμενο:                         Εμείς είμαστε μαθητές της Β΄τάξης Γυμνασίου.

Αντικείμενο:                         Τον κατηγόρησαν ως καταχραστή.

Κατηγορούμενο:                   Ποιος είσαι εσύ;

Επιθετικός προσδιορισμός:   Αυτός ο άνθρωπος είναι επικίνδυνος.

Γενική προσδιοριστική:         Η ζωή μου είναι μονότονη.

Συνοδεύουν προθέσεις:         Το έμαθα από σένα.

Ποια είναι τα είδη των αντωνυμιών;

Υπάρχουν οχτώ είδη αντωνυμιών:

1. προσωπικές (εμείς, το), 
2. κτητικές (δικά μας, μας),
3. αυτοπαθείς (τον εαυτό μου),
4. οριστικές (οι ίδιοι),
5. δεικτικές (αυτό),
6. αναφορικές (τα οποία, που),
7. ερωτηματικές (ποιος), α
8. αόριστες (κάποιος).

ΜΕΡΟΣ Β2: ΟΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

Πότε χρησιμοποιούνται οι  δυνατοί και  πότε οι  αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών;

Οι δυνατοί τύποι των προσωπικών αντωνυμιών συνηθίζονται:
α. Όταν βρίσκονται μόνοι τους στο λόγο: – Ποιον ρώτησες; – Εσένα.
β. Όταν θέλουμε να τονίσουμε κάτι: Εσείς βλέπετε τηλεόραση;
γ. Όταν θέλουμε να ξεχωρίσουμε κάτι από τα άλλα, να εκφράσουμε αντίθεση: Αυτοί οι καταραμένοι ξέρουν καλά ότι εμείς δεν το ξέρουμε. 
δ. Συχνά όταν συνοδεύονται από προθέσεις: …τον Κόσμο έξω και γύρω από εμάς. 
Διαφορετικά χρησιμοποιούμε τους αδύνατους τύπους που είναι και συχνότεροι.

Πότε η τριτοπρόσωπη προσωπική αντωνυμία λέγεται επαναληπτική και πότε προληπτική;

Πολλές φορές ένα όνομα που ειπώθηκε ξαναλέγεται με τον αντίστοιχο αδύνατο τύπο της τριτοπρόσωπης προσωπικής αντωνυμίας. Σ’ αυτή την περίπτωση η αντωνυμία λέγεται επαναληπτική: …αυτό το μέσο που οι ειδικοί το αποκαλούν…

Όταν η αντωνυμία προαναγγέλλει κάτι που θα ειπωθεί αμέσως μετά, λέγεται προληπτική: Από τη στιγμή που το γνωρίζει αυτό ένας τηλεθεατής…

ΜΕΡΟΣ Β3 ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ

Πώς ξεχωρίζουμε τα άρθρα από τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας γ΄ προσώπου;

Δεν πρέπει να συγχέουμε τα άρθρα με τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας γ΄ προσώπου ( του, της, τον, τους, την, τις, το, τα). Τα άρθρα μπαίνουν πριν από ονόματα, ενώ οι αντωνυμίες πριν ή ύστερα από ρήμα. ( το πήρα απόφαση: αντωνυμία).

Πώς ξεχωρίζουμε τις κτητικές αντωνυμίες από τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας;

Δεν πρέπει να συγχέουμε τις κτητικές αντωνυμίες “μου, σου, του κλ.π.” με τους αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας. Οι προσωπικές αντωνυμίες βρίσκονται πριν ή ύστερα από ρήμα, ενώ οι κτητικές αντωνυμίες μπαίνουν ύστερα από ουσιαστικά.

Π.χ. Φέρε μας  το βιβλίο (προσωπική)      αλλά     Το βιβλίο μας ( κτητική ).

Το  Αριθμητικό  ένας, μία, ένα αντιδιαστέλλει τη μονάδα με τα πολλά. (στο δωμάτιο ήταν άλλος ένας άνθρωπος).

Πώς ξεχωρίζουμε την αόριστη αντωνυμία από το αριθμητικό ή το αόριστο άρθρο;

Η αόριστη αντωνυμία ένας, μία, ένα αντικαθιστά ουσιαστικά και εμφανίζεται μόνη της στην πρόταση.
π.χ. Ο ένας έπαιρνε τη συνέντευξη και ο άλλος τραβούσε φωτογραφίες.

Ένας κάποτε πήγαινε…

Δεν πρέπει να συγχέεται με το αόριστο άρθρο που συνοδεύει ουσιαστικά (π.χ. ένας άνθρωπος προχωρούσε…) και με το αριθμητικό που αντιδιαστέλλει τη μονάδα με τα πολλά. (π.χ. στο δωμάτιο ήταν άλλος ένας άνθρωπος).

Με τι μπορεί να αντικατασταθεί η αναφορική αντωνυμία ο οποίος, η οποία, το οποίο; 

Η αναφορική αντωνυμία ο οποίος, η οποία, το οποίο συχνά αντικαθίσταται από το αναφορικό που. Όταν όμως συνοδεύει πρόθεση, δεν μπορεί να αντικατασταθεί.

ΜΕΡΟΣ Γ: ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΛΕΞΕΩΝ

Οι λέξεις που σχηματίστηκαν από την ίδια απλή λέξη είτε με παραγωγή είτε με σύνθεση ανήκουν στην ίδια οικογένεια λέξεων και λέγονται συγγενικές. Για παράδειγμα θάλασσα, θαλάσσιος, θαλασσινός, θαλασσής, θαλασσογράφος, θαλασσόλυκος, προσθαλάσσωση κλπ..

Όταν μια λέξη είναι σύνθετη, ανήκει στην ετυμολογική οικογένεια και του α΄ και του β΄ συνθετικού.

ΠΗΓΕΣ

http://istografia.blogspot.gr/

http://ebooks.edu.gr/

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΓΛΩΣΣΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 17 Σεπτεμβρίου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΤΑ ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

ΜΕΡΗ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
Α)    ΚΛΙΤΑ

ΑΡΘΡΟ

ΟΡΙΣΤΙΚΟ

Μπαίνει μπροστά από ουσιαστικά ή επίθετα.

ΑΟΡΙΣΤΟ
Ως αόριστο άρθρο χρησιμοποιείται  το αριθμητικό ένας, μια, ένα.

ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ
Τα ουσιαστικά δηλώνουν πρόσωπο, ζώο, πράγμα, ενέργεια, ιδιότητα, κατάσταση. Χωρίζονται σε τρία γένη, αρσενικό (ο πατέρας) θηλυκό (η μητέρα), ουδέτερο (το παιδί) και κλίνονται σε ονομαστική, γενική, αιτιατική κτλ. (ο πατέρας – του πατέρα –τον πατέρα… η μητέρα –της μητέρας –την μητέρα… το παιδί –του παιδιού –το παιδί… )
Κανένα ουσιαστικό δεν μπορεί να είναι και στα τρία γένη και έτσι ξεχωρίζουμε τα ουσιαστικά από τα επίθετα (ο ψηλός, η ψηλή, το ψηλό) και τις αντωνυμίες (εκείνος, εκείνη, εκείνο). Συνήθως το ουσιαστικό συνοδεύεται από άρθρο.

ΕΠΙΘΕΤΟ
Τα επίθετα συνοδεύουν και δίνουν κάποια ιδιότητα στα ουσιαστικά. Κλίνονται και στα τρία γένη και έτσι ξεχωρίζονται πολύ εύκολα: ο καλός, η καλή, το καλό – ο διεθνής, η διεθνής, το διεθνές.

ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ
Οι αντωνυμίες είναι οι λέξεις που μιλάνε για κάποιο ουσιαστικό που δε θέλουμε να πούμε το όνομά του.
Άλλες αντωνυμίες δείχνουν κάποιον ή κάτι (δεικτικές): αυτός, αυτή, αυτό – εκείνος, εκείνη εκείνο,
Άλλες ρωτάνε για κάποιον ή κάτι (ερωτηματικές): ποιος; ποια; ποιο; πόσος; πόση; πόσο;
Άλλες αναφέρονται σε κάποιον ή κάτι (αναφορικές): ο οποίος, η οποία, το οποίο (που)
Άλλες δείχνουν εμένα, ή εσένα κτλ (προσωπικές): εγώ, εσύ, εμείς, εσείς…

ΡΗΜΑ
Το ρήμα το εντοπίζουμε εύκολα: είναι αυτό που δείχνει ότι κάνουμε κάτι ή παθαίνουμε κάτι ή είμαστε σε μια κατάσταση.
(εγώ) ζωγραφίζω (εσύ) ζωγραφίζεις
(εγώ) ζωγραφίζομαι (εσύ) ζωγραφίζεσαι

                                                      Β)    ΚΛΙΤΑ ΚΑΙ ΑΚΛΙΤΑ

ΜΕΤΟΧΗ
Η μετοχή παράγεται από το ρήμα και την εντοπίζουμε εύκολα: τελειώνει σε –οντας ή –ώντας, ή –μενος, μενη, -μενο, ή –μένος, μένη, -μένο. Οι μετοχές με κατάληξη -οντας -ώντας (Ενεργητικής φωνής) δεν κλίνονται. Αντίθετα οι μετοχές με κατάληξη -μενος-μενη-μενο (Παθητικής Φωνής) κλίνονται.

                                                              Γ)       ΑΚΛΙΤΑ

ΕΠΙΡΡΗΜΑ
Τα επιρρήματα είναι λεξούλες που δηλώνουν τρόπο, τόπο, χρόνο, ποσό κ.λπ.: «εδώ, εκεί, τώρα, αύριο, βεβαίως, μαζί, χώρια». Συνοδεύουν το ρήμα και δεν κλίνονται!

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ
Οι σύνδεσμοι είναι λεξούλες που συνδέουν προτάσεις ή λέξεις μέσα στην ίδια πρόταση. Μερικοί σύνδεσμοι είναι: και, για, να, όταν, αλλά, αφού, για να, πριν κ.λπ.
ΠΡΟΘΕΣΗ
Η πρόθεση μπαίνει μπροστά από ένα ουσιαστικό: με, σε, για, προς, από, αντί, κατά, υπέρ κ.λπ.

ΕΠΙΦΩΝΗΜΑ
Τα επιφωνήματα είναι άκλιτες λεξούλες που εκφράζουν συναισθήματα. Αχ! Ουφ!

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΓΛΩΣΣΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ,ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 17 Σεπτεμβρίου 2025 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ